Polska i Węgry wobec przełomowych wydarzeń w Europie w XX wieku. Scharakteryzuj przemiany polityczne w Polsce i na Węgrzech w latach 1918-1956.
Zakończenie I wojny światowej, sytuacja międzynarodowa w Europie, Polska i Węgry jako nowo powstałe państwa narodowe.
Podobieństwo: obydwa państwa miały problem z konfliktami granicznymi z sąsiadami (Polska: Niemcy, Litwa, Czechosłowacja, ZSRR; Węgry: Czechosłowacja, Rumunia , Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców/Jugosławia ).
Zagrożenie komunistyczne - wojna polsko-bolszewicka i rewolucja komunistyczna na Węgrzech.
Ustrój: Polska jako republika demokratyczna, Węgry jako monarchia konstytucyjna.
Autorytaryzm międzywojenny: Józef Piłsudski i admirał Miklos Horthy.
Opowiedzenie się Polski przeciwko Niemcom hitlerowskim, Węgry jako sojusznik Niemiec. Cicha współpraca wojenna (Węgry jako punkt tranzytowy do okupowanej Polski).
Zniszczenia wojenne, straty terytorialne, włączenie Polski i Węgier w radziecką strefę wpływów.
Stalinizm w obydwu krajach.
Rok 1956 - powstanie na Węgrzech, poznański Czerwiec i Październik - demontaż systemu stalinowskiego przy jednoczesnym pozostaniu w bloku komunistycznym. Warto wspomnieć o żywej reakcji społeczeństwa polskiego na wydarzenia węgierskie i polskiej pomocy humanitarnej dla Węgier.
Podsumowanie: obydwa kraje łączą liczne podobieństwa - po 1918 roku były to państwa nowe, skłócone z sąsiadami, przeżyły międzywojenny autorytaryzm, zniszczenia wojenne i dyktaturę komunistyczną.
iemcy zostały zmuszone do bezwarunkowego uznania suwerenności Belgii, Polski, Czechosłowacji oraz Austrii oraz do wycofania się z traktatu z Brześcia Litewskiego oraz traktatu bukareszteńskiego. Ponadto utraciły 71 tys. km² terytorium (około 13% ze stanu sprzed wojny). Alzacja i Lotaryngia wróciły do Francji, okręg Saary znalazł się pod kontrolą Ligi Narodów na okres 15 lat. Belgia otrzymała niewielki okręg Eupen-et-Malmédy oraz Moresnet. W 1920 r. odbył się plebiscyt w środkowym i północnym Szlezwiku, po którym ta ostatnia część połączyła się z Danią. Do Polski włączono jedną trzecią część Górnego Śląska oraz Wielkopolskę i niewielkie okręgi na Pojezierzu Mazurskim. Litwa otrzymała port w Kłajpedzie a Gdańsk stał się Wolnym Miastem. podlegającym polskiej jurysdykcji w zakresie polityki zagranicznej. Ponadto Rzesza została pozbawiona całego swojego imperium kolonialnego, które zostało podzielone głównie pomiędzy Anglię i Francję.
Jednym z najważniejszych skutków politycznych I wojny światowej były rewolucje w Rosji 1917 roku. Szczególnie rewolta bolszewicka w październiku wstrząsnęła całym światem i stała się ogromnym wyzwaniem dla kapitalistycznych mocarstw zachodnich, które stanęły oko w oko z "czerwonym zagrożeniem", a próby wspomożenia pragnących utrzymać dotychczasowy system władzy "białych" spełzły na niczym. Nie minęło więcej niż trzydzieści lat, gdy ponad jedna trzecia świata znalazła się w okowach komunizmu.
Rosja wyszła z wojny z dużymi stratami terytorialnymi oraz ludzkimi. Zamieszanie panujące wewnątrz kraju pozwoliło na odzyskanie niepodległości przez Finlandię, oraz republiki bałtyckie. Do Rumunii przyłączono Besarabię[26]. Na krótki okres powstały państwa na Kaukazie, takie jak: Gruzja, Armenia i Azerbejdżan. Do niepokojów doszło w Środkowej Azji (m.in. ruch basmaczy). Oprócz Rosji komuniści i socjaliści chwycili za broń w wielu innych krajach, m.in. na Węgrzech (niepokoje zażegnano dzięki stanowczym działaniom podjętym przez Miklosa Horthyego, w Niemczech (zaburzenia stłumiły tzw. freikorpsy) czy w Finlandii.
Największym przegranym wojny okazały się Austro-Węgry, które pod wpływem sił odśrodkowych rozpadły się kompletnie na samodzielne organizmy państwowe (Austrii Węgier; w skład Królestwa SHS weszły Chorwacja, Serbia, Bośnia i Hercegowina, Słowenia oraz Czarnogóra; Czechosłowacja; Polska odzyskała Galicję; południowy Tyrol oraz rejon Triestu przypadły Włochom). Złudne stały się nadzieje Wilsona, który myślał o utrzymaniu w całości tego państwa (chociaż uszczuplonego) jako przeciwwagi Niemiec w rejonie Europy Środkowej.
Bardzo osłabiona wyszła z wojny Turcja, która utraciła Irak, Syrię, Palestynę, Arabię i Jordanię - większość z tych terytoriów stała się mandatami Francji i Anglii sprawowanymi z ramienia Ligi Narodów. W rezultacie postępujących przemian społecznych w latach 20. nastąpił upadek sułtanatu, w którego miejsce powstać miało nowoczesne, świeckie państwo tureckie, którego twórcą był Mustafa Kemal Atatürk.
I wojna światowa mimo że toczyła się głównie w Europie, wpłynęła na sytuację geopolityczną na całym świecie. Ludność Azji i Afryki stanowiła źródło taniej siły roboczej oraz "mięsa armatniego" (np. Francja wcieliła do swojej armii 70 tys. Algierczyków i Murzynów z Zachodniej Afryki, Brytyjczycy wykorzystywali pracę ok. miliona hinduskich żołnierzy i pracowników), regiony te były także nieocenionym źródłem rozmaitych surowców, bez których machina wojenna nie mogła działać.
Mimo, że niektóre narody oddały znaczne przysługi aliantom (np. Arabowie przeciwko Turkom) to ich wysiłki nie zostały odpłacone (głównie chodziło o przyznanie suwerenności). Dużym problemem dla brytyjskiej Palestyny stał się rozwój ruchu syjonistycznego, gdy coraz większymi grupami zaczęli tu napływać polscy i rosyjscy Żydzi spotykający się z wrogością miejscowych Arabów. Największym zwycięzcą w Azji okazała się Japonia, która bezwzględnie wykorzystała słabość sił niemieckich na Dalekim Wschodzie i stosunkowo niewielkim kosztem zagarnęła szereg wysp Pacyfiku. Te łatwe sukcesy stały się zaczynem dla japońskiego nacjonalizmu kryjącego się pod hasłem "Azja dla Azjatów". Chiny upokorzone przez Japonię (która mocna usadowiła się w Korei i łakomo spoglądała na Mandżurię) podjęły próby modernizacji w obliczu zagrożenia ze strony agresywnego sąsiada, jednak na przeszkodzie stanęły tu konflikty pomiędzy Kuomintangiem a KPCh.
Wojna przyczyniła się także do zmian w Indiach, w których - jak nigdy wcześniej - zaczął się rozwijać przemysł (było to spowodowane dużym zapotrzebowaniem rynku brytyjskiego, który zaczął konsumować coraz więcej dóbr przetworzonych, a nie jak wcześniej tylko surowców i żywności), głębokie przeobrażenia przechodziło też całe społeczeństwo hinduskie, coraz częściej domagając się niepodległości.
