UZASADNIJ POTRZEBĘ EDUKACJI ZDROWOTNEJ W CAŁYM OKRESIE ŻYCIA CZŁOWIEKA :OMÓW JEJ ETAPY W DZIECIŃSTWIE I MŁODOŚCI.
Edukacja zdrowotna jest procesem który trwa całe życie. Jest elementem socjalizacji pierwotnej, obejmującej dzieciństwo i młodość oraz wtórnej w okresie dorosłości.
Edukacja zdrowotna odbywa się w sposób naturalny(nieformalny, spontaniczny) i formalny ( zorganizowany), we wszystkich miejscach gdzie ludzie żyją, uczą się, wypoczywają itp. W promocji zdrowia określono te miejsca jako siedliska. Siedliskami, które odgrywają szczególną rolę w edukacji zdrowotnej są: rodzina, przedszkole, szkoła, zakłady opieki zdrowotnej, ale edukacja ta ma odbywa się także w innych siedliskach (np. społeczności lokalnej).
Rodzice są pierwszymi i najważniejszymi nauczycielami zdrowia. W domu rodzinnym dokonuje się główna część socjalizacji zdrowotnej, polegającej na kształtowaniu w interakcji z rodzicami i innymi członkami rodziny, umiejętności, zachowań sprzyjających dobremu samopoczuciu oraz ochronie przed zagrożeniami dla zdrowia w dzieciństwie i w dalszym życiu. Socjalizacja zdrowotna jest częścią ogólnego procesu socjalizacji i składają się na nią trzy podstawowe elementy:
- dzieci uczą się i praktykują różne zachowania związane ze zdrowiem kontekście codziennego życia( np. w czasie posiłków)
- dzieci są aktywnymi uczestnikami własnej socjalizacji zdrowotnej ( nie tylko obserwują ale też rekonstruują)
- istnieją dwustronne interakcje między głównymi aktorami procesu socjalizacji ( nie tylko obserwują ale też podejmują działania)
Edukacja zdrowotna powinna wspierać proces socjalizacji zdrowotnej i uczestniczą w niej w sposób świadomy i nieuświadomiony obok rodziców, wszyscy członkowie rodziny.
W domu rodzinnym człowiek powinien:
- uzyskać podstawowe umiejętności dotyczące troski o ciało i wiele umiejętności psychospołecznych oraz mieć możliwość ich wykorzystania w codziennym życiu
-mieć możliwość kształtowania i praktykowania zachowań prozdrowotnych
-uczestniczyć i zdobywać doświadczenia w podejmowaniu decyzji, dokonywania wyborów
-uzyskiwać podstawową wiedzę dotyczacą różnych spraw związanych ze zdrowiem w tym także seksualnością
- mieć możliwość wyrażania swojej opinii i rozmawiania o sprawach, kt są dla niego ważne, uzyskiwać wsparcie w swoich działaniach bezpośrednio lub pośrednio związanych ze zdrowiem.
Etapy ed zdrowotnej dzici i młodzieży
Rola i znaczenie rodziny i ed zdrowotnej a także udział podmiotów wspierających ją, zmieniają się w zależności od okresu rozwoju dziecka- od funkcji opiekuńczyh i pielęgnacyjnych -do wspierania i towarzyszenia dziecku.
W koncepcji etapów wychowania zdrowotnego M .Demel bierze pod uwagę aktywność dziecka i jego świadome zaangażowanie w sprawy zdrowia . Etapy te pokrywają się częściowo z fazami rozwoju dziecka.
-etap heteroreprodukcji- od urodzenia do 2-3 r.ż. Dziecko jest reagującym „przedmiotem” , odbiorcą zabiegów pielęgnacji i opieki ze strony dorosłych. Stopniowo zaczyna wykonywać proste polecenia i naśladuje pewne zachowania dorosłych nie rozumiejąc jeszcze co i dlaczego robią. Wykonywanie pewnych czynności prowadzi do automatyzacji. Dziecko uczy się swego ciała (najpierw potrafi pokazać części swojego ciała, późnij je nazywa).
-etap pośredni - okres przedszkolny i młodszy szkolny. Zwiększa się udział dziecka w dbaniu o swoje zdrowie. Dziecko świadomie naśladuje zachowania dorosłych, opanowuje podstawowe umiejętności dotyczące higieny osobistej i bezpieczeństwa, ale wymaga przypomnienia i nadzoru ze strony dorosłych. Uczestniczy w pracach nad utrzymaniem porządku w domu, podejmuje samodzielnie pewne inicjatywy. Zadaniem rodziców jest m. in: tworzenie pozytywnych wzorców, stwarzanie warunków do uczenia się, bezpiecznego eksperymentowani, korygowania niektórych zachowań itp. Rozpoczyna się proces naśladowań zachowań rówieśników, wpływu TV, gier i reklamy. Partnerami rodziców staje się przedszkole i szkoła.
- autoedukacja( samowychowanie) - dziecko staje się świadomym, współtwórcą swego zdrowia. U nastolatków rozwija się poczucie własnej tożsamości, zmienia się obraz własnej osoby i ciała, pojawia się potrzeba niezależności, intymności, próby zmieniania się siebie, sprawdzania. Eksperymentują z substancjami psychoaktywnymi, są pod wpływem rówieśników, TV , Internetu (ignorują uwagi rodziców). Zadaniem rodziców jest towarzyszenie nastolatkowi w jego poszukiwaniach. Działania rodziców powinny być wspierane przez szkołę.
- heteroedukacja odwrócona (inwersja)- odwrócenie ról- młody człowiek staje się świadomym wychowawcą dorosłych- dziecko przenosi do domu np. to czego nauczyło się w szkole, zobserwowało co jest sprzeczne z tym co jest praktykowane w domu ( np. dieta, wykonywanie badań). Dziecko jest tu inicjatorem działań związanych ze zdrowiem. Elementy heteroedukacji odwróconej występują też we wcześniejszych etapach.
1