7a. Podział strukturalny tragedii Arystotelesa. Rytm i składnia.
Oprac. Izabela Lewkowicz
I. Główny podział strukturalny tragedii dzieli się na partie dialogowe i chóralne.
Partie dialogowe
- Prologos - wstępnie zarysowuje sytuację dramatyczną, zawiera relację o faktach poprzedzających zawiązanie akcji, często ma charakter dialogu.
- Epeisodia - obejmuje bezpośrednie wystąpienia postaci w wypowiedziach o charakterze dialogów lub monologów. Poszczególne epeisodiony, których było od trzech do pięciu (najczęściej trzy), oddzielane były od siebie stasimonami. Pierwszy epeisodion następuje po parodosie, następnie epeisodiony i stasimony przeplatają się.
Partie chóralne
- Parodos - wejście chóru, który do końca już pozostaje na scenie, jego pierwsza pieśń.
- Stasimony - oddzielały partie dialogowo-monologowe odgrywane przez aktorów, czyli epeisodiony.
- Eksodos - pieśń na zakończenie tragedii, końcowa część dramatu zawierająca rozwiązanie akcji, intrygi.
II. Rytm - występująca w przebiegu tekstu uchwytna powtarzalność ekwiwalentnych pod względem budowy językowej segmentów mowy pełniących role rytmicznych jednostek.
W zależności od zasad, jakie rządzą budową tych jednostek, buduje się przeciwstawienie wiersza i prozy.
W obrębie wiersza wyróżnia się systemy wersyfikacyjne. Wszystkie systemy i ich nieregularne warianty opierają się na zasadzie rytmiczności. Wiersze wolne tę zasadę uchylają bądź modyfikują.
Powtarzalność rytmiczna pozwala odbiorcy przewidywać ciąg dalszy. Zmiana lub chwilowe załamanie rytmu zakłócające tę przewidywalność mogą celowo wprowadzać tzw. efekt zawiedzionego oczekiwania.
III. Składnia - Budowa zdania; zespół relacji gramatycznych i pozycyjnych wiążących słowa w większe jednostki wypowiedzi. Rozróżnia się składnię wewnątrzwyrazową (związki i funkcje wyrazów w obrębie jednego zdania) oraz składnię międzyzdaniową (sposoby budowania zespołów zdaniowych)
Bibliografia:
Głowiński M., Okopień-Sławińska A., Sławiński J., Zarys teorii literatury, Warszawa 1975.
Słownik Terminów Literackich, pod red. Janusza Sławińskiego, Wrocław 1988.