29.03.2011

Aktywność jako podstawowy warunek uczenia się i rozwoju dziecka.

1. Rozważania ogólne

- dziecko uczy się w każdej sytuacji, której doświadcza

- aktywność jest nie tylko jedną z najważniejszych potrzeb dziecka, ale przede wszystkim
jego aktywnością

- aktywność dziecka jest jego naturalną drogą poznawania i przekształcania świata - naturalną
drogą uczenia się

- edukacja elementarna powinna inspirować i stymulować pełną aktywność dziecka

2. Podziały aktywności

a) ze względu na cel aktywności

- zabawa

- nauka

- praca

b) ze względu na liczbę uczestników (podane aktywności zmieniają się wraz z rozwojem
społecznym dziecka)

- indywidualna

- grupowa

- zbiorowa

c) ze względu na rodzaj bodźca wyzwalającego aktywność

- spontaniczna

- inspirowana

- kierowana

d) ze względu na charakter aktywności (aspekt twórczy)

- twórcza

- odtwórcza

e) ze względu na sferę osobowości, która dominuje w tej aktywności

- poznawcza

- emocjonalna

- praktyczna

f) ze względu na formę ekspresji

- ekspresja werbalna

- ekspresja plastyczna

- ekspresja muzyczna

- ekspresja ruchowa

g) ze względu na obszary nauczania

- a. muzyczna

- a. plastyczna

- a. językowa

- a. ruchowa

- a. techniczna

- a. matematyczna

- a. przyrodnicza

- a. społeczna

- a. techniczna

3. Zasady zapewniające pełną aktywność dziecka

a) Zasada aktywności wewnętrznej i zewnętrznej - należy dążyć nie tylko do wywołania aktywności
intelektualnej i fizycznej dziecka, ale i emocjonalnej dziecka (przeżycia, wzruszenia, radości)

b) Zasada aktywności rzeczywistej - wysiłek dziecka musi być zauważony i oceniony, a jego aktywność
ma komuś lub czemuś służyć (np. wystawa prac plastycznych)

c) Zasada aktywności różnorodnej - wykorzystującej różne formy ekspresji, różny charakter aktywności -
twórczy i odtwórczy

d) Zasada aktywności korzystającej ze wszystkich zasobów wewnętrznych (własnych) i zewnętrznych
(nauczycieli, dorosłych, rówieśników). Dziecko aktywne korzysta z dostępnej mu pomocy

4. Warunki pełnej aktywności

a) Poczucie bezpieczeństwa - bezwarunkowa akceptacja osoby dziecka

b) Poczucie sensu własnych działań - zrozumienie, czytelność, sensowność, celowość podjętej aktywności

c) Poczucie sprawstwa - poczucie kompetencji, zrozumienie powiązania między własnym wysiłkiem
włożonych w działanie a uzyskanym efektem

5. Aktywność a uczenie się małego dziecka

6. Istota i rodzaje uczenia się dziecka

Lp.	Rodzaje uczenia się	Bodźce wyzwalające aktywność i uczenie się	Rodzaj motywacji	Rodzaj aktywnego uczenia się	Opis procesu uczenia się dziecka
1.	Spontaniczne	Potrzeby dziecka	Motywacja wewnętrzna	Aktywność spontaniczna	Dziecko robi to, co chce
2.	Spontaniczno-reaktywne	W pierwszej kolejności potrzeby dziecka, a potem zadania jakie stawia przed nim nauczyciel	Najpierw motywacja wewnętrzna, potem zewnętrzna	Aktywność inspirowana	Dziecko robi to, co chce, ale chce tego, czego chce nauczyciel
3.	Reaktywno-spontaniczne	W pierwszej kolejności zadania jakie stawia przed dzieckiem nauczyciel, a potem potrzeby dziecka	Najpierw motywacja zewnętrzna, potem wewnętrzna	Aktywność inspirowana	Dziecko robi nauczyciel, ale jest też przekonane, że samo chce to robić
4.	Reaktywne	Zadania jakie stawia przed dzieckiem nauczyciel	Motywacja zewnętrzna	Aktywność kierowana	Dziecko robi to, co chce jego nauczyciel

Ad. 1

UCZEŃ

- spontaniczność i dominacja dziecka

Zyski: działanie zgodne z potrzebami, zainteresowaniami

Straty: z czasem osłabnie jego motywacja poznawcza,

brak propozycji z zewnątrz

NAUCZYCIEL

Zyski: obserwacja zachowań dziecka

Straty: brak poczucia sprawstwa, brak możliwości wykazania się swoimi kwalifikacjami, kompetencjami

Ad. 2

UCZEŃ

Zyski: działanie zgodne z potrzebami, zainteresowaniami;

rozwijanie własnych kompetencji dziecka,

satysfakcja, że jest się przy aktywności partnera - nauczyciela

jest się sprawcą aktywności

bezpośredni, osobisty kontakt

Straty: ?

NAUCZYCIEL

Zyski: modelujący wpływ na aktywność partnera - ucznia

możliwość uczenia się od dziecka

współpraca, bezpośredni kontakt

możliwość dokonania diagnozy dziecka

Straty: zbyt słabe wyzwanie

zbyt słabe osobiste zaangażowanie się

Ad. 3.

UCZEŃ

Zyski: działanie zgodne z potrzebami, zainteresowaniami;

rozwijanie własnych kompetencji dziecka,

satysfakcja, że jest się przy aktywności partnera - nauczyciela

jest się sprawcą aktywności

bezpośredni, osobisty kontakt

Straty: odczuwanie dominacji nauczyciela

osłabienie własnej postawy twórczej

możliwość osłabienia poczucia odpowiedzialności za własne działania

NAUCZYCIEL

- przejmuje pałeczkę

Zyski: modelujący wpływ na aktywność partnera - ucznia

możliwość uczenia się od dziecka

współpraca, bezpośredni kontakt

możliwość dokonania diagnozy dziecka

Straty: potencjalne niebezpieczeństwo kontrolowania każdego poczynania dziecka

niebezpieczeństwo rutynowego stosowania podobnych procedur wobec każdego dziecka

Ad. 4.

UCZEŃ

Zyski: jasność poleceń i program działania

jasne wzorce postępowania

stworzony przez nauczyciela porządek i ład

Straty: brak wspólnego pola aktywności

działania mechaniczne, rutynowe, często mało zrozumiałe dla dziecka

przekonanie o słuszności i niepodważalności wiedzy i wartości nauczyciela

odczuwanie presji norm, zakazów i nakazów

niskie poczucie kompetencji

wiedza w postaci mało operatywnych informacji

NAUCZYCIEL

- dominacja nauczyciela

- kontrolowana aktywność dziecka

Zyski: jest orędownikiem realizacji podstawy programowej

realizacja założonego materiału

Straty: brak okazji do osobistego rozwoju

ograniczony rozwój kompetencji nauczyciela

sztywność poznawcza

rutyna w działaniu i stereotypowość

brak informacji zwrotnych umożliwiających korektę swojego działania

Wnioski

- uczenie się dziecka może przebiegać w kilku formach

- wszystkie te formy są obecne w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym

Uczenie się spontaniczno-reaktywne

Uczenie się spontaniczne

Uczenie się reaktywne

---