Wiosna Ludów w Europie. Podr., s. 80 - 89, 93 - 94, mapa, s. 84 ,oprac. RM, na podst. podr. licealnyc

1. Wiosna Ludów - wystąpienia rewolucyjne, narodowowyzwoleńcze, liberalne i republikańskie w

poszczególnych krajach Europy w latach 1848 - 1849

▪ zasięg Wiosny Ludów: Francja, kraje włoskie (zwłaszcza Sycylia, Neapol, Państwo Kościelne), kraje

niemieckie (zwłaszcza Prusy), Cesarstwo Austriackie (Wiedeń, Węgry, Czechy, Galicja), ziemie polskie

(zabór pruski, zabór austriacki - Galicja)

▪ poza zasięgiem Wiosny Ludów były Anglia (ponieważ rewolucja ustrojowa dokonała się tam już w XVII w.)

i Rosja (z powodu braku opozycji politycznej wobec caratu w tym czasie)

2. Przyczyny Wiosny Ludów oraz jej trzy nurty ideowe

- nurt rewolucji ustrojowej w Wiośnie Ludów (liberalno - demokratyczny): dążenia liberałów,

republikanów, demokratów zmierzające do zmiany ustroju państwa - zastąpienia absolutyzmu inną

formą rządów (monarchą konstytucyjną , parlamentarną lub republiką), wprowadzenia parlamentu (w krajach ,

w których jeszcze go nie było) i poszerzenia jego kompetencji, konstytucji, zagwarantowania praw i

swobód obywatelskich, demokratycznego prawa wyborczego (nie wszyscy liberałowie byli jego

zwolennikami), dążenia burżuazji do uzyskania wpływu na rządy (przed Wiosną Ludów absolutni

monarchowie przeważnie opierali swoje rządy na bogatej arystokracji - ziemiaństwu, lekceważąc aspiracje polityczne

burżuazji)

- nurt narodowy w Wiośnie Ludów: dążenia narodowowyzwoleńcze, a zwłaszcza dążenie Węgrów

do uzyskania niepodległego państwa, dążenia Niemców i Włochów do zjednoczenia politycznego w

jednym państwie, dążenie Polaków (w zaborze pruskim i w Galicji) i Czechów do uzyskania autonomii

- nurt rewolucji społecznej w Wiośnie Ludów: dążenia chłopów i robotników w poszczególnych

krajach do poprawy położenia materialnego, dążenia chłopów do zniesienia poddaństwa osobistego

oraz realizacji reformy uwłaszczeniowej (w państwach, w których reform tych przed Wiosną Ludów jeszcze nie

przeprowadzono), walka robotników o prawo do strajku, prawo do zrzeszania się, lepsze płace

3. Wiosna Ludów we Francji i jej następstwa - przemiany polityczne i ustrojowe we Francji w

latach 1848 - 1852: od „monarchii lipcowej” Ludwika Filipa do II Republiki (1848 - 1852) a następnie II

Cesarstwa (1852 - 1870)

• rewolucja lutowa w Paryżu (22 - 25 II 1848): detronizacja króla Ludwika Filipa i ogłoszenie republiki

• reformy II Republiki: wprowadzenie powszechnego prawa wyborczego, szerokiego zakresu praw i swobód obywatelskich, tzw. warsztatów narodowych (państwo zapewniło pracę najbiedniejszym), uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe konstytucja (XI 1848) przewiduje istnienie jednoizbowego parlamentu oraz urzędu prezydenta, wybieranego w wyborach powszechnych na jedną, czteroletnią kadencję

• powstanie czerwcowe w Paryżu (1848) jako skutek zamknięcia przez władze warsztatów narodowych oraz rozbieżności między interesami robotników a burżuazji

• wybór na prezydenta Ludwika Napoleona Bonaparte (XII 1848), był bratankiem Napoleona I

• upadek II Republiki i narodziny II Cesarstwa (zamach stanu prezydenta Ludwika Napoleona - 2 XII 1851, proklamowanie II Cesarstwa - 2 XII 1852)

• Francja po Wiośnie Ludów - okres II Cesarstwa, panowanie Napoleona III (1852 - 1870)

▪ szeroki zakres władzy Napoleona III, niewielkie znaczenie parlamentu (był wprawdzie wybierany w

wyborach powszechnych, bierne prawo wyborcze było jednak ograniczone do kandydatów lojalnych wobec władz)

▪ rozbudowa Paryża przez architekta E. Haussmana (wyburzenie starej zabudowy, wznoszenie

okazałych budynków)

▪ wzrost znaczenia Francji na arenie międzynarodowej: wojna krymska, kongres w Paryżu w 1856 r.,

4. Wiosna Ludów we Włoszech

- zwolennicy zjednoczenia Włoch w okresie Wiosny Ludów: przeciwnicy absolutyzmu, zwolennicy

rewolucji ustrojowej, liberałowie, demokraci, republikanie, a także król Piemontu Karol Albert

- przeciwnicy zjednoczenia Włoch w okresie Wiosny Ludów: konserwatyści, zwolennicy utrzymania

„systemu Metternichowskiego”, Austria, monarchowie absolutni państw włoskich (np. władcy Królestwa Obojga

Sycylii, Toskanii, Parmy, Modeny, cesarz Austrii jako władca Lombardii i Wenecji, papież jako władca Państwa

Kościelnego)

• rewolucje ustrojowe w poszczególnych państwach włoskich oraz nieudane próby zjednoczenia Włoch w okresie Wiosny Ludów w myśl hasła: „Italia fara da se”(„Włochy same dla siebie”)

• zwalczanie przez Austrię dążeń rewolucyjnych i zjednoczeniowych (risorgimenta) we Włoszech

• dwie koncepcje zjednoczenia Włoch w okresie Wiosny Ludów (dwie odmiany risorgimenta):

• monarchistyczna: dążenia zjednoczeniowe króla Piemontu Karola Alberta oraz wojna Piemontu z

Austrią, klęski wojsk Piemontu w bitwach: Custozza - 1848, Novara - 1849)

• republikańska: dążenia zjednoczeniowe J. Mazziniego i J. Garibaldiego oraz rewolucja republikańska

w Rzymie (II - VII 1849), udział w niej A. Mickiewicza,

- Włochy po Wiośnie Ludów: rola Piemontu w procesie zjednoczenia Włoch po Wiośnie Ludów

(jedyna monarchia konstytucyjna na Płw. Apenińskim po Wiośnie Ludów, kraj wysoko rozwinięty

gospodarczo, duże znaczenie burżuazji popierającej dążenia zjednoczeniowe)

5. Wiosna Ludów w Niemczech

- rewolucje ustrojowe w poszczególnych państwach Związku Niemieckiego oraz nieudane próby

zjednoczenia Niemiec w okresie Wiosny Ludów

• rewolucja w Berlinie (17 - 18 III 1848): odezwa króla Fryderyka Wihelma IV „Do moich kochanych Berlińczyków”, amnestia dla więźniów politycznych, wprowadzenie praw i swobód obywatelskich, nadanie przez króla liberalnej konstytucji (XII 1848), nadanie mniej liberalnej konstytucji w 1850 r. i unieważnienie części praw i swobód obywatelskich

- zwolennicy zjednoczenia Niemiec w okresie Wiosny Ludów: przeciwnicy absolutyzmu, zwolennicy

rewolucji ustrojowej, liberałowie, demokraci, republikanie

- przeciwnicy zjednoczenia Niemiec w okresie Wiosny Ludów: monarchowie absolutni państw Związku

Niemieckiego (np. cesarz Austrii, Król Prus), konserwatyści, zwolennicy utrzymania „systemu Metternichowskiego”

• koncepcje zjednoczenia Niemiec w okresie Wiosny Ludów

• koncepcja monarchistyczna i republikańska

• koncepcja „małych Niemiec”(bez Austrii) i koncepcja „wielkich Niemiec” (razem z Austrią)

- obrady parlamentu Związku Niemieckiego we Frankfurcie n. Menem (tzw. parlamentu

frankfurckiego) w okresie Wiosny Ludów: - była próbą realizacji koncepcji „małych Niemiec”, parlament

ofiarował koronę cesarską królowi Prus, który jej nie przyjął

• bilans Wiosny Ludów w Niemczech:

• niektórzy władcy państw niemieckich ogłosili konstytucje, które wprowadzały pewien zakres praw i

swobód obywatelskich, nie ograniczały one jednak ich władzy

• w Prusach dokończono realizację reform agrarnych, co przyśpieszyło rozwój gospodarczy kraju (tzw.

„pruska droga do kapitalizmu”)

• wzrasta znaczenie burżuazji, zwł. w Prusach,

• wzrost w Niemczech tendencji nacjonalistycznych

▪ dążenie Prus do zjednoczenia Niemiec

6. Wiosna Ludów w monarchii habsburskiej (w Cesarstwie Austriackim).

• rewolucje w Wiedniu (w marcu 1848 - ucieczka Metternicha, w maju, w październiku)

• reforma agrarna w monarchii habsburskiej (VIII 1848): zniesienie poddaństwa osobistego i uwłaszczenie chłopów

• abdykacja cesarza Ferdynanda I na rzecz Franciszka Józefa I (XII 1848)

- Wiosna Ludów w Czechach

• żądanie przez Czechów autonomii

• austroslawizm (koncepcja polityczna zakładająca zapewnienie w monarchii habsburskiej narodom

słowiańskim dominującej pozycji) jako koncepcja polityczna czeskich elit politycznych i

intelektualnych w okresie Wiosny Ludów, np. historyka Frantiska Palacky'ego

• zjazd słowiański w Pradze w 1848 (zjazd polityków reprezentujących różne narody

słowiańskie, na zjeździe starły się dwie koncepcje: austroslawizmu z panslawizmem)

• powstanie w Pradze w VI 1848 (stłumione przez wojska austriackie)

• powstanie narodowo - wyzwoleńcze na Węgrzech w okresie Wiosny Ludów

• przywódcy powstania (Lajos Kossuth - na czele Rządu Tymczasowego, Sandor Petofi)

• detronizacja Habsburgów przez sejm węgierski i ogłoszenie republiki (IV 1849)

• stłumienie powstania przez wojska rosyjskie, dowodzone przez Iwana Paskiewicza (bitwa

pod Temeszwar VIII 1849)

• Polacy w powstaniu węgierskim (gen. Józef Bem - głównodowodzący wojsk węgierskich,

gen. Henryk Dembiński)

7. Znaczenie Wiosny Ludów

• trzy jej nurty ideowe: n. rewolucji ustrojowej (demokratyczno - liberalny), n. społeczny, n. narodowy) oraz trzy znaczenia terminu „lud” w Wiośnie Ludów

▪ lud jako poddani dążący do zmian ustrojowych (zniesienia absolutyzmu) oraz uzyskania praw i swobód

obywatelskich (nie chcą już być poddanymi, chcą stać się obywatelami)

▪ lud jako narody dążące do niepodległości (Węgrzy), autonomii (np. Czesi) lub zjednoczenia w jednym

państwie (Niemcy, Włosi)

▪ lud jako robotnicy i chłopi dążący do poprawy warunków bytowych

• wzrost znaczenia burżuazji (i liberałów), która w obawie przed rewolucją społeczną (proletariacką, robotniczą, socjalistyczną) zawiera kompromis z monarchią i konserwatystami oraz dzięki konstytucjom (przeważnie oktrojowanym) uzyskuje dostęp do władzy (wpływ na rządy)

• początek procesu przekształcania monarchii absolutnych w konstytucyjne; konstytucje te (oktrojowane) przeważnie nie ograniczały zakresu władzy monarchy (np. konstytucja Prus z 1850 r., Francji okresu II Cesarstwa z 1852 r. ; wyjątek - konstytucja Piemontu z 1849 wprowadzająca ustrój monarchii parlamentarnej), aczkolwiek wprowadzały pewien zakres praw i swobód obywatelskich, zwiększały także nieco rolę parlamentu (wyłanianego jednak, przeważnie, nadal na podstawie niedemokratycznych ordynacji wyborczych)

• wpływ Wiosny Ludów na rozwój świadomości narodowej i wzrost tendencji nacjonalistycznych (rozwój nacjonalizmu niemieckiego i włoskiego w kontekście dążeń do zjednoczenia w jednym państwie, dążenie niepodległościowe Węgrów i Polaków, odrodzenie narodowe Czechów, Słoweńców, Chorwatów, Ukraińców, Polaków na Górnym Śląsku), zob. zjazd słowiański w Pradze (czerwiec 1848) - projekt deklaracji o prawie narodów słowiańskich do niepodległości oraz ich związku ponadnarodowego

• wzrost znaczenia kwestii robotniczej oraz różnych odmian myśli socjalistycznej, np. socjalizmu utopijnego (Louis Blanqui w Rządzie Tymczasowym II Republiki) i socjalizmu marksistowskiego (ogłoszenie przez K. Marksa i F. Engelsa Manifestu Komunistycznego, w Paryżu, w lutym 1848), warsztaty narodowe we Francji po rewolucji lutowej jako próba realizacji państwa opiekuńczego

Polacy w Wiośnie Ludów w poszczególnych krajach Europy, podr. s. 93 - 94

- redagowanie przez A. Mickiewicza La Tribune de Peuples w Paryżu

• Legion Polski A. Mickiewicza we Włoszech (w Rzymie, w 1849 r., w okresie rewolucji

republikańskiej Mazziniego i Garibaldiego)

• gen. Wojciech Chrzanowski i płk. Władysław Zamojski w armii Piemontu (bitwy: Custozza, Novara)

• gen. Józef Bem (bitwa pod Temeszwar 1849) i gen. Henryk Dembiński w powstaniu węgierskim

• udział Ludwika Mierosławskiego w rewolucjach na Sycylii (styczeń 1849), w Badenii (maj 1849)

• delegacja polska (Aleksander Wielopolski, Karol Libelt) na zjeździe słowiańskim w Pradze (czerwiec 1848)

1

---