Schemat działania w wypracowaniu typu maturalnego (epika i dramat)
Wstęp
Etap	Co robić?			Uwagi
1 Analiza tematu:	- wyjaśnić, co znaczą wszystkie części składowe tematu? Np.: co to znaczy „bohater epoki przejściowej”, „trudne dzieciństwo”, „życiowe wybory”, „tragizm bohatera”? - wyodrębnić polecenia zawarte w temacie i zrobić z nich rozdziały rozwinięcia			- należy wyjaśnić to, co wymaga wyjaśnienia, nie tłumaczyć oczywistości - objaśniać w związku z omawianym utworem i w oparciu o znajomość treści utworu - na podstawie tematu powinien powstać plan wypracowania (rozwinięcia)
2 Ogólne informacje o utworze:	- określić: epokę, nurt, podstawową problematykę utworu - wskazać głównego bohatera i główny wątek utworu			- należy koncentrować się na informacjach mających związek z tematem pracy - nie rozpisywać się (to tylko wstęp)
3 Umiejscowienie fragmentu w całości utworu	- wskazać, jakie wydarzenia poprzedzają podany fragment - wskazać wydarzenia będące następstwami wydarzeń opisanych we fragmencie			- należy skupić się na następstwie chronologicznym oraz na związkach przyczynowo-skutkowych
4 Prezentacja bohaterów pojawiających się we fragmencie	- określić: wiek, zawód, pochodzenie, koligacje bohatera - poinformować, czym zajmuje się bohater w utworze (jednym zdaniem) - o ile to możliwe, określić typ bohatera (np.: wallenrodyczny, romantyczny, tragiczny, tajemniczy…)			- nie zagłębiać się w charakterystykę, jeżeli nie jest to tematem pracy - podawać obiektywne informacje i tylko najbardziej ogólne cechy osobowości
5 Określenie sytuacji przedstawionej we fragmencie	- określić czy jest to opowiadanie (o czym?), opis (czego?), rozmowa (na jaki temat?), kłótnia (o co?)			- np. opis przeżyć, opis przyrody, kłótnia o kobietę itd.
Właściwa interpretacja fragmentu
1 Uwagi wstępne
- powinna być związana z tematem pracy (konieczna jest selekcja materiału - nie można pisać o wszystkim) - należy wystrzegać się parafrazy (przepisywania fragmentu własnymi słowami, unikać zwrotów typu „bohater mówi, że”) - nazywać (!) wszystkie czynności i emocje - np.: bohater zwraca się z prośbą, wyraża zakłopotanie, pokazuje pewność siebie, grozi, przeprasza, informuje (zamiast zwrotów typu „mówi, że…”) - pisać dokładnie i szczegółowo - egzaminator nie będzie się domyślał i przyzna punkty tylko tam, gdzie znajdzie jasno przekazane, konkretne informacje związane z tematem - warto określić i scharakteryzować podmiot mówiący (podmiot liryczny/narrator) w której osobie mówi, kto to jest
2 Analiza poszczególnych akcji podejmowanych przez bohaterów
Określenie osoby		Określenie i scharakteryzowanie akcji	Określenie przyczyn i skutków		Uzupełnienie informacji Wyciągnięcie wniosków:
- kto? (kto jest najważniejszy dla nas? - bohater, narrator?)		- co robi w tych slowach (nie parafrazujemy - np.: „bohater powiedział, że tego nie lubi” - zamiast tego staramy się nazywać to, co zrobił np.: skrytykował, wyraził dezaprobatę) - jak to zrobił?- jeżeli coś opisuje najpierw pytamy, jakie to jest (?!) dopiero potem jak opisuje	- dlaczego to zrobił? - co było powodem jego działania? - po co, w jakim celu to zrobił? - jakie były (są lub będą) skutki jego działania? - do kogo się zwrócił \ - o tym wszystkim piszemy jeśli ma to znaczenie dla naszej pracy		- sprawdzamy czy można zadać jeszcze jakieś pytania, jeżeli da się jeszcze o coś zapytać, udzielamy odpowiedzi, ponieważ informacja jaką przekazujemy jest niepełna Wnioski: - o czym to świadczy? - jak to charakteryzuje bohatera? - co z tego wynika W ZWIĄZKU Z TEMATEM!
3 Podsumowanie i wnioski z analizy (należy zebrać szczegółowe wnioski i spostrzeżenia i uogólnić je pod kątem tematu)
Odwołania do całości powieści
- muszą być związane z tematem pracy - należy powoływać się na konkretne wydarzenia z treści utworu, podawać konkretne przykłady - im więcej tym lepiej
Podsumowanie wnioski
- muszą odwoływać się do tematu pracy! - muszą w sposób logiczny wynikać z rozważań zawartych w całej pracy - (jeżeli w temacie nie ma polecenia „oceń”) należy zachować ostrożność w wyrażaniu własnych opinii i przemyśleń (szkoda na nie czasu, bo nie ma za nie punktów)

---