DZIAŁ	Lp.	TEMATY , ZAKRES TRESCI	ILOŚĆ GODZ.	ŚRODKI DYD.	PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIA	TERMIN	UWAGI
Dział I POCZĄTKI CYWILIZACJI - WSCHÓD STARÓŻYTNY	1	Lekcja organizacyjna zapoznanie uczniów z treścią nauczania i wymaganiami w roku szkolnym	1			WRZEZIEŃ
		2	2. Historia. Jak zrozumieć przeszłość. historia jako nauka źródła historyczne i ich rodzaje rekonstrukcja przeszłości łańcuch przyczynowo-skutkowy	1	Podręcznik, różne przedmioty znajdujące się w klasie, artykuły codziennego użytku przyniesione przez uczniów Metody: Burza mózgów, rozmowa nauczająca, elementy dramy, praca z tekstem źródłowym, praca w grupach	rozumie i właściwie posługuje się pojęciami: historia, źródło historyczne, rodzaje źródeł historycznych rozumie znaczenie źródeł historycznych w rekonstrukcji procesu historycznego rozumie konstrukcję łańcucha przyczynowo-skutkowego podaje przykłady źródeł historycznych określa rodzaj źródła historycznego dokonuje rekonstrukcji wydarzeń ze swojego życia w formie ciągu przyczynowo-skutkowego (P) rozumie i właściwie posługuje się pojęciami: historiografia dostrzega różnice miedzy historią a historiografią (PP)	WRZEZIEŃ
		3	Czas w dziejach. chronologia w historii kalendarz periodyzacja	1	podręcznik, taśma chronologiczna	rozumie i właściwie posługuje się pojęciami: chronologia, kalendarz periodyzacja, epoka, era, wiek, rozumie znaczenie chronologii, periodyzacji dla historii rozumie znaczenie kalendarza w życiu człowieka ustawia daty (wydarzenia) w porządku chronologicznym zaznacza na taśmie chronologicznej daty wydarzeń zna działalność lub znaczenie w omawianym zakresie Jezusa Chrystusa, Mahometa, rozumie znaczenie dat: 1 r. n.e., (P) rozumie i właściwie posługuje się pojęciami: cezura zna działalność lub znaczenie w omawianym zakresie Juliusza Cezara, Grzegorza XIII rozumie znaczenie dat: 622 r. (PP)	WRZEZIEŃ
		4	Najstarsze dzieje człowieka. pojawienie się człowieka rewolucja neolityczna	1	podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, album Zanim pojawił się człowiek J. Wolf, Z. Burian	rozumie i właściwie posługuje się pojęciami: Homo sapiens, paleolit, neolit, rewolucja neolityczna rozumie znaczenie rozpoczęcia przez człowieka uprawy i hodowli (P) rozumie i właściwie posługuje się pojęciami: australopitek, Homo habilis,Homo erectus, rozumie znaczenie przemian w okresie paleolitu przedstawia ewolucji człowieka do pojawienia się Homo sapiens (PP)	WRZEZIEŃ
		5	Wszystko zaczęło się od Sumerów. warunki naturalne Mezopotamii kodeks Hammurabiego osiągnięcia cywilizacyjne ludów Międzyrzecza	1	podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, taśma chronologiczna, mapa („Bliski Wschód w starożytności”), mapa fizyczna regionu	rozumie i właściwie posługuje się pojęciami: Mezopotamia, Sumerowie, miasto-państwo, rządy teokratyczne, kodeks, pismo klinowe zna w omawianym zakresie działalność Hammurabiego rozumie przekaz tekstu źródłowego przedstawia dorobek cywilizacyjny Sumerów zaznacza na taśmie chronologicznej poznaną datę charakteryzuje warunki naturalne Mezopotamii współpracuje z innymi w grupie (P) zna datę: XVIII w. p.n.e. rozumie znaczenie osiągnięć cywilizacji Międzyrzecza lokalizuje miejscowości na mapie prezentuje dorobek grupy (PP)	WRZEZIEŃ
		6	Państwo faraonów znaczenie Nilu w gospodarce Egiptu, struktura społeczna Egiptu, wierzenia religijne Egipcjan, zdobycze cywilizacyjne Egipcjan	1	podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, mapa - „Egipt starożytny”, multimedialna Wielka encyklopedia kultur starożytnych. Egipt, Optimus Pascal Multimedia S.A. 2000	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: faraon, piramidy, politeizm, mumia, hieroglify czyta informacje z mapy selekcjonuje i uogólnia informacje z podręcznika wybiera informacje z programu multimedialnego rozpoznaje na ilustracjach: piramidy, hieroglify, świątynię egipską, rzeźby egipskie (P) rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: władza despotyczna, sarkofag rozumie znaczenie Nilu w życiu gospodarczym Egipcjan, związek miedzy wyobrażeniami religijnymi Egipcjan a ich osiągnięciami w różnych dyscyplinach naukowych odtwarza strukturę społeczną Egiptu przygotowuje prezentacje charakteryzuje kanon sztuki egipskiej (PP)	WRZEZIEŃ
		7	W świecie bogów egipskich wierzenia religijne Egipcjan formy kultu i obrzędy religijne inne osiągnięcia kulturalne Egipcjan (architektura, nauka)	1	podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, Jak żyli ludzie. Od pradziejów do współczesności. Niezwykła podróż przez stulecia naszej historii, Warszawa 1991, Siedem cudów Świata. Fascynujące słynne budowle dawne i współczesne, Warszawa 1990	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: politeizm, mumia, piramida, hieroglify, sarkofag zna głównych bogów egipskich zna osiągnięcia z zakresu nauki, architektury i sztuki rozumie znaczenie odczytania hieroglifów dla poznania dziejów Egiptu charakteryzuje na przykładach osiągnięcia Egipcjan z zakresu budownictwa, sztuki i nauki (P) rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: balsamowanie (mumifikacja), kalendarz słoneczny, kanon rozumie i dostrzega związki miedzy sferą religijną i dokonaniami artystycznymi danej społeczności rozumie rolę religii w życiu Egipcjan określa wkład Egipcjan w rozwój kultury ogólnoludzkiej wyjaśnia wpływ warunków życia w Egipcie na charakter wierzeń samodzielnie interpretuje źródła historyczne (PP)	WRZEZIEŃ
		8	Żydzi. Naród wybrany dzieje Żydów do przybycia do Palestyny prawo mojżeszowe, Królestwo Dawida i Salomona judaizm	1	podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, mapa - „Bliski Wschód w starożytności, Biblia (np. Biblia ilustrowana)	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: Biblia, Stary Testament, dekalog, Tora, monoteizm, judaizm, prorok, mesjasz, zna działalność w omawianym zakresie Mojżesza, rozumie znaczenie religii w życiu Żydów lokalizuje Palestynę na mapie zaznacza na taśmie chronologicznej ważne wydarzenia z dziejów Izraela (P) rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: Tora, szabat, naród wybrany zna działalność w omawianym zakresie Abrahama, Dawida, Salomona zna główne założenia judaizmu charakteryzuje warunki geograficzne Palestyny i ich wpływ na życie ludzi zaznacza na taśmie chronologicznej ważne wydarzenia z dziejów Izraela (PP)	WRZEZIEŃ
		9	Dziedzictwo cywilizacyjne Fenicjan, ludów Indii i Chin	1	środki dydaktyczne przygotowane przez uczniów, podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, mapa - „Bliski Wschód w starożytności	osiągnięcia cywilizacyjne Fenicjan, ludów Indii i Chin warunki geograficzne rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia wykorzystane przez uczniów w czasie prezentacji (alfabet, , Państwo Środka) zna osiągnięcia cywilizacyjne Fenicjan, ludów Indii i Chin współpracuje w grupie lokalizuje omawiane kraje na mapie wyjaśnia wpływ warunków geograficznych na życie ludzi (P) rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia wykorzystane przez uczniów w czasie prezentacji (hinduizm, buddyzm, kasta, księgi Wedy) rozumie znaczenie osiągnięć cywilizacyjnych prezentuje efekty pracy zespołu twórczo wykorzystuje dostępne źródła informacji (PP)	PAŹDZIERNIK
		10	Podsumowanie. pismo - najważniejsza zdobycz cywilizacyjna ludów Wschodu w starożytności. rodzaje pisma w starożytnych cywilizacjach	1	środki dydaktyczne przygotowane przez uczniów, mapa ścienna - „Bliski Wschód w starożytności, podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: hieroglify, pismo klinowe, pismo alfabetyczne rozumie znaczenie pisma jako metody komunikacji międzyludzkiej rozumie znaczenie pisma dla państwa (podatki, prawo) rozumie znaczenie alfabetu rozpoznaje poznane rodzaje pisma (P) wyjaśnia jaką rolę odgrywało pismo w ówczesnych cywilizacjach twórczo wykorzystuje posiadane źródła informacji samodzielnie poszukuje informacji (PP)	PAŹDZIERNIK
		11	Sprawdzian	1			PAŹDZIERNIK

DZIAŁ	Lp.	TEMATY , ZAKRES TRESCI	ILOŚĆ GODZ.	ŚRODKI DYD.	PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIA	TERMIN	UWAGI
Dział II CYWILIZACJA GRECKA	12	W górzystej Helladzie. warunki naturalne a życie ludzi kultura minojska, kultura mykeńska polis organizacja polityczna Hellenów	1	podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, mapa fizyczna Europy (Półwyspu Bałkańskiego), atlas historyczny, multimedialna Wielka encyklopedia kultur starożytnych. Grecja, Onet.pl S.A. 2000 (interaktywna mapa, architektura, sztuka, galeria, moda - strój w czasach minojskich i mykeńskich), arkusze papieru i flamastry	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: polis, rozumie zależność między warunkami geograficznymi a życiem ludzi interpretuje mapę fizyczną korzysta z różnych źródeł informacji (P) rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: Hellada, Hellenowie, pismo linearne A, pismo linearne B, porównuje przekazy (PP)	PAŹDZIERNIK
		13	Przez morza ku nowym ziemiom. kolonizacja grecka	1	podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, mapa, multimedialna Wielka encyklopedia kultur starożytnych. Grecja, Onet.pl S.A. 2000, wybrana encyklopedia, kartki papieru A4, taśma chronologiczna	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: kolonizacja, kolonia wyjaśnia przyczyny i konsekwencje kolonizacji korzysta z różnych źródeł informacji, w tym z programu multimedialnego analizuje problem metody drzewka decyzyjnego zaznacza na taśmie chronologicznej okres wielkiej kolonizacji greckiej (P) rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: metropolia, kolonizacja grecka ocenia wydarzenia poprawnie posługuje się terminologią geograficzną (PP)	PAŹDZIERNIK
		14	Jak żyli starożytni Grecy. ubiór starożytnych Greków ceramika jako przedmiot użytkowy i dzieło sztuki formy religijności Greków przykładowe źródła utrzymania Greków	1	multimedialna Wielka encyklopedia kultur starożytnych. Grecja, Onet.pl S.A. 2000, Tak żyli ludzie. W antycznej Grecji, Wydawnictwo Dolnośląskie Wrocław 1991, albumy, zbiory pocztówek.	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: ceramika, igrzyska, wyrocznie dostrzega związek rozwoju ceramiki z innymi gałęziami gospodarki greckiej dostrzega związek miedzy rozwojem żeglugi a warunkami naturalnymi Grecji i potrzebami handlu przedstawia w formie opisowej różne aspekty życia codziennego w dawnych czasach wymienia towary eksportowane i importowane przez Greków (P) rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: chiton, galera docenia znaczenie detali z życia codziennego dla ogólnego poznania dziejów ludzkości przedstawia w formie opisowej różne aspekty życia codziennego w dawnych czasach charakteryzuje ubiór grecki opisuje wygląd okrętu handlowego i wojennego wymienia i opisuje główne formy kultu religijnego czerpie informacje z różnych źródeł: programu multimedialnego, książki popularnonaukowej (PP)	PAŹDZIERNIK
		15	Hellenowie i barbarzyńcy. wojny grecko-perskie wojsko greckie	1	podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, mapa, atlas historyczny, multimedialna Wielka encyklopedia kultur starożytnych. Grecja, Onet.pl S.A. 2000 (wojsko greckie: wojownicy epoki archaicznej i klasycznej, flota grecka, słynne bitwy: Maraton, Salamina), arkusze papieru i flamastry	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: falanga, hoplita, barbarzyńca zna działalność w omawianym zakresie Leonidasa zna daty: 490 r. p.n.e. (P), 480 r. p.n.e. rozumie przyczyny i konsekwencje wojen grecko-perskich korzysta z różnych źródeł informacji, w tym z programu multimedialnego zaznacza na taśmie chronologicznej daty bitew (P) zna działalność w omawianym zakresie Miltiadesa, Temistoklesa, Dariusza, Kserksesa wyobraża sobie przebieg walnych bitew i opisuje je (PP)	PAŹDZIERNIK
		16	Na Zgromadzeniu Ludowym w Atenach. ewolucja ustroju politycznego Aten demokracja ateńska za Peryklesa instytucje demokratyczne w Atenach		podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, duże arkusze papieru i flamastry, taśma chronologiczna	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: monarchia, arystokracja, oligarchia, demokracja, zgromadzenie ludowe, zna działalność w omawianym zakresie Solona, Peryklesa zna najważniejsze zasady demokracji interpretuje tekst źródłowy (P) rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: ostracyzm, rada pięciuset, strateg zna działalność w omawianym zakresie Klejstenesa, Pizystrata dostrzega różnice między poszczególnymi formami sprawowania rządów rozumie zasadę kolegialności przedstawia argumenty potwierdzające wyższość demokracji nad innymi systemami politycznymi przedstawia argumenty potwierdzające wyższość demokracji nad innymi systemami politycznymi przedstawia etapy w ustroju politycznym Aten (PP)	PAŹDZIERNIK
		17	Państwo dwóch królów i wojowników. wychowanie spartańskie ustrój polityczny Sparty		podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, mapa ścienna - „Starożytna Grecja”	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: Sparta, spartiaci, wychowanie spartańskie, oligarchia zna działalność w omawianym zakresie Leonidasa charakteryzuje i ocenia wychowanie spartańskie lokalizuje Spartę na mapie (P) rozumie i prawid³owo stosuje pojęcia: heloci, lakoniczna wypowiedź, geruzja, efor zna działalność w omawianym zakresie Likurga rozumie znaczenie wychowania spartańskiego z punktu widzenia potrzeb państwa oraz grup społecznych charakteryzuje system sprawowania władzy w Sparcie (oligarchia) porównuje ustrój Sparty i Aten dokonuje analizy tekstu źródłowego (PP)	LISTOPAD
		18	Wśród bogów i herosów. wierzenia religijne Greków formy kultu i obrzędy religijne mity greckie		podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, J. Parandowski, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Wydawnictwo Puls 1992, wizerunki bogów greckich - ilustracje (rzutnik), atlas historyczny, mapa ścienna - „Starożytna Grecja”	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: politeizm, bogowie olimpijscy, heros, mit, igrzyska olimpijskie, Iliada, Odyseja, epos, tragedia, komedia, amfiteatr rozumie znaczenie daty 776 r. p.n.e. rozumie rolę religii jako czynnika spajającego wszystkich Hellenów charakteryzuje główne bóstwa i herosów greckich wyjaśnia powody antropomorficznego charakteru wierzeń greckich wskazuje osiągnięcia Greków z zakresu literatury, teatru i sportu wskazuje na mapie miejsca kultu: Ateny (P) rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: antropomorfizm, wyrocznia, gimnazjon zna osoby mające wpływ na utrwalenie i uwiecznienie wierzeń Greków: Hezjod, Homer zna osiągnięcia z zakresu kultury, których początki wiążą się bezpośrednio z religią starożytnych Greków (teatr, literatura, sport) rozumie rolę wierzeń religijnych w życiu Greków rozumie związki zachodzące pomiędzy wierzeniami religijnymi Greków a innymi dziedzinami ich kultury wskazuje na mapie miejsca kultu: Olimpia, Delfy analizuje źródła pisane i ikonograficzne porównuje wierzenia Greków z wierzeniami ludów starożytnego Wschodu (PP)	LISTOPAD
		19	Umiłowanie mądrości - kultura umysłowa Greków. filozofia nauka grecka historiografia		podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, taśma chronologiczna, multimedialna Wielka encyklopedia kultur starożytnych. Grecja, Onet.pl SA. 2000, (ewentualnie przygotowane przez uczniów i nauczyciela ilustracje, foliogramy, przeźrocza)	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: filozofia, filozof zna działalność w omawianym zakresie Sokratesa, Platona, Arystotelesa, Tukidydesa rozumie czym zajmuje się filozofia wyjaśnia założenia filozoficzne wybranego filozofa, rozumie, że Tukidydes jest wzorem historyka korzysta z różnych źródeł informacji pracuje z tekstem źródłowym (P) zna działalność w omawianym zakresie Hipokratesa, Herodota rozumie na czym polegał wkład Greków do kultury europejskiej (PP)	LISTOPAD
		20	Umiłowanie piękna - kultura artystyczna Greków. architektura grecka sztuka grecka ceramika - rzemiosło artystyczne		podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, taśma chronologiczna, multimedialna Wielka encyklopedia kultur starożytnych. Grecja, Onet.pl SA. 2000, (ewentualnie przygotowane przez uczniów i nauczyciela ilustracje, foliogramy, przeźrocza)	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: sztuka helleńska, styl (porządek) architektoniczny, akropol, Partenon rozumie wkład Greków do naszej cywilizacji (inspiracje i naśladownictwa) charakteryzuje i rozróżnia style architektoniczne interpretuje źródła historyczne, w szczególności ikonograficzne zaznacza okres kultury helleńskiej oraz kultury hellenistycznej na taśmie chronologicznej podaje przykłady z własnego regionu i kraju potwierdzające wpływ osiągnięć greckich (P) rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: sztuka hellenistyczna, Erechtejon, Propyleje, kanon (rzeźby), styl czarno- i czerwono figurowy zna działalność w omawianym zakresie: Polikleta, Myrona (PP)	LISTOPAD
		21	Wyprawa Aleksandra Wielkiego. zdobycie hegemonii przez Macedonii na terenie Grecji podboje Aleksandra Wielkiego polityka Aleksandra Wielkiego wobec ludności podbitej narodziny kultury hellenistycznej		mapa ścienna - „Starożytny Wschód”, podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, atlas historyczny, opinia o Aleksandrze Wielkim w: J. Iluk, A. Paner, Historia. Podręcznik dla szkół średnich, tom I. Starożytność, Koszalin, 1996, s. 119-120	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: monarchia, imperium, kultura hellenistyczna, zna działalność w omawianym zakresie: Filipa II (P), Aleksandra Wielkiego (P), rozumie konsekwencje poczynań Aleksandra Wielkiego w dziedzinie politycznej i kulturalnej zna datę: 338 r. p.n.e. i zaznacza ją na taśmie chronologicznej lokalizuje państwo Aleksandra Wielkiego na mapie korzysta z różnych źródeł informacji	LISTOPAD
		22	Podsumowanie. Mitologia wczoraj i dziś.			rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: mit, mitologia, teatr zna działalność w omawianym zakresie postaci z wybranych przez uczniów mitów rozumie znaczenie mitologii dla starożytnych Greków oraz dla współczesnego człowieka rozumie wybrane związki frazeologiczne związane z grecką mitologia tłumaczy związki frazeologiczne występujące w polszczyźnie, a odnoszące się do mitologii (P) wskazuje w literaturze wykorzystanie wątków mitologicznych (PP)	LISTOPAD
		23	Sprawdzian.				LISTOPAD

DZIAŁ	Lp.	TEMATY , ZAKRES TRESCI	ILOŚĆ GODZ.	ŚRODKI DYD.	PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIA	TERMIN	UWAGI
Dział III CYWILIZACJA RZYMSKA	24	Rzym na siedmiu piętrzy się wzgórzach. warunki geograficzne Italii początki Rzymu społeczeństwo rzymskie	1	podręcznik (ss. 90 oraz 98-101), skoroszyt gimnazjalisty, mapa fizyczna Europy, arkusze papieru i flamastry, taśma chronologiczna	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: patrycjusze, plebejusze, proletariat, gladiatorzy zna działalność w omawianym zakresie: Romulusa i Remusa, Spartakusa rozumie znaczenie dat: 753 r. p.n.e. rozumie wpływ środowiska geograficznego na życie ludzi rozumie znaczenie rolnictwa w dziejach Rzymu stosuje technikę mnemotechniczną (zapis tematu zawiera datę legendarnego powstania Rzymu - ...siedmiu (7) pię (5) trzy (3)... interpretuje mapę fizyczną korzysta z różnych źródeł informacji zaznacza na taśmie chronologicznej poznane daty współpracuje z innymi (P) rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: Latynowie (Lacjum), pater familias, nobilowie, ekwici, zna działalność w omawianym zakresie: Cyncynata rozumie znaczenie dat: 73-71 r. p.n.e. dostrzega związek miedzy ekspansję terytorialną a zmianami społecznymi tworzy ciąg przyczynowo-skutkowy ukazujący zmiany społeczne w Rzymie do I w. p.n.e. (PP)	LISTOPAD
		25	Jak żyli starożytni Rzymianie? formy kultu religijnego ubiór i elementy dekoracyjne w starożytnym Rzymie widowiska w życiu Rzymian: igrzyska gladiatorów, teatr, wyścigi rydwanów	1	lekcja powinna odbywać się w pomieszczeniu z dostępem do komputerów - pracownia komputerowa lub wyposażona w komputery czytelnia szkolna; multimedialna Wielka encyklopedia kultur starożytnych. Rzym, Onet.pl S.A. 2001, albumy, zbiory pocztówek, przeźrocza	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: toga , amfiteatr, gladiatorzy, cyrk docenia znaczenie kultu religijnego dla rodziny rzymskiej i społeczności całego państwa opisuje typowy ubiór rzymski rozpoznaje na fotografiach i reprodukcjach rysunkowych cyrk, amfiteatr, czerpie informacje z programu multimedialnego czerpie informacje ze źródeł ikonograficznych o warunkach życia w dawnych epokach (P) rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: tunika, termy, augurowie, auspicia, docenia znaczenie detali z życia codziennego dla ogólnego poznania dziejów ludzkości rozumie wpływ warunków bytowych na dzieje społeczeństwa dostrzega znaczenie widowisk w życiu społecznym rozpoznaje na fotografiach i reprodukcjach rysunkowych termy (PP)	GRUDZIEŃ
		26	„...krok legionów grzmi...” wojsko rzymskie podboje rzymskie Imperium Rzymskie	1	podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, mapa - „Imperium Rzymskie”, multimedialna Wielka encyklopedia kultur starożytnych. Rzym, Onet.pl SA. 2001, kartki papieru A4, pisaki, piosenka Jacka Karczmarskiego - Lekcja historii klasycznej (Krzyk 1981)	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: wojsko obywatelskie, legion, kolonie, prowincja, imperium zna działalność w omawianym zakresie: Hannibala rozumie przyczyny, które doprowadziły Rzym do podbojów wciela się w role - myśli kategoriami epoki formułuje argumenty związane z uzbrojeniem i taktyką korzysta z różnych źródeł informacji pracuje w zespole uzasadnia swoje stanowisko, zbija argumenty przeciwnika, szanować prawo innego człowieka do własnego zdania lokalizuje Imperium Rzymskie na mapie zaznacza daty na taśmie chronologicznej (P) rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: tryumf, manipuł (szyk manipularny) zna działalność w omawianym zakresie: Pyrrusa rozumie znaczenie dat: 216 r. p.n.e., 146 r. p.n.e. wciela się w role - myśli kategoriami epoki formułuje argumenty związane z uzbrojeniem i taktyką (PP)	GRUDZIEŃ
		27	Senat i lud rzymski. monarchia w starożytnym Rzymie ustrój polityczny Rzymu w okresie republiki kryzys republiki	1	podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, taśma chronologiczna, kartki kolorowego papieru	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: monarchia, republika, senat, dyktatura, konsulat, trybun ludowy, proletariat zna działalność w omawianym zakresie Gajusza Juliusza Cezara identyfikuje i opisuje instytucje republikańskie (P) rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: kolegialność, komicja, rozumie znaczenia daty 44 r. p.n.e. rozumie przyczyny załamania się republiki w Rzymie rozumie, czemu służyło wprowadzenie w Rzymie kolegialności i kadencyjności urzędów rozumie związek miedzy przemianami gospodarczymi i społecznymi a kryzysem republiki charakteryzuje ustrój republikański odtwarza chronologii wydarzeń z zakresu historii ustrojów politycznych Rzymu (PP)	GRUDZIEŃ
		28	Rządy Cezarów. kryzys republiki dyktatura Cezara pryncypat i dominat		podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, taśma chronologiczna, mapa ścienna - „Cesarstwo Rzymskie”	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: cesarstwo, cesarz zna działalność w omawianym zakresie Juliusza Cezara, Oktawiana Augusta, zaznacza na taśmie chronologicznej poznane daty pracuje z tekstem źródłowym lokalizować miejsca na mapie korzysta z różnych źródeł informacji (P) rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: pryncypat, dominat rozumie i prawidłowo stosuje powiedzenia: kości zostały rzucone, veni, vidi, vici zna działalność w omawianym zakresie Brutusa, Dioklecjana rozumie znaczenie dat: 44 r. p.n.e., 27 r. p.n.e. wyjaśnia przemiany ustrojowe w Rzymie (przejecie od ustroju republikańskiego do cesarstwa, dwie formy cesarstwa) (PP)	GRUDZIEŃ
		29	Nie tylko Forum Romanum. architektura rzymska sztuka rzymska		podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, multimedialna Wielka encyklopedia kultur starożytnych. Rzym, Onet.pl SA. 2001 (ewentualnie ilustracje, foliogramy, przeźrocza), kartki A4 i flamastry	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: akwedukt, amfiteatr, Koloseum, łuk tryumfalny, kopuła, bazylika, Panteon, Forum Romanum rozumie związek miedzy kulturą materialną Grecji i Rzymu współdziała w grupie (P) rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: portyk twórczo wykorzystuje informacje zawarte w różnych źródłach rozwiązuje zadanie nietypowe (PP)	GRUDZIEŃ
		30	„Stawiłem pomnik trwalszy niż ze spiżu” - kultura umysłowa Rzymian - prawo rzymskie - literatura i historiografia		podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty,	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: prawo, kodeks, historiografia zna działalność w omawianym zakresie: Wergiliusza, Horacego, Cycerona, Tacyta , Cezara, Justyniana Wielkiego przypisuje postaciom poznanym na lekcji ich dorobek wyjaśnia, na czym polegał wkład cywilizacji rzymskiej do kultury europejskiej podaje przykłady wpływu łaciny na nasze słownictwo uzasadnia swoje zdanie (P) zna działalność w omawianym zakresie: Owidiusza, Liwiusza, rozumie wpływ kultury helleńskiej na kulturą rzymską rozumie znaczenie prawa rzymskiego, w tym kodeksu Justyniana, dla cywilizacji europejskiej wyjaśnia zapis tematu (PP)	GRUDZIEŃ
		31	Rzymskie imperium? - Rzymianie, Grecy i barbarzyńcy.		- kręgi (strefy) kulturowe w obrębie imperium rzymskiego - polityka władz rzymskich w stosunku do podbitych ludów w okresie cesarstwa - Rzymianie i barbarzyńcy wzajemne oddziaływania	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: romanizacja, hellenizacja, barbarzyńcy, szlak bursztynowy, kultura łacińska zna działalność w omawianym zakresie Oktawiana Augusta rozumie rolę Rzymian w cywilizowaniu ludów pozostających na niższym szczeblu rozwoju wskazuje na mapie zasięg wpływów kultury łacińskiej i greckiej na terenie państwa rzymskiego wskazuje na mapie obszary zamieszkiwane przez ludy barbarzyńskie wskazuje na mapie przebieg szlaku bursztynowego współdziała w zespole (P) rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: pokój rzymski (pax romana) rozumie cele i intencje, jakimi kierowały się władze rzymskie w stosunku do podporządkowanych ludów rozumie konsekwencje przenikania się odrębnych kultur interpretuje źródła historyczne wskazuje obecny zasięg dominacji języków romańskich w Europie i określa rolę, jaką w tym procesie odegrali starożytni Rzymianie charakteryzuje i porównuje strefy kulturowe wyróżniane w imperium rzymskim (PP)	GRUDZIEŃ
		32	Wierzenia rzymskie. Chrześcijaństwo. tradycyjna religia rzymska wpływ religii ludów podbitych na ewolucję wierzeń rzymskich kult państwowy (cezarów) narodziny i rozwój religii chrześcijańskiej formy kultu i obrzędy religijne Rzymian		mapa ścienna - „Cesarstwo Rzymskie”, podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, atlas historyczny, Encyklopedia PWN, Warszawa 1999, arkusze papieru, pisaki	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: apostoł, chrześcijaństwo, ewangelie, biskup, papież, sobór, religia państwowa, edykt mediolański, era chrześcijańska, Nowy Testament, bazylika, zna i prawidłowo stosuje daty: 1 r. n.e., zna działalność w omawianym zakresie: Jezusa Chrystusa, Poncjusza Piłata, Pawła z Tarsu, apostoła Piotra, Konstantyna Wielkiego, rolę Jezusa w procesie narodzin, a apostołów w procesie umacniania chrześcijaństwa (P) rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: westalka, gmina chrześcijańska, katakumby, kulty pogańskie zna i prawidłowo stosuje daty: 313 r. zna działalność w omawianym zakresie: Nerona, Dioklecjana, Teodozjusza Wielkiego rozumie przyczyny ewolucji wierzeń religijnych Rzymian związki zachodzące pomiędzy wierzeniami religijnymi Rzymian a innymi dziedzinami ich kultury (PP)	STYCZEŃ
		33	Podsumowanie. Największe osiągnięcia cywilizacji rzymskiej. ustrój polityczny prawo i administracja wojsko kultura materialna i duchowa		podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, mapa - „Imperium Rzymskie” (Cesarstwo Rzymskie), atlasy, przygotowane puste kartki do pokera kryterialnego	utrwala poznane zagadnienia, dotyczące cywilizacji rzymskiej rozumie zróżnicowanie pod wzglądem znaczenia i rodzaju osiągnięć rzymskich dokonuje selekcji materiału wartościuje zdobycze cywilizacyjne uzasadnia swoje stanowisko	STYCZEŃ
		34	Sprawdzian.				STYCZEŃ

DZIAŁ	Lp.	TEMATY , ZAKRES TRESCI	ILOŚĆ GODZ.	ŚRODKI DYD.	PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIA	TERMIN	UWAGI
Dział IV POCZĄTKI WSPÓŁCZESNEJ EUROPY	35	Drugi Rzym - Bizancjum. dzieje polityczne Bizancjum sztuka i kultura Bizancjum schizma wschodnia Kościół rzymskokatolicki i prawosławny	1	podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, wybór pocztówek i innych ilustracji przedstawiających zabytki Konstantynopola, kartki kolorowego papieru, atlasy historyczne, mapa ścienna przedstawiająca świat śródziemnomorski w VI i VII w.	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: cezura (P), schizma (P), klątwa (P), ikona (P), fresk (P), mozaika (P) zna działalność Justyniana (P) rozumie znaczenie dat: 1054 r. (PP), 1453 r. (P) dostrzega różnice miedzy Kościołem rzymskokatolickim a Kościołem prawosławnym (PP) interpretuje tekst źródłowy (P) czyta mapę historyczną (P) rozpoznaje na ilustracji obiekty architektoniczne i inne zabytki kultury bizantyjskiej (P) dostrzega podobieństwa i różnice miedzy kulturą zachodniorzymską a bizantyjską (PP)	STYCZEŃ
		36	Państwo proroka. Arabowie przed Mahometem gospodarka, kultura, religia działalność Mahometa źródła wiary w islamie główne zasady islamu podboje islamu islam a kultura ludów podbitych	1	podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, multimedialna Wielka encyklopedia kultur starożytnych. W kręgu islamu, Optimus Pascal S.A. 2002, albumy, zbiory pocztówek, przeźrocza	rozumie i prawid³owo stosuje pojęcia: islam (P), Koran (P), kalif (PP), teokracja (PP), haracz (P), Beduin (PP), minaret (PP), jałmużna (P), religia objawiona (P) zna działalność w omawianym zakresie Mahometa (P), Omara (PP), rozumie znaczenie daty 622 r. (P) lokalizuje w przestrzeni: Mekka (PP), Medyna (PP) rozumie znaczenie Mekki i Medyny dla wyznawców islamu (PP) dostrzega różnorodność wzorów kulturowych (P) dostrzega podobieństwa i różnice z innymi religiami objawionymi (PP) zna podstawowe zasady islamu (P) ocenia cywilizacyjną rolę islamu (PP) - ocenia rolę religii w życiu społeczności średniowiecznych (P) wskazuje na mapie ekspansję terytorialną islamu (P) interpretuje tekst źródłowy (P)	STYCZEŃ
		37	Znaczenie panowania Karola Wielkiego. rozwój państwa frankijskiego za rządów Karola Wielkiego kształtowanie się kultury średniowiecznej - renesans karoliński	1	mapa ścienna - „Europa w IX-XI wieku”, podręcznik - materiał ilustracyjny, mapka, teksty źródłowe - roczniki fuldajskie o koronacji Karola Wielkiego w 800 r., w: Wiek V-XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów historii, Warszawa 1997, skoroszyt gimnazjalisty, atlas historyczny. tablica genealogiczna rodu Karolingów	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: Karolingowie (P), koronacja (P), majordomus (PP), detronizacja (P), sojusz tronu i ołtarza (PP), kapitularz (PP), klasztor (P), minuskuła karolińska (PP), mecenat (P), bazylika (P), renesans (odrodzenie) karoliński (P) zna działalność w omawianym zakresie: Chlodwiga (PP), Karola Młota (PP), Pepina Małego (PP), Karola Wielkiego (P) rozumie znaczenie dat: 800 r. (P), 843 r. (P) rozumie rolę wybitnej jednostki w dziejach (P) rozumie rolę państwa Franków (zwłaszcza Karola Wielkiego) w kształtowaniu oblicza politycznego i kulturalnego Europy (P) rozumie rolę prawa w funkcjonowaniu państwa (PP) rozumie powody nietrwałości terytorialnej państw wczesnośredniowiecznej Europy (na przykładzie państwa Franków) (P) zaznacza daty na taśmie chronologicznej (P)	STYCZEŃ
		38	Świt narodów europejskich. traktat w Verdun odnowienie cesarstwa - Otto I wyprawy Normanów	1	mapa ścienna - „Europa w IX-XI w.”, podręcznik., skoroszyt gimnazjalisty	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: traktat w Verdun (P), Rzesza Niemiecka (P), Wikingowie (P) zna działalność w omawianym zakresie: Karola Łysego (PP), Ludwika Niemca (PP), Lotara (PP), Ottona I (P), Wilhelma Zdobywcy (P) rozumie znaczenie dat: 843 r. (P), 962 r. (PP) rozumie wpływ omawianych wydarzeń na kształtowanie się mapy Europy we wczesnym średniowieczu (PP) wyjaśnia przyczyny i konsekwencje rozpadu monarchii Karola Wielkiego (P) analizuje źródło historyczne (P) wskazuje na mapie miejsca omawianych wydarzeń (P) zaznacza na taśmie chronologicznej poznane daty (P) słucha wystąpienia kolegi i koleżanki i sporządza notatki (P)	LUTY
		39	Książęta rycerze i chłopi - społeczeństwo feudalne. system lenny feudalizm prawa i obowiązki lenne		podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, taśma chronologiczna, Słownik wyrazów obcych	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: suzeren (PP), senior (P), wasal (P), lenno (P), feudalizm (P), immunitet (P), domena (PP), hołd (P), inwestytura (P) rozumie uwarunkowania tworzenia się społeczeństwa lennego oraz feudalizmu (PP) rozumie wpływ systemu lennego na rozbicie polityki państwa, osłabienie władzy królewskiej (anarchia feudalna) (P) rozumie zasady lenne (P) interpretuje w podstawowym zakresie pisane oraz ikonograficzne źródła historyczne (P) wyjaśnia przyczyny i mechanizm funkcjonowania społeczeństwa wczesnego średniowiecza (PP) zaznacza okres funkcjonowania systemu lennego na taśmie chronologicznej (P) interpretuje schemat społeczeństwa feudalnego (podręcznik) (P) korzystając z podanych przesłanek, twórczo rozwiązuje zadania (PP)	LUTY
		40	Nasi przodkowie - Słowianie. pierwsze państwa słowiańskie działalność Cyryla i Metodego		mapa ścienna - „Europa w IX-XI w.”, podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: Słowianie (P), plemię (P), opole (PP), cyrylica (PP), chrystianizacja (P) zna działalność w omawianym zakresie: Cyryla (P), Metodego (P), Samona (PP) rozumie okoliczności kształtowania się państw słowiańskich (PP) wskazuje na mapie pierwsze państwa słowiańskie (P) dokonuje podziału plemion słowiańskich (PP) wyjaśnia znaczenie działalności Cyryla i Metodego (P)	LUTY
		41	Początki Polski. przedpaństwowe formy organizacyjne plemion na ziemiach polskich państwo Wiślan i państwo Polan - początki chrystianizacji Polski		podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, mapa: „Polska w czasach pierwszych Piastów”, film Początki państwa Polskiego, reż. Tomasz Wilde formularz arkusza pracy ucznia	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: opole (PP), plemię (P), państwo (P), gród, (P) podgrodzie (P) rozumie znaczenie dat: 966 r. (P), 972 r. (PP) rozumie działalność w omawianym zakresie Mieszka I (P) i Dobrawy (PP) rozumie znaczenie chrztu dla dalszych dziejów Polski (P) rozumie ewolucję pozycji wodza (PP) odtwarza ewolucję organizacji społeczeństwa od rodowej po państwową (PP) czerpie informacje z filmu jako nośnika wiedzy historycznej (P) pokazuje na mapie główne plemiona i pierwsze formy państwowe na ziemiach polskich (P) odczytuje z mapy nazwy państw i plemion sąsiadujących z ziemiami polskimi oraz określa ich położenie geograficzne (P) - wyjaśnia genezę państwa polskiego (PP)	LUTY
		42	Sukcesy i porażki Bolesława Chrobrego. Zjazd Gnieźnieński powstanie Metropolii Gnieźnieński ej wojny Bolesława Chrobrego koronacja		podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, taśma chronologiczna, mapa (np. „Polska w X-XII w.”), atlasy historyczne, foliogram (mapka konturowa Polski), mapki konturowe Polski dla uczniów (można skorzystać z mapki zamieszczonej w skoroszycie, zagadnienie: „Od jedności do rozbicia”), kartki A4 i pisaki	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: metropolia (P), biskupstwo (diecezja) (P), arcybiskupstwo (archidiecezja) (P), kanonizacja (PP), relikwie (P) zna działalność w omawianym zakresie: Bolesława Chrobrego (P), św. Wojciecha (Adalberta) (P), Ottona III (P), Sylwestra II (PP), Radzyma Gaudentego (PP), Ungera (PP), Henryka II (PP) rozumie znaczenie dat: 997 r. (P), 1000 r. (P), 1002-1018 r. (P), 1018 r. (P), 1025 r. (P) rozumie znaczenie uzyskania przez władcę polskiego własnej metropolii (P) rozumie znaczenie koronacji (P) rozumie zależności i zachodzące między polityką zagraniczną a sytuacją wewnętrzną państwa (PP) rozumie, że siła i pozycja państwa zależy nie tyle od ekspansji terytorialnej, ile od integracji własnych obszarów (PP) rozumie, że pisanie pracy historycznej powinno został poprzedzone dobrym zapoznaniem się z zagadnieniami (P) interpretuje przekazy źródłowe (pisane i ikonograficzne) (PP) korzysta z mapy (P) na podstawie źródeł historycznych odtwarza organizację Kościoła Polskiego w 1000 r. (P) ocenia postępowanie władcy (PP) pisze krótkie problemowe prace historyczne (P)	LUTY
		43	Trudności i odbudowa państwa polskiego. panowanie Mieszka II kryzys monarchii piastowskiej w I połowie XI w. odbudowa państwowości polskiej za Kazimierza Odnowiciela		podręcznik, atlas historyczny, mapki konturowe, mapa ścienna - „Polska w X-XII w.”, tablice genealogiczne Piastów, wizerunki Mieszka II i Kazimierza Odnowiciela fragmenty kroniki ruskiej na temat powstania ludowego w Polsce, w: J. Dowiat, Historia dla klasy 1 liceum ogólnokształcącego, s. 272	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: prawo rycerskie (P), kasztelan (P), możni (P) zna działalność w omawianym zakresie: Mieszka II (P), Bezpryma (P), Kazimierza Odnowiciela (P) rozumie okoliczności i znaczenie reform ustrojowych wprowadzonych przez Kazimierza Odnowiciela (PP) rozumie przyczyny niepowodzeń Polski w polityce zagranicznej i kłopotów wewnętrznych po śmierci Bolesława Chrobrego (PP) korzysta z tablic genealogicznych (P) posługuje się mapą w celu określania zmian terytorialnych, jakie zaszły w Polsce do lat 50. XI w. (PP) wyjaśnia okoliczności odzyskania i umacniania władzy w Polsce przez Kazimierza Odnowiciela (PP)	LUTY
		44	Podsumowanie. Kręgi kulturowe we wczesnym średniowieczu. kultura i sztuka bizantyjska, frankońska i arabska		podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, Encyklopedia multimedialna PWN. Sztuka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, Cywilizacje Europejczyków, Encyklopedia PWN. Seria multimedialna, W kręgu islamu. Encyklopedia PWN. PL. Seria multimedialna, Wilhelm Koch, Style w architekturze. Arcydzie³a budownictwa europejskiego od antyku po czasy współczesne, Warszawa 1996, Tadeusz Broniewski, Historia architektury dla wszystkich, Wrocław- Warszawa-Kraków- Gdańsk, 1990, albumy, kolekcje widokówek, fotografie, filmy popularnonaukowe, filmy amatorskie.	ma utrwaloną wiedzę o najważniejszych osiągnięciach kulturowych we wczesnym średniowieczu (P) dostrzega wpływ tradycji greckiej i rzymskiej na kulturę średniowieczną (PP) dostrzega przejawy zmian w kulturze (P) dostrzega zależności miedzy różnymi dziedzinami życia społecznego (P) umiejętnie stosuje pojęcia związane ze sferą kultury (P) łączy informacje pochodzące z różnych źródeł (PP) uznaje potrzebę szacunku dla dorobku kulturalnego różnych ośrodków kulturalnych (P)	MARZEC
		45	Sprawdzian.				MARZEC

DZIAŁ	Lp.	TEMATY , ZAKRES TRESCI	ILOŚĆ GODZ.	ŚRODKI DYD.	PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIA	TERMIN	UWAGI
Dział V EUROPA PEŁNEGO ŚREDNIOWIECZA	46	Tiara czy korona? O panowanie nad światem chrześcijańskim. sytuacja w Kościele przed reformami gregoriańskimi reformy gregoriańskie spór o inwestyturę uniwersalizm papieski i uniwersalizm cesarski konkordat w Wormacji papiestwo za pontyfikatu Innocentego III	1	podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, Słownik wyrazów obcych, encyklopedia. Tadeusz Mosiek, Historia. Starożytność i średniowiecze. Ćwiczenia ze źródłami, Wydawnictwo ARKA, Poznań 2001	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: uniwersalizm (PP), inwestytura (P), beneficjum (P), tiara (PP), symonia (PP), kardynał (P), ekskomunika (P), konkordat (P), zna działalność w omawianym zakresie: Henryka IV (P), Grzegorza VII (P), Innocentego III (PP) rozumie znaczenie dat: 1077 r. (PP), 1122 r. (PP) rozumie związek między walką papiestwa cesarstwem a potrzebą wewnętrznej reformy Kościoła (P) rozumie mechanizm działania ekskomuniki (PP) zna i rozumie konsekwencje konkordatu w Wormacji (PP) interpretuje tekst źródłowy (P) określa cele obu walczących ze sobą stron (P) odtwarza przebieg walki o inwestyturą (P) ocenia znaczenie inwestytury w sporze papiestwa z cesarstwem (PP)	MARZEC
		47	Bóg tak chce. przyczyny i znaczenie wypraw krzyżowych powstanie zakonów rycerskich wpływ wypraw krzyżowych na charakter kultury i gospodarki europejskiej	1	podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, atlas historyczny, mapa ścienna - „Europa w IX-XI w.”, bilans krucjat (rysunek) w: A. Wołosik, Historia. średniowiecze, zeszyt Ćwiczeń dla uczniów szkół ponadpodstawowych, Warszawa 1994, s. 36-37	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: święta wojna (P), wyprawa krzyżowa (krucjata) (P), krzyżowcy (P), Królestwo Jerozolimskie (PP), zakony rycerskie (P) templariusze (PP), joannici (PP), Krzyżacy (P)), krucjata dziecięca (PP). zna działalność w omawianym zakresie Urbana II (PP) rozumie znaczenie dat: 1095 r. (PP), 1096 r. (PP) wyjaśnia gospodarcze i religijne uwarunkowania krucjat (P) rozumie konsekwencje krucjat dla Europy (P) omawia formy udziału zakonów rycerskich w krucjatach (PP) wskazuje na mapie Ziemię Świętą, kierunki i zasięg terytorialny krucjat (P)	MARZEC
		48	Społeczeństwo u władzy - monarchie stanowe w Europie. struktura społeczna w średniowieczu reformy Filipa IV we Francji monarchia stanowa przedstawicielstwa stanowe Francji i Anglii	1	podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, taśma chronologiczna, duże arkusze papieru, flamastry	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: stan (P), monarchia stanowa (P), Stany Generalne (PP), parlament (P), suwerenność (P), Wielka Karta Swobód (P) rozumie znaczenie dat: 1215 r. (P), 1265 r.(PP), 1302 r. (PP) zna działalność w omawianym zakresie Filipa IV (PP), Jana bez Ziemi (PP) dostrzega różnice między ideą uniwersalizmu a ideą suwerennej władzy królewskiej(PP) dostrzega specyfikę monarchii stanowej odróżnia monarchię stanową od innych form państwa średniowiecznego (P) dostrzega różnice i podobieństwa w rozwoju wewnętrznym wybranych państw (PP) umieszcza w czasie etapy powstawania monarchii stanowych we Francji i Anglii (P), interpretuje tekst źródłowy (P)	MARZEC
		49	Świetność i upadek Bolesława Śmiałego. Bolesław Śmiały w obozie gregoriańskim odnowienie Metropolii Gnieźnieńskiej koronacja (1076) ucieczka na Węgry	1	podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, taśma chronologiczna, fragmenty kroniki Anonima Galla oraz Mistrza Wincentego, mapa (np. „Polska w X-XII w.”), kartki A4, tablica ścienna (foliogramy - fazogramy)	zna działalność w omawianym zakresie: Bolesława Śmiałego (P), bpa Stanisława (P), Mistrza Wincentego (Kadłubka) (PP) rozumie znaczenie daty 1076 r. (P) rozumie znaczenie źródeł historycznych dla poznania wydarzeń z przeszłości (P) rozumie powiązanie polityki zagranicznej i wewnętrznej (PP) wyciąga wnioski z porównania źródeł (PP) wyodrębnia i formułuje główne problemy dotyczące okresu panowania Bolesława Śmiałego (PP) ocenia postępowanie władcy (PP) zaznacza na taśmie chronologicznej datę koronacji Bolesława (P) pokazuje na mapie omawiane obszary (P) formułuje związki przyczynowo-skutkowe (P) dokonuje wizualizacji zagadnie (wydarzeń, pojęć, problemów) (P) sporządza notatki nielinearną (P)	MARZEC
		50	Testament Bolesława Krzywoustego. rządy Władysława Hermana wojna z Niemcami 1109 r. podbój Pomorza statut Bolesława Krzywoustego			rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: testament (P), rozbicie dzielnicowe (P), zasada senioratu (P), dzielnica senioralna (P), senior (P), junior (P) zna działalność w omawianym zakresie: Władysława Hermana (P), Zbigniewa (PP), Bolesława Krzywoustego (P), Władysława II (PP), Bolesława Kędzierzawego (PP), Mieszka III Starego (PP) rozumie znaczenie dat: 1109 r. (P), 1122 r. (PP), 1138 r. (P) rozumie zasady podziału państwa dokonanego przez Bolesława Krzywoustego (P) rozumie przyczyny i skutki tej decyzji (P) wskazuje na mapie dzielnicę senioralną i dzielnice dziedziczne synów Bolesława Krzywoustego (P) zaznacza poznane daty na taśmie chronologicznej (P)	MARZEC
		51	Ku jedności. realizacja statutu Bolesława Krzywoustego - walki między książętami zagrożenie zewnętrzne dążenia do zjednoczenia działalność zjednoczeniowa Piastów w XIII w. koronacja Przemysła II Przemyślidzi na tronie polskim panowanie Władysława Łokietka		podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, taśma chronologiczna, kartki A4 i flamastry, mapy (np. „Polska w okresie rozbicia dzielnicowego”, „Królestwo Polskie w latach 1320- -1370”), atlasy historyczne	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: Krzyżacy (P), Mongołowie (Tatarzy) (PP), Przemyślidzi (PP) zna działalność w omawianym zakresie: Władysława II Wygnańca (PP), Bolesława Kędzierzawego (PP), Mieszka III Starego (PP), Konrada Mazowieckiego (P), Fryderyka II (PP), Batu-chana (PP), Henryka Brodatego (PP), Henryka Pobożnego (P), Henryka IV Probusa (PP), Leszka Czarnego (PP), Przemysła II (P), Wacława II Czeskiego (PP), Wacława III Czeskiego (PP), Władysława Łokietka (P) rozumie znaczenie dat: 1157 r. (PP), 1226 r. (P), 1241 r. (P), 1295 r. (P), 1300 r. (PP), 1308 r. (P), 1320 r. (P), 1331 r. (PP) rozumie związek między postępującym rozbiciem państwa a wzrostem zagrożenia zewnętrznego (P)	MARZEC
		52	Polska Kazimierza Wielkiego. polityka zagraniczna Kazimierza Wielkiego reformy wewnętrzne Kazimierza Wielkiego		podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, kartki papieru, mapa ścienna: „Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie 1320-1376î, Tadeusz Mosiek, Historia. Starożytność i Średniowiecze. Ćwiczenia ze źródłami. Wydawnictwo Arka, Poznań 2001	rozumie i poprawnie stosuje pojęcia: Korona Królestwa Polskiego (P), uniwersytet (P), traktat pokojowy (P), kodyfikacja (P) zna działalność w zakresie tematu Kazimierza Wielkiego (P) i Jana Luksemburskiego (PP) rozumie znaczenie dat: 1333 r. (PP), 1343 r. (P), 1364 r. (PP), 1370 r. (PP) rozumie motywy najważniejszych decyzji Kazimierza Wielkiego w zakresie polityki zagranicznej (PP) rozumie znaczenie prawa w państwie (P) rozumie związek między sytuacją wewnętrzną a międzynarodową Polski (PP) rozumie związek między zjawiskami politycznymi a ekonomicznymi (PP) wskazuje na mapie zmiany terytorialne Polski za Kazimierza Wielkiego (P) czyta ze zrozumieniem tekst podręcznika (P) analizuje tekst źródłowy (P) ocenia wagę reform wewnętrznych Kazimierza Wielkiego (PP), wymienia dochody skarbowe (P)	KWIECIEŃ
		53	Unia polsko-litewska w Krewie. Andegawenowie na tronie polskim przywilej koszycki unia w Krewie i Horodle		podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, mapa („Polska w latach 1370-1505”), taśma chronologiczna, arkusze papieru i flamastry	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: unia personalna (P), Wielki Książe (P), Pogoń (PP), przywilej stanowy (P), poradlne (P) zna działalność w omawianym zakresie: Ludwika Węgierskiego (PP), Jadwigi (P), Jagiełły (P), Witolda (PP) rozumie znaczenie dat: 1374 r. (PP), 1385 r. (P), 1413 r. (PP) rozumie konsekwencje śmierci ostatniego Piasta dla Polski (P) rozumie międzynarodowe uwarunkowania, treść i znaczenie unii w Krewie (P) rozumie znaczenie wydania przywileju koszyckiego (P) rozumie okoliczności zawarcia unii w Horodle (PP) rozumie treść źródła historycznego (P) oraz interpretuje tę treść (PP) wskazuje na mapie omawiane państwa (P) i miejscowości (PP) zaznacza daty na taśmie chronologicznej (P) współdziała w grupie (P) prezentuje efekty pracy grupy (PP)	KWIECIEŃ
		54	Wielka wojna z Krzyżakami. przyczyny i przebieg wojny charakter wojny (uzbrojenie i sposób wojowania) bitwa pod Grunwaldem i jej znaczenie pokój toruński		podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, taśma chronologiczna, mapa (np. „Królestwo Polskie w latach 1370 - -1505”), film Krzyżacy (fragment ukazujący bitwę pod Grunwaldem - od wysłania poselstwa krzyżackiego z mieczami)	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: lekka jazda (P), ciężka jazda (P), hufiec (PP), szyk „w płot”(P), szyk klinowy (kolumnowy) (P), odwód (PP), zbroja płytowa (PP), kolczuga (PP), hełm garnkowy (PP), hełm przyłbicowy (P), kopia (P), kusza (P), artyleria (armata) (P) na działalność w omawianym zakresie: Jagiełły (P), Witolda (PP), Ulricha von Jungingen (P), Jana Długosza (PP) rozumie znaczenie dat: 1409-1411 r. (PP), 15 VII 1410 r. (P), 1411 r. (PP) wyjaśnia przyczyny i znaczenie Wielkiej Wojny (P) rozumie taktykę średniowiecznego rycerstwa (P) rozumie wyjątkowość strategii i taktyki autorstwa Jagiełły (P) korzysta z różnych źródeł informacji (podręcznik, źródło pisane, ikonograficzne, mapa, film) (P)	KWIECIEŃ
		55	Sukcesy i porażki synów Władysława Jagiełły. unia polsko-węgierska wojna trzynastoletnia przywileje szlacheckie powstanie sejmu walnego		mapa ścienna, podręcznik, atlas, skoroszyt gimnazjalisty	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: sejm walny (P), izba poselska (P), izba senatorska (P), Związek Pruski (PP), przywileje szlacheckie (P) zna działalność w omawianym zakresie: Władysława Warneńczyka (PP), Kazimierza Jagiellończyka (P), Jana Bażyńskiego (PP) rozumie znaczenie dat: 1444 r. (PP), 1454-1466 r. (P), 1493 r. (P) rozumie znaczenie wojny 13-letniej i odzyskania przez Polskę Gdańska (P) wyjaśnia przyczyny i znaczenie nadawania przywilejów szlacheckich (PP) rozumie znaczenie powstania sejmu walnego (P) wskazuje polityczne sukcesy i porażki synów Władysława Jagiełły (PP) pokazuje omawiane tereny na mapie (P) zaznacza poznane daty na taśmie chronologicznej (P) wykazuje związek przyczynowo-skutkowy zachodzący między przywilejami szlacheckimi a pojawieniem się sejmu walnego (P)	KWIECIEŃ
		56	Podsumowanie. Ewolucja stosunków polsko-krzyżackich. cele sprowadzenia zakonu krzyżackiego do Polski ewolucja stosunków między władcami polskimi a Zakonem wojna i dyplomacja w stosunkach polsko-krzyżackich wpływ koniunktury międzynarodowej na stosunki polsko-krzyżackie wpływ sytuacji wewnętrznej na skuteczność walki z zakonem			zna okoliczności utworzenia zakonu krzyżackiego (P) potrafi wyjaśnić przyczyny sprowadzenia Krzyżaków do Polski (P) dowodzi, że Krzyżacy stali się śmiertelnym zagrożeniem dla swych sąsiadów (P) wymienia etapy w stosunkach polsko-krzyżackich potrafi wykazać okoliczności wpływające na stosunki polsko-krzyżackie (P) dostrzega różnice w polityce zakonu w początkowym okresie po sprowadzeniu oraz po kilkudziesięciu latach i pod koniec swego istnienia (P)	KWIECIEŃ
		57	Sprawdzian.				KWIECIEŃ

DZIAŁ	Lp.	TEMATY , ZAKRES TRESCI	ILOŚĆ GODZ.	ŚRODKI DYD.	PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIA	TERMIN	UWAGI
Dział VI CODZIENNOŚĆ ŚREDNIOWIECZA	58	Gospodarka i społeczeństwo średniowiecznej Europy. organizacja wsi feudalnej renta feudalna i jej formy miasta i mieszczaństwo średniowieczne rozumie i poprawnie	1	podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, duże arkusze papieru, kartki papieru kolorowego, pisaki	stosuje pojęcia: pan feudalny (P), renta feudalna (P), czynsz (P), pańszczyzna (P), renta naturalna (P), samorząd (P). trójpolówka (P), targ (P), cechy (P), Hanza (PP) rozumie rolę cechów w organizacji społeczności miejskich odtwarza funkcjonowanie trójpolowego systemu upraw (P) rekonstruuje strukturę społeczną w średniowieczu (P) interpretuje mapkę tematyczną (P) interpretuje źródła ikonograficzne (PP) charakteryzuje położenie gospodarcze i prawne ludności chłopskiej (P) charakteryzuje organizację społeczną w miastach (PP) opisuje wygląd miasta średniowiecznego (P)	MAJ
		59	Gospodarka i społeczeństwo średniowiecznej Polski. charakterystyka gospodarki polskiej w X-XII wieku struktura społeczeństwa polskiego w X-XII wieku	1	podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, mapa ścienna - „Polska w X-XII w.”, A. Wołosik, Historia. średniowiecze. Zeszyt ćwiczeń dla uczniów szkół ponadpodstawowych, Warszawa 1994 - materiały ilustracyjne, Wiek V-XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, Warszawa 1997 - relacja Ibrahima ibn Jakuba o państwie Mieszka I, M. Koczerska, E. Wipszycka, Świat przed wiekami, Warszawa 1995 - materiały ilustracyjne	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: gospodarka żarowa (PP), gospodarka odłogowa (PP), dwupolówka (P), prawo książęce (daniny, posługi) (PP), ludność służebna (osada służebna) (P), podgrodzie (P) rozumie przyczyny słabszego rozwoju polskiej gospodarki na tle Europy zachodniej (PP) dokonuje analizy źródła pisanego i ikonograficznego (P) charakteryzuje strukturę wewnętrzną społeczeństwa i poszczególne dziedziny gospodarki (P) dokonuje porównania poziomu gospodarki polskiej i gospodarki w Europie zachodniej (PP)	MAJ
		60	Ruch kolonizacyjny na ziemiach polskich. stosunki społeczne na wsi i w mieście średniowiecznym osadnictwo wiejskie na prawie polskim osadnictwo wiejskie na prawie niemieckim osadnictwo miejskie na prawie niemieckim	1	podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty, kartki papieru	rozumie pojęcia: prawo polskie (P), prawo niemieckie (P), lokacja (P), sołtys (P), podgrodzie (P), wójt (P), burmistrz (P), patrycjat (P), pospólstwo (P), plebs (P), rada miejska (P) rozumie różnice między osadnictwem na prawie polskim a osadnictwem na prawie niemieckim (P) rozumie znaczenie wprowadzenia dokumentów lokacyjnych (P) rozumie powody nadawania praw miejskich (P) wyjaśnia znaczenie przywileju „prawo składu” dla rozwoju miasta (PP) interpretuje teksty źródłowe (P) porównuje położenie ludności chłopskiej, gospodarującej w oparciu o prawo polskie, z położeniem ludności gospodarującej w oparciu o prawo niemieckie (PP) wyjaśnia konsekwencje prawne i gospodarcze lokacji miasta na prawie niemieckim (P) wyjaśnia związek osadnictwa na prawie niemieckim z rozwojem samorządu miejskiego (P) wyjaśnia związek osadnictwa na prawie niemieckim z rozwojem immunitetu (PP)	MAJ
		61	W cieniu klasztorów i katedr - dorobek umysłowy średniowiecza. uniwersalny charakter kultury średniowiecza rola Kościoła wzorce osobowe średniowiecza	1	źródłowych, rozmowa nauczająca	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: asceza (P), kultura dworska (P), teologia (P), uniwersalizm (P) zna działalność w omawianym zakresie: św. Tomasza z Akwinu (P), św. Franciszek z Asyżu (P) rozumie wpływ Kościoła na kulturę średniowiecza (P) rozumie uniwersalny charakter kultury średniowiecza (P) przedstawia dorobek umysłowy średniowiecza (PP) analizuje teksty źródłowe (P) ukazuje świat wartości ludzi średniowiecza (PP) formułuje własne stanowisko w dyskusji (P)	MAJ
		62	Kościoły i zamki - architektura i sztuka średniowiecza. romańska architektura sakralna gotycka architektura sakralna rzeźba i malarstwo w średniowieczu architektura obronna w średniowieczu miasta i budynki komunalne w średniowieczu			rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: styl romański (P), styl gotycki (P), rozeta (PP), zwornik (P), kapitel (P), terytorium (PP), portal (P), maswerk (PP), nawa (P), transept (PP), łuk przyporowy (P), witraż (P), inicjał (P), iluminacja (P) rozumie, na czym polegał uniwersalizm w sztuce (PP) wyjaśnia związek między religią a sztuką (P) rozpoznaje style architektoniczne (P) opisuje obiekty architektoniczne z wykorzystaniem fachowej terminologii (PP) porównuje sztuką romańską i gotycką (P)	MAJ
		63	Jak żyli ludzie w średniowiecznym grodzie i zamku? architektura obronna w średniowieczu zajścia, obyczaje i ubrania mieszkańców grodu i zamku w średniowieczu			rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: gród (P), podgrodzie (P), palisada (PP), fosa (P), zamek (P) rozumie, na czym polegał związek między warunkami naturalnymi a formą architektury obronnej (P) wyjaśnia znaczenie grodów i zamków dla bezpieczeństwa państwa, okolicznej ludności (P) rozumie znaczenie grodów i zamków jako ośrodków władzy (P) rozumie znaczenie podgrodzia jako przedmiejskiej formy osadnictwa (P) opisuje obiekty architektoniczne z wykorzystaniem fachowej terminologii (PP) przedstawia sposób budowy grodów i zamków (PP) porównuje grody i zamki (P) ukazuje warunki życia ludności, ich zajścia, obyczaje, ubrania, jedzenie (PP) wykonuje pomoce dydaktyczne (modele: grodu z podgrodziem, zamku, chałupy, narzędzi, uzbrojenia, elementy ubiorów, ozdoby) (PP)	MAJ
		64	Jak żyli ludzie w średniowiecznym mieście i na wsi? układ przestrzenny miast i wsi architektura miejska i wiejska warunki życia ludności		podręcznik, skoroszyt gimnazjalisty (ilustracje), albumy, kolekcje widokówek, fotografie, M. Cetwiński, Od Polski drewnianej do murowanej, Wrocław 1994, inne z serii: Jak żyli ludzie w dawnej Polsce, I. Ihnatowicz, A. Mączak, B. Zientara, J. Żarnowski, Społeczeństwo polskie od X do XX wieku, Warszawa 1996, T. Lalik, Miasto a układ przestrzenny. Do XV wieku, w: Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, tego, Wieś - społeczność średniowiecza, w: tamże, A. Wawrzyńczykowa, Rolnictwo. średniowiecze, w: tamże, M. Koczerska, Rodzina polska w wiekach średnich, w: „ Mówią Wieki” 12/1973,	rozumie i prawidłowo stosuje pojęcia: zagroda (P), (wieś) ulicówka (PP), rynek (P), mury miejskie (P), barbakan (P), cech (P), gildia (PP), sukiennice (P), jatki (PP), pręgierz (PP), ratusz (P), lazaret (PP) rozumie związek miedzy przyrodą a warunkami życia (PP) rozumie znaczenie miast jako ośrodków gospodarczych i kulturalnych (P) dostrzega fakt, iż większość ówczesnego społeczeństwa mieszkała na wsi (P) opisuje obiekty architektoniczne z wykorzystaniem fachowej terminologii (PP) przedstawia sposób wytyczania miast i wsi oraz ich budowę (PP) ukazuje warunki życia ludności, jej zajęcia, obyczaje, ubrania, jedzenie (PP) wykonuje pomoce dydaktyczne (modele: chałupy, narzędzi, makiety miast, wsi, elementy ubiorów, ozdoby) (PP)	MAJ
		65	Podsumowanie. Codzienność w średniowieczu. gospodarka i społeczeństwo ruch osadniczy na ziemiach polskich nauka i oświata architektura (grody, zamki, kościoły i klasztory, miasta i wsie)		kartki z pytaniami	rozumie i prawid³owo stosuje poznane wcześniej pojęcia, postaci i daty (P) lub (PP) rozumie, w jakich warunkach przyszłości ludziom w średniowieczu (PP) wyjaśnia, gdzie mieszkali ludzie z różnych grup społecznych (P) wyjaśnia, jak byli ubrani, jakie były ich obyczaje, co jedli i pili, (PP) omawia wygląd zabudowy miast oraz wsi (P) wyjaśnia, w jakim kierunku postępował proces urbanizacji (PP) wyjaśnia, jak zmieniała się architektura obronna (P) wyjaśnia różnice między kolonizacji na prawie niemieckim a polskim (PP) rozumie znaczenie immunitetów (P) rozumie zmiany zachodzące w społeczeństwie średniowiecznym (PP)	MAJ
		66	Sprawdzian				CZERWIEC

Radomsko, wrzesień 2006

Opracowanie: Marek Biesiada

57

---