Duże problemy rodzi kwestia odróżniania aktów władczych państwa od aktów o innym charakterze. Na gruncie jednej z istniejących koncepcji, za akty władcze uznaje się tylko takie, które mogą być dokonane jedynie przez suwerena:

• wewnętrzne akty administracyjne, np. wydalenie cudzoziemca;

• akty legislacyjne, np. nacjonalizacja majątku;

• akty związane z działalnością dyplomatyczno - konsularną, np. odmowa wydania wizy wjazdowej

• działania podejmowane przez siły zbrojne danego państwa.

Przykład: sprawa Markovic

Aktami de iure gestionis są akty, które państwo dokonuje, występując w obrocie tak jak podmiot prywatny zaangażowany w działalność komercyjną.

• Niektóre umowy o świadczeniu usług

Przykład: sprawa skargi przeciwko cesarstwu Iranu

• Umowy o pracę, zawierane przez placówki dyplomatyczne państwa wysyłającego z obywatelami państwa przyjmującego o ile pracownik wykonuje zadania techniczne.

Praktyka państw jest daleka od spójności, gdy chodzi o przyznawanie immunitetu w przypadku aktów suwerennych, naruszających prawo międzynarodowe.

Sprawa Al-Adsami

Sprawa prefektura Voiotia vs RFN

Sprawa Ferrini vs RFN

Immunitet jurysdykcyjny przyznawany jest zwykle w praktyce także wówczas, gdy działanie państwa obcego narusza prawo międzynarodowe, w tym normy o charakterze ius cogens. Można postawić jednak tezę, że odmowa przyznania państwu immunitetu w sprawie cywilnej, w przypadku rażącego naruszenia przezeń prawa międzynarodowego, zwłaszcza zaś, gdy do naruszenia doszło poza terytorium tego państwa, ta odmowa nie będzie stanowiła naruszenia PM.

Doktryna Act of State / Aktu Państwa

Doktryna Act of State nie jest wyjątkiem od zasady pełnej kompetencji terytorialnej państwa. Omawiamy ją ze względu na jej praktyczne znaczenie oraz ze względu na jej pozorne podobieństwo do instytucji immunitetu suwerennego. Doktryna rozwinęła się równolegle w prawie USA i brytyjskim.

Stanowi ona, że co do zasady, sądy jednego państwa nie mogą ani kwestionować skuteczności, ani też orzekać o legalności publicznych aktów państwa obcego, dokonanych przez to państwo, na terytorium podległym jego władzy.

Sprawa Luther vs Sagar

Sprawa Kuba vs Sabbatino

Różnice między doktryną aktu państwa a immunitetem suwerennym są następujące:

• immunitet suwerenny jest instytucja powszechnego prawa międzynarodowego, natomiast Act of State jest konstrukcją prawa krajowego, stosowaną tylko w niewielu państwach

• na immunitet suwerenny powoływać się może wyłącznie państwo lub podmiot państwowy, podczas gdy Act of State powoływana może być także przez podmioty niepaństwowe

• skuteczne powołanie się na immunitet suwerenny oznacza, że sąd w ogóle nie może sprawy merytorycznie rozstrzygać; w przypadku skutecznego powołania się na Act of State, sąd może sprawę merytorycznie rozstrzygnąć, tyle tylko, że przy orzekaniu nie jest uprawniony do podważania skutków publicznego aktu innego państwa

Na doktrynę Act of State nie można się skutecznie powoływać przed sądami amerykańskimi, gdy akt państwa stanowi rażące naruszenie prawa międzynarodowego.

Sprawa Filartiga

MIĘDZYNARODOWE TRYBUNAŁY KARNE

W pewnych przypadkach sprawcy przestępstw, popełnionych przez osoby fizyczne, na terytorium danego państwa, podlegać mogą nie tylko jurysdykcji sądów krajowych, ale również jurysdykcji jednego z międzynarodowych sądów karnych.

1. Pierwszym stałym jest Międzynarodowy Trybunał Karny w Hadze, powołany na podstawie umowy międzynarodowej, nazwanej statutem i podpisanej w Rzymie w 1998. Wcześniej tworzone były już międzynarodowe sądy karne, powołane do sądzenia osób fizycznych:

1. Międzynarodowy Trybunał Wojskowy (trybunał norymberski)

2. MT ds. Dalekiego Wschodu (trybunał tokijski)

3. MTK ds. zbrodni wojennych w byłej Jugosławii.

4. MTK ds. Rwandy

5. Sąd karny ds. Sierra-Leone

Wymienione trybunały nie miały charakteru stałego, tzn. powoływane były do sądzenia zbrodni popełnionych w konkretnych konfliktach.

2. Statut MTK wszedł w życie w lipcu 2002 (w związku z tym jurysdykcji MTK podlegają osoby, które dopuściły się czynów po 1.07.2002). Stronami tego Statutu jest 105 państw (w tym RP); z grona stałych członków Rady Bezpieczeństwa są Francja i Wielka Brytania.

3. Pod względem przedmiotowym, jurysdykcji MTK podlegają sprawcy:

• zbrodni ludobójstwa

Art. 6 statutu MTK

• zbrodni przeciwko ludzkości

Art. 7 statutu MTK

• zbrodni wojennych

Art. 8 statutu MTK

Jurysdykcji MTK podlegać będą także sprawcy zbrodni agresji, ale dopiero wówczas, kiedy strony statutu sformułują definicję agresji.

4. MTK może wykonywać jurysdykcję wobec sprawców wyżej wymienionych zbrodni w trzech następujących sytuacjach:

1. Jeżeli państwo, będące stroną statutu przedstawi prokuratorowi Trybunału sytuację, wskazującą na popełnienie zbrodni, w ten sposób wszczęte zostały już postępowania dotyczące zbrodni w:

• Ugandzie

• Demokratycznej Republice Konga

• Republice Środkowoafrykańskiej

Sprawa konfliktu w Ugandzie

2. Jeżeli prokurator uczyni to z własnej inicjatywy; do tej pory ta możliwość nie została jeszcze wykorzystana.

Prawo międzynarodowe publiczne - wykład 11, 5.05.2008.

28

EP - all rights reserved ;)

---