Administracja Terenowa Księstwa Warszawskiego

• na wzór administracji francuskiej (terminologia i nomenklatura również)

• 6 (potem 10) departamentów, 100 powiatów

Departament toruński (przez pewien czas były tu władzę Centralne)

Departamentem zarządzał jednoosobowo PREFEKT

• podporządkowany Ministrowi Spraw Wewnętrznych

• mianowany przez Monarchę

• zobowiązany wykonywać polecenia wszystkich ministrów

• podlegała mu (oprócz wojskowej i sądowej cała administracja)

• podporządkowano mu Policje

• W każdym departamencie Lokalny Komisarz Policji

• Prefekt decydował 1 osobowo i 1 osobowo ponosił odpowiedzialność/ Miał asystenta - Sekretarza Generalnego - zwierzchnika urzędników i radców oraz specjalistów (pracowników kancelarii)

5 wydziałów Departamentu : administracja, dóbr i lasów narodowych, prawny, budowlany, lekarski)

3 radców => Rada prefekturalna (Sąd Administracyjny pierwszej instancji, rozpatrywał m.in. prośby o ulgi podatkowe)

W powiatach - Podprefekci - podporządkowani Prefektom (nie mieli uprawnień decyzyjnych, tylko przekazywali wnioski Prefektowi - stąd zwano ich „Skrzynkami Pocztowymi”)

Wójci w Gminach i Burmistrzowie mogli orzekać w drobnych sprawach administracyjnych

Organy (niby) samorządowe : Rady Powiatowe (12 osobowe) i Rady Departamentalne (24 osoby)- raz do roku zwoływał Prefekt/MSW

Rady te zajmują się:

• rozkładem ciężarów podatkowych

• debatami nad: stanem i działalnością administracji → wnioski do Prefektów oni zaś przekazuja je do MSW lub dokonują reakcji.

Organizacja Wymiaru Sprawiedliwości

Zasady Konstytucyjne:

• formalna równość wobec prawa sądowego

• niezawisłość sądów( gwarantowała: dożywotność urzędu sędziego [odebrano tylko wyrokiem karnym] sędzia bez własnej zgody nie może być przenoszony)

• jawność postępowania

• sądy powszechne - zerwanie z sądownictwem stanowym

• rozdział sądów cywilnych i karnych

STRUKTURA SĄDÓW

Cywilne

1. Trybunały Handlowe - co departament, a jeśli nie było to jego uprawnienia miał sad cywilny, sprawy z zakresu prawa handlowego, orzekał komplet wyłaniany przez samorząd kupiecki

2. Sądy pokoju [wybierało sędziów Zgromadzenie Gminne, Sejmiki/ nominował Monarcha] , były w każdym powiecie, składały się z Podsędków, Sędziów Pokoju, Pisarzy i Podpisarzy, sądził jednoosobowo- zmieniał się co parę miesięcy

Główne zadania - doprowadzenie do ugody, sprawy opiekuńcze, w sprawach spornych o wartości do 80 zł orzekali podsędkowie

3. Apelacja od Sądów pokoju → Trybunał Cywilny (w każdym Departamencie, nominowany przez monarchę)

-prezes i 6 sędziów

- 2 komplety sędziów po 3 osoby

- w sprawach niezastrzeżonych dla Sądów Pokoju (SP) - 1sza instancja

- wyroki ostateczne w sprawach do 1600 złotych [w przypadku większej wartości sporu - apelacja do Sądu Apelacyjnego]

4. Sąd Apelacyjny (5osobowe komplety ) - orzekał tylko w trybie odwoławczym i w sprawach szczególnych

Pion Karny

1. podział przestępstw na wykroczenia, występki i zbrodnie.

2.1sza instancja → Sąd Policji Prostej (ws. wykroczeń)- sędzi podsędek lub pisarze z S.Pokoju- a gdy ich nie było ich funkcje przejmowali burmistrzowie i wójtowie

3. Wykroczenia - kara do 5 dni więzienia lub 30 zł grzywny

4. 2 ga instancja Sądy Policji Poprawczej - Występki(do 5 lat, i powyżej 30 zł grzywny), w każdym departamencie po 2 takie sądy, orzekali tu: Podsędkowie Kryminalni lub pisarze, mógł być również jako sędzia Podsędek z S. Pokoju

5. 3 cia instancja - Sąd Kryminalny : sprawy o zbrodnie(kara śmierci lu więzienia powyżej 5 lat), 1 taki sąd na 2 departamenty, Prezes Sądu, Asesorowie, Pisarze, wyroki były ostateczne

1. Prawo do kasacji (cywilnej i karnej) Sąd Kasacyjny - Rada Stanów

- wyroki ostateczne

- kasacja: zaskarżenie naruszenia prawa materialnego/ procesowego , Rada albo oddala skargę albo uchyla wyrok, sprawa wraca do ponownego rozpatrzenia, ale już w innym komplecie sędziów

- nie wiązała sędziów( gdy za 3cim razem jest skarga kasacyjna w tej samej sprawie - odsyłano ją do króla, on wykładał prawa i tym samym wiązał Sąd Orzekający)

Inne organy wymiaru sprawiedliwości

Prokuratora (od 1808r.)

• przede wszystkim w pionie cywilnym

• nominowani przez króla , podlegali ministrowi Sprawiedliwości

• nie byli stroną ale mogli składać wnioski jeżeli wymagał tego interes publiczny

• nadzorowali Komorników i Woźnych

Od 1809 r.(prokuratorzy we właściwym znaczeniu tego pojęcia) , byli przy Sądach Kryminalnych i Przy Policji Poprawczej, tu już byli stroną

Reforma palestry

Zastępcy Procesowi (nominowani przez Monarchę), ulokowani w systemie cywilnym ale mogli występować przed sądem karnym:

- Patroni przy Trybunałach Cywilnych (nominowani przez MS)

• Adwokaci w Sądach Apelacyjnych

• Mecenasi Radzie Stanu

Notariat(dożywotnio mianował monarcha) - istniał przy każdym S. Pokoju, 2 notariuszy, mieli uprawnienia tylko w swym okręgu sądowym. W S. Apelacyjnym 2 notariuszy miało prawo potwierdzania umów dla całego Księstwa.

Prawo Sądowe Cywilne

Źródła:

1. Kodeks Napoleona od 1 V 1808

-równość prawa dla każdego obywatela(ograniczenie dla kobiet, dzieci nieślubnych)

- laicyzacja małżeństwa (forma świecka, dopuszczanie rozwodów [opór Polaków → kompromis → dekretem króla urzędnikami stanu cywilnego są księża ])

2. 1809 Kodeks Handlowy

3. 1080 Kodeks Postępowania Cywilnego

Prawo Karne Sądowe

• od IV1807 Władzę Tymczasowe uznawały w Prawie karnym dawne prawo karne Polskie zwyczajowe (w wersji Ostrowskiego/ Skrzetuckiego ) przy pomocy posiłkowej Landrehtu Pruskiego (używano go tylko gdy był łagodniejszy od prawa zwyczajowego)/ a w departamencie dawengo zaboru austriackiego zamiast Landrehtu Austriackie Prawo Karne z 1803 r. + dekrety dostosowywania obu dokumentów do Prawa Zwyczajowego

• mniej inkwizycji, więcej skargowości, prawo do Obrońcy , ograniczono pisemność na rzecz ustności

• od 1808 pracę kodyfikacyjne nad nieudaną próbą recepcji Prawa Karnego i Prawa Procedury Karnej Francji

KRÓLESTWO POLSKIE (KONGRESOWE)

• podział Księstwa Przez Austrię, Prusy i Rosję

• Wielkie Księstwo Poznańskie w Prusach

• Wolne Miasto Gdańsk do Prus

• Autonomia Krakowa - Rzeczypospolita Krakowska, Wolne miasto Kraków (do 1846)

• Z reszty księstwa: Kongresówka

Kongresówka:

• unia personalna z Rosją, po wieczne czasy

• daleka autonomia wewnętrzna

• od 27 listopada 1815 Oktrojowana Konstytucja(autor- książę Adam Czartoryski)- elementy XVIII tradycji Polskiej

• zupełnie inni system władz niż w Rosji -u nas Organy Kolegialne

• Monarchia Konstytucyjna

• Rządy oparte o norm konstytucyjnej

• Konstytucja - po francusku

Prawodawstwo Konstytucyjne- Statuty Organiczne wydawane przez: Króla(„w początkowym okresie istnienia Księstwa” czyli ciągle) lub Obie Izby Parlanentu

Akty prawa

• prawo sejmowe (uchwały i ustawy)

• Postanowienia i Rozkazy króla

• Postanowienia Namiestnika

• Rozporządzenia Komisji Rządowej

Wszytko to publikowane w Dzienniku Rządowym Królestwa Polskiego(początkowo język polski, potem polski i rosyjski, po 63 nie ma dziennika)

Prawy obywatelskie i Ich zasięg

• Wolność osobista

• Nietykalność osobista i majątkowa

• Wolność Sumienia i Wyznania(uprzywilejowanie katolicyzmu i prawosławia)

• wolność słowa i dóbr (do 1819)

• Prawa polityczne (szczególna rola szlachty, odrębne zebrania szlachty, mają wyborach nadal wysoką pozycję, ograniczenie praw politycznych wojskowym)

Prawa Narodowe:

• urzędowo tylko j. Polski, urzędnikami tylko Polacy - wyjątek rodzina królewska

• jak obcokrajowiec chce być urzędnikiem to musi uzyskać obywatelstwo

• Król ma rozmawiać tylko po polsku lub francusku,

• Armia Królestwa, odrębna, nie może być użyta w wojnie poza terytorium królestwa, dobrze była uzbrojona i wyszkolona

• Aby Cesarz został Królem Polski musi być Koronowany w Polsce.

---