Ryszard Jedliński - Metoda samodzielnego dochodzenia uczniów do wzoru wypowiedzi

• Metodę samodzielnego dochodzenia uczniów do wzoru wypowiedzi można wykorzystać przede wszystkim w gimnazjum i liceum, ale nie wyklucza się używania jej w podstawówce

• Ogniwa metody

• umotywowanie młodzieży do podjęcia samodzielnych działań zmierzających do zredagowania tekstu na dowolny temat, ale w konkretnej, zaproponowanej przez nauczyciela formie wypowiedzi

• samodzielne zdobywanie przez uczniów informacji o cechach gatunkowych danej formy wypowiedzi

• praktyczne działanie służące zdobyciu przez uczniów konkretnych informacji, które będą stanowiły tkankę materiałową przyszłego tekstu

• selekcjonowanie zgromadzonych materiałów i konstruowanie planu wypowiedzi

• samodzielne redagowanie tekstu w domu

• prezentacja tekstów uczniowskich na lekcji i dyskusja nad nimi

• czytanie prac przez nauczyciela i dokładne ich recenzowanie

• powtórne tworzenie przez uczniów udoskonalonego tekstu

• Ważne jest przy tej metodzie stworzenie naturalnej sytuacji motywacyjnej, w której uczeń dostrzeże potrzebę konkretyzacji swego wewnętrznego świata i niecodziennych wydarzeń ze znanej mu realnej rzeczywistości w formie, która może go szczególnie zainteresować i pobudzić do sprawdzenia swoich możliwości w tworzeniu tekstu.

• Ważnym motywatorem może być wolność wyboru tematu, materiałów, w pełni indywidualne zaangażowanie w pracę, przez siebie wymyśloną. Wolność jest to sytuacja społeczna gdzie nie sposób spotkać się z represjami i karami, dane są pewne możliwości działania, można posiadać swoje zdanie, poglądy.

• Motywatorem może być dobra ocena, zamieszczenie pracy w gazetce szkolnej.

• Uczeń samodzielnie powinien zdobywać informacje na temat danego gatunku wypowiedzi i powinien je uwzględnić w swojej pracy. Musi w czasie pozalekcyjnym dochodzić do takiej wiedzy, dzięki czemu ma sposobność na zapoznanie się z tekstami publicystycznymi, naukowymi

• Na etapie czytania i indywidualnych prób analizy wypowiedzi wzorcowych dochodzi do głosu metoda analizy wzorów. Tekst wzorcowy, będący w kręgu zainteresowania ucznia, podlega dogłębnej analizie w sferze struktury i kompozycji.

• Od gimnazjum uczeń zdobywa umiejętność krytycznego czytania np. recenzji, tekstów publicystycznych, rozprawek - z roli czytelnika (podstawówka) przechodzi do roli badacza. Gdy gimnazjalista napotyka problem z przeczytaniem danego tekstu ze względu na jego gatunek, to je eliminuje (stara się) sięgając do innych źródeł. A zatem na etapie zdobywania przez uczniów wiadomości o teorii gatunku omawiana metoda zbliża się też do metody norm i instrukcji.

• W docieraniu do istoty gatunku uczeń może posłużyć się własnymi doświadczeniami czytelniczymi - widzi, że są różne formy wypowiedzi w gazecie, radiu, czy telewizji.

• Uczniowie w roli badaczy starają się szukać wzajemnych związków między teorią i praktyką, usiłując dociec, w jaki sposób konkretne teksty stanowią realizację założeń teoretycznych.

• Tego typu samodzielna praca uczy sposobów poszukiwania, gromadzenia i porządkowania potrzebnych źródłowych tekstów i opracowań teoretycznych, uczy też krytycznej analizy zebranego materiału oraz konfrontacji profesjonalnej wiedzy teoretycznej z własnymi przemyśleniami w trosce o odkrycie poetyki określonej formy wypowiedzi.

• Samodzielnie zdobywana wiedza może pełnić kilka funkcji:

• poznawcza - z uzyskanych informacji uczeń tworzy w miarę spójny i uporządkowany pogląd dotyczące terii danego tekstu;

• instrumentalna - świadome operowanie wiadomościami podczas tworzenia tekstu

• generatywna - wiadomości stymulują proces tworzenia

• motywacyjna - wiadomości zdobyte uruchamiają wszelkie czynności twórcze odnoszące się do pisania zamierzonego tekstu.

• Realizacja tych działań ma charakter podmiotowy, wyrasta z osobistych kontaktów ucznia z rozmaitymi tekstami kultury.

• Praktyczna realizacja metody samodzielnego dochodzenia do wzoru wypowiedzi sprawia, iż uczniowie sami wybierają odpowiednie strategie poznawcze w poszukiwaniu wiedzy z zakresu poetyki danego gatunku, jak i analizy konkretnych tekstów, spełniające wyznaczniki formalne danego gatunku.

• Na etapie tworzenia tekstu uczeń samodzielnie doskonali kompetencję komunikacyjną, która oznacza umiejętności językowe, wyrastające z wiedzy o komunikacji społeczno kulturowej.

---