Temat: Asertywność - sposób na agresję?
Cele operacyjne
Uczeń rozumie:
że reakcje agresywne są negatywne i naganne
na czym polega asertywne wyrażanie złości
Uczeń potrafi:
zdefiniować pojęcia: ofiara, agresor, działanie asertywne
rozpoznawać negatywne emocje: gniew, złość, przemoc
nawiązywać i podtrzymywać dobre kontakty z innymi
Formy pracy: grupowa, zbiorowa.
Metody pracy: pogadanka, instruktaż, dyskusja, techniki dramowe: rzeźba, scenka improwizowana, wywiad.
Środki dydaktyczne: kartki ze scenariuszami scenek (ZAŁĄCZNIK nr 1); papier, mazaki, kredki, plansza z wyeksponowanym tekstem praw osobistych (ZAŁĄCZNIK nr 2); duże lustro.
Czas: 90 minut.
Przebieg lekcji
1. Wprowadzenie
Krótkie omówienie celów lekcji i jej przebiegu.
Gniew i złość to uczucia, które pojawiają się, gdy występują nieprzewidziane przeszkody, ograniczające działanie lub gdy w otoczeniu pojawia się coś, co uderza w poczucie własnej wartości. Czy te uczucia są wam znane? Co je wywołuje?
Nauczyciel prosi, by uczniowie spróbowali gestem, mimiką twarzy wyrazić złość, gniew na chwilę zatrzymując się w bezruchu (rzeźba).
Chętni mogą przećwiczyć wyrażanie tych uczuć przed lustrem.
Jeśli rozejrzymy się wokół siebie, zauważymy, że nasze reakcje nie zawsze są właściwe. Czy można inaczej zachować się w sytuacjach konfliktowych? Jak?
Zapisanie tematu lekcji.
2. Wyjaśnienie pojęć: ofiara, agresor, agresja.
Uczniowie podają swoje pierwsze skojarzenia ze słowami: ofiara, agresor (wygląd, zachowanie, sytuacja). Nauczyciel podsumowuje ich spostrzeżenia.
Dostrzegamy uczniów, którzy często są przezywani i wyśmiewani przez swoich rówieśników. Uczniowie ci nie są akceptowani przez innych, co z czasem powoduje pojawienie się u nich niskiego poczucia własnej wartości. Dzieci stają się wyizolowane, samotne, tracą zaufanie do otoczenia. Zamykają się w sobie i stają się ofiarami jednostek dominujących. Te z kolei mają ogromną potrzebę podporządkowania sobie innych, używają groźby i siły. Są zadowoleni z własnych zachowań, bez żadnego poczucia winy i wstydu. Takich ludzi nazywamy agresorami.
3. Podział klasy na grupy.
Liderzy grup losują kartki z poleceniem przygotowania scenek na określony temat (ZAŁĄCZNIK nr 1). Następnie w grupach czytają scenariusze, rozdzielają między siebie role, zapisują na kartkach teksty dialogów.
4. Prezentacja scenek improwizowanych i omówienie każdej z nich.
Która z granych postaci była agresorem, a która ofiarą? Na czym polegało użycie groźby, siły?
5. Refleksje uczniów wchodzących w rolę agresora, ofiary, obserwatora sytuacji (wywiad).
Uczeń wchodzi w rolę koleżanki, kolegi, nauczyciela, dziennikarza, rodzica itp. i zadaje pytania osobom odtwarzającym scenki. Mogą to być pytania typu:
Co czułeś? Jakie były Twoje myśli? Co było najtrudniejsze? Jak można by było zapobiec takiej agresji? Jak należy postępować, aby nie szkodzić sobie i innym?
6. Nauczyciel wyjaśnia pojęcie asertywnego zachowania.
Okazuje się, że można postępować tak, by nie szkodzić sobie i innym. Takie zachowanie nazywamy asertywnym. Asertywność to pełne, bezpośrednie i stanowcze wyrażenie swoich uczuć, poglądów, postaw wobec innych osób, w sposób respektujący poglądy i postawy tych osób. Jest to umiejętność, dzięki której ludzie otwarcie wyrażają myśli, uczucia i przekonania, nie lekceważąc jednocześnie uczuć i poglądów swoich rozmówców. Umiejętność asertywnego zachowania sprawia, że nie jesteś ani dominujący, ani uległy. Masz prawo np. mówić: Mam inne zdanie na ten temat; Nie, dziękuję...
Nauczyciel zwraca uwagę na pięć praw osobistych według Herberta Fensterheima wyeksponowanych na planszy i prosi o głośne przeczytanie jednego z uczniów (ZAŁACZNIK nr 2).
7. Uczniowie prezentują jedną ze scenek, ale proponując inne rozwiązanie konfliktu (kompromis, współpraca).
Nauczyciel nie narzuca swojego zdania, pozwala uczniom tworzyć, udziela wskazówek w razie trudności. Po prezentacji nauczyciel pytania uczniów, jak się czuli w tej roli, co było trudne.
8. Podsumowanie zajęć: RUNDKA.
Uczniowie jednym zdaniem odpowiadają na pytanie: Czy podobały Ci się zajęcia? (tak, nie, nie wiem)
9. Zadanie domowe - wykonanie plakatów.
Wykonaj plakat wyrażający Twój protest przeciw agresji (nie tylko) w szkole. Plakaty będą wyeksponowane na korytarzu szkoły.
ZAŁĄCZNIK nr 1
Scenki do zagrania w grupach:
Wojtek często przezywa swego kolegę z klasy, Marka. Marek osiąga słabe wyniki w nauce, rówieśnicy dokuczają mu. Na przerwie na korytarzu dochodzi między chłopcami do bójki.
Krzysztof jest dobrym uczniem i kolega. Lubią go wszyscy. Dwóch chłopców to denerwuje. W szkolnej ubikacji zmuszają go do zapalenia papierosa grożąc pobiciem.
Przed sklepikiem szkolnym uczeń ze starszej klasy, Janek, często zaczepia młodszych kolegów, wyłudza od nich pieniądze.
Michał chciał mieć kolegów. Poznał trzech starszych chłopców. Bardzo mu imponowali. powiedzieli, że przyjmą go do paczki, jeśli się wkupi. Chłopcy zażądali, aby zniszczył kwiaty na korytarzu.
ZAŁĄCZNIK nr 2
Pięć praw osobistych według Herberta Fenserheima:
Masz prawo do robienia tego, co chcesz - dopóty, dopóki nie rani to kogoś innego.
Masz prawo do zachowania swojej godności poprzez asertywne zachowanie - nawet jeśli to rani kogoś innego - dopóty, dopóki twoje intencje nie są agresywne, lecz asertywne.
Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb - dopóty, dopóki uznajesz, że druga osoba ma prawo odmówić.
Istnieją takie sytuacje między ludźmi, w których prawa nie są oczywiste.
Masz prawo do korzystania ze swych praw.
Literatura pomocnicza:
1. Krystyna Pankowska: Drama - zabawa - myślenie, Warszawa 1990
2. Lidia Rybotycka: Gry dramatyczne, Warszawa 1976
3. Brian Way: Drama w wychowaniu dzieci i młodzieży, Warszawa 1990