Znaczenie i zastosowanie hydroksykwasów w kosmetykach.

Hydroksykwasy są to dwufunkcyjne pochodne węglowodorów. Cząsteczki zawierają dwie różne grupy - grupę hydroksylową (-OH) i karboksylową (-COOH). Wskutek tego hydroksykwasy dają reakcje charakterystyczne dla kwasów karboksylowych, tj. reagują z czynnikiem zasadowym (tlenki metali, wodorotlenki metali), tworząc sole, a z alkoholami estry. Ze względu na grupę hydroksylową zachowują się jak alkohole, reagując na przykład z kwasami dają estry. Wiele hydroksykwasów występuje w przyrodzie. Obecnie większość z nich otrzymuje się syntetycznie. Ich znaczenie w kosmetyce jest dość duże ze względu na właściwości dezynfekcyjne, nawilżające, konserwujące i garbujące.

Kwas mlekowy (2-hydroksypropanowy).

CH₃ - CH - COOH

|

OH

Jest to gęsta, bezbarwna ciecz o ostrym kwaśnym smaku, łatwo rozpuszczalna w wodzie i alkoholu.

Powstaje na przykład podczas intensywnego wysiłku w mięśniach, kwaśnienia mleka, kiszonek, kapusty i ogórków. Ma właściwości konserwujące. Szeroko stosowany w kosmetyce, np. jego rozcieńczone ~1% roztwory występują w wodach toaletowych, niektórych kremach o działaniu-wybielającym, okładach do złuszczania skóry oraz maseczkach. Rozcieńczone roztwory używane są również do ustalenia odpowiedniego pH wyrobów kosmetycznych. Bardziej stężone roztwory stosowane są do usuwania brodawek, odcisków, piegów i złuszczania skóry. Używany jest również w odżywkach i szamponach do włosów (aktywizuje cebulki włosowe, powodując wzrost włosów), tonikach i balsamach (ściąga i dezynfekuje skórę).

Produkt handlowy (80-85% roztwór) otrzymywany jest przez fermentację cukru.

Kwas mlekowy stosowano w kosmetyce od dawna, jednak w ostatnich latach przeżywa swój prawdziwy renesans. Należy do grupy alfa-hydroksykwasów (AHA), tzw. kwasów owocowych, które bardzo pozytywnie wpływają na kondycję i wygląd skóry. Obok kwasu glikolowego wykazuje najsilniejsze oddziaływanie na skórę. Normalizuje proces złuszczania się naskórka, usuwając w delikatny sposób najbardziej zrogowaciałe warstwy komórek. Jest również bardzo dobrym środkiem nawilżającym używanym do wykonywania bioliftingu, powodując uelastycznienie, rozjaśnienie przebarwień, zwężenie porów, spłycenie zmarszczek i poprawę kolorytu skóry.

Z wielu zalet kwasu mlekowego (i innych alfa-hydroksykwasów) jako surowca kosmetycznego należy podkreślić szczególnie:

• jego biozgodność —jest m.in. składnikiem roztworu NMF (naturalnego czynnika nawilżającego), będącego składnikiem naskórka (epidermy) skóry człowieka, a ściślej jego najbardziej zewnętrznej warstwy — warstwy rogowej. NMF stanowi 30% warstwy rogowej i jest fazą ciekłą z zawieszonymi w niej związkami lipofilowymi, tj. ceramidami, woskami, kwasami tłuszczowymi, cholesterolem i jego siarczanem, składającą się z aminokwasów (40%), kwasu piroglutaminowego (PGA) i jego bardzo higroskopijnej soli sodowej (PGA-Na) — (12%), mocznika (7%), amoniaku, kwasu moczowego, glikozoaminy, kreatyniny (1,5%), jonów: K, Na, Ca, Mg, P, Cl, mleczanu sodowego, soli kwasu cytrynowego i mrówkowego,

• jego zdolność do wiązania wody jako substancji nawilżającej
  (giętkość i sprężystość warstwy rogowej skóry zależy od zawartości wody — jedną z przyczyn starzenia się skóry jest utrata
  wody),

• jego zdolność do głębokiego wnikania w naskórek (jest nośnikiem
  w głąb skóry pozostałych składników kosmetyku),

• jego właściwości wzmacniania struktury kolagenowej skóry właściwej.

Podobne właściwości, w tym zdolność do dostarczania wody do głębszych warstw naskórka i jej zatrzymania ma sól sodowa kwasu mlekowego — mleczan sodu (składnik NMF). Jest on jednym z najsilniejszych środków nawilżających (silniej wiąże wodę niż glice­ryna) obok sorbitolu, gliceryny, glikolu, węglowodanów, aminokwa­sów i kwasu glikolowego. Mleczan sodu stanowi rezerwuar kwasu mle­kowego, złuszczającego naskórek. Jest szeroko stosowany we wszyst­kich kosmetykach pielęgnacyjnych. Zastosowanie w wyrobach kosme­tycznych mają również: mleczan glinu (działa ściągające — pudry, zasypki), cynku, kobaltu, magnezu, manganu, miedzi, molib­denu, wapnia i żelaza — sole dostarczające skórze cennych kationów.

Kwas salicylowy (ortohydroksybenzoesowy)

COOH

Substancja stała, krystaliczna, niezbyt dobrze rozpuszczalna w wodzie, dobrze w alkoholu — dając spirytus salicylowy (2%), znany i stosowany w kosmetyce środek do pielęgnacji skóry łojotokowej. Bardzo rozcieńczone (~0,2%) roztwory kwasu salicylowego stosowane są w środkach przeciwpotowych i dezynfekcyjnych oraz przeciwłupieżowych. Występuje w korze wierzby i liściach brzozy. Syntetycznie otrzymywany jest z fenolu. Należy do /3-hydroksykwasów (BHA). Wykazuje właściwości bakteriobójcze, konserwujące, przeciwłojotokowe oraz złuszczające. Jego 10% roztwory stosowane są do usuwania odcisków, piegów oraz w zabiegach keratoplastycznych (złuszczanie skóry).

Preparaty z kwasem salicylowym należy stosować ostrożnie, gdyż użyte w nadmiarze są szkodliwe i mogą wywołać uczulenie.

2

---