KOMUNIKOWANIE INTERPERSONALNE W OPIECE NAD CHORYM
KOMUNIKOWANIE SIĘ
Komunikacja interpersonalna, porozumiewanie się- to proces wzajemnej wymiany informacji pomiędzy ludźmi biorącymi udział w tym procesie.
Komunikowanie tworzy wspólny system społeczny, a także pozwala na rozwiązywanie zadań, problemów, odbiór i przetwarzanie informacji.
ŁAŃCUCH KOMUNIKACYJNY
Język jako narzędzie komunikatu
Język jest najczęstszym i najprostszym, a jednocześnie najbardziej złożonym sposobem komunikacji między dwoma podmiotami na linii nadawca odbiorca
Nadawca (KTO?)
Przekaz (CO?)
Kanał (JAK?)
Ustnie, na piśmie, telefonicznie czy e-mailem?
Język
Nadanie komunikatu nie jest równoznaczne z jego zrozumieniem przez odbiorcę
Odbiorca komunikuje zrozumienie bądź niezrozumienie komunikatu nadawcy własnym komunikatem (niekoniecznie słownym)
Nadawca odbiera komunikat odbiorcy (przy relacji zwrotnej)
Komunikacja efektywna ma miejsce wtedy, gdy:
odbiorca rozumie informację zgodnie ze znaczeniem nadanym przez nadawcę,
informacja przekazywana przez nadawcę dokładnie oddaje jego intencje,
interpretacja odbiorcy zbiega się z intencjami nadawcy
Niemal każdy człowiek pozostaje w kontaktach interpersonalnych z innymi ludźmi. Mogą one być źródłem różnorodnych emocji zależnych od wielu czynników, m.in. potrzeb człowieka, sytuacji i zdarzeń w których uczestniczy.
W grupie społecznej czy społeczności kontakty interpersonalne powodują powstanie więzi, które mogą mieć różne cele materialne jak i niematerialne, takie jak służba ludziom, pomoc w trudnościach, rozwiązywanie problemów. Najważniejsze w relacjach międzyludzkich są umiejętności nawiązania i podtrzymywania tych relacji.
Pan Bóg dał człowiekowi
jedne usta i dwoje uszu, aby
więcej słuchał
niż mówił.
Co przeszkadza w słuchaniu?
Stan ducha (brak nastawienia na słuchanie)
Zakłócenia zewnętrzne (hałas, niewygoda)
Uprzedzenia
Szybkie osądzanie
Zmęczenie, znudzenie
TEORIE KOMUNIKACJI
TEORIE MECHANISTYCZNE
Przywiązują główną uwagę do tzw. elementów składowych układu komunikacji, do których najczęściej zalicza się nadawcę, odbiorcę, kod, sygnał i kanał oraz przebieg komunikowania się na tych etapach. Informacja jest tym wszystkim, co dostarcza danych o jakimś fakcie lub zdarzeniu. Kryterium oceny skuteczności komunikowania się jest zgodność pomiędzy informacją nadaną przez nadawcę a otrzymaną przez odbiorcę.
TEORIE PSYCHOLOGICZNE
Są oparte na podłożu teorii psychologicznych. Odwołują się do zróżnicowanych mechanizmów psychologicznych. Konstruuje się je w oparciu o wyniki badań nad czynnikami psychospołecznymi wpływającymi na proces komunikowania się.
TEORIE SYSTEMOWE
Nęcki wymienia tezy komunikowania się:
Całość to więcej niż suma elementów wchodzących w jej skład. Znaczenie całej wypowiedzi nie jest sumą znaczeń użytych wyrazów, a znaczenie rozmowy nie jest analizowane na poziomie każdej wypowiedzi każdego rozmówcy.
Każdy system ma charakter otwarty. System składa się z podsystemów np. komunikacja między lekarzem, a pacjentem może zmieniać się w pewnych określonych granicach
Złożoność strukturalna odzwierciedla zmienność elementów wewnątrz systemu, ale zarazem ich współzależność. System prosty ma miejsce w sytuacji gdy z uzyskanych już informacji można przewidzieć dalszy ciąg treści wypowiedzi. System złożony ma miejsce wtedy, kiedy z treści konwersacji rozmówcy nie do końca jest przewidywalny dalszy ciąg rozmowy.
Zdolność autoregulacji- każdy podsystem (stający się systemem) jest samodzielny przez co może decydować o swoich celach i działaniach
FORMY KOMUNIKACJI MIĘDZYLUDZKIEJ
Ze względu na rodzaj komunikatu użytego do przekazania informacji wyróżnia się dwie podstawowe formy komunikacji:
Werbalną (słowną)
Niewerbalną (bezsłowną, pozawerbalną)
Kanały przekazu komunikacyjnego
komunikacja werbalna- działa przede wszystkim na umysł świadomy - przekazuje informacje
komunikacja niewerbalna- działa przede wszystkim na umysł nieświadomy (podświadomość) - przekazuje emocje
KOMUNIKACJA WERBALNA- Verbum= wyraz mówiony, czyli słowo, stąd komunikacja werbalna to inaczej słowne (głosowe) porozumiewanie się.
MOWA- jest specyficznym, ludzkim sposobem porozumiewania się. Za jej pomocą można wyrazić myśli i uczucia, wymienić informacje. Mowa ludzka jest używana na wiele sposobów, a rozbudowana przez komunikację niewerbalną.
Sposoby komunikowania (język komunikatu)
Język potoczny
Język oficjalny (zebraniowy)
Język „medialny - publicystyczny”
Język potoczny a oficjalny
Charakterystyka wypowiedzi
Język potoczny Język mówiony (potoczny) operuje słownictwem uboższym niż język pisany i oficjalny, ale jednocześnie wyrazy są tu pojemniejsze znaczeniowo.
niedbały
urywane końcówki
nie kończenie zdań (brak wyraźnej kropki)
używanie zamienników słownych
złe akcentowanie
rozwlekłe mówienie
częste dygresje
Język oficjalny:
używanie kalek językowych
język „napuszony” i „przemądrzony”
używanie żargonu środowiskowego
używanie wyrazów obcego pochodzenia (np.. Prompter) - przejaw pretensjonalności
Skuteczność przekazu
Podstawowe rady i wskazówki dotyczące skutecznej komunikacji.
Dobra komunikacja zachodzi wówczas, gdy intencja komunikowania nadawcy jest taka sama jak znaczenie nadane informacjom przez słuchacza, dzięki czemu obie strony mogą trafnie przewidywać swoje zachowania.
INTENCJA= INTERPRETACJA
Ważne jest nie tylko co mówimy, ale też jak wyglądamy prezentując nasze poglądy. Niezgodność kanału werbalnego i wizualnego podważa naszą wiarygodność w oczach odbiorcy,
Techniki wypowiedzi
Reguła uprzejmości „Bardzo dziękuję Panu, że poruszył Pan tak istotną sprawę jak…”, „Mogę tylko … jak bliska jest troska o…”.
Reguła aprobaty „Pragnę podziękować za zaproszenie nas do tej debaty”.
Reguła zgodności „Wyraża pan poglądy podobne do przeciwników prywatyzacji, ale proszę zwrócić uwagę na następującą kwestię…”; „Zgadzam się z panem, że ta teoria dosyć dobrze tłumaczy spowolnienie rozwoju gospodarczego Polski, zwłaszcza w…”.
Reguła współdziałania „Przyzna Pan, że kiedy mówimy o ograniczeniu bezrobocia, warto zwrócić uwagę na…”; „Mógłbym odpowiadać na zaczepki lub formułować bezpodstawne oskarżenia, ale chciałbym w tej dyskusji doprowadzić do kompromisu w sprawie…”.
Reguła atrakcyjności treści „Zwraca Pan uwagę na rzeczy bardzo istotne, mam podobny pogląd w tej sprawie, uważam bowiem, że…”
Reguła skromności - unikanie przechwalania się i słownego wywyższania nad oponentem
Reguła ironii - wszelkie niekonwencjonalne miny, gesty lub intonacja głosu; stosując je należy pamiętać o ich czytelności, ułatwiającej właściwą interpretację.
Reguła Polyanny - unikanie tematów przykrych dla rozmówców; dziennikarze przeważnie jej nie stosują i warto o tym pamiętać. Można z niej korzystać w rozmowach towarzyskich.
Techniki wypowiedzi
5 najczęściej używanych figur retorycznych:
Porównanie - ilustracja trudnych pojęć i danych liczbowych.
Powtórzenie - pozwala na podkreślenie tego, co dla nadawcy jest najważniejsze, zwraca uwagę odbiorców.
Hiperbola - zamierzona, widoczna przesada w wypowiedzi.
Pytanie retoryczne - pytanie nie wymagające odpowiedzi.
Aluzja - niejawny, zawoalowany, ale jasny dla odbiorców przekaz. Stosujemy, gdy chcemy zasygnalizować pewien fakt, bez szczegółowego wyjaśniania.
Z uwagi na cel wypowiedzi w komunikacji werbalnej Szewczyk wyróżnia rodzaje komunikatów:
Informacje
Polecenia
Nakazy, zakazy
Stwierdzenia
Pytania
Carl Rogers wymienia kategorie wypowiedzi
Oceniające- najczęściej
Interpretujące- na drugim miejscu
Wspierające- na trzecim miejscu
Badające- jako czwarte
Rozumiejące- najrzadsze
Elementy pozawerbalne komunikacji
Ton głosu
Rytm mowy
Akcentowanie
Melodyka głosu
Tembr głosu
Wady wymowy
Wtrącenia
Typ używanego języka (np. urzędowy, gwarowy)
KOMUNIKACJA NIEWERBALNA- To bezsłowne przekazywanie informacji. Bywa też określana jako komunikacja ukryta, symboliczna, język (mowa) ciała.
Kanał niewerbalny przekazuje „obraz duszy” czyli nastroje, postawy, uczucia i emocje.
Do niewerbalnych komunikatów zalicza się:
Gestykulację
Mimikę twarzy
Postawę ciała
Dystans fizyczny
Wygląd fizyczny
Kontakt wzrokowy
Zachowania dotykowe takie jak sposób podania ręki, dążenie do dotykania bądź unikanie go (Foster, 1998).
Teoria stref
Dystans to odległość pomiędzy partnerami interakcji, informuje nas o stosunkach wzajemnych między nimi. Skracanie dystansu, zbliżanie się do siebie jest znakiem zbliżania psychicznego, oddalanie się stanowi oznakę utraty kontaktu.
RÓWNANIE MEHRABIANA
100% = 7% + 38% +55%
Ogólne słowa głos mimika
NIGDY NIE MASZ DRUGIEJ SZANSY NA PIERWSZE WRAŻENIE
Komunikacja niewerbalna
Oczy
patrz na ludzi
śmiej się oczami
nie uciekaj wzrokiem
nie wpatruj się w: sufit, ściany, podłogę,
komputer, ekran, prezesa, przyjaciela...
Komunikacja niewerbalna - reszta twarzy
uśmiechaj się
mów wyraźnie
rób miny (kiedy trzeba):
ciesz się, frasuj, złość, dziw, zamyślaj, ...
nie krzyw się
nie okazuj znudzenia lub zniecierpliwienia
Okolice brwi
całkowicie podniesione wyrażają niedowierzanie,
podniesione do połowy - zdziwienie,
stan normalny - bez komentarza,
do połowy obniżone - zakłopotanie,
całkowicie obniżone - złość.
Mowa rąk:
zdradzają życzenia
ukazują uczucia
sygnalizują nastroje
Gesty- Gesty: rytualne, mimowolne, świadome, rytmizujące, prezentacyjne
Służą do akcentowania, osłabiania, wyjaśniania, przeczenia; zastępują mowę
podkreślają słowa lub wypowiedzi. Ruchy te widać szczególnie podczas odtwarzania w przyspieszony tempie referatu nagranego na wideo.
Gesty akcentujące- Potwierdzają wypowiedź ale i przyciągają uwagę. Służą między innymi jako znak przyjaźni
Gesty akcentujące
neutralność - wyraża się poprzez ustawienie dłoni w pozycji pionowej, podkreśla odległość i kierunki
negatywną opinie - dłoń zwrócona w dół
przyciągają uwagę - szczególnie gesty palców
Gesty akcentujące - motywacyjne
Podkreślają ważność słów - pięść
Gesty symboliczne- Wyrażają symbolicznie to, co można byłoby sformułować również słownie
Kolejnym elementem komunikacji niewerbalnej jest postawa, czyli to, jakie pozycje przyjmuje ciało podczas stania lub siedzenia. Nawet pobieżna obserwacja uświadamia odbiorcy komunikatu
niewerbalnego wiele informacji.
Postawa otwarta - polegająca na zwróceniu się całym ciałem na wprost, bez krzyżowania rąk i stóp - oznacza otwartość na kontakt i wymianę informacji, a także zainteresowanie rozmówcą i pewność siebie. Taka postawa jest najbardziej dogodna w trakcie prowadzenia negocjacji,gdyż eliminuje dominację, a wyraża partnerstwo między stronami rozmów.
Postawa zamknięta jest przeciwieństwem postawy otwartej. Może wyrażać niepokój, niechęć do rozmowy lub unikanie bezpośredniego kontaktu lub konfrontacji. Charakteryzuje się np. pochylaniem całego ciała, spleceniem rąk na piersiach.
Elementy postawy otwartej
Postawa wyprostowana
Plecy wyprostowane
Łopatki ściągnięte na plecach
Głowa podniesiona
Wzrok skierowany prosto przed siebie
Elementy postawy zamkniętej
Ciało lekko pochylone
Plecy przygarbione
Skulone ramiona
Opuszczona głowa
Spuszczony wzrok
Ręce zaplecione na piersiach
Komunikacja niewerbalna spełnia następujące zadania:
wspomaga komunikację werbalną poprzez dodanie jej wyrazistości i czytelności,
funkcjonuje jako samodzielny środek przekazu,
może zaprzeczać komunikacji werbalnej.
PAMIETAJ O SPÓJNOŚCI PRZEKAZU
Jeśli ciało wysyła przekaz odwrotny do informacji zawartej w słowach to rozmówca nieświadomie ufa komunikatowi niewerbalnemu
Techniki wypowiedzi - kanał wizualny
Wskazówki praktyczne:
Powitanie z drugą osobą powinno być ciepłe, ale bez nadmiernej egzaltacji.
Należy unikać wszelkiej przesady, np. gestykulacji rękoma, które powinny swobodnie leżeć na stole (jeśli taka jest scenografia).
Niewskazane jest podpieranie głowy rękoma lub zabawa tzw. adaptatorami Stosowanie przedmiotów jako adaptatorów powinno być świadome i kontrolowane.
Stosowanie przedmiotów powinno być świadome i kontrolowane, np. może ilustrować jakąś naszą wypowiedź lub stosunek do przedmiotu dyskusji
STYLE KOMUNIKOWANIA INTERPERSONALNEGO
To wzór przekazywania komunikatów werbalnych i niewerbalnych, uwzględniający koncentrację na partnerze interakcji. Określany jest też jako sposób porozumiewania się człowieka z innymi, czyli sposób werbalnego i niewerbalnego reagowania na sygnały dotyczące tego, jak określone treści powinny być przyjmowane, interpretowane lub rozumiane.
Grzesiuk wyróżnia dwa style komunikowania się:
Styl partnerski w którym komunikowanie się jest skoncentrowane zarówno na własnej osobie jak też na osobie partnera;
Styl niepartnerski,
komunikowanie się skoncentrowane na własnej osobie- egocentryczny
Komunikowanie się skoncentrowane na osobie partnera- allocentryczny.
Różnice kulturowe w komunikacji niewerbalnej
Mowa ciała w procesie komunikacji oprócz uwarunkowań genetycznych zależy także od typu kultury, w której wychował się i przebywał człowiek, gdyż kultura wpływa na samo znaczenie dużej ilości sygnałów niewerbalnych. Dotyczy to zarówno gestykulacji, postawy, jak i głosu lub mimiki.