Mamy Prawa Mamy - prawo pracy i ubezpieczenia społeczne
Tagi: prawa kobiet | prawo pracy
Gdy jesteś w ciąży:
Ochrona stosunku pracy
►Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać z Tobą umowy o pracę. Jeżeli sama złożyłaś wypowiedzenie, lub rozwiązałaś umowę o pracę nie wiedząc, że jesteś w ciąży, możesz wycofać to oświadczenie.
►Pracodawca ma obowiązek przedłużenia z Tobą umowy terminowej (na czas określony, czas wykonywania określonej pracy, lub na okres próbny) do dnia porodu, jeżeli spełnione są łącznie dwa warunki: umowa została zawarta na dłużej niż miesiąc oraz uległaby rozwiązaniu po upływie 3. miesiąca ciąży.
►Rozwiązanie umowy o pracę w okresie ochronnym możliwe jest tylko, gdy:
1. ogłoszono upadłość lub likwidację pracodawcy, lub 2. zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie bez wypowiedzenia z Twojej winy.
►Pracodawca nie może również zmienić Ci warunków pracy i płacy, chyba że w zakładzie pracy przeprowadzane są zwolnienia grupowe.
(art. 177 KP, orzeczenie SN 15. 01. 1988r., sygn. I PRN 74/78)
Prace zabronione
Jeżeli wykonujesz pracę zabronioną kobietom w ciąży, lub przedłożysz orzeczenie lekarskie stwierdzające przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania dotychczasowej pracy, pracodawca zobowiązany jest dostosować warunki pracy lub ograniczyć czas pracy tak, by wyeliminować zagrożenie. Jeżeli jest to niemożliwe, pracodawca zobowiązany jest przenieść Cię do innej pracy lub zwolnić z obowiązku jej świadczenia.
Pamiętaj: korzystając z tego prawa nie tracisz wynagrodzenia. Dodatkowo, jeżeli zmiana warunków, przeniesienie do innej pracy lub skrócenie czasu powoduje obniżenie wynagrodzenia, masz prawo do dodatku wyrównawczego.
(art. 179 Kodeksu Pracy)
Praca w godzinach nadliczbowych, w godzinach nocnych, delegacje
► Pracodawca nie może zatrudniać Cię w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej, nawet jeżeli wyrazisz na to zgodę.
► Jeżeli pracujesz między godziną 21 a 7 rano, masz prawo do zmiany rozkładu czasu pracy, przeniesienia do innej pracy, albo zwolnienia na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy. Pamiętaj o tym, że masz prawo do wynagrodzenia i dodatku wyrównawczego.
► Delegowanie poza stałe miejsce pracy oraz zatrudnienie w systemie przerywanego czasu pracy może nastąpić tylko wtedy, gdy zaakceptujesz takie rozwiązanie.
(art. 178 KP)
Pamiętaj: przysługuje Ci płatne zwolnienie z pracy, jeżeli badania dotyczące ciąży nie mogą zostać wykonane poza godzinami pracy
(art. 185§2 KP)
Zwolnienie lekarskie w czasie ciąży
►Przebywając na zwolnieniu lekarskim masz prawo do zasiłku chorobowego w wysokości 100% podstawy wymiaru. Brane jest pod uwagę Twoje przeciętne wynagrodzenie z ostatnich 12 miesięcy poprzedzających miesiąc powstania niezdolności do pracy. Jeżeli okres ubezpieczenia chorobowego jest krótszy niż 12 miesięcy, podstawę wymiaru stanowi przeciętny miesięczny przychód z pełnych miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia.
►Od 1 stycznia 2009 r. na zasiłku chorobowym możesz przebywać maksymalnie 270 dni. Przez pierwsze 33 dni zachowujesz prawo do wynagrodzenia chorobowego wypłacanego przez pracodawcę. Od 34 dnia wypłacany jest zasiłek chorobowy przez ZUS lub przez pracodawcę, jeżeli zatrudnia powyżej 20 pracowników.
(art. 92 KP, art. 8,11, 61 Ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa)
Gdy Twoje dziecko przyjdzie na świat:
Urlop macierzyński
Dzień narodzin Twojego dziecka jest pierwszym dniem urlopu macierzyńskiego. Przysługuje Ci:
20 tygodni jeżeli urodziłaś jedno dziecko (pierwsze lub kolejne);
31 tygodni jeżeli urodziłaś bliźnięta,
33 tygodnie, jeżeli urodziłaś trojaczki
35 tygodni, jeżeli urodziłaś czworo dzieci przy jednym porodzie,
37 tygodni, jeżeli urodziłaś 5 lub więcej dzieci przy jednym porodzie.
(art. 180 KP)
►Jeśli Twoja umowa terminowa była przedłużona do dnia porodu, wygasa wraz z narodzinami dziecka. Nie jesteś już pracownikiem i nie masz prawa do urlopu macierzyńskiego. Będzie Ci jednak wypłacany zasiłek macierzyński z ZUS przez okres równy urlopowi macierzyńskiemu.
(art. 30 ustawy o świadczeniach z ubezp. społ)
Pamiętaj: masz prawo wykorzystać co najmniej 2 tygodnie urlopu przed przewidywaną datą porodu. Jest to jednak Twój przywilej, a nie obowiązek - nikt nie może zmusić Cię do skorzystania z niego.
(art. 180 § 3 KP)
►Gdy wykorzystasz co najmniej 14 tygodni urlopu po porodzie, możesz zrezygnować z pozostałej części na rzecz ojca dziecka (jeżeli jest on pracownikiem). Informację o skorzystaniu z tego prawa musisz przekazać swojemu pracodawcy najpóźniej na 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Do swojego wniosku dołącz zaświadczenie od pracodawcy ojca dziecka, potwierdzające rozpoczęcie przez ojca urlopu bezpośrednio po Twojej rezygnacji.
(art. 180 § 5 i 6 KP)
► W czasie korzystania z urlopu macierzyńskiego będzie wypłacany zasiłek macierzyński przez ZUS lub pracodawca (jeśli zatrudnia więcej niż 20 osób). Zasiłek ten obliczany jest tak samo, jak chorobowy.
Dokumenty niezbędne do otrzymania zasiłku macierzyńskiego:
- zaświadczenie lekarskie o przewidywanej dacie porodu, jeżeli chcesz korzystać z urlopu macierzyńskiego przed narodzeniem dziecka,
- skrócony odpis aktu urodzenia dziecka, gdy zaczynasz urlop z dniem porodu,
- oświadczenie, że jest to Twoje pierwsze lub kolejne dziecko,
- dokumenty wystawione przez pracodawcę.
►Jeżeli wykorzystałaś już 8 tygodni urlopu, a Twoje dziecko wymaga opieki szpitalnej, pozostałą część urlopu możesz wykorzystać po zakończeniu hospitalizacji.
(art. 180, 181, 183(1)§2 KP, art. 29, 30 Ustawy o świadczeniach z ubezp. społ., §12 rozporządzenia w sprawie dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego)
►Twój mąż lub partner ma prawo do 2 dni zwolnienia z tytułu narodzin dziecka.
(§15 rozporządzenia w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy)
►Jeżeli wykorzystałaś 8 tygodni urlopu macierzyńskiego po porodzie, jednak ze względu na stan zdrowia wymagasz hospitalizacji, możesz przerwać urlop macierzyński. Ojcu wychowującemu dziecko będzie wtedy przysługiwał urlop "macierzyński" w wymiarze odpowiadajacym Twojemu pobytowi w szpitalu.
(art. 180 § 6 KP)
►Przyjęcie dziecka na wychowanie i wystąpienie do sądu z wnioskiem o przysposobienie lub przyjęcie w ramach rodziny zastępczej uprawnia Cię do urlopu na warunkach macierzyńskiego, w wymiarze odpowiednim do liczby dzieci.
(art. 183 KP)
Co w przypadku straty dziecka?
Pamiętaj: medyczny termin „poronienie" odnosi się do prawnego pojęcia „martwe urodzenie", bez względu na tydzień ciąży, w którym nastąpiło. Masz prawo do zarejestrowania dziecka w Urzędzie Stanu Cywilnego i do urlopu macierzyńskiego. Możesz również odebrać ciało dziecka, zorganizować pochówek oraz otrzymać zasiłek pogrzebowy.
► W przypadku urodzenia martwego dziecka masz prawo do 8 tygodni urlopu macierzyńskiego po porodzie. Nie ma znaczenia stan zaawansowania ciąży.
(art. 180(1) KP)
► Szpital zobowiązany jest do wydania dokumentu zgłoszenia urodzenia dziecka, na podstawie którego możesz zarejestrować dziecko w Urzędzie Stanu Cywilnego. Akt urodzenia dziecka sporządzony z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe, jest podstawą do uzyskania urlopu macierzyńskiego.
(art. 39 ustawy prawo o aktach stanu cywilnego)
► W razie zgonu dziecka przed upływem 8 tygodni życia zachowujesz prawo do urlopu macierzyńskiego w wymiarze 8 tygodni po porodzie, nie mniej niż 7 dni od dnia zgonu.
(art. 180(1) KP)
„Becikowe"
► Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka (tak zwane „becikowe") przysługuje bez względu na wysokość dochodów i prawo do zasiłku rodzinnego. O zapomogę możesz wystąpić w ciągu 12 miesięcy od narodzin dziecka, objęcia opieką albo przysposobienia.
(art.15b Ustawy o świadczeniach rodzinnych)
Urlop wypoczynkowy
►Na Twój wniosek pracodawca jest zobowiązany udzielić Ci urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. Prawo to ma również ojciec dziecka korzystający z przysługujących mu urlopu „ojcowskiego".
(art. 163§3 KP)
Urlop wychowawczy
►Jeśli przepracowałaś co najmniej 6 miesięcy (łącznie z okresami poprzedniego zatrudnienia), masz prawo do bezpłatnego urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat. Urlop możesz wykorzystać w 4 częściach, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 4 roku życia. Nad dzieckiem z orzeczoną niepełnosprawnością możesz sprawować opiekę przez dodatkowe 3 lata do ukończenia przez nie 18 roku życia.
► Urlop wychowawczy przysługuje zarówno matce, jak i ojcu dziecka (a także jego opiekunom). Przez okres 3 miesięcy możecie przebywać na urlopie razem, w pozostałym okresie urlop może być wykorzystywany tylko przez jedno z Was.
Pamiętaj: od dnia złożenia wniosku do dnia zakończenia tego urlopu jesteś chroniona przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem umowy o pracę. Wyjątkiem jest likwidacja lub upadłość zakładu pracy, „zwolnienia grupowe" lub rozwiązanie umowy o pracę z winy pracownika.
► Wniosek o urlop wychowawczy złóż pracodawcy na 2 tygodnie przed planowaną datą rozpoczęcia. Pracodawca zobowiązany jest go uwzględnić. We wniosku wskaż datę rozpoczęcia i zakończenia urlopu, poinformuj, jaki okres urlopu został już wykorzystany na dziecko oraz dołącz oświadczenie drugiego z rodziców o braku zamiaru korzystania z urlopu przez wskazany okres.
► Jeżeli przed złożeniem przez Ciebie wniosku o urlop wychowawczy pracodawca wypowie umowę o pracę, urlop wychowawczy zostanie Ci udzielony do dnia rozwiązania umowy.
► Podczas urlopu możesz podjąć pracę, nie może ona jednak wyłączać możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Przyjmuje się, że praca na pół etatu lub wykonywanie umowy zlecenia umożliwia sprawowanie opieki.
► Masz prawo przerwać urlop i wrócić do pracy natychmiast, jeżeli pracodawca wyrazi na to zgodę. W przypadku jej braku, po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy.
► Urlop wychowawczy jest bezpłatny, jednak gdy dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 504 zł, możesz złożyć wniosek o przyznanie zasiłku rodzinnego, a następnie dodatku z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym w wysokości 400 zł. Aby otrzymać dodatek musisz pozostawać w stosunku pracy bezpośrednio przed uzyskaniem prawa do urlopu przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy. Pamiętaj jednak, że podejmując pracę zarobkową, która uniemożliwi Ci sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, tracisz ten dodatek.
Pamiętaj: od momentu uzyskania prawa do urlopu wychowawczego, obliczając dochód rodziny odejmij wkład finansowy osoby wybierającej się na urlop. Jest to tzw. dochód utracony. Jeżeli wtedy dochód rodziny nie przekracza kwoty 504 zł, możesz starać się o zasiłek rodzinny i dodatek wychowawczy.
► W czasie przebywania na urlopie jesteś ubezpieczona (ubezpieczony). Czas urlopu wlicza się do okresu zatrudnienia, składki odprowadzane są z budżetu Państwa.
(art. 186-186(5), rozporządzenie o urlopach wychowawczych, art.3 ust. 23; art. 5 oraz 10 ustawy o świadczeniach rodz.)
Kolejne dziecko w czasie urlopu wychowawczego
Gdy w okresie urlopu wychowawczego urodzisz drugie lub kolejne dziecko masz prawo do zasiłku macierzyńskiego (gdy pełny wymiar urlopu macierzyńskiego przypada w całości w czasie urlopu wychowawczego) wypłacanego przez okres przysługującego Ci zasiłku macierzyńskiego odjąć 2 tygodnie (18 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka, 29 tyg. przy urodzeniu bliźniąt itd. ) lub zasiłku macierzyńskiego i urlopu macierzyńskiego przez okres pozostały do wyczerpania przysługującego Ci wymiaru. W czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego nie przysługuje dodatek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym.
(art. 29 ust.3 ustawy o świadczeniach z ubezp. społ, art. 10 ust. 5 ustawy o świadczeniach rodz.)
Gdy wracasz do pracy:
Gdy wracasz do pracy po zakończonym urlopie macierzyńskim, pracodawca powinien dopuścic Cię do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed urlopem, lub odpowiadającym Twoim kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem jakie otrzymywałabyś gdybys nie skorzystała z urlopu.
(art. 183(2) KP)
Jeżeli pracownik (matka lub ojciec dziecka) nie korzysta z urlopu wychowawczego ma prawo zwrócić się do pracodawcy o obniżenie czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego czasu pracy, w okresie, w którym mógłby przebywać na urlopie wychowawczym. Pracodawca musi przychylić się do takiego wniosku. Od momentu złożenia wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy do powrotu do pracy na poprzednich zasadach, pracownik chroniony jest przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę, maksymalnie przez 12 miesięcy. Wyjątkiem jest likwidacja lub upadłość zakładu pracy lub rozwiązanie umowy o pracę z winy pracownika.
(art. 186(7) KP oraz 186(8))
Po zakończeniu urlopu wychowawczego pracownik ma prawo wrócić na dotychczasowe stanowisko, równorzędne lub inne, odpowiadające kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem nie niższym niż w dniu podjęcia pracy na stanowisku zajmowanym przed tym urlopem.
(art. 186(4) KP)
Do czasu ukończenia przez dziecko 4 roku życia, pracodawca nie może bez zgody pracownika zatrudnić go w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, czy też delegować poza stałe miejsce pracy.
(art. 178§2 KP)
Pracownik ma prawo do 2 dni opieki w roku nad dzieckiem do lat 14, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Liczba przysługujących dni jest niezależna od liczby dzieci.
(art.188 KP)
Przerwa na karmienie
► Jeżeli karmisz dziecko piersią, po powrocie do pracy przysługują Ci 2 przerwy na karmienie po 30 min. (gdy karmisz więcej niż jedno dziecko, przerwy wynoszą 45 min.). Możesz wystąpić do pracodawcy o udzielenie przerw łącznie oraz wcześniej wychodzić z pracy. Jeśli Twój czas pracy nie przekracza 6 godzin, masz prawo do 1 przerwy, a jeżeli pracujesz krócej niż 4 godziny, prawo to Ci nie przysługuje.
(art. 187 KP)
Zasiłek opiekuńczy
► Gdy dziecko wymaga opieki (jest chore, w sytuacji nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola czy szkoły, a także w przypadku porodu, choroby czy pobytu w szpitalu małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem) pracownik ma prawo do zasiłku opiekuńczego. Zasiłek przysługuje zarówno na dziecko chore (do lat 14), jak i zdrowe (do lat 8). Z prawa tego mogą korzystać również rodzice dobrowolnie opłacający ubezpieczenie chorobowe.
Pamiętaj: zasiłek nie przysługuje, jeżeli są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, którzy mogą zaopiekować się dzieckiem. Nie ma takiego ograniczenia, jeżeli opieki wymaga chore dziecko w wieku do 2 lat. Zasiłek wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku, może być wypłacany przez 60 dni w roku kalendarzowym.
(art. 32-35 Ustawy o świadczeniach z ubezp. społ.)
Świadczenia rodzinne
► Podstawowym warunkiem uzyskania zasiłku rodzinnego jest dochód na członka rodziny nie przekraczający 504 zł (583 zł - gdy dziecko ma orzeczoną niepełnosprawność). Rodziny uprawnione do otrzymania zasiłku mogą wystąpić również o przyznanie dodatków z tytułu urodzenia dziecka, samotnego wychowywania dziecka, wychowywania w rodzinie wielodzietnej, a także z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym. Szczegółowe informacje o tych dodatkach znajdziesz na stronie www.rodzina.gov.pl .
►Wniosek o przyznanie wymienionych świadczeń należy składać w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej lub w Urzędzie Gminy. Sprawdź, która z tych instytucji zajmuje się wypłatą świadczeń rodzinnych w Twoim miejscu zamieszkania.
Stan prawny z dn. 30 września 2009 r.
Ulotka opublikowana dzięki pomocy finansowej Unii Europejskiej (Program Środki Przejściowe 2004 „Zwiększenie świadomości społecznej oraz wzmocnienie roli organizacji pozarządowych w zakresie rzecznictwa i monitoringu". Za treść ulotki odpowiada Fundacja Rodzić po Ludzku, poglądy w niej wyrażone nie odzwierciedlają w żadnym razie oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej.
Publikację ulotki wsparła firma: