Temat:
Ignacy Krasicki - mistrz oświeceniowej bajki. Cechy gatunku, sposób kreacji świata.
Cele dydaktyczne:
Cel ogólny:
umiejętność czytania tekstów ze zrozumieniem
Cele szczegółowe:
Uczeń potrafi:
wyjaśnić terminy: bajka, alegoria
odczytać alegorię w wybranych bajkach
prezentować swoją opinię i poprzeć ją argumentacją
kształtować aktywną i kreatywną postawę
pracować samodzielnie i w zespole
logicznie rozumować i wnioskować
Metody:
heureza
wykład
sytuacyjna
praca z tekstem
Formy:
indywidualna
zbiorowa
Środki:
Słownik terminów literackich, red. M. Głowiński, J. Sławiński , T. Kostkiewiczowa,
A. Okopień - Sławińska, Wrocław - Łódź 1988, s.22,52.
Teksty bajek przygotowane przez nauczyciela.
Przebieg lekcji:
Wstęp:
Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie informacji o bajce. Jeśli podane informacje nie są kompletne, nauczyciel zadaje pytania pomocnicze, np. czym się charakteryzuje bajka? Jakie są jej cechy? Jakie postaci występują najczęściej, co symbolizują? Nauczyciel pyta również o autorów znanych bajek. Następnie nauczyciel prosi, aby uczniowie z podanych informacji spróbowali ułożyć definicję słownikową bajki.
BAJKA jest to utwór epicki pisany wierszem lub prozą, którego bohaterami są najczęściej zwierzęta lub przedmioty. Bajkę cechuje alegoryczność (poza sensem dosłownym zawiera sens przenośny). Ma charakter uniwersalny. Pełni funkcję dydaktyczną (poucza), morał zwykle jest na początku lub na końcu utworu. Sięga korzeniami do VI w p.n.e (Ezop), XVII w. - La Fontaine). Twórcy oświeceniowi tego gatunku: Ignacy Krasicki, Stanisław Trembecki.
Podgatunki bajki:
epigramatyczne - zwięzła, krótka, zazwyczaj skonstruowana na zasadzie dialogu
narracyjna - pisana prozą
Przeczytanie definicji bajki ze słownika terminów literackich.
auczyciel zapisuje temat lekcji na tablicy. Pyta uczniów czym jest alegoria.
ALEGORIA - motyw w utworze, który poza znaczeniem dosłownym, ma jeszcze jedno
ukryte.
Wyjaśnienie różnicy między alegorią a symbolem.
ALEGORIA - jedno znaczenie
SYMBOL - wiele znaczeń
* Podstawowe informacje na temat „ Bajek” Ignacego Krasickiego.
W 1779 r. ukazał się tom pt.” Bajki i przypowieści”, natomiast w 1804 zostały opublikowane „ Bajki nowe” Ignacego Krasickiego. Nauczyciel informuje, o tym że na dzisiejszych zajęciach będziemy rozmawiać o bajkach znajdujących się w pierwszym tomie.
Część właściwa:
1.Analiza „Wstępu do bajek” Ignacego Krasickiego.
Nauczyciel prosi o zapoznanie się z tekstem (rozdaje kserokopie).
Chętny uczeń odczytuje treść na głos.
- Analiza:
* Jak został zbudowany „Wstęp do bajek” I. Krasickiego?
Dostrzegamy anaforę (był).
Występuje w tym utworze paralelny układ struktur gramatycznych.
PARALELIZM - rodzaj powtórzenia, wypowiedzenia w ciągu wypowiedzi elementów podobnie zbudowanych.
Nauczyciel zadaje pytania:
Jakie efekty daje zastosowanie paralelizmu?
(Wprowadza monotonię, ale jednocześnie stwarza kontrast z końcową
deklaracją poety).
Co eksponuje podmiot mówiący w paralelnym układzie struktur gramatycznych?
( Eksponuje zalety poszczególnych zawodów).
Nauczyciel wspomina, że w utworze epickim występuje podmiot mówiący (nie podmiot liryczny).
Dlaczego został wyodrębniony ostatni dwuwiersz?
( Zakończenie utworu zaskakuje zarówno zmianą toku składniowego, ale też żartobliwą
dwuznacznością formuły odniesionej do zdań poprzednich).
W jakim znaczeniu został użyty wyraz bajka?
Wyraz „bajka” ma dwa znaczenia:
- jako gatunek literacki
- jako coś zmyślonego, w ten sposób zostaje podkreślona nieprawdziwość zdarzeń
Jaki jest sens tego utworu?
( To wyraz sceptycyzmu autora wobec możliwości oddziaływania dydaktycznego).
3. Analiza i interpretacja bajki Jagnię i wilcy Ignacego Krasickiego.
Jaki to jest typ bajki?
(Jest to bajka epigramatyczna. Jest to taka bajka zwierzęca, w której zwierzęta
przedstawiają określone typy ludzkie oraz relacje między nimi.
Jaką budowę ma ten utwór?
(Morał został umieszczony na początku bajki).
W jakiej sytuacji znaleźli się bohaterowie?
( Bohaterowie są w lesie. Wilki chcą zjeść jagnię).
W jaki sposób są charakteryzowane postacie?
( Wilki -silne, jagnię - słabe, samotne).
Jaki jest morał utworu?
( Słaby powinien unikać sytuacji niebezpiecznych dla siebie).
Kogo uczy ta bajka?
(Uczy „jagnię” jak się zachować, gdy jest się słabym np. jagnię nie powinno chodzić
do lasu, czyli człowiek powinien unikać sytuacji niebezpiecznych dla siebie).
( Przypominam, że bajka , podobnie jak satyra, piętnuje wady).
5. Analiza i interpretacja Ptaszków w klatce Ignacego Krasickiego.
Jaki to typ bajki?
( Jest to bajka epigramatyczna, bajka zwierzęca).
Jak jest zbudowana?
( Została zbudowana na zasadzie opozycji dwóch postaci i dwóch racji. Jest to bajka
czterowersowa, w której dwuwiersz poświęcony jest jednej postaci, a drugi - jej
oponentowi).
W jakiej sytuacji znaleźli się bohaterowie?
( Młody ptak urodził się w klatce, stary ptak nie mógł pogodzić się z utratą wolności).
Jaki jest morał bajki?
Jakie wartości uniwersalne odnajdujemy w bajce?
Bajka podkreśla wartość wolności.
Czego alegorią mogą być losy bohaterów?
(W czasach ówczesnych I. Krasickiemu bajkę tę odczytywano jako alegorię losów
Polaków po pierwszym rozbiorze).
Nauczyciel zwraca uwagę, że bajka ma szersze uniwersalne znaczenie, podkreśla przede wszystkim wartość wolności.
6. Analiza i interpretacja bajki Przyjaciel Ignacego Krasickiego
Jak jest zbudowana bajka?
( Jest to dialog przyjaciół).
Jaką sytuację przedstawia?
( Damon prosił Arysta o pomoc w pozyskaniu przychylności ukochanej Ireny i jej
rodziców. Aryst zgodził się).
Poeta nawiązał do zdania Cezara: „ Veni, vidi, vici”- Poszedł, poznał Irenę i ożenił się z nią.
Jaki jest morał utworu?
( Każdy akt naiwności może być bezwzględnie wykorzystany . Należy uważać na
fałszywych przyjaciół).
Podsumowanie:
Nauczyciel zadaje uczniom pytania o odczucia związane z lekturą bajek (czy są one trafnym komentarzem do rzeczywistości, czy można je uznać za ciągle aktualne?).
Jaka wizja świata wyłania się z bajek Ignacego Krasickiego?
( Bajki biskupa warmińskiego zawierają bardzo surową, pesymistyczną ocenę
społeczeństwa i człowieka. Ukazują świat niedoskonały, niesprawiedliwy, ...