Rola pielęgniarki w opiece nad pacjentem z zapaleniem płuc

Rola pielęgniarki w opiece nad pacjentem z zapaleniem płuc

Zapalenie płuc

Definicja:

Zapalenie płuc to stan zakażenia miąższu płucnego obwodowo od oskrzelików końcowych. Na skutek działania czynników biologicznych powstają nacieki zapalne w miąższu płucnym oraz wysięk w pęcherzykach opłucnowych.

Podział:

Zapalenie płuc można podzielić według etiologii na bakteryjne, wirusowe, grzybicze, pasożytnicze.

Najczęściej stosowaną klasyfikacją zapaleń płuc jest podział, w zależności od miejsca nabycia infekcji, na zapalenie pozaszpitalne - środowiskowe i szpitalne - rozwijające się po ponad 48 godzinach od chwili przyjęcia do szpitala. Często jest stosowany podział na zapalenia typowe i atypowe, w zależności od klinicznego przebiegu.

Patogeny typowe obejmują Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Staphylococcus ureus, Gram-ujemne bakterie i bakterie beztlenowe. Atypowe patogeny to: Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumonae, Legionella sp. oraz wirusy grypy i paragrypy.

Czynniki ryzyka:

Najważniejszym czynnikiem ryzyka rozwoju zapalenia płuc jest wiek (okres niemowlęcy, a także u osób po 65 roku życia), na dalszym miejscu znajduje się alkoholizm, niedożywienie, palenie tytoniu.

Czynniki sprzyjające występowaniu zapaleń płuc to między innymi (cechy sporne wśród środowisk medycznych):

zaburzenia immunologiczne (w tym cukrzyca, leczenie glikokortykosteroidami, cytostatykami, radioterapia, zakażenie HIV)
uszkodzenie błon śluzowych i skóry (przewlekłe zapalenie i rozstrzenie oskrzeli, wziewne podawanie leków, intubacja, wentylacja mechaniczna)
współistnienie innych chorób takich jak: choroby układu oddechowego, krążenia, nerek, zaburzenia neurologiczne.

Objawy:

Przy typowych objawach choroba zaczyna się:

osłabieniem
bólami mięśni
nagłą wysoką gorączką, która spada po 7-9 dniach
dreszczami
zlewnymi potami
kaszlem, najpierw suchym, a następnie wilgotnym z odkrztuszaniem śluzowej lub ropnej wydzieliny
bólem klatki piersiowej przy oddychaniu
dusznością o różnym stopniu nasilenia
niekiedy krwiopluciem

Podczas osłuchiwania słyszymy szmer oskrzelowy lub szmer pęcherzykowy zaostrzony. Początkowo we wczesnej fazie choroby występują trzeszczenia, a kolejnym objawem jest rzężenia drobno i średniobańkowe, dźwięczne świsty, furczenia. Stwierdza się stłumiony odgłos opukowy a także wzmożenie drżenia piersiowego. Tarcie opłucnowe może być słyszalne w pierwszych dniach choroby. Gdy w jamie opłucnej pojawia się większa ilość płynu >300 ml - wystąpi przytłumienie lub stłumienie odgłosu opukowego i osłabienie szmerów pęcherzykowych.

W badaniu krwi zauważa się podwyższony OB, CRP i leukocytozę i odmłodzenie granulocytów, czasem niedokrwistość, zaburzenia utlenowania krwi - PaO2 < 60mmHg. W RTG - plamiste i zlewające się zaciemnienia, jednolite zacienienia płata, obecność płynu w jamie opłucnej.

Leczenie

W leczeniu zapalenia płuc stosuje się antybiotyki o szerokim zakresie działania, a w późniejszym okresie leczenia antybiotykoterapię celowaną na podstawie antybiogramu oraz leki zmniejszające inne objawy:

Problemy pielęgnacyjne

Problem	Cel opieki	Działania pielęgniarskie
Nieefektywne odksztuszanie i uporczywy kaszel spowodowane zaleganiem wydzieliny w drzewie oskrzelowym	1. Minimalizacja zalegania 2. Ewakuacja wydzieliny 3. Przestrzeganie przez chorego zasad higieny po odkrztuszeniu wydzieliny	1. Częste oklepywanie klatki piersiowej i pleców. 2. Ułożenie chorego w pozycji półwysokiej. 3. Edukacja rodziny nt. drenażu ułożeniowego. 4. Zastosowanie gimnastyki oddechowej. 5. Wymuszanie efektywnego kaszlu u chorego 6. Masaż wibracyjny klatki piersiowej. 7. Mobilizacja chorego do ewakuacji wydzieliny. 8. Edukacja rodziny i chorego nt. postępowania z wydaloną wydzieliną. 9. Edukacja chorego i rodziny w zakresie obserwacji, jakości i ilości wydzieliny.
Wysoka temperatura ciała z powodu zapalenia płuc.	Obniżenie temperatury ciała/ brak gorączki.	1. Stosowanie fizykalnych zabiegów oziębienia chorego w postaci: - okładów chłodzących na czoło i klatkę piersiową, - worka z lodem, zimnych kompresów żelowych na okolicę karku, pachwinową, pachową. Czas trwania zabiegu ok. 30 minut z godzinnymi przerwami, - kąpieli ochładzających w temperaturze wody 20-30° C. Czas 10-20 minut. 2. Stosowanie zabiegów napotnych: -zawijanie w wilgotne prześcieradło o temperaturze 26-30°C, -zawijanie w suchy koc i okrycie jeszcze 2 kocami-, kiedy chory zacznie się pocić podajemy mu napar z kwiatu lipy, co 10 minut jeden łyk. Cały zabieg powinien trwać 20-60 minut, w zależności od intensywności pocenia się chorego. 3. Zastosowanie lekkiego okrycia pacjenta, luźnej, przewiewnej, wchłaniającej pot bielizny osobistej, zmienianej przynajmniej raz dziennie lub częściej. 4. Podawanie leków przeciwzapalnych i przeciwgorączkowych na zlecenie lekarza. 5. Pomiar temperatury ciała i dokumentowanie pomiaru.
Uczucie zmęczenia spowodowane utrzymującą się gorączką	Poprawa samopoczucia chorego, parametry temperatury ciała w normie	1. Pozostawienie chorego w łóżku. Wygodne ułożenie, zastosowanie w razie potrzeby podpórek, koców wałków. 2. Założenie karty obserwacyjnej, pomiar temperatury co 2 godziny. 3. Pozostawienie przy łóżku chorego napoju ze słomką najlepiej przegotowanej wody. 4. Przygotowanie koca jako dodatkowego nakrycia w przypadku wystąpienia dreszczy. 5. Wyręczanie pacjenta i pomoc w czynnościach pielęgnacyjnych. Podanie kaczki, basenu. 6. Zastosowanie pościeli bawełnianej, delikatnej- podobnie w bielizną osobistą chorego.
Nadmierne pocenie się spowodowane utratą przez skórę ciepła z organizmu	Skóra utrzymana w czystości o prawidłowych cechach wilgotności	1. Wykonanie toalety wg potrzeb. Koniecznie z rana lub przed snem 2. Zmiana bielizny osobistej- zapewnienie wygodnej piżamy wchłaniającej wilgoć 3. Zmiana bielizny pościelowej 4. Zapobieganie odparzeniom skóry poprzez: * Utrzymanie w czystości powłok skórnych * Dokładne osuszanie skóry delikatnym ręcznikiem * Smarowanie warstw skóry przylegającej do siebie oliwką lub pudrem kosmetycznym 5. Podawanie chłodnych napojów do picia 6. Prowadzenie bilansu płynów i dokumentowanie wyników 7. Zapobieganie odwodnieniu i codzienna kontrola powłok skórnych
Ryzyko wystąpienia odwodnienia i niedoborów elektrolitów przebiegu gorączki	Nawodnienie i uzupełnienie elektrolitów. Zapobieżenie powikłaniom.	1. Monitorowanie stanu nawodnienia organizmu chorego (przez ocenę napięcia i elastyczności skóry, wilgotności błon śluzowych, sprężystości gałek ocznych, stopnia wypełnienia żył szyjnych, pomiar tętna, RR, OCŻ oraz ilości wydalanego moczu). 2. Pobieranie krwi do badania laboratoryjnego (w celu oceny stężenia sodu, potasu, kreatyniny, mocznika, białka, wapnia, magnezu, chlorków, Hb, Ht, glukozy) 3. Pobieranie krwi tętniczej w celu zbadania równowagi kwasowo-zasadowej. 4. Ocena wielkości diurezy oraz pobranie moczu do badania. 5. Ocena stanu świadomości chorego.
Ryzyko niedotlenienia organizmu spowodowane dusznością	Wspomaganie chorego w uzyskaniu poprawy oddychania, parametry oddechowe w normie	1. Ocena charakteru i nasilenia duszności, pomiar SpO2 2. Eliminacja czynników nasilających duszność (wysyłek fizyczny, stres) 3. Udzielanie choremu pomocy w czynnościach pielęgnacyjnych, przy których duszność się nasila 4. Dobór właściwej dla pacjenta pozycji ciała np. wysoka, półwysoka, z opuszczonymi nogami 5. Utrzymanie w sali właściwej wilgotności i temperatury (częste wietrzenie, unikanie przeciągów) 6. Motywowanie chorego do stosowania ćwiczeń oddechowych 7. Podanie choremu tlenu 8. W stanach nasilonej duszności ciągły kontakt i obserwacja pacjenta w celu poczucia bezpieczeństwa przez chorego 9. Postępowanie farmakologiczne na zlecenie lekarskie (właściwa droga, dawka i lek) 10. Stosowanie leków drogą wziewną- edukacja pacjenta 11. W przypadku gdy pacjent nałogowo pali papierosy- motywowanie do porzucenia nałogu, edukacja dot. szkodliwości dymu 12. Na zlecenie lekarskie pobranie krwi do badań gazometrycznych
Suchość warg i błon śluzowych jamy ustnej, wzmożone pragnienie z powodu utraty płynów spowodowanych zaburzoną pracą ośrodka termoregulacji.	Pragnienie prawidłowe. Brak suchości warg i błon śluzowych jamy ustnej.	1. Wykonywanie toalety jamy ustnej, co 2 godziny. 2. Płukanie jamy ustnej np. naparem z szałwii 3. Smarowanie ust wazeliną, maścią witaminową czy kremami ochronnymi. 4. Podawanie do picia płynów o temperaturze pokojowej.
Dyskomfort pacjenta spowodowany ogólnym stanem zdrowia i pobytem w szpitalu	Zapewnienie bezpieczeństwa psychicznego i fizycznego	1. Częste przebywanie i rozmawianie z chorym 2. Okazywanie współczucia i zrozumienia 3. Informowanie pacjenta o celu wykonywanych zabiegów diagnostyczno-terapeutycznych 4. Zachęcenie do samodzielności zaspokajania podstawowych potrzeb, utrzymywania higieny osobistej 5. Wskazanie możliwości spędzania wolnego czasu (oglądanie telewizji, słuchanie radia) 6. Instruktaż rodzinny: asystowanie pacjentowi podczas wyjścia na spacer, do toalety, zapewnienie ciszy i spokoju, 7. Umożliwienie pacjentowi kontaktu z lekarzem prowadzącym 8. Zapewnienie pacjentowi warunków do kontaktu z rodziną
Możliwość wystąpienia powikłań w miejscu wkłucia obwodowego	Zapobieganie komplikacjom (zakażeniu, stanom zapalnym) Złagodzenie objawów powikłania	Obserwacja w kierunku bólu, zaczerwienienia, wzrostu temperatury, wydzieliny z miejsca wkłucia Usunięcie kaniuli Zabezpieczenie jałowym opatrunkiem Założenie okładu w miejscu kaniuli

Bibliografia:

J. Daniluk, G. Jurkowska (red.): Zarys chorób wewnętrznych dla studentów pielęgniarstwa. Lublin 2005.
M. Kózka, L Płaszewska-Żywko (red.): Diagnozy i interwencje pielęgniarskie. Warszawa 2008.
http://procespielegnowania.wordpress.com/
http://pl.wikipedia.org/wiki/Zapalenie_p%C5%82uc