Scenariusze dla I klasy integracyjnej gimnazjum 2


Scenariusze dla I klasy integracyjnej gimnazjum

Cele rozwojowe wiążą się ściśle z wiekiem uczestników zajęć i powinny uwzględniać zaspokajanie ich podstawowych potrzeb, rozwijanie indywidualnych zainteresowań oraz podejmować ważne dla określonej grupy wiekowej zagadnienia.
Cele edukacyjne wspomagają proces nabywania wiedzy o sobie samym i o innych ludziach oraz proces rozumienia świata społecznego.
Jednak istota socjoterapii polega głównie na realizacji celów terapeutycznych, które mają sprzyjać odreagowaniu napięć emocjonalnych oraz dostarczyć doświadczeń korekcyjnych, przeciwstawnych do treści doświadczeń urazowych. Terapeutyczna rola zajęć grupowych polega - przy pomocy odpowiednio dobranych ćwiczeń, zabaw - na organizowaniu takich sytuacji, które dostarczą dziecku nowych doświadczeń przeciwstawnych do doświadczeń urazowych i pozwolą wyćwiczyć i wypróbować w bezpiecznych warunkach nowe sposoby zachowania.
W pracy socjoterapeutycznej stosuje się wiele metod pracy. Do najczęściej wykorzystywanych należą: rundka, burza mózgów, techniki plastyczne, śpiew i muzykowanie, inscenizacje, drama, zabawa, taniec, joga. Należy pamiętać, że obowiązuje zasada dobrowolności uczestnictwa w zajęciach, w związku z tym zajęcia powinny być dla dzieci szczególnie atrakcyjne, aby czuły się na nich dobrze i chciały przychodzić na spotkania.

Treści zawarte w scenariuszach.

1. Zapoznanie się, spisanie kontraktu.

2. Poczucie przynależności do grupy rówieśniczej: zaspokojenie potrzeby zabawy, przeżywania radości. Lepsze poznanie się nawzajem.

3. Nauczenie się akceptowania drugiego człowieka, siebie.

4. Współpraca między uczniami dla lepszego zespolenia.

5. Informacje zwrotne. Wzajemne otwieranie się przed innymi i głębsze poznanie siebie, rozpoznawanie indywidualności na tle klasy, wzmacnianie u uczniów szacunku do siebie.

6. Rozwijanie empatii. Ukazanie zróżnicowania motywów ludzkich zachowań, umiejętność interpretowania „mowy ciała”.

7. Dostrzeganie agresywnych zachowań. Umiejętność rozpoznawania sytuacji, które powodują złość, nauczenie się lepszego rozumienia własnych zachowań i cudzych.

8. Skupienie uwagi na znaczeniu niewerbalnej komunikacji w wyrażaniu uczuć, zwrócenie uwagi na problemy związane z odczytywaniem i interpretacją niewerbalnych zachowań.

Nawiązywanie nie agresywnych kontaktów. Uczenie się pokojowego rozwiązywania konfliktów.

9. Tworzenie komunikatu „ja”. Wyrażanie wprost emocji, uczuć nie obrażając przy tym innych osób.

10. Budowanie zaufania i relacji grupowych, zabawa.

11. Rozwój relacji interpersonalnych, budowanie zaufania, rozwój grupy.

12. Odczuwanie pozytywnych więzi z zespołem klasowym. Wzmacnianie u uczniów szacunku do siebie i pogłębienie wiedzy o sobie. Informacje zwrotne.

Scenariusz 1. Poznajmy się - przełamywanie onieśmielenia.

Czas: 2 x 45 minut

Klasa integracyjna ok. 15 osób

Cykl zajęć opracowany jest dla dzieci uczących się w klasie integracyjnej. Celem zajęć jest spowodowanie, aby dzieci poznały się lepiej, umiały zaakceptować swoją odmienność, czuły się w klasie bezpiecznie i komfortowo, opracowały reguły obowiązujące w grupie, co pomoże stworzyć atmosferę bezpieczeństwa.

Cele rozwojowe:

 pomoc w nawiązywaniu satysfakcjonujących kontaktów koleżeńskich,

 przyjazne współistnienie w grupie rówieśniczej.

Cele edukacyjne:

 ćwiczenie pamięci,

 ćwiczenie spostrzegania.

Cel terapeutyczny:

 tworzenie atmosfery życzliwości i bezpieczeństwa.

Materiały: piłka, duże arkusze papieru do spisania kontraktu, markery.

Zajęcia zaczniemy od poznania swoich imion, ponieważ większość dzieci widzi się po raz pierwszy oraz poznaniem siebie nawzajem.

Witamy się z grupą. I zapraszamy, aby dzieci usiadły w kręgu. Przedstawiamy się i prosimy o to resztę grupy.

Ćwiczenie 1. Imiona.

Grupa uczestników siedzi w kręgu. Piłka jest przekazywana kolejnym osobom i każdy, kto ją dostanie, mówi bardzo wyraźnie swoje imię. Kiedy wszyscy już się przedstawią, piłka wraca do pierwszej osoby, która rzuca ją w kierunku innego uczestnika. Ten, łapiąc piłkę musi krzyknąć imię osoby rzucającej. I kolejno - piłka rzucana jest dalej, a każda osoba łapiąca musi wypowiedzieć imię rzucającego. Jeśli ktoś nie pamięta czyjegoś imienia - pyta i powtarza je kilkakrotnie, zanim rzuci piłkę dalej. Gra trwa tak długo, dopóki wszyscy nie zapamiętają swoich imion.

Ćwiczenie 2. Spisywanie kontraktu.

Rozdajemy uczestnikom arkusze papieru i prosimy, by podzielili się na czteroosobowe grupki i między sobą ustalili oraz zapisali w punktach, jak powinni zachowywać się podczas zajęć, by dobrze czuli się ze sobą. Prosimy, by jedna osoba z każdej grupy przedstawiła ustalenia dotyczące zasad.

Po wysłuchaniu i zweryfikowaniu wszystkich propozycji wspólnie spisujemy kontrakt, który wieszamy w widocznym miejscu i do którego będziemy się odwoływali podczas zajęć.

Ćwiczenie 3. Słońce świeci dla każdego, kto…

Grupa siedzi razem w kole. Jeden z ochotników odstawia swoje krzesło na bok, a sam staje w środku koła. Celem każdego, kto stoi w środku jest zdobycie ponownie siedzącego miejsca.

Osoba opowiada coś o sobie. Jeżeli dotyczy to również pozostałych członków grupy, muszą oni wstać i zamienić się miejscami. Jest to okazja dla stojącej po środku osoby na zdobycie krzesła.

Każdy, kto mówi coś o sobie, musi rozpocząć zdanie zawsze w ten sam sposób: „Słońce świeci dla każdego, kto….. nosi niebieskie dżinsy”, albo „Słońce świeci dla każdego kto… lubi matematykę”. Uczestnicy mogą opowiadać o swoich mocnych i słabych stronach, cechach temperamentu, sukcesach i niepowodzeniach, niepowodzeniach szczęściu, pechu itp.

Ten, kto nie znalazł wolnego miejsca ma szansę powiedzenia czegoś na swój temat.

Jeśli zdarzy się, że tylko jedna osoba znajdzie u siebie podobieństwo z wymienioną cechą, wtedy przekazuje ona swoje miejsce stojącemu uczestnikowi.

Zabawa powinna trwać tak długo, jak grupa z zaangażowaniem w niej uczestniczy.

Po zakończeniu pytamy dzieci, co ich zaskoczyło, czy znajdę tutaj wystarczająco dużo „bratnich dusz”, czy podoba mi się to, że inni ludzie są zupełnie inni niż ja.

Ćwiczenie 4. Trzy minutowa autobiografia.

Każda osoba w grupie znajduje sobie partnera, najlepiej takiego, którego najsłabiej zna. W ciągu trzech minut opowiada mu to, co chciałby, żeby partner wiedział o nim i jego życiu: o przeszłości, teraźniejszości, planach, marzeniach itp. Po trzech minutach następuje zmiana ról. Na koniec każdy z uczestników przedstawia swojego partnera i opowiada wszystko, co zapamiętał z jego autobiografii.

Zakończenie zajęć.

Na zakończenie pytamy uczestników, jak się czuli w trakcie zajęć, co było miłe, a co sprawiło im kłopot, co nowego się dowiedzieli o sobie, czy ktoś kogoś wyjątkowo zaskoczył, itp. Zapraszamy na następne spotkanie.

Scenariusz 2. Jesteśmy niepowtarzalni.

Celem zajęć jest zbudowanie pozytywnego obrazu siebie, pobudzenie empatii, poznanie swoich podobieństw i różnic.

Cele rozwojowe:

 zapewnienie poczucia przynależności do grupy rówieśniczej: zaspokojenie potrzeby zabawy, przeżywania radości.

Cele edukacyjne:

 lepsze poznanie siebie,

 ćwiczenie spostrzegawczości, refleksu.

Cele terapeutyczne:

 odreagowanie napięcia,

 wzmocnienie wiary w siebie,

 przezwyciężanie własnej nieśmiałości.

Materiały: piłka, czapka lub szalik, blok do rysowania, kredki świecowe, mazaki

Witamy się z grupą i prosimy, aby każdy dokończył zdanie: Od grupy oczekuję….

Ćwiczenie 1. Autoportret

Każdy w grupie ma za zadanie narysować swój portret, który przesadnie ukazuje cechy charakterystyczne danej osoby, np.: długie rzęsy, kręcone włosy, piegi. Aby dzieci nie miały oporów warto dodać, że nie chodzi o idealne dzieło czy o zdolności artystyczne. Każdy rysunek jest dobry. Prowadzący dla przełamania barier również może włączyć się do zabawy.

Rysunki dzieci wykonują anonimowe, dobrze jest również tak posadzić uczestników, żeby nie mieli możliwości obserwowania drugiej osoby.

Następnie zbieramy prace i mieszamy je w kartonie. Każde dziecko losuje jeden autoportret, który musi zidentyfikować z autorem. Wszystkie dzieci pokazują wylosowane rysunki i po kolei wyrażają przypuszczenia dotyczące jego autora oraz swoje osobiste wrażenia.

Często się zdarza, że osoby, które zbyt krytycznie potraktowały siebie dostają pozytywne informacje zwrotne od grupy.

Warto powiesić autoportrety wspólnie na ścianie, co da wyraźny sygnał, że wszystkie osoby są akceptowane takimi, jakimi są.

Ćwiczenie 2. Jestem niepowtarzalny.

Każda osoba otrzymuje kartkę, na której ma opisać siebie. Opis ma być taki, aby nie było wątpliwości o kogo chodzi. Należy wymienić cechy osobowości, swoje plany, pomysły na życie. Każda osoba odczytuje głośno swoją kartkę. Jeśli ktoś ma problemy ze swoim opisem prowadzący prosi pozostałe osoby o pomoc.

Można takie kartki stworzyć dla siebie nawzajem.

Ćwiczenie 3. Markowy produkt.

Każdy uczestnik otrzymuje kartkę i kredki. W ciągu pięciu minut ma stworzyć swój znak towarowy, który wyrazi jego osobowość, podkreśli jego mocne strony, zalety, talenty, czyli to co sprawia, że jest szanowany, doceniony, ważny.

Prowadzący zbiera wszystkie kartki i pokazuje grupie każdy rysunek z osobna. Uczestnicy zgadują o kogo chodzi, uzasadniając swoje przypuszczenia.

Po upływie ok. dwóch minut autor omawianego rysunku ujawnia się i wyjaśnia w kilku słowach, dlaczego się zdecydował na taki „znak towarowy”.

Zakończenie

Na zakończenie możemy porozmawiać o tym, jak ważne jest, byśmy potrafili się zaprezentować w sposób atrakcyjny i pewny siebie. Poprośmy, aby uczestnicy opowiedzieli jak się czuli słuchając opinii innych osób na swój temat, czy dostrzegają swoje różnice i podobieństwa, jak czują się ze sobą w klasie.

Żegnamy się i zapraszamy na następne zajęcia, prosimy aby dzieci przyniosły na następne zajęcia trzy przedmioty, które są dla nich ważne lub charakterystyczne, które będą oddawać osobowość danego uczestnika.

Scenariusz 3. Uczymy się szanować różnice.

Celem zajęć jest nauczenie się akceptacji drugiego człowieka, bycie świadomym własnej indywidualności i pobudzanie empatii.

Cele rozwojowe:

Cele edukacyjne :

Cele terapeutyczne :

Witamy się z grupą i prosimy, aby każdy powiedział jak się czuje, co ciekawego przydarzyło mu się ostatnio. Następnie prosimy uczestników o przygotowanie trzech przedmiotów, które przynieśli na zajęcia.

Ćwiczenie 1. Trzy przedmioty.

Uczestnicy przynieśli ze sobą trzy przedmioty, które są dla nich ważne i które ilustrują cechy danej osoby, które łatwo jest przeoczyć na pierwszy rzut oka.

Poza przedmiotami mogą być np. trzy fotografie, trzy piosenki itp.

Uczestnicy dobierają się w pary z osobami, które chcą bardziej poznać. Pokazują trzy przedmioty, które ze sobą przyniosły i wyjaśniają, dlaczego są one ważne i charakterystyczne dla niego.

Rozmawiają o podobieństwach, różnicach, które wyszły w trakcie prezentacji. Następnie każda para przedstawia się nawzajem na forum grupy, opowiadając o sobie.

Ćwiczenie 2.Szanowanie różnic.

Prowadzący mówi następujące słowa: „Często życzymy sobie, abyśmy byli dokładnie tacy sami, jak inni ludzie i cierpimy z tego powodu, że się od nich różnimy. Niekiedy rzeczywiście dobrze jest, gdy jesteśmy tacy sami, jak inne osoby, ale ważne jest również to abyśmy mogli być dumni z tego, czym się różnimy. Istnieje wiele rzeczy, które można wymienić jako wspólne dla wszystkich członków tej grupy, ale także wiele takich, którymi się oni od siebie różnią ”.

Prowadzący prosi uczestników, aby zapisali trzy rzeczy, jakimi różnią się oni od wszystkich pozostałych członków grupy- takie, które wywołują w nich dobre uczucia, do których mogą i chcą się oni przyznać, a może nawet, z których są bardzo dumni.

Prowadzący powinien podać trzy przykłady z własnego życia, które pokażą grupie, o co chodzi w zabawie.

Uczestnicy zapisują swoje imię na kartce i notują trzy charakterystyczne cechy, wyróżniające ich spośród innych ( czas 3-4 min.) Prowadzący po określonym czasie zbiera karteczki i odczytuje na glos zanotowane tam słowa, zadanie grupy polega na odgadnięciu tożsamości autora.

Należy mocno podkreślić pozytywne aspekty inności: budzi to naszą ciekawość, możemy wtedy lepiej rozwiązywać problemy, zachęcać, zachęcać się nawzajem do pracy i nauki i zmian w naszym postępowaniu. Następnie czyta poszczególne karteczki i prosi grupę o odgadnięcie autora.

Trzeba też zwrócić uwagę, że jest to doskonała możliwość wysłuchania tego, jak jesteśmy spostrzegani przez grupę. Jeśli autor uzna, że wystarczy mu to, co usłyszał wstaje i się ujawnia.

Na koniec wspólnie można podyskutować o emocjach, odczuciach jakie towarzyszyły poszczególnym osobom w trakcie odczytywania i komentowania karteczek.

Ćwiczenie 3. Łączenie się w grupy.

Uczestnicy rozchodzą się po Sali a prowadzący wymienia jakąś liczbę np. pięć. Zadanie polega na jak najszybszym połączeniu się w grupy pięcioosobowe. Jeśli grupa nie dzieli się przez pięć to pozostałe osoby też powinny utworzyć grupę lub dołączyć do pozostałych.

Kiedy grupy są gotowe prowadzący wymienia kolejne liczby np. dziesięć, trzy. Grupy muszą być mieszane, prowadzący tez powinien brać udziale w zabawie. Można robić to z zamkniętymi oczami, w całkowitej ciszy, bardzo powoli, albo hałasując.

Po zakończonej zabawie warto zapytać, czym kierowały się dzieci łącząc się w grupy.

Zakończenie

Na koniec można zapytać się grupy jak się czuli w zabawach, co nowego dowiedzieli się o sobie nawzajem itp.

Na pożegnanie prosimy, aby każdy dokończył zdanie:

Gdybym był sławną osobą, to byłbym…., bo….

Zapraszamy na kolejne spotkanie.

Scenariusz 4. Umiejętność współpracy.

Celem zajęć jest nauczenie dzieci współpracy między sobą, pokonywanie razem trudności, umiejętności słuchania innych. Także lepsze poznanie siebie nawzajem wraz z osobą prowadzącą, co przyczyni się do pogłębienia pozytywnych relacji w grupie.

Cele rozwojowe:

 pogłębienie wiedzy o sobie (zdobywanie doświadczenia poprzez poruszania emocji i umysłu),

 prawdziwy kontakt wychowawcy (nauczycieli) z klasą,

Cele edukacyjne:

Cele terapeutyczne:


Materiały: karton dla każdego ucznia, pisaki, taśma klejąca, guma.

Na przywitanie prosimy, by każdy dokończył zdanie: Jestem słaby w….

A następna runda to: Jestem mistrzem w…

Rozmawiamy z dziećmi o tym, że razem tworzymy grupę osób, która będzie się długo razem spotykać i razem współpracować. Dlatego warto lepiej poznać swoje mocne i słabe strony. Nauczyć się współdziałania i wyznaczania sobie wspólnych celów.

Ćwiczenie1. Cegiełki.

Każdy uczestnik zastanawia się, jaki wkład mógłby wnieść w realizację wspólnych zadań i imprez. Na kartonie rysuje fragment muru składającego się z cegieł. Na każdej "cegle" zapisuje jakąś swoją umiejętność czy cechę przydatną grupie. Następnie dzieci sklejają karton, wieszają na ścianie wspólny "mur" i zapoznają się z jego treścią.
Omówienie: W omówieniu warto zapytać grupę,
Jakie macie atuty, a jakie słabe strony jako grupa?
Co wspólnie moglibyście osiągnąć dzięki potencjałowi grupy?

Ćwiczenie 2. Pytania do prowadzącego.

Prosimy uczestników, aby usiedli w kole i każdy zastanowił się nad 1 pytaniem, które chcieliby zadać prowadzącemu. Pytania te mogą dotyczyć wszystkiego: życia prywatnego, jego osobowości, temperamentu, słabości itp., ale również doświadczeń, wykształcenia, sukcesów i niepowodzeń. Pytanie należy zapisać na kartce. Następnie wszyscy zamykają oczy i wyobrażają sobie odpowiedź na zadane pytanie, które również muszą zapisać.

Prowadzący informuje grupę, że jest gotowy odpowiadać na pytania i odpowie na nie szczerze i dokładnie, jak to tylko możliwe, może sobie również zastrzec prawo takie jak mają pozostali uczestnicy, że może odmówić udzielenia odpowiedzi.

Kiedy wszystkie pytania zostaną zadane, wtedy odbywa się krótka faza oceny a grupa może porównać usłyszane odpowiedz z tym co sobie wyobrazili.

Ćwiczenie 3. Pajęczyna.

Prowadzący przygotowuje około 10m gumy, którą okręca wokół postawionych do góry nogami stołów a te leżą na stołach stojących około 1/5m od siebie. W ten sposób powstaje pajęczyna. Zadaniem grupy jest przejście na drugą stronę bez dotknięcia gumy. W momencie, gdy osoba dotknie gumy wraca na koniec kolejki, a cała grupa zaczyna zabawę od początku.

Gra polega na ustaleniu wspólnej strategii i wypracowaniu najskuteczniejszego sposobu, aby cała grupa została przetransportowana na drugą stronę.

Jeśli cel nie zostanie osiągnięty dalsze zmaganie przekładamy na kolejne spotkanie, a grupa ma czas na opracowanie nowych sposobów.

Po zabawie warto porozmawiać z uczestnikami o tym jak się czuli, czy zadanie było dla nich trudne, co sprawiało największy problem itp.

Dokończ zdanie:

O czym będę myślał wracając do domu…..

Scenariusz 5. Nasze mocne strony.

Celem zajęć jest nauczenie się dawania informacji zwrotnych. Umiejętność wzajemnego otwierania się, co pozwala na głębsze poznanie siebie. Rozpoznawanie indywidualności na tle klasy, wzmacnianie u uczniów szacunku do siebie.

Cele rozwojowe:

Cele edukacyjne:

Cele terapeutyczne:

Na przywitanie prosimy uczestników, aby powiedzieli jak się czują po ostatnich zajęciach, o czym myśleli wracając do domu. Jeśli grupa nie dokończyła poprzedniego zadania teraz ma okazję do omówienia swoich nowych pomysłów i ich realizacji.

Materiały: formularz, „Mąciciele”, papier, ołówek, kredki

Ćwiczenie 1. Atrakcyjna grupa.

Dzieci dzielą się na kilku osobowe grupy, im mniej się znają tym lepiej.

Prowadzący mówi:

” Często nie spostrzegamy siebie w taki sam sposób, jak czynią to inni. Niekiedy jesteśmy szczególni krytyczni w stosunku do naszego wyglądy zewnętrznego i wielokrotnie niezadowoleni z siebie samych. Nierzadko jesteśmy swoim największym krytykiem. Związane jest to również z tym, że inni ludzie nie mówią tym, co w nas lubią i co im się podoba. Kto na co dzień mówi innym ludziom co mu się szczególnie w nich podoba.

Takie osoby podniosą rękę.

Dzisiaj chcemy porozmawiać na temat takich rzeczy, które raczej pomijamy milczeniem. Wszyscy z nas lubią coś w swoim wyglądzie zewnętrznym, a coś innego chętnie natychmiast by zmienili. Zastanówcie się przez chwilę nad tym, co szczególnie podoba się wam w waszym wyglądzie zewnętrznym. Co uważacie w sobie za atrakcyjne i godne podziwu. Chciałbym również żebyście rozejrzeli się w waszej grupie i każdej osoby dostrzegli jedną cechę wyglądu, która wam się podoba.”

Uczestnicy notują imię każdej osoby i wybraną cechę, oraz zapisują ulubioną rzecz w swoim wyglądzie.

Następnie na forum grupy każda osoba opisuje wybranego uczestnika a na koniec opisywana osoba wymienia swoje ulubione cechy.

Ćwiczenie 1. „Mąciciele”

Zadaniem grupy jest narysowanie na swoich arkuszach 12 stopni od lewego rogu stronna dole ku prawemu na górze. Należy ponumerować poszczególne stopnie 1 od strony lewej, a więc ostatni stopień otrzyma nr 12. Z lewej strony stopnie należy napisać „nieszkodliwe” a po prawej stronie przy stopniu ostatnim słowo „źle”. Zadaniem uczestników jest zastanowić się, które sposoby zachowania z formularza są dla nich nie szkodliwe a, które złe.

Potem trzeba zadać pytanie jakie zachowanie jest na drugim miejscu, pod względem szkodliwości i przypisać odpowiednie nazwisko do stopnia.

FORMULARZ:

Wieczny gaduła

Wtrąca się często do rozmowy i mówi bez przerwy, nie pozwalając ani sobie ani innym na zastanowienie się.

Skarżypyta

Zdradza nieszkodliwe występki innych dzieci nauczycielom lub rodzicom.

Plotkarz

Mówi wiele o tym, co inni robią lub myślą, według wzoru: „czy wiesz już…?”

Oszust

Oszukuje innych w grze

Ściągacz

Odpisuje zadania domowe albo ściąga na klasówkach

Zabijaka

Bije dzieci

Skąpiec

Nie daje inny niczego albo tylko rzadko

Złodziej

Kradnie w sklepach, centrach handlowych

Al. Capone

Szef bandy, który szantażuje dzieci i zastrasza je

Palacz

Pali papierosy

Pijak

Pije alkohol

Zarozumialec

Uważa się za lepszego

Po wypełnieniu formularza tworzymy 4 osobowe grupy, w których uczestnicy mają przeczytać swoją kolejność na głos i porozmawiać o tym jak podejmowali decyzję. Następnie każdy uczestnik wymienia na forum grupy, który mąciciel jest dla niego najgorszy i dlaczego.

Na koniec ćwiczenia należy porozmawiać z dziećmi, co im się w zabawie podobało, które dzieci sporządziły podobne stopnie jak ja, które zachowania najbardziej przeszkadzają, jak zachowuję się, gdy inni mi przeszkadzają, czego się nauczyłem.

Ćwiczenie 3. Jak mi się podobasz.

Uczestnicy maj zapisać 5 rzeczy, które inne dzieci muszą zrobić lub powiedzieć, żeby dana osoba się z tego ucieszyła i czuła się respektowana, np.: Cieszę się …

gdy patrzysz na mnie kiedy mówię

gdy przysłuchujesz się, kiedy coś opowiadam

gdy mi mówisz, że lubisz się ze mną bawić itp.

Dla każdego zdania wybierzcie odpowiedni kolor. Po wykonaniu zadania uczestnicy dobierają się czwórkami, aby porozmawiać o swoich zdaniach. Następnie dzieci podpisują swoje karteczki i wieszają obok siebie na ścianie.

Na koniec rozmawiamy z uczestnikami jak podobała im się zabawa, które dzieci miały podobne życzenia, które życzenia były najczęściej wymieniane, co możemy zrobić żeby częściej spełniać życzenia wszystkich dzieci i na jakie życzenie zwrócić szczególna uwagę.

Na koniec należy zapytać dzieci co ich zaskoczyło, jak się czują teraz, czy łatwo przychodzi mówienie im komplementów i przyjmowanie ich od innych, jakie uczucia im towarzyszyły?

Zakończenie: Iskierka.

Uczestnicy łapią się za ręce, jedna osoba ściska rękę sąsiadowi, a ten przekazuje uścisk dalej.

Scenariusz 6. Rozwijanie empatii i zrozumienia.

Celem zajęć jest poznanie i nazywanie własnych i cudzych emocji. Rozwijanie umiejętności interpretowania sytuacji z różnych punktów widzenia, ukazanie zróżnicowania motywów ludzkich zachowań, umiejętność interpretowania „mowy ciała”.

Cele rozwojowe:

Cele edukacyjne:

Cele terapeutyczne:

Materiały: kartki, długopisy, ilustracje wycięte z gazet ( twarze o różnej mimice).

Ćwiczenie1. Jak to wyjaśnić?
.
Prowadzący informuje uczestników, że ich zadaniem jest podanie przyczyn zaistniałych sytuacji, np.:
- młody człowiek biegnie ulicą,
- matka daje dziecku klapsa,
- starszy człowiek wychodzi z samoobsługowego sklepu z bułką, za którą nie zapłacił,
- uczeń kładzie koledze na krzesło pinezkę,
- na przerwie koleżanka uderza kolegę w plecy,
- ulicą idzie siedmioletnie dziecko i płacze.
Uczestnicy w kilkuosobowych grupach wymieniają jak najwięcej możliwych przyczyn, które spowodowały określone zachowania bohaterów sytuacji.


Na zakończenie warto zapytać grupę:
Czy i jakie trudności mieliście z wykonaniem zadania?
Czy zaskoczyła was liczba potencjalnych przyczyn zachowań ludzi?
Czy interpretując ludzkie zachowania, częściej tłumaczycie je jedną przyczyną, czy też bierzecie pod uwagę różne możliwości?
Jakie znaczenie dla relacji między ludźmi ma umiejętność uwzględniania różnych motywów ludzkich zachowań?

Ćwiczenie2. Co wyraża ta twarz?
Grupa dzieli się na 4-osobowe grupy. Każda grupa otrzymuje jedną ilustrację. Uczniowie najpierw indywidualnie, a potem wspólnie zastanawiają się, jakie uczucia wyraża osoba na zdjęciu. Grupy zamieniają się zdjęciami i powtarzają procedurę.
Należy zwrócić uwagę na znaczenie niewerbalnej komunikacji w wyrażaniu uczuć, charakterystyczne zachowanie dla wyrażania poszczególnych uczuć, problemy związane z odczytywaniem i interpretacja niewerbalnych zachowań.

Ćwiczenie3. Figury.

Prowadzący prosi uczestników, aby powiedzieli, co dla nich oznaczają poszczególne słowa określające poszczególne uczucia czy emocje.

Ból- uciecha- zagrożenie- przyjemność- przerażenie- pogarda- zdziwienie- poniżenie- zmęczenie- obojętność- trwoga- triumf- osamotnienie- zmartwienie- wstręt- podniecenie- wstyd- niecierpliwość- ulga.

Następnie każdy z uczestników próbuje wyrazić każdą z tych emocji, ustawiając się w charakterystycznej pozie, jako pomnik lub w ruchu. Pozostali zgadują jakie uczucia, emocje wyraża dana osoba.

Na koniec należy porozmawiać z dziećmi czy zabawa była trudna, czy łatwo jest wyrażać emocje, czy prosto można było odgadnąć jakie uczucia ludzie wyrażają.?

Żegnamy się i zapraszamy na następne spotkanie.

Scenariusz 7. Dostrzeganie agresywnych uczuć i ich wyrażanie.

Celem zajęć jest umiejętność rozpoznawania sytuacji, które powodują złość, nauczenie się lepszego rozumienia własnych zachowań i cudzych. Nawiązywanie nie agresywnych kontaktów. Uczenie się pokojowego rozwiązywania konfliktów.

Cele rozwojowe:

 zapewnienie poczucia akceptacji,

 tworzenie klimatu bezpieczeństwa, otwartości.

Cele edukacyjne:

 uczenie się rozpoznawania uczuć i nazywania ich,

 poznanie różnych sposobów radzenia sobie z przykrymi uczuciami np. złością.

Cele terapeutyczne:

 przezwyciężanie nieśmiałości,

 wyrażanie własnych uczuć,

 rozwijanie ekspresji ciała,

 odreagowanie negatywnych emocji.

Materiały: papier, mazaki

Ćwiczenie 1. Kiedy jestem wściekły.

Grupa siedzi w kole. Dzieci wypowiadają po kolei swoje imię i pokazują, co robią, kiedy są wściekłe, na przykład:

- Nazywam się Magda. Kiedy jestem wściekła robię tak:

lewą ręką wykonuje ona taki ruch, jakby chciała uderzyć.

- Nazywam się Mateusz. Kiedy jestem wściekły robię tak:

prawą nogą wykonuje on taki ruch, jakby chciał kopnąć.

- Nazywam się Karol. Kiedy jestem wściekły, robię tak:

uderza ściśniętymi w pięść dłońmi w obie skronie. Itd.

Warto porozmawiać z dziećmi, jakie uczucia towarzyszyły tej zabawie, prosimy uczestników aby zastanowili się przez chwilę i jeśli potrafią położyli rękę w miejscu, w którym najsilniej czują złość. Dyskutujemy z uczestnikami na temat złości, o tym, że młodzi ludzie powinni umieć doświadczać tego, że również złość, wściekłość i agresja należą do natury każdego człowieka. Dlatego też oni mogą je odczuwać i wyrażać, bez jednoczesnego strachu i poczucia winy. Dopiero wtedy da się je kontrolować i przezwyciężać.

Ćwiczenie 2. Symbole agresji.

Dzieci mają namalować symbol swojego bardzo osobistego, silnie przeżywanego rodzaju agresji. Następnie krótko go objaśniają np.:

- ognista kula - ponieważ moja wściekłość jest bardzo gwałtowna i wszystko niszczy

Kiedy grupa jest gotowa, trzeba przeznaczyć trochę czasu na porównanie poszczególnych symboli oraz na ich omówienie.

Na zakończenie można powiesić wszystkie symbole w widocznym miejscu.

Ćwiczenie 3. Dziura w murze.

Dzielimy grupę na kilka podgrup np. 5 osób. Czworo dzieci tworzy mur a piąte dziecko próbuje przedostać się przez przeszkodę. Kiedy mu się to uda albo po upływie ustalonego wcześniej czasu, następuje zmiana ról, tak aby każde dziecko miało choć raz możliwość zaatakowania muru.

Po zabawie można porozmawiać jak często atak zakończył się sukcesem, co było szczególnie pomocne przy pokonywaniu muru, jak czuliśmy się jako mur, a jak kiedy wybijaliśmy w nim dziurę, czy są takie dzieci, które nawet nie próbowały się przedostać na drugą stronę.

Ćwiczenie 3. Wściekłe początki zdań.

Dzieci otrzymują kartki z „wściekłymi” początkami zdań. Każde z nich uzupełnia je najpierw dla siebie samego. Następnie dokończenia zdań omawiane są w małych podgrupach i porównywane.

Kiedy jestem wściekły, wtedy…..

Mój najlepszy przyjaciel złości mnie. gdy….

Moja najlepsza przyjaciółka złości mnie, gdy….

Nienawidzę chodzić do szkoły, gdy…

Najbardziej złości mnie, gdy…..

Kiedy inne dzieci mnie złoszczą, wtedy….

Ciągle muszę….

Mój tata mówi: kiedy inni mnie denerwują, wtedy….

Moja mama mówi: kiedy inni mnie denerwują, wtedy….

Bicie jest dozwolone, gdy….

Początki zdań powinny być dopasowane do aktualnej sytuacji w grupie.

Ćwiczenie 4. Dobrze czuć się w grupie.

Zadaniem dzieci jest anonimowo i zmienionym pismem, najlepiej drukowanym napisanie, czego się boją w grupie, przez kogo i co się czują zagrożone i co ich najbardziej złości?

Karki są zbierane i pomieszane, następnie powieszone zostają na ścianie. Zebrane w ten sposób obawy i zagrożenia są omawiane stopniowo na kolejnych zajęciach. Do momentu aż wszyscy uczestnicy poczują się w niej naprawdę dobrze.

Obawy mogą być wyrażone w postaci rysunków.

Możemy zaobserwować jak silny jest strach poszczególnych dzieci przed uzewnętrznieniem swoich obaw, czy ich uczucia zmieniają się z biegiem czasu, czy zmienia się atmosfera w grupie.

Na koniec warto porozmawiać z uczestnikami jak można sobie radzić ze złością, agresją? Jak pokojowo rozwiązywać konflikty? Jak się czują w grupie?

Dokończ zdanie:

Moim nowym przyjacielem w grupie jest….Żegnamy się i zapraszamy na następne spotkanie.

Scenariusz 8. Jak radzić sobie ze złością?

Celem jest nabycie umiejętności opanowywania i przezwyciężania złości i agresji. Wyrażanie uczuć /obawy, strachu itp./.Zabawa, ruch.

Cele rozwojowe:

 zapewnienie poczucia akceptacji,

 tworzenie klimatu bezpieczeństwa, otwartości.

Cele edukacyjne:

 uczenie się rozpoznawania uczuć i nazywania ich,

 poznanie różnych sposobów radzenia sobie z przykrymi uczuciami np. złością.

Cele terapeutyczne:

 przezwyciężanie nieśmiałości,

 wyrażanie własnych uczuć,

 rozwijanie ekspresji ciała,

 odreagowanie negatywnych emocji.

Materiały: wściekłe zdania, skarpety, szalik, balony

Na przywitanie prosimy, aby grupa urządziła „Start Rakiety”.

- bębnią palcami po blacie stołu, najpierw cicho i powoli, a potem coraz szybciej i głośniej

- uderzają płaskimi dłońmi o stół albo klaskają, również powoli a potem coraz szybciej

- tupią nogami zaczynając cicho i powoli a następnie coraz głośniej i szybciej

- cicho naśladują brzęczenie owadów, aż przechodzą do bardzo głośnego wrzasku

- hałas i szybkość stopniowo wzrastają, dzieci wstają z miejsc i z głośnym wrzaskiem wyrzucają ramiona do góry

Kiedy grupa się uspokoi rozmawiamy z uczestnikami jak się czuły, czy w ten sposób mogły rozładować napięcie?

Przechodzimy do następnego ćwiczenia.

Ćwiczenie 1. Skarpeciarze.

Odsuwamy meble pod ścianę, aby zrobić dużo miejsca, uczestnicy zdejmują buty. Zabawa polega na zdjęciu drugiemu dziecku jednej lub dwóch skarpetek, tym samym usuwając go z gry, a jednocześnie musi zachować swoją skarpetę. Ten, kto przegrał opuszcza teren”walki”. Kto chce, może poza granicami ponownie założyć skarpetę i rzucić się w wir walki.

Ważne jest, by surowo przestrzegać zasad gry, szczypanie, kopanie itp. Jest surowo zabronione.

Ćwiczenie2. Ogoniaste zwierzaki.

Każde dziecko przeobraża się w jakieś zwierzę i jako ogon wkłada sobie chustkę lub szalik za pasek spodni. Wszyscy przy straszliwych wrzaskach mają za zadanie zdobyć jak najwięcej „ogonów”, ale bez szarpania, przytrzymywania ich właścicieli.

Ćwiczenie 3. Balonowa bitwa.

Każde dziecko otrzymuje napompowany balon, na którym maluje wykrzywioną złością twarz. Balony uczestnicy przyczepiają do plastikowych kijków. Przy pomocy tych „wściekłszy” grupa stacza ze sobą walkę - albo jeden na jeden, albo wszyscy przeciwko wszystkim.

Nie wolno w jej trakcie używać kijków.

Na koniec należy porozmawiać z dziećmi jak się czują, czy zabawa im się podobała.

Dokończ zdanie:

Na dzisiejszych zajęciach najbardziej podobało mi się, gdy...

Scenariusz 9. Tworzenie komunikatu „Ja”

Celem zajęć jest doskonalenie umiejętności komunikowania się z innymi. Wyrażania wprost emocji, uczuć nie obrażając przy tym innych osób.

Cele rozwojowe:

Cele edukacyjne:

Cele terapeutyczne:

Na przywitanie prosimy, aby każdy pokazał jak się dzisiaj czuje.

Przypominamy jak ważne jest porozumiewanie się między ludźmi i słuchanie się nawzajem, co nam przeszkadza w porozumiewaniu się z innymi osobami.

Na dzisiejszych zajęciach będziemy zajmowali tym, co nas denerwuje w innych ludziach, co powoduje, że tak trudno nam się z nimi porozumieć.

Ćwiczenie 1. Obrona przed głupimi zaczepkami.

Rozmawiamy z dziećmi, że sytuacje dla nas nieprzyjemne i prowadzące często do konfliktu możemy załagodzić w sposób błyskotliwy i zaskakujący.

- Ty smarkaczu! - Ach rzeczywiście, masz może chusteczkę higieniczną?

- Słabeusz! - Tak niestety, jestem słaby, czy mógłbyś mi w takim razie pomóc?

- Głupek! - Cieszę się, że jestem głupi, bo w przeciwnym razie nie byłbyś nikim szczególnym!

Poprośmy dzieci, aby same powymyślały podobne przykłady.

Ćwiczenie 2. Zabójcze frazesy.

Porozmawiajmy z dziećmi jak my dorośli komunikujemy się z młodszymi od siebie. Często zdarza nam się w ten sposób kontrolować ich zachowanie, poniżać ich i nie słuchać.. Używamy ”zabójczych frazesów”, które dorosłych i dzieci poniżają, ośmieszają, tłumią ich pomysły, życzenia, zamiary. Przykładem są zdania: Ale ty jesteś głupi. Tak postępują tylko wariaci. Chłopiec tego nie robi. Gadasz głupstwa. Zwariowałeś?

Uczestnicy dobierają się w grupy trzy- cztero osobowe, w których mają wypisać jak najwięcej „zabójczych frazesów”. Następnie porozmawiać kto używa takich i podobnych zwrotów. Po upływie określonego czasu grupy czytają swój zbór frazesów. Grupa dyskutuje do czego służą te „zabójcze frazesy” i czym mogą je zastąpić. Można powiedzieć np. boję się….albo nie chcę….Wspólnie próbują wymyślić zastępcze komunikaty.

Ćwiczenie 3. Denerwuje mnie u ciebie.

Siadamy z grupą w kręgu. Zadaniem każdej osoby jest możliwość powiedzenia w spokoju drugiej osobie swojego krytycznego zdania na jej temat. Zaczynamy od słów „Jesteś naprawdę w porządku, ale denerwuje mnie u ciebie….” Druga osoba nie może się usprawiedliwić, musi odpowiedzieć: „Dziękuję, że mi to powiedziałeś” .

Po skończonej rundzie cala grupa ma możliwość porozmawiania na temat swoich uczuć i doświadczeń. Jak się czujemy, kiedy jesteśmy zmuszeni powiedzieć najpierw coś miłego osobie, która

nas denerwuje? A gdy jesteśmy atakowani i nie możemy się bronić?

Na zakończenie prosimy, aby każdy mimicznie pokazał jak się

czuje.

Scenariusz 10. Poznawanie się przez dotyk.

Celem zajęć jest budowanie zaufania, relacji grupowych, zabawa.

Cele rozwojowe:
poczucie przynależności do grupy i przyjaznego współistnienia.

Cele edukacyjne:

 rozwijanie umiejętności komunikowania się.

Cele terapeutyczne:

 odreagowanie napięć,

 odbudowanie pozytywnej samooceny i poczucia własnej wartości,

 poznanie swoich mocnych stron poprzez otrzymanie informacji zwrotnych.

Ćwiczenie1. Rundka "po kłębku.

Rozpoczyna ją osoba trzymająca kłębek wełny: Co dobrego spotkało mnie w tygodniu, z czym musiałem się zmagać?. Uczestnicy podają sobie kłębek.

Ćwiczenie 2. "Ludzie do ludzi".

Uczestnicy chodzą po sali. Na hasło prowadzącego "ludzie do ludzi" dobierają się w pary. Osoba, która została bez pary, podaje hasło, np. ręka do ręki, ucho do ucha itd. Osoby w parach dotykają się wymienionymi częściami ciała. Na powtórne hasło "ludzie do ludzi" następuje zmiana par.

Ćwiczenie 3. Zabawa "Gwiazda".

Ustawiamy się w szpaler.
Oto idzie osoba bardzo znana, uwielbiana przez wszystkich, słowem gwiazda. Każdy z was będzie przez chwilę taką gwiazdą. Zaczniemy od osoby stojącej na końcu. Będzie musiała przejść przez środek szpaleru i zająć miejsce na początku. A wszyscy witamy gwiazdę!

Ćwiczenie 4. Siad grupowy.

Uczestnicy stoją w kole, jeden za drugim, dość blisko siebie, prawie dotykając się obejmują partnera w talii, kolana i stopy powinny być razem. Na dany znak wszyscy powoli siadają opierając się o kolana osoby z tyłu. Wszyscy wstają i siadają w tym samym czasie. Powtarzamy naukę siadu grupowego ze zmianą kierunku koła.

Ćwiczenie 5. Masaż.

Siedząc w kręgu dzieci ustawiają się jedno za drugim i przekazują sobie wzajemny dotyk na plecach zgodnie z podanym hasłem.
Przyjechał pociąg. Wysiadły panie w szpileczkach, panowie w klapeczkach, idą konie, potem słonie, płynie rzeczka, pada deszczyk. Czy przeszedł cię dreszczyk?

Ćwiczenie 6. Zabawa "Dodaj swój ruch".

Grupa siedzi w kręgu. Osoba zaczynająca wstaje, powtarza ruch i dodaje swój. Gra odbywa się bez słów. Jeśli ktoś się odezwie lub ominie ruch, odpada z gry.

Ćwiczenie 7. Informacje zwrotne.

Na plecy uczestnicy przyklejają kartki. Ustawiają się w dwóch koncentrycznych kręgach przesuwając się, anonimowo wpisują na kartki zdania: Lubię ciebie za to..., Cenię w tobie..., Jesteś...
Zaznaczamy, że informacje mają dotyczyć tylko dobrych cech, które zauważamy u innych. Ćwiczenie trwa tak długo, aż wszyscy otrzymają informacje na swój temat. Następnie każdy odczytuje zdania ze swojej kartki. Kto chce, czyta głośno. Rozmawiamy o tym, jakie odczucia wzbudziło to ćwiczenie w każdym z uczestników.

Zakończenie

Iskierka, zapraszamy na następne spotkanie.

Scenariusz 11. Zaufanie zamiast konkurencji.

Celem zajęć jest budowanie zaufania w grupie, pozytywnych relacji interpersonalnych, rozwój grupy.

Cele rozwojowe:

Cele edukacyjne:

Cele terapeutyczne:

Ćwiczenie 1. Podnoszenie.

Grupa podnosi kolejne osoby w pozycji horyzontalnej ponad głowami uczestników. Osoba jest trzymana w górze przez jakiś czas i powoli opuszczana na podłogę. Dobrze, żeby podnoszona osoba była zrelaksowana i miała zamknięte oczy. Należy pamiętać, by wszyscy uczestnicy podnosili ją jednocześnie.

Ćwiczenie 2. Zaufaj rękom partnera.

Uczestnicy dobierają się w pary i staja jeden za drugim, zwróceni w tę samą stronę. Stojący z przodu pada do tyłu i daje się złapać osobie stojącej za nim. Osoba z przodu jest rozluźniona, stopy trzyma razem i nie odrywa ich od podłoża. Odległość jest dowolna, ale bezpieczna.

Po zabawach można porozmawiać z grupą jak czuli, czy ktoś nie miał odwagi wziąć udziału w ćwiczeniach? Na ile są w stanie zaufać innym osobom?

Ćwiczenie 3.Chodź do mnie.

Uczestnicy dobierają się parami, jeden z partnerów zamyka oczy a drugi staje naprzeciwko nie go w odległości ok.. trzech metrów. W momencie zamknięcia oczu widząca osoba zaczyna powoli dochodzić do partnera aż ten uniesie ręce do góry z ich wewnętrznymi powierzchniami skierowanymi do przodu i powie „stop”.

Następnie osoby zmieniają się rolami.

Po zabawie należy porozmawiać na temat tego, co grupa przeżyła w trakcie ćwiczeń:

Co skłoniło „niewidzącego ” partnera by powiedział „stop”?

Jak blisko pozwalam innym podejść do mnie?

Jak blisko chcę pozwolić temu partnerowi zbliżyć się do mnie?

Ćwiczenie 4. Rzeźba grupy.

Jedna osoba buduje rzeźbę z grupy, może ich układać we wszystkich pozycjach i związkach oraz włączyć w rzeźbę także siebie.

Na zakończenie robimy rundkę z dokończeniem zdania:

Dzisiaj odkryłem, że….

Scenariusz 12. Grupa z klasą.

Celem zajęć jest odczucie pozytywnych więzi z zespołem klasowym, umiejętność udzielanie wzajemnej pomocy przy rozwiązywaniu zadań, problemów. Wzmacnianie u uczniów szacunku do siebie i pogłębienie wiedzy o sobie (zdobywanie doświadczenia poprzez poruszania emocji i umysłu).

Cele rozwojowe:

Cele edukacyjne:

Cele terapeutyczne:

Materiały: kartki o formacie A3, stosy czasopism, gazet, nożyczki, klej, mazaki, kredki

Witamy się z grupą i prosimy, aby dokończyli zdanie: Jestem dumny, że….

Ćwiczenie 1. Cieszę się, że tu jesteś.

Prosimy, aby uczestnicy podzielili się na dwa zespoły i ustawili się w podwójnym kole tak, aby zawsze dwie osoby stały naprzeciwko siebie. Każda para ma określony czas, żeby powiedzieć sobie wzajemnie coś pozytywnego, na komendę koła poruszają się w przeciwnych kierunkach.

Każda osoba zaczyna od słów: Cieszę się, że tu jesteś, bo…..

Na zakończenie warto porozmawiać z dziećmi jak reaguję, kiedy słyszę komplementy, czy łatwo je przyjmować, jak się czułem?

Ćwiczenie2. Komiczne chodzenie.

Przesuwamy stoły i krzesła, aby powstało jak najwięcej wolnej przestrzeni - ok. 10 metrów do przejścia dla 1 uczestnika.

Prowadzący prosi aby, jeden po drugim pokonali ten odcinek w specyficzny sposób np. komicznie, w zwariowany sposób np.:

Im dziwniejszy sposób chodzenia tym lepiej.

Osoby obserwujące dodają swoim kolegom odwagi i zachęcają do realizowania szalonych pomysłów.

Następnie można się tak bawić w parach, w trójkach itp., na koniec cala grupa może zaprezentować wspólną paradę i zakończyć zabawę brawami.

Na zakończenie warto porozmawiać o tym jak się czuli prezentując różne kroki, czy było im łatwo, itp.

Ćwiczenie3. To jestem ja.

Zapraszamy do wykonania kolażu na temat „To jestem ja”. Dzieci wycinają z gazet obrazki, zdjęcia sławnych ludzi, symbole, słowa. W ten sposób mogą pokazać, co chętnie robią, kim chciałyby być, o czym marzą, jaki cel mają w życiu itp. Kartkę można podzielić na części tematyczne.

Wszystkie prace wieszamy na ścianie a każdy z uczestników opowiada o swoim kolażu.

Należy koniecznie podkreślić wyjątkowość kompozycji każdego z autorów, ale też zauważyć podobieństwa, które łącza grupę.

Ćwiczenie 4. Jestem super.

Prosimy uczestników, aby każdy na kartce napisał 3 zdania zaczynające się od słów: „Jestem super, bo….”.

Każda osoba wychodzi na środek i odczytuje swoje zdania. Prosimy, by każdego nagrodzić głośnym okrzykiem.

Zakończenie zajęć.

Siadamy wygodnie w kręgu i prosimy, by każdy powiedział co było dla niego ważne, czego dowiedział się o sobie i o innych, czy relacje w klasie są pozytywne, jak się czuje w grupie, co się zmieniło a nad czym trzeba jeszcze popracować. itp.

Kto ma ochotę może uściskać wybrana osobę.

Opracowała Hana Lubert-Miodek

Bibliografia

Rosemarie Portmann, Gry i zabawy przeciwko agresji; Wyd. Jedność, Kielce 2003

Małgorzata Jachimska, Grupa bawi się i pracuje. Zbiór grupowych gier i ćwiczeń psychologicznych; Oficyna Wydawnicza Unus, 1994

Klaus W. Vopel, Zabawy, które łączą, t. I, t.II, Wyd. Jedność, Kielce 2004

Klaus W. Vopel, Gry i zabawy interakcyjne dla dzieci i młodzieży; t. III, t. IV, Wyd. Jedność, Kielce 2005

48


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Opracowane Zagadnienia z Dydaktyki Języka Polskiego, poezja gimn, Scenariusz lekcji języka polskiego
ROZKŁAD MATERIAŁU DLA KLASY II GIMNAZJUM ZAJ INDYWID 11 12
1 PLAN WYNIKOWY DLA KLASY III GIMNAZJUM, Matematyka, Gimnazjum kl 3, Plany Rozkłady PSO
Roczny plan dla klasy II GIMNAZJUM, RAFAŁ PUDA
ROZKŁAD MATERIAŁU DLA KLASY II GIMNAZJUM BIOL(1)
PLAN PRACY Z MUZYKI DLA KLASY II GIMNAZJUM NA ROK SZKOLNY 20, szkoła, gimnazjum rozkłady zajęć
konspekty z lekcji, spr1, Sprawdzian dla klasy II gimnazjum
PLAN PRACY Z MUZYKI DLA KLASY II GIMNAZJUM NA ROK SZKOLNY 2009 krócony(1), szkoła, gimnazjum rozkład
Przyk adowy sprawdzian dla klasy III gimnazjum „bry y obrotowe”, matematyka gimnazjum
Test sprawdzający poziom wiedzy dla klasy II gimnazjum, testy i sprawdziny, klasa II
Test z języka polskiego dla klasy pierwszej gimnazjum, szkoła, kompetencje, Testy różne, Konspekty l
3 ROZKŁAD MATERIAŁU DLA KLASY III GIMNAZJUM, Matematyka, Gimnazjum kl 3, Plany Rozkłady PSO
Scenariusz dla klasy V Masa papierowa
Grzeczność nie jest nauką łatwą ani małą - test dla klasy II gimnazjum, Różne Spr(1)(4)
Katalog prac dodatkowych dla klasy II gimnazjum
JA I SZKOŁA Konspekt godziny wychowawczej dla klasy III gimnazjum
Test ortograficzny dla klasy II gimnazjum(1)
KONSPEKT LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO DLA KLASY III GIMNAZJUM DOTYCZĄCY OPRACOWANIA WIERSZA K K BACZYŃSKI

więcej podobnych podstron