W Lipcu 1572 r. zmarł Zygmunt August. Zaczęła się wtedy pierwsze bezkrólewie i wolna elekcja. Elekcje w obrębie Jagiellonów były skrępowane, ograniczone tylko do jednego rodu. Przed wolną elekcją pojawiły się obawy przed nowym władcą. Szlachta na sejmie elekcyjnym 12 maja 1573 r. uchwaliła artykuły henrykowskie. Były quasi-konstytucją ponieważ były tam zasady ustrojowe Rzeczpospolitej Szlacheckiej czyli wszystko to co dla szlachty najważniejsze. Dodatkowo powiedziano, że są to zasady niezmienne to tego wszystkiego fundamentalne. Każdy elekt musiał przed koronacją je zaprzysiądz, gdyby postąpił wbrew tym artykułom to szlachta miała prawo wypowiedzenia posłuszeństwa królowi. Leges fundamentalis, są ograniczeniem elekcyjnego monarchy.
Artykuły henrykowskie to 21 artykułów. Pozostały niezmienne, stałym. Każdy sejm elekcyjny układał pacta conventa. Była to umowa publiczno-prawna miedzy szlachtą a elektem, przyszłym królem. Umowa z której wynikały zobowiązania przyszłego króla, co zobowiązuje się zrobić dla szlachty. W przypadku Walezego zobowiązywał się do kształcenia synów szlacheckich na swój koszt w Paryżu, budowa floty i zwykle chciano żeby spłacił długi poprzednika.
Art.1- potwierdzenie wolnej elekcji. Wykluczenie dziedziczności tronu.
Art.2- tolerancja wyznaniowa
Art.3- wszelkie kwestie związane z polityką zagraniczną król prowadzi z konsultacją z senatem
Art.4- kwestie wojskowe: nie wolno zwolac pospolitego ruszenia bez zgody sejmu, gdy sejm zgodzi to mogą czekac przez dwa tygodnie i nie dłużej. W przypadku wyrpaw zagranicznych powinien opłacać w wysokości 5 grzywien z gory. Nie może tez rozdzielac wojsk
Art.5- wojsko kwarciane, powolane pod koniec XV w. powolane do obrony granic południow-wschodnich. Skarb Rawski na wydaki związane z wojskiem kwarcianym. 1590r. doszlo do podzialu na skarb publiczny i skarb prywatny, ukształtowały się kompetencje podskarbiego koronnego(publiczny skarb) i podskarbiego nadwornego(prywatny skarb)
Art.6- bardzo ważny; liberum veto; podejmowanie decyzji przez Senat. Senatorowie nie glosuja tylko każdy z senatorow wypowiada się w danej kwestii. Król formułował sentencje o większość, jeśli było po równo to wtedy król decydował ale miał mieć na względzie dobro państwa.
Art.7- ustanawienie sentorów rezydentów. Są po to żeby kontrolwac. Wybiera je sejm i potem im składają. Ta instytucja nie przyjela się.
Art.9- sejm zwyczajny miał być zwoływany co dwa lata na 6 tygodni a w przypadku koniecznym miał być zwoływany sejm nadzwyczajny.
Art.10- urzędy miały być na szlachty, mialy być niezmienne. Zagwaranowe istenie dotychczasowych urzędów.
Marszalek wielki
Marszalek nadworny- sadwonictow karne w miejscu pobytu króla, sparwuje wladze policyjna w czasie sejmow
Kanclerz- pieczecie, prowadzenie kancelarii
Podkanclerzy
Podskarbi koronny
Podskarbi nadworny- początków zastepca koronnego do 1590 r. potem zarządem skarbu prywatnego krola
Hetman wielki- początkowo mianowany w razie ad hoc(w razie potrzeby) a potem od lat trzydziestych XVIw. Na stałe mianowany. Urząd kształtował się w latach 80 XVI w.
Hetman polny
Są urzędy najważniejszej poczytać o ich kompetencjach. SA jeszcze inne miecznik, stolnik, koniuszy itp.
Art. 17- pobieranie podatkow, nic bez zgody szlachty
Art.18- mowa małżeństwie królewskim, bez zgody senatu nie może nic zrobic
Art.21- prawo wypowiedzenia posłuszeństwa
PRZEBIEG WOLNEJ ELEKCJI
Zwyciężył poglad ze każdy szlachcic wybiera krola osobiście. Miejscem miala być Wola pod Warszawą, konkurencją miałą być Bystrzyca koło Lublina.
Okres bezkrólewia Inter regium. Inter rex. Reprezentuje panstwo na zewnatrz, kieruje wolna elekcja.
Sejm konwokacyjny- zawiązują się konfederacje kapturowe. Oznaczenie czasu i miejsca elekcji
Sejm elekcyjny- zbiera się w Woli pod Warszawą. Tu wybiera się króla ale to nie Sejm wybiera króla.
Po tym wyborze mamy elekta
Sejm koronacyjny- zwoływany w Krakowie(wyjatek w przypadku Leszczyńskiego i Poniatowskiego)
Na następne zajecia:
Ustroj, sejmy, sejmiki, urzedy, krol, komptenecje, powstanie sejmu, kompetencje sejmu, urzedy, przejsciu demokracji w oligarchie magnacka
Historia prawa polskiego ćw.3 2010-03-03
Strona 2 z 2