Marta Potocka
Poradnictwo zawodowe IIr
Grupa rówieśnicza i jej rola w procesie socjalizacji.
Grupa rówieśnicza jest to określona zbiorowość ludzi w tym samym lub bardzo zbliżonym wieku, między którymi pod wpływem styczności bezpośrednich powstają z reguły więzi przyjaźni. Grupy rówieśnicze są podstawową formą życia społecznego młodzieży. Czynnikami wiążącymi w grupie rówieśniczej są oprócz wieku przynależności do wspólnej struktury organizacyjnej, występowanie określonych kontaktów, brak istotnych różnic w poziomie wiedzy i rozwoju intelektualnym jej członków.
Więź w grupie rówieśniczej ma charakter nieformalny i odróżnia je od grup zdominowanych więziami formalnymi, gdzie dominuje określona postawa wobec wypełnionych ról społecznych. Biorąc pod uwagę kontakty społeczne można wyodrębnić 4 podstawowe typy grup rówieśniczych:
rówieśniczy krąg towarzyski - mała najwyżej kilkunastoosobowa grupa bez organizacji wewnętrznej, więź społeczna oparta jest na związkach uczuciowych i stosunkach towarzyskich. Młodzież skupiona w kręgu wspólnie spędza wolny czas wypełniony różnymi formami kontaktów towarzyskich. Zbyt duża aktywność jednostki w kręgu może spowodować jej zaniedbania w nauce i wykonywaniu obowiązków domowych,
rekreacyjna grupa działania - to również mała grupa skupiająca młodzież, wypełniająca czas wolny zabawą, różnymi formami rekreacji i sportu. Jednostka przyjmuje tu postawę solidarności i wzajemnej odpowiedzialności członków za siebie jak również udzielania pomocy innym.
paczka - mała grupa społeczna złożona z członków danego kręgu, funkcjonująca poza jego strukturą i charakteryzująca się większą częstotliwością spotkań. Paczka składa się z kilku osób, które łączą wspólne zainteresowania, potrzeby, nawyki lub sympatia.
banda - względnie trwała grupa nie dopuszczająca do interwencji i kontroli swej działalności osób postronnych. Więzi społeczne kształtują się w oparciu o wspólne interesy i zadania zaspokajające potrzeby zrzeszonych w niej członków.
Grupy rówieśnicze są ze względu na sposób powstawania grupami nieformalnymi. Tworzą się spontanicznie z chęci do wspólnego przebywania w określonym i akceptowanym przez wszystkich celu. Grupy te charakteryzują się:
- mało stabilną strukturą wyrażającą się w sieci powiązań i kontaktach interpersonalnych ,
- względną spójnością będącą wyrazem wewnętrznych więzi określanych dość często w silnym poczuciu „my„
- określonym statusem czyniącym grupę atrakcyjną dla jej członków ,
- odrębnością wyrażającą się w wyraźnie określonym celu działania ,
- widocznym podziałem ról społecznych ,
- określoną i możliwą do przewidzenia długotrwałością funkcjonowania .
Funkcje grupy społecznej.
makrospołeczne, związane z wpływem grupy na jej członków i z oddźwiękiem jaki te grupy znajdują w społeczeństwie:
egalitaryzacja struktury społecznej oraz pokonywanie barier tworzonych przez stereotypy - młodzież odrzuca stereotypy istniejące w umysłach rodziców i staje się łącznikiem między kulturami różnych grup społecznych (kontakty społeczne, które byłyby nie do pomyślenia stają się codzienna praktyką), co sprzyja powstawaniu jakościowo nowej struktury społecznej
egalitaryzacja kultury oraz dystrybucji wartościowych wzorów kulturowych, czemu sprzyjają kontakty młodzieży pochodzącej z grup o różnym poziomie kulturalnym i różnych systemach wartości (dziecko może przyswoić taką porcję kulturowych standardów, której nie byłby w stanie dostarczyć szkoła; grupa dysponuje innym rodzajem autorytetu, nie przekazuje wiedzy instytucjonalnie)
przekazywanie do środowiska młodzieżowego oraz utrwalanie w nim niektórych schematów nierówności społecznej - przejawem tego jest poczucie upośledzenia dzieci, np. z rodzin o niskich dochodach, w stosunku do młodzieży zamożnej - ideologia sukcesu materialnego i wysokiej konsumpcji, możliwość samodzielnego dysponowania pewna ilością środków finansowych
mikrospołeczne:
proste
organizowanie czasu wolnego, dostarczanie rozrywki i zapełnianie czasu między szkołą a domem, np. odwiedzanie instytucji kulturalnych, sportowych
dostarczanie wrażeń, przygód, nowych doświadczeń, grupa zaspokaja potrzeby poznawcze, potrzeby nowych doświadczeń, ułatwia poznanie wielu dziedzin nieznanego świata, których nie pokazuje dom czy szkoła, głównie przez rozwijające się formy turystyki, popularne w grupach rówieśniczych
złożone
spełnia rolę zaplecza emocjonalnego i społecznego młodzieży poprzez ukazywanie pozytywnych wzorców godnych naśladowania - sprzyja dostrzeganiu tego co w ludziach piękne i wartościowe
uczy samodzielności dopomagając w poznaniu siebie, własnych wartości, pozwala na „sprawdzenie się”
służy jako środowisko, w którym następuje polaryzacja ról męskich i żeńskich, w którym stosunki między płciami przybierają odpowiednie proporcje - pełne wzajemne poznanie stwarza podstawy pierwszych związków uczuciowych.
Wpływ grupy rówieśniczej na socjalizację jej członków.
Rolę grupy rówieśniczej w kształtowaniu osobowości młodego pokolenia wyznacza fakt, że jest ona grupą pierwotną i prawie całkowicie angażuje i podporządkowuje sobie członków wywierając wszechstronny wpływ na kształtowanie się najgłębszych warstw ich osobowości.
Znaniecki wyraził pogląd, że wpływ grupy rówieśniczej na osobowość jednostki jest potężny i niezastąpiony: „Wszędzie indziej młodociany osobnik zajmuje stanowisko podporządkowane i wyrabia w sobie tylko te strony osobowości społecznej, które na tym stanowisku mogą się czynnie objawiać. W grupie rówieśników występuje w roli równouprawnionego członka, z którym inni liczą się nie tylko jako z przedmiotem swego działania, lecz również jako z podmiotem społecznym.”
Stały wzrost znaczenia grupy rówieśniczej w życiu współczesnego młodego pokolenia pozwala stwierdzić, że grupa ta staje się głównym kreatorem osobowości młodego człowieka [znaczeniu pozytywnym i negatywnym]. Uspołeczniający wpływ grupy rówieśniczej przejawia się na dwa sposoby:
powodując rozwój osobowości autonomicznej w pełnieniu ról społecznych w grupie - grupa wywiera wpływ przez na członków przez swój charakter, swoją autonomiczność i przez fakt, że uczestniczą oni czynnie w życiu tej społeczności; w toku tego uczestnictwa, tzn. w pełnieniu roli społecznej członka grupy na zasadzie: „równy z równymi”, w ramach obowiązującego systemu norm, przede wszystkim dzięki zdecydowanej motywacji tego uczestnictwa jednostka identyfikuje się w najwyższym stopniu z grupą; przynależność do takiej grupy otwiera przed jej członkami możliwość zdobycia uznania społecznego i bezpieczeństwa; w zależności od rodzaju pełnionej roli w grupie jednostka zdobywa w niższym lub w wyższym stopniu poczucie własnej wartości oraz pewność posiadania prestiżu wśród rówieśników, który w przypadku gdy grupa jest atrakcyjna, promieniuje na szersze środowisko [funkcja rehabilitowania osobowości społecznej]; uczestnictwo w grupie rówieśniczej pogłębia i demokratyzuje mechanizmy uspołecznienia => nieformalna grupa rówieśnicza funkcjonująca normalnie w procesie uspołecznienia mobilizuje do dojrzałego działania z większą efektywnością niż rodzina, tym samym wspiera ogólny proces uspołecznienia,
rozszerzając zakres doświadczeń jednostki poprzez zaspokajanie jej potrzeb i zainteresowań w stosunkach z dorosłymi - grupa odgrywa swoista rolę w zależności od zakresu udostępnianych prez nią doświadczeń: od doświadczeń związanych z zabawą młodszych i starszych dzieci po całe bogactwo doświadczeń zdobywanych w gronie skupiającej się w paczkach młodzieży w okresie wczesnej i późniejszej adolescencji, a odpowiadających jej potrzebom; w każdym typie nieformalna grupa rówieśnicza odgrywa swoistą rolę; doświadczenia poczynione wg spontanicznych potrzeb rówieśników mają swoisty, niezastąpiony udział w gromadzeniu wiedzy z poszczególnych dziedzin, kształtowaniu umiejętności, przekonań, poglądu na świat i społeczeństwo itd.
Z drugiej strony grupy te ograniczają swobodny rozwój jednostki: tłumią niektóre cechy indywidualne, wytwarzając maniery, pozy, snobizm itd.
Grupa rówieśnicza odgrywa w procesie uspołecznienia niezastąpioną rolę.
Literatura:
Misztal, B., „Grupy rówieśnicze młodzieży.”, Wydawnictwo „Ossolineum, Wrocław-Warszawa 1974
Kowalski, S., „Socjologia wychowania w zarysie.”, PWN, Warszawa 1986
Toporkiewicz, R., „Socjologia wychowania.”, Instytut wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1986
2