Temat: Aktywny tryb życia, wyczynowe uprawianie sportu - wady i zalety.
Zdrowy styl życia
Zdrowy tryb życia jest bardzo ważny dla naszego organizmu. Daje nam zdrowie i lepsze samopoczucie. Zdrowy tryb życia to ewidentnie ćwiczenia, ruch, dbanie o ładną sylwetkę. Jednakże w dzisiejszych czasach często popadamy ze skrajności w skrajność i albo pozwalamy sobie na szybkie tycie, albo katujemy się dietą. Nie możemy rezygnować z jedzenia. Owszem, możemy je ograniczyć, ale w sposób racjonalny i przemyślany, a nie po prostu zrezygnować z posiłków, bo chcemy schudnąć. Takie zachowanie w bardzo krótkim czasie może doprowadzić nasz organizm do stanu wyczerpania. Bardzo łatwo możemy doprowadzić do anemii, bo brak normalnych posiłków zmniejsza poziom hemoglobiny i hematokryt, a to zwłaszcza one są podstawą do stwierdzenia tej choroby. Musimy pamiętać, że zdrowy tryb życia to także odpowiednie żywienie.
Rola pożywienia dla organizmu człowieka:
Zaopatrywanie organizmu w składniki potrzebne do budowy i odbudowy komórek i tkanek
Dostarczanie składników potrzebnych do wytwarzania energii
Dostarczanie składników regulujących przemiany zachodzące w organizmie.
Większość z nas czerpie przyjemność z jedzenia. Bogactwo dostępnych produktów z jednej strony umożliwia bardzo zdrowe odżywianie, z drugiej jednak może prowadzić do nadwagi i otyłości. Mówiąc inaczej - nie wystarczy jeść, trzeba się odżywiać! Właściwa dieta powinna dostarczać dostosowaną do indywidualnych potrzeb danego człowieka ilość składników odżywczych, niezbędnych do wytwarzania energii oraz utrzymania procesów fizjologicznych.
Składniki pokarmowe i ich podział.
W skład pożywienia niezbędnego do normalnego funkcjonowania organizmu wchodzą liczne składniki zarówno organiczne jak i nieorganiczne.
Występują:
Białka
Tłuszcze
Cukry
Sole mineralne
Witaminy
Woda
Białka
Białka są to związki o skomplikowanej budowie. Podstawowe pierwiastki, które wchodzą w skład białek to:
Węgiel
Wodór
Tlen
Azot
Ponadto możemy wyróżnić jeszcze siarkę, fosfor, wapń, żelazo, jod, cynk, itp. Pierwiastki te tworzą aminokwasy, czyli związki organiczne, dobrze rozpuszczalne w wodzie. (fragment łańcucha białkowego)
Funkcje:
Są niezbędnym materiałem do budowy nowych i odbudowy zniszczonych tkanek
Mogą występować jako źródło energii
Z nich powstają enzymy, które regulują szybkość reakcji biochemicznych
Są materiałem do biosyntezy ciał odpornościowych
Biorą udział w odtruwaniu organizmu
Biorą udział w transporcie różnych substancji
Znamy około 20 aminokwasów. Większość z nich organizm może sam wytworzyć z odpowiedniego materiału dostarczonego z zewnątrz. Jednak 8 z nich nie potrafi wyprodukować. Białka, które zawierają wszystkie 8 aminokwasów w odpowiednich porcjach nazywamy białkami pełnowartościowymi.
Pełnowartościowe są to białka pochodzenia zwierzęcego, zawarte głownie w mięsie, rybach, drobiu, serach, mleku i jajach.
Natomiast niepełnowartościowe, są to białka pochodzenia roślinnego, zawarte głownie w grochu, fasoli, bobie oraz takich produktach zbożowych, jak pieczywo, zwłaszcza razowe, mąka, makarony, kasze.
Tłuszcze
Są to substancje zbudowane z węgla, wodoru i małej ilości tlenu. Większość z nich nie rozpuszcza się w wodzie. Tłuszcze są związkami wysokokalorycznymi - w czasie ich utleniania powstaje duża ilość energii. W skład tłuszczów wchodzą dwa podstawowe związki: gliceryna i różne kwasy tłuszczowe.
Funkcje:
Są źródłem energii
Są głównym źródłem materiału zapasowego
Nagromadzony w tkance tłuszcz chroni przed nadmiernym wydzielaniem ciepła
Odłożone w organizmie są magazynem wody
Są źródłem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach
Mają dużą wartość sytną, dzięki czemu hamują wydzielanie się soku żołądkowego
Pełnią funkcję budulcową, są składnikiem błon komórkowych
Ze względu na budowę chemiczną tłuszcze (lipidy) możemy podzielić na:
Lipidy proste - estry kwasów tłuszczowych i alkoholi
Lipidy złożone - związki zawierające oprócz kwasów tłuszczowych i alkoholi także inne składniki
Lipidy pochodne - pochodne lipidów prostych i złożonych, powstałych głownie w wyniku ich rozpadu, zachowując ogólne właściwości lipidów
Ze względu na pochodzenie tłuszcze dzielimy na dwie grupy:
Pochodzenia roślinnego - są wytłaczane z tkanek roślinnych. Najczęściej są to tłuszcze płynne, nienasycone, np. olej rzepakowy, olej sojowy, olej słonecznikowy, itp.
Pochodzenia zwierzęcego - są to tłuszcze wydzielane z tkanek zwierzęcych, jak smalec, masło, tran lub tkanki zwierzęce o dużej zawartości tłuszczu, nasycone, np. słonina.
Cukry
Cukrowce to inaczej węglowodany. Zbudowane są z węgla, wodoru i tlenu.
Funkcje:
Są głównym i najłatwiej dostępnym źródłem energii
Pozwalają na oszczędną gospodarkę tłuszczami i białkami
Stanowią materiał budulcowy
Odgrywają duża rolę w gospodarce wodno - mineralnej
Biorą udział w budowie błon komórkowych
Podział:
Cukry proste :
§ glukoza
§ fruktoza
§ galaktoza
§ mannoza
Cukry złożone :
~ Dwucukry :
§ Sacharoza
§ laktoza
§ maltoza
~ Wielocukry :
§ Skrobia
§ Celuloza
Występowanie:
Wszelkie owoce
Pieczywo
Słodycze
Warzywa
Sole mineralne
Stanowią obok białek bardzo ważny składnik budulcowy organizmu. Organizm ludzki zawiera około 40 pierwiastków.
Funkcje:
Biorą udział w budowie organizmu
Wchodzą w skład cieczy ustrojowych, np. żelazo w hemoglobinie
Są elementem enzymów, hormonów i witamin
Są niezbędne przy wielu reakcjach zachodzących w organizmie
Biorą udział w procesie trawienia, wchłaniania i wydalania
Wywierają wpływ na funkcjonowanie niektórych narządów i układów
W zależności od ilości, w jakiej występują w organizmie, dzieli się je na dwie grupy:
makroskładniki: tlen, węgiel, wodór, azot, wapń, potas, sód, magnez, fosfor, siarka, chlor
mikroskładniki: żelazo, jod, fluor, miedź, cynk, mangan, bor, molibden, kobalt, selen, wanad
Występowanie:
mleko i produkty mleczne
jaja
ryby
mięso
orzechy
fasola
groch
chleb razowy
kakao
warzywa liściaste
pełne ziarna zbóż
Witaminy
Niektóre witaminy ludzki organizm jest w stanie wyprodukować, inne zaś muszą być one dostarczane wraz z pożywieniem w gotowej postaci lub w formie prowitamin, które w trakcie przemian metabolicznych uzyskują pełną aktywność biologiczną. Nie są one źródłem energii ani strukturalnymi składnikami tkanek, jednak są niezbędne dla wzrostu i rozwoju organizmu. Ich działanie jest widoczne nawet przy niewielkich zawartościach.
Hiperwitaminoza - nadmiar witamin w organizmie.
Awitaminoza - niedobór witamin w organizmie.
Witamina źródła pokarmowe, rola w organizmie, skutki niedoboru :
A - żółte warzywa i owoce, mleko, przetwory mleczne, żółtko jaja, wątroba, masło bierze udział w procesie widzenia, odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie nabłonków niedowidzenie o zmroku (tzw. kurza ślepota), zmiany nabłonka skóry, rogowacenie, łuszczenie
B1 - otręby, chleb razowy, rośliny strączkowe, mleko, żółtka jaj, drożdże, mięso wieprzowe utlenianie węglowodanów, prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, mięsni, serca choroba beri- beri, zapalenie nerwów
B2 - wątroba, mięso, jaja, mleko, liczne produkty pokarmowe przemiany białek i węglowodanów pękanie skóry warg, kącików ust, łojotokowe zapalenie skóry, u dzieci zahamowanie wzrostu
PP wątroba, mięso, rośliny strączkowe, produkty zbożowe składnik enzymów biorących udział w oddychaniu komórkowym pelagra, uszkodzenie układu nerwowego
B12 - wątroba, jaja, mięso, ryby pobudza wytwarzanie czerwonych krwinek niedokrwistość złośliwa
C - owoce cytrusowe, czarna porzeczka, kapusta, szpinak, natka pietruszki, ziemniaki, papryka, sałata niezbędna do prawidłowego rozwoju chrząstki, kości, zębów, przyśpiesza gojenie ran, zwiększa odporność organizmu szkorbut
D - wątroba ryb, żółtka jaj, mleko, masło wpływ na gospodarkę wapniowo- fosforową, regulacja stężenia wapnia we krwi krzywica u dzieci, niedostateczna mineralizacja kości
K - zielone jarzyny, wątroba krzepnięcie krwi słaba krzepliwość krwi- krwawienia
Woda
W naturze istnieje około 135 rodzajów wody. W naszym organizmie istnieje woda pod postacią strukturowaną?. Inne płyny, które dostają się do naszego organizmu, muszą być odpowiednio przetworzone i oczyszczone. Woda stanowi około 70% naszego ciała.
Funkcje:
Jest niezbędna do życia, gdyż wszystkie procesy w organizmie zachodzą w jej obecności
Jest niezbędna do zachowania odpowiedniej objętości i ciśnienia krwi w naszym ciele
Jako główny składnik krwi, woda transportuje niezbędne składniki odżywcze i tlen do komórek ciała
Odgrywa ważną rolę w oczyszczaniu organizmu ze szkodliwych produktów przemian materii
Reguluje temperaturę ciała
Pozwala na lepsze przyswojenie składników odżywczych przez organizm
Nawilża stawy, gałki oczne, ułatwia przełykanie kęsów pożywienia
Utrzymując ciągłe nawilżenie płuc, pozwala nam oddychać
Głównym źródłem wody są płyny oraz spożywana przez nas żywność. Każdego dnia dostarcza nam ona 1/3 dziennego spożycia. Prawie wszystkie produkty zawierają wodę, jednak najwięcej jest jej w owocach i warzywach. Produkty takie jak cukier spożywczy, masło i oliwa wody nie zawierają.
Kilka zasad prawidłowego żywienia:
1. Regularne i urozmaicone posiłki.
Prawidłowy rozkład kalorii w całodziennej racji pokarmowej kształtuje się następująco:
I śniadanie: 25-30%
II śniadanie: 5%
Obiad: 35-40%
Podwieczorek: 5-10%
Kolacja: 15-20%
Częste posiłki powinny otrzymywać dzieci, młodzież, starcy, kobiety ciężarne i karmiące, osoby chore oraz ciężko pracujące fizycznie. Zdrowym i dorosłym ludziom wystarczą trzy posiłki, jeśli obiad nie jest zbyt późno spożywany. Przy późnym obiedzie powinno wprowadzić się drugie śniadanie. Godziny posiłków powinny być ustalone, a przerwy między nimi możliwe jednakowe. Przy 3 posiłkach przerwy powinny być od 3 do 6 godzin. Dłuższe przerwy między posiłkami powodują obniżenie poziomu cukru krwi, co powoduje zmęczenie i obniża wydajność pracy.
Wpływ aktywności fizycznej na zdrowie człowieka.
W profilaktyce zdrowia niezastąpiona jest aktywność fizyczna.
Aktywność fizyczna (ruchowa) stanowi kluczowy i integrujący składnik zdrowego stylu życia, jest jedną z podstawowych potrzeb człowieka, w każdym okresie życia. Bez niej niemożliwa jest jakakolwiek strategia zdrowia, jego utrzymanie i pomnażanie, a u dzieci i młodzieży prawidłowy rozwój. Uaktywnianie ruchowe dziecka wpływa nie tylko na rozwój motoryczny ale i pozostałe sfery rozwoju i funkcjonowania jego organizmu.
Podejmowana w sposób regularny, a nie okazjonalny, umiarkowana i utrzymywana w granicach tolerancji ustroju daje w efekcie nie tylko przyrost masy mięśniowej, wzmacnianie kości i połączeń stawowych, ale także przyrost masy serca, obniżenie ciśnienia tętniczego, zwolnienie tętna, zwolnienie rytmu oddechowego itp. W sferze psychicznej i społecznej pomaga uzyskać szereg cech niezbędnych w życiu dorosłego człowieka, np. odporność na stresy, równowaga emocjonalna, umiejętność psychicznej adaptacji do zmieniających się warunków. Potrzeby ruchowe są oczywiście zindywidualizowane, zależą m.in. od fazy rozwoju, płci, warunków życia, stanu zdrowia, poziomu sprawności i wydolności fizycznej, czynników genetycznych.
Każde dziecko, aby należycie się rozwijało powinno być aktywne fizycznie przez parę godzin dziennie i w miarę możliwości powinien to być ruch urozmaicony. Wraz z wiekiem, różnicują się zainteresowania a w szczególności różne stają się potrzeby dziewcząt i chłopców (wynika to głównie z różnic płciowych w motoryce, w umiejętnościach ruchowych i w psychice) a, także dorosłych (mężczyźni interesują się bardziej wysiłkami siłowymi, a kobiety raczej koordynacyjnymi i najchętniej o podłożu muzycznym); spontaniczna aktywność ruchowa i potrzeba ruchu wyraźnie się obniża.
Ruch i aktywność fizyczna poprawia ogólne samopoczucie, ma zbawienny wpływ na przedłużenie życia ludzkiego i uczynienia go przyjemnym i zdrowym. Aktywność fizyczna postrzegana jest również, jako czynnik integrujący zbiorowość i zapobiegający patologiom, a także jako katalizator więzi społecznych.
Aktywność fizyczna i jej wpływ na zdrowie.
Nikomu z nas nie trzeba tłumaczyć, jak ważnym elementem naszego życia jest ruch. Słyszymy o tym ciągle z radia, telewizji, w niemal każdej kobiecej gazecie znaleźć można jakiś zestaw ćwiczeń. Jednak wiem z obserwacji (a niestety również z własnego doświadczenia?), że większość ludzi, którzy nie pałają zbytnim zapałem do sportu, wykręca się brakiem czasu, zmęczeniem, złym samopoczuciem itp. Jak sobie z tym radzić?
Przede wszystkim należy uzmysłowić sobie, że odpoczynek wcale nie musi polegać na leżeniu przed telewizorem albo czytaniu książki w hamaku. Oczywiście czasami można sobie pozwolić na bierny relaks, jednak znacznie bardziej wskazany jest tzw. aktywny wypoczynek. Nawet najbardziej niechętna aktywności ruchowej osoba ma jednak jakiś sport, który lubi (nie mam oczywiście na myśli np. szachów?) Może to być badminton, tenis, jeżdżenie na rolkach, pływanie, biegi przykłady można mnożyć. Każdy, więc powinien znaleźć coś dla siebie i nie pozwolić swoim mięśniom zanikać a fałdkom tłuszczu odkładać się? Warto dodać, że jeśli poruszamy się na świeżym powietrzu ma to wręcz zbawienny wpływ dla naszego organizmu, przede wszystkim pomaga dotlenić mózg i w efekcie ułatwia koncentrację i zdolność zapamiętywania.
Sport to najtańszy i najprostszy sposób zapobiegania wielu schorzeniom. Lekarze ostrzegają, że obecny tryb życia ("siedząca" praca, spędzanie wolnego czasu przed telewizorem lub komputerem, ogólny brak ruchu) w sposób zdecydowanie negatywny wpływa nie tylko na samopoczucie, ale przede wszystkim na zdrowie człowieka. Ćwicząc, sprawiamy, że nasze życie staje się lepsze, bo lepszy staje się nasz organizm. Oprócz niewątpliwych korzyści dla naszego organizmu, trening fizyczny czy jakikolwiek przejaw aktywności ruchowej jest wspaniałą formą odpoczynku psychicznego. W trakcie ćwiczeń zapominamy o całym świecie i swoją uwagę poświęcamy wyłącznie treningowi. Wszelkie problemy dnia codziennego odsuwamy na dalszy plan, na parę chwil możemy oderwać się od stresu ,na jaki jesteśmy narażeni cały czas (choćby w szkole?) niejednokrotnie nawet nie zdając sobie z tego sprawy . I nie jest to bynajmniej naiwne spostrzeżenie. Okazało się bowiem, że nawet chorzy uprawiający ćwiczenia fizyczne czują się lepiej, co oznacza, że aktywność fizyczna nie tylko wpływa korzystnie na nasze ciało, ale również wprowadza nas w dobry nastrój i poprawia samopoczucie. Znana już w starożytności prawda - "w zdrowym ciele zdrowy duch" - znajduje potwierdzenie w badaniach współczesnych medyków.
Sport rzeczywiście jest bardzo ważny dla naszego zdrowia i powinien stać się nieodłącznym elementem życia każdego człowieka. Należy ubolewać, że tak niewielu ludzi w dzisiejszych czasach prowadzi aktywny tryb życia, co ma odzwierciedlenie w ilości zachorowań na np. miażdżycę, otyłość. Jednak jak każda inna dziedzina życia ma również swoje ciemne strony, np. środki dopingujące, poważne, niebezpieczne urazy. Należy, więc pamięta, aby do ćwiczeń podchodzić jak do każdej innej czynności w życiu w sposób przemyślany i z wcześniejszym przygotowaniem. Wtedy na pewno wyjdzie nam to na korzyść.
Oto, jakie mogą być niekorzystne zmiany dla organizmu w wyniku braku ruchu:
Brak ruchu prowadzi do rozległego zaniku i postępującego osłabienia czynnościowego całego organizmu;
Występują skłonności do dysfunkcji, braków czynnościowych i wyraźne zwiększane podatności na zachorowania;
W zakresie układu mięśniowego stwierdza się narastającą atrofię, która prowadzi do rozległego osłabienia siły mięśniowej;
Mięśnie tułowia stają się niezdolne do utrzymania swojej naturalnej pozycji napięciowej, co nie pozostaje bez wpływu na układ krążenia, narząd oddychania i miednicę;
Z powodu słabości mięśni stopy i podudzia powstaje niemożność naturalnego wysklepienia stopy, co przy zwiększonym obciążeniu ciężarem ciała powoduje płaskostopie;
Niedostateczny ruch prowadzi do serca słabego czynnościowo, charakterystycznego dla schorzeń cywilizacyjnych;
Niedobór treningu fizycznego prowadzi do obniżenia pojemności tlenowej i zdolności wysiłkowej całego organizmu;
Niedobór ruchu i ćwiczeń prowadzi do zaniku i obniżenia wydolności układu oddechowego.
Jedną z przyczyn braku aktywności i niezdrowego stylu życia jest otyłość:
Jedynie w ostatnim dziesięcioleciu liczba otyłych w USA i Polsce zwiększyła się z 20 proc. do 31 proc. Nadwagę ma już 61 proc. Amerykanów. Co trzecia osoba we wszystkich krajach uprzemysłowionych cierpi na zaburzenia metaboliczne, które doprowadzają zarówno do cukrzycy, jak i miażdżycy serca. W ciągu 15-20 lat liczba chorych na cukrzycę typu 2 (tzw. cukrzycę dorosłych) zwiększy się na świecie z 200 mln do 350 mln. Coraz częściej chorują na nią nawet dziesięcioletnie dzieci! - Cierpimy na chroniczne zatrucie powodowane spożywaniem niewłaściwej żywności .
Kto ma predyspozycje do otyłości?
Predyspozycje do otyłości mogą mieć związek z:
płcią: przeważają kobiety
wiekiem: po 50 roku życia dochodzi do wzrostu ciężaru ciała u obu płci, z tym, że przyrost wagi u kobiet wynosi średnio 7,5 kg, a u mężczyzn ok.5 kg,
warunki ekonomiczne: ok.20% populacji w krajach wysoko uprzemysłowionych są to ludzie otyli. Często dotyczy to kobiet niepracujących, których mężowie maja niskie zarobki,
rasa: wśród otyłych przeważają kobiety rasy czarnej (afrykanki i afroamerykanki);
wykształcenie: osoby z niższym wykształceniem dominują wśród osób otyłych,
inne czynniki: poczucie złego stanu zdrowia sprzyja rozwojowi otyłości
Osoby otyłe żyją krócej.
Wyniki licznych badań wskazują, że u osób z otyłością (BMI > 30 kg/m2) stwierdza się podwyższone ryzyko zgonu z powodu różnych chorób. Ludzie otyli, częściej od swoich szczupłych rówieśników, umierają z powodu chorób serca i naczyń, udarów mózgu.
Osoby te znacznie częściej chorują na nadciśnienie tętnicze, cukrzycę oraz zaburzenia cholesterolowe.
Otyłość.
Przekroczenie należnej masy ciała o 20% nazywamy otyłością, polega ona na
nadmiernym gromadzeniu tłuszczów w organizmie.
Wyróżnia się postać:
Łagodną otyłość - do 40% nadwagi,
Umiarkowaną - do 100% nadwagi
Ciężką ponad 100% nadwagi.
Według statystyk około 25% populacji cierpi na nadwagę.
Nie jest znana przyczyna powstawania otyłości. Badając przyczynę tej choroby uwzględnia się czynniki genetyczne, społeczne, związane ze stylem życia, hormonalne, psychologiczne, wynikające z aktywności fizycznej. Nadal nie jest znany mechanizm współdziałania tych czynników w kształtowaniu masy ciała.
Znany natomiast jest mechanizm powstawania otyłości, wynika on z tego, że osoba otyła pobiera większą ilość energii (z pokarmami) niż zużywa jej organizm.
Widocznym i podstawowym objawem otyłości jest zwiększona masa ciała
i nadmiar tkanki tłuszczowej. Innym objawem jest spadek wydolności
oddechowej i krążeniowej na skutek ucisku tłuszczu na przeponę.
Występuje często spowolnienie, senność, zmiany skórne. Obciążone nadwagą stawy kolanowe i skokowe oraz kręgosłup dają objawy bólowe. Często dołącza się nadciśnienie i cukrzyca. Szczególnie groźna dla układu naczyniowo-sercowego i oddechowego jest otyłość brzuszna, mniej obciążająca jest natomiast otyłość pośladkowo-udowa - częstsza u kobiet. Rozpoznanie otyłości jest oczywiste, dodatkowo wykorzystuje się wskaźnik
masy ciała (BMI) jest to iloraz masy ciała wyrażonej w kilogramach
podzielonej przez powierzchnię ciała wyrażoną w metrach kwadratowych.
BMI (Body Mass Index), czyli Wskaźnik Masy Ciała charakteryzuje relację pomiędzy masą ciała a wzrostem. Obliczając BMI możemy określić ilość tkanki tłuszczowej w organizmie. Liczne badania epidemiologiczne wykazały, że BMI dobrze koreluje z masą tej tkanki oraz umożliwia ocenę zagrożenia śmiertelnością i chorobowością.
Wskaźnik BMI informuje czy nasza waga jest prawidłowa.
BMI = masa ciała (w kg) podzielona przez wzrost (w m)2
poniżej 18.5 - niedobór masy
18.5 - 25 - WAGA PRAWIDŁOWA
25 - 30 - I stopień otyłości (nadwaga)
30 - 40 - II stopień otyłości
powyżej 40 - III stopień otyłości
Powikłania.
Osoby o BMI przekraczającym 25 kg/m2 mają nadwagę, przy BMI od 30 kg/m2 mówimy o otyłości.
Im wyższy wskaźnik BMI - tym większa zapadalność na różne schorzenia.
Dotyczy to szczególnie takich chorób jak: nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, hiperlipidemia, cukrzyca typu II, zespół zaburzeń oddychania w czasie snu, niektóre nowotwory złośliwe (rak jelita grubego, rak piersi, rak trzonu macicy).
Klasyfikacja zaburzeń masy ciała BMI (kg/m2) Ryzyko chorób towarzyszących otyłości
Niedowaga <18,5 Niskie (ale zwiększone ryzyko innych problemów zdrowotnych)
Norma 18,5 - 24,9 Średnie
Nadwaga >= 25
Okres przed otyłością 25,0-29,9 Podwyższone
I° otyłości 30,0-34,9 Umiarkowanie podwyższone
II° otyłości 35,0-39,9 Wysokie
III° otyłości >= 40,0 Bardzo wysokie
Klasyfikacja otyłości w zależności od BMI wg WHO, Report of a WHO "Consultation on Obesity", Genewa 1997
Typy otyłości:
Otyłość typu "gruszka" - (udowo-pośladkowa) częściej występuje u kobiet. Otyłość typu "jabłko" - (inne określenia: otyłość brzuszna, wisceralna - tkanka tłuszczowa zlokalizowana jest głównie wewnątrz jamy brzusznej) częściej dotyczy mężczyzn.
Otyłość typu "jabłko" Otyłość typu "gruszka"
Różnice częstości występowania powyższych typów otyłości, w zależności od płci, wynikają z różnego rozmieszczenia tkanki tłuszczowej uwarunkowanego czynnikami hormonalnymi i genetycznymi otyłości typu "jabłka" występuje większe ryzyko chorób towarzyszących. Częściej pojawiają się zaburzenia metaboliczne, prowadzące do nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej, cukrzycy i innych chorób układu krążenia. U kobiet w okresie pomenopauzalnym ryzyko wystąpienia otyłości brzusznej staje się podobne jak w grupie mężczyzn w związku z ustaniem produkcji żeńskich hormonów płciowych przez jajniki.
Wyczynowe uprawianie sportu może skończyć się urazami przewlekłymi.
To, co kiedyś było w sporcie obciążeniem treningowym, dziś jest typowe dla rekreacji. Sport, szczególnie wyczynowy, już dawno przestał być uważany za zdrowy.
U większości byłych sportowców efektem długiej kariery są różnego rodzaju zmiany przeciążeniowe. W niektórych dyscyplinach dokuczają już podczas intensywnych ćwiczeń, w innych ujawniają się dopiero na starość.
Wszystko zależy od tego, co sportowcy trenowali, jak intensywnie uprawiali swój sport, czy mieli jakieś poważniejsze kontuzje. Ale większość sportowców wyczynowych nadmiernie eksploatuje swój organizm, więc prędzej czy później musi za to zapłacić.
Strategiczne kolano.
Zmiany przeciążeniowe odzywają się jako bóle okolicy stawów, przyczepów mięśni, a czasami pojawiają się już jako zwyrodnienia. Żeby staw właściwie pracował, chrząstka musi być odpowiedniej grubości i twardości. Tymczasem przy dużym wysiłku sportowym, chrząstki są nadmierne eksploatowane, a wytarte gorzej amortyzują tarcia. Najczęściej dochodzi do uszkodzeń w stawie kolanowym (chondromalacji, czyli rozmiękania rzepki). Objawia się to permanentnymi bólami. Na początku ból towarzyszy przy zmianie pozycji z wyprostu do zgięcia lub odwrotnie, z czasem - pojawia się w życiu codziennym, nie pozwala swobodnie zejść czy wejść po schodach, spacerować itd. Zabiegiem poprawiającym możliwości ruchowe jest wtedy już tylko zabieg artroskopowy, który polega na endoskopowym wejściu do wnętrza stawu i próbie naprawienia go.
Bardzo często pojawiają się też problemy z więzadłami (zwłaszcza w stawie kolanowym i skokowym) na skutek ich nadmiernego rozciągnięcia. Wywołuje to cały łańcuszek zdarzeń: destabilizację stawu, przenoszenie patologicznych obciążeń na inne części ciała, aż do zmian zwyrodnieniowych.
Żadne uszkodzenia tkanek narządu ruchu nie goją się bez śladu. Wielokrotnie maltretowany stłuczeniami czy naderwaniami mięsień traci swe właściwości: wygląda jak nagromadzenie blizn i komórek mięśniowych o różnej utracie stopnia kurczliwości, siły i wytrzymałości. Podobnie uszkodzone wielokrotnie więzadło, ścięgno czy torebka stawowa tracą naturalną elastyczność i albo ograniczają zakres ruchów, albo doprowadzają do patologicznej wiotkości stawu.
Jednym z najbardziej urazowych sportów zimowych jest łyżwiarstwo figurowe. Zawodnicy ćwiczą na nienaturalnym podłożu, narażając przede wszystkim kończyny dolne, ale także inne części ciała, a często - ogólny stan zdrowia.
Piękni, ale chorzy.
Większość problemów łyżwiarzy to konsekwencja używania specjalnie usztywnianych butów, w których zawodnicy spędzają kilka godzin dziennie przez cały sportowy sezon (siedem, osiem miesięcy w roku). Staw skokowy nie ma praktycznie możliwości normalnego rozwijania się. Gdy sportowcy zmieniają łyżwy na adidasy, by pobiegać po nierównym terenie, bardzo często ulegają drobnym kontuzjom (skręceniom kostek, nadciągnięciom ścięgien), które uniemożliwiają na jakiś czas treningi.
Twarde buty łyżwiarzy nie mają żadnej pianki, która ochraniałaby stopę, jak np. buty narciarskie. Jest ona w związku z tym narażona na nieustanne uciskania i otarcia, a odgniecenia (szczególnie podbicia) doprowadzają często do zapalenia mięśni. Stopy zawodniczek i zawodników to zazwyczaj obraz nędzy i rozpaczy - zdeformowane pięty, wykoślawione palce. Niewiele można z tym zrobić, bo jeżdżenia właśnie w takich butach wymaga ten sport" - mówi Maria Olszewska, trenerka polskiej pary łyżwiarzy figurowych Sylwii Nowak i Sebastiana Kolasińskiego.
Kolejnym newralgicznym punktem łyżwiarza są kolana. Te stawy są wyjątkowo eksploatowane, gdyż zawodnicy jeżdżą na niemal nieustająco ugiętych nogach. Ten staw, bierze na siebie także amortyzowanie skoków. Wystarczy, że łyżwa wpadnie w jakąś koleinę w lodzie i skręcenie gotowe.
Częstym schorzeniem stawu kolanowego, typowym dla chłopców w okresie wzrostu, jest tzw. zespół Osgood-Schlattera (jałowe martwice guzowatości piszczeli), w którym nienadążający za wzrostem kości mięsień powoduje odklejanie przyczepów więzadła rzepki pod kolanem (przyczep mięśnia prostego uda). To bardzo poważne schorzenie: przeciążenie powoduje, bowiem znaczne pogorszenie stanu tego stawu i zawodnik musi przerwać treningi.
Najpoważniejszym powikłaniem tego schorzenia jest jednak, rozfragmentowanie jądra kostnienia. Grozi to przewlekłymi dolegliwościami bólowymi po zakończeniu wzrostu kostnego.
Jeszcze kilkanaście lat temu uraz kolana z uszkodzeniem więzadeł był dla sportowca równoznaczny z zakończeniem kariery. Dzisiejsze możliwości operacyjne oraz rehabilitacja umożliwiają szybki powrót do pełnej sprawności fizycznej. Nie należy jednak zapominać, że narząd ruchu sportowca podlega prawom jednakowym dla wszystkich. Dlatego w wielkim błędzie są ci, którzy sądzą, że na skutek takich czy innych metod leczniczych możliwe będzie skrócenie okresu leczenia. Niestety, chęć szybkiego wyleczenia jest tak duża, że często wbrew przestrogom lekarzy, zalecane leczenie i doleczanie jest samowolnie zmieniane i modyfikowane tak, by jak najszybciej można było rozpocząć trening czy stanąć do zawodów.
Przepuklina od podnoszeń
Na stłuczenia, szczególnie u łyżwiarzy-solistów, narażone są także biodra. Podstawowym elementem w ich jeździe są skoki. Jeśli ten element się nie uda, zawodnicy upadają i biodra narażone są na bolesne obicia, stłuczenia, krwiaki, otarcia. Większość łyżwiarzy cierpi także z powodu chorego kręgosłupa - charakterystyczne są zwłaszcza wszelkie dyskopatie. Dotyczy to przede wszystkim par sportowych, w których programach sporo jest podnoszeń. Dlatego tak ważna jest właściwa rozgrzewka przed rozpoczęciem treningu.
Łyżwiarstwo figurowe to jedna z najbardziej niebezpiecznych dyscyplin sportowych. Oprócz kontuzji, których można nabawić się w czasie treningu, istnieje także ryzyko wypadku. Gdy dochodzi do upadku podczas podnoszenia partnerki, często zdarzają się nie tylko zranienia łyżwą, ale np. wstrząśnienia mózgu. Brak stabilizacji, życie w ciągłym biegu, treningi przeplatane, normalnym życiem, tygodnie poza domem, nieustająco skrajne emocje: od euforii po załamanie, od entuzjazmu po brak wiary sprawiają, że sportowcy wyczynowi są także szczególnie podatni na nerwice sytuacyjne. Przy ostrym lub przewlekłym urazie pojawia się groźba depresji.
Bibliografia:
1.Encyklopedia multimedialna zdrowego żywienia.
2. Talaga Jerzy - Sprawność fizyczna ogólna. Wydawnictwo Zysk i S-ka.
3. Encyklopedia multimedialna biologia.
4. Grażyna Kuczek - ABC zdrowego stylu życia.
5. Internet:
~http://www.pulsmedycyny.com.pl/index/archiwum/2790,wyczynowe,uprawianie,sportu.html