,,PRZYCZYNY I SKUTKI WYBUCHU I WOJNY ŚWIATOWEJ''
Na przełomie XIX i XX wieku w Europie istniały dwa ugrupowania polityczne : trójprzymierze (Niemcy , Austro-Węgry i Włochy ) oraz blok francusko-rosyjski.Powodem powstania tych obozów były głównie sprzeczności francusko-niemieckie , które dotyczyły kwestii związanych z zakończeniem wojny 1870-1871 i upokarzającego traktatu pokojowego .W wyniku tej wojny pozycja Niemiec stała się bardzo mocna w Europie i powoli zaczęła zagrażać dominującej roli Francji a w wyniku rozwoju przemysłowemu i budowie floty wojennej także Wielkiej Brytanii.Wzajemna współpraca Niemiec , Austro-Węgier i Włoch stawała się powoli zagrożeniem dla uznanych potęg europejskich : Francji , Wielkiej Brytanii i Rosji.U schyłku XIX wieku tylko jedno państwo miało więcej wspólnych niż sprzecznych interesów z Francją , była to Rosja.Zarówno Francja jak i Rosja były zagrożone przez trójprzymierze.
Francja ze względu na problem Alzacji i Lotaryngii oraz rywalizację gospodarczą Niemiec , Rosja zaś czuła się zagrożona przez dążenie do panowania na Bałkanach Austro-Węgier.W tym czasie Wielka Brytania starała się zachować neutralność wykorzystując wzajemną rywalizację obu ugrupowań.
Taka polityka była korzystna ze względu na chęć osłabienia rywalizujących ze sobą państw z którymi Anglię dzieliły sprzeczne interesy ekonomiczno -kolonialne .Największe były z Francją , które dotyczyły ekspansji kolonialnej obu krajów na Dalekim Wschodzie i w Afryce.Wiele spraw spornych istniało również między Anglią a Rosją a dotyczyły wpływów na Dalekim i Środkowym Wschodzie, co czyniło trudności w nawiązaniu wzajemnych dobrych stosun-
ków.Tak więc wspólne interesy Francji i Rosji skłaniały Anglię do poczucia zagrożenia swoich interesów ze strony obu tych państw.W takiej sytuacji Anglia aby umknąć rywalizacji z Niemcami oraz wzmocnić swoją pozycję wobec Francji i Rosji pragnęła porozumienia z Niemcami i ustalenia podziału strefy wpływów w Europie i Maroku.Jednak do tego nie doszło.Coraz większe sprzeczności pomiędzy Anglią i Niemcami w sprawie kolonialnej w której Niemcy pragnęły odgrywać dominującą lub równą rolę jak Anglia.Spory dotyczyły szczególnie Bliskiego Wschodu , gdzie polityka niemiecka zagrażała Indiom i strefie Kanału Sueskiego oraz chęciom Niemiec do większego udziały w podziale kolonii w Afryce a przede wszystkim zwiększonymi zbrojeniami morskimi Niemiec , które powoli zaczęły zagrażać dominującej roli Anglii na morzu.W takiej zmieniającej się sytuacji Anglia zmieniła swoją politykę uważając , że Niemcy są największym zagrożeniem dla brytyjskiego panowania na świecie.8 kwietnia 1904 roku został podpisany między Francją a Wielką Brytanią układ znany pod nazwą,, entente cordiale '' w którym obie strony porozumiały się co do spraw spornych w ich polityce kolonialnych na terenie Azji i Afryki .
Układ ten dawał Wielkiej Brytanii wolną rękę w Egipcie zaś Francji w Maroku.
Choć w układzie nie wspominano ani słowem o Niemczech było wiadome, że jest on antyniemiecki.Popierając Francję w Maroku Anglia wypowiedziała się przeciw Niemcom, które także chciały przekształcić Maroko w swoją kolonię. W zawarciu tego układu zaintersowane były oba kraje.Francja potrzebowała poparcia brytyjskiego dla umocnienia się w Maroku oraz w sprawie Alzacji i Lotaryngii, które to Niemcy zagarnęły w wojnie 1870-1871.
Anglia natomiast zyskiwała we Francji poważnego sprzymierzeńca wobec niemieckich intensywnych zbrojeń morskich i lądowych oraz ekspansji kapitału niemieckiego w krajach kolonialnych i zacofanych. Układ ten był też korzystny dla Anglii,bo poprzez układ francusko-rosyjski z 1892 roku zbliżał ją do Rosji , która jako państwo graniczące z Niemcami od wschodu odgrywała ważną rolę strategiczną . Także bliższa współpraca gospodarcza ułatwiała Anglii i Francji walkę konkurencyjną z kapitałem i handlem niemieckim w koloniach oraz krajach zależnych. W ten sposób w 1907 roku po podpisaniu układu brytyjsko-rosyjskiego ukształtowały się w Europie dwa przeciwstawne sobie bloki państw,
które powstały w wyniku walki o strefy wpływów politycznych , ekonomicz-
nych i terytorialnych ( Trójprzymierze -obejmujące Niemcy , Austro-Węgry i Włochy oraz Trójporozumienie - Wielka Brytania , Francja i Rosja ).Narasta-
jące konflikty w każdej chwili groziły wojną . Rozpoczął się wyścig zbrojeń i bezwzględna rywalizacja o panowanie nad światem.Anglia i Niemcy rozpoczęły
budowę nowoczesnych okrętów liniowych szykując się do walnej rozgrywki o panowanie na morzu . W 1913 roku Niemcy zwiększyły swoją armię lądową do 820 tysięcy żołnierzy,Austro- Węgry do 160 tysięcy żołnierzy, Francja do 750 tysięcy żołnierzy a Rosja do 2700 tysięcy żołnierzy. Inne kraje także podjęły podobne kroki i świat przygotowywał się do wojny. W czerwcu 1914 roku został zamordowany w Sarajewie austriacki następca tronu arcyksiążę Franciszek Ferdynand. Zamach został przeprowadzony przez tajną organizację serbską. Austro-Węgry po konsultacjach z Niemcami postanowiły wykorzystać ten moment w celu rozprawienia się z Serbią i zdobycia dominującej pozycji na Bałkanach. Rząd austriacki wystosował notę - ultimatum do Serbii, której
realizacja naruszała suwerenność tego kraju co Serbia odrzuciła . Austro -Węgry uznały to za wystarczający powód do zerwania rokowań i w dniu 28 lipca 1914 roku wypowiedziały Serbii wojnę, której sojusznikiem była Rosja.
To spowodowało lawinowe wypowiedzenie wojny przez kraje sojusznicze obu ugrupowań (Trójprzymierze, Trójporozumienie) i ich sojuszników.W ten sposób doszło do wybuchu pierwszej wojny światowej.
Wojna trwała ponad cztery lata.W trakcie jej trwania zmieniały się jej losy i sojusze pomiędzy walczącymi krajami. W 1917 roku Rosja wycofała się
z wojny w wyniku Rewolucji Październikowej, gdy na żądanie mas pracujących
i trudnej sytuacji społeczno - ekonomicznej bolszewicy ogłosili wycofanie z wojny podpisując separatystyczny pokój z Niemcami. W tym samym czasie tj.
1917 roku po stronie Trójporozumienia przystąpiły do wojny Stany Zjednoczo-
ne Ameryki Północnej a Włochy zmieniły sojusz przechodząc na stronę Trójporozumienia.Pod koniec wojny w wyniku ogromnych obciążeń gospodar-
czych i trudnej sytuacji ludności w Niemczech i w Austro - Węgrzech doszło do
rewolucji, które obaliły władzę cesarzy i przyspieszyły zakończenie wojny, która i tak zmierzała do zwycięstwa państw Trójporozumienia a klęski Trójprzy-
mierza.Powodem była przygniatająca przewaga potęcjału ekonomicznego, finansowego i ludnościowego po stronie Trójporozumienia. 11 listopada 1918
roku doszło, w lasku Compiegne pod Paryżem, do podpisania aktu kapitulacji .
Niemcy i ich sojusznicy zostały zobowiązane do opuszczenia okupowanych terenów Francji, Belgii, Luksemburga i innych krajów oraz lewego brzegu Renu, ale jednocześnie do pozostawienia swych wojsk na froncie wschodnim
jako zapory przed rozszerzaniem się wpływów rewolucji rosyjskiej . Ponadto
Niemcy w wyniku Traktatu Wersalskiego miały wydać zwycięzcom prawie całą
flotę wojenną i lotnictwo , ciężkie , nowoczesne uzbrojenie oraz sprzęt komuni-
kacyjny. Niemcy musiały także oddać wszystkie kolonie krajom zwycięskim a
Alzację i Lotaryngię Francji, Zagłębie Węglowe Saary oddano pod kontrolę
Polityczną zwycięzców a o jego dalszym losie miał zadecydować plebiscyt.
W Niemczech zniesiono obowiązkową służbę wojskową a stan armii ograniczo-
no do 100 tysięcy . Ponadto w ciągu trzydziestu lat Niemcy miały zapłacić
kontrybucję w wysokości 132 mld marek w złocie ( 31 ,5 mld dolarów ) .
Pierwsza wojna światowa zmieniła oblicze świata. W jej trakcie zastoso-
wano nowy sposób walki , wojna pozycyjna ( okopy ) oraz zastosowano nowe
rodzaje broni zagłady takie jak : czołgi , samoloty , okręty podwodne , karabiny maszynowe , hydroplany oraz broń chemiczną - gazy trujące . W trakcie działań wojennych poległo około 10 mln osób oraz wojna pozostawiła po sobie miliony rannych i inwalidów a wielu ludzi zginęło w wyniku epidemii i głodu.Wojna
zrujnowała gospodarkę przemysłową i rolną większości krajów a najbardziej
jej skutki odczuła klasa robotnicza - ogromne bezrobocie po wojnie - zamyka-
nie zakładów zbrojeniowych , które przestały być potrzebne oraz chłopstwo -
zniszczenie i dewastacja terenów rolnych .Wojna zachwiała równowagę finansową krajów świata. Głównym ich wierzycielem stały się Stany Zjednoczone, które w trakcie wojny pomagały Wielkiej Brytanii, Francji i ich
sojusznikom .Stany Zjednoczone jako jeden z nielicznych biorących udział nie
doznał zniszczeń a wręcz przeciwnie gospodarka jego pracowała pełną parą
na potrzeby wojny bogacąc się . To doprowadziło do tego, że Stany Zjednoczone stały się główną potęgą gospodarczą i ekonomiczną oraz polityczną na świecie osłabiając rolę Anglii i Francji.Wojna doprowadziła do
nowego podziału świata między największe mocarstwa oraz zmieniła się mapa
świata. W wyniku rozpadu Cesarstwa Niemieckiego i Cesarstwa Austro- Węgier i rewolucji w Rosji powstały nowe państwa: Polska, Czechosłowacja,
Węgry, Łotwa, Litwa, Estonia i SHS - Zjednoczone Królestwo Serbów Chorwatów i Słoweńców oraz wiele państw zmieniło swoje granice. Świat zmienił się jeszcze bardziej poprzez powstanie pierwszego państwa socjalistycznego - ZSRR, które stało się zagrożeniem ideowym dla kapitalistów i państw zachodnich. Innym ważnym skutkiem pierwszej wojny światowej było powołanie do życia organizacji, która miała za zadanie działać tak by nie dopuścić już nigdy do tak straszliwej wojny - Liga Narodów (której statut podpisały 44 kraje). Jednakże wojna nie rozwiązała istniejących sprzeczności państw europejskich, przeciwnie - zaostrzyła je stwarzając nowe źródła antagonizmów wynikających z pokonania jednej grupy państw przez inne, co w nie długim czasie miało doprowadzić do nowej jeszcze krwawszej i okrutnej wojny.