Programy promocji zdrowia realizowane w Polsce
Wybrane programy promocji zdrowia realizowane w Polsce:
Zdrowe Miasta
Zdrowe Miejsce Pracy
Szkoła Promująca Zdrowie (Zdrowa Szkoła)
Szpital Promujący Zdrowie
Zdrowe Miasta:
Cel programu:
Poprawa stanu zdrowia ludności miast przez:
- mobilizację politycznego zaangażowania,
- dzielenie się wspólnymi pomysłami i doświadczeniem,
- wdrażanie innowacyjnych działań,
- wprowadzenie zmian instytucjonalnych
Miasta uczestniczące w programie ZM współdziałają w celu zredukowania nierówności w zdrowiu przez strategię ukierunkowaną na zmianę środowiska, umożliwiającą ludziom przyjęcie zdrowego stylu życia i powszechne udostępnienie niezbędnych zasobów.
Plan działania programu ZM:
- umożliwia wielu miastom wspólną pracę nad zagadnieniami szczególnie dla nich ważnymi,
- zachęca środowiska lokalne do innowacyjności działań na rzecz zdrowia.
W ramach tego planu są bądź były realizowane m.in. następujące projekty: „Kobiety i zdrowie”, „Alkohol ”, „Miasta wolne od dymu”, „Miasta nadbałtyckie: zdrowe środowisko”.
Ośrodek koordynacyjny programu i Stowarzyszenia ZM w Polsce mieści się w Urzędzie Miasta w Łodzi.
Zdrowe Miejsce Pracy:
Argumenty przemawiające za tym, że zakład pracy jest ważnym miejscem promocji zdrowia:
a) jest siedliskiem ludzkim, w którym istnieje możliwość udzielania stałej informacji i prowadzenia badań edukacyjnych w zakresie promocji zdrowia,
b) istnieją w nim trwałe stosunki ludzkie i więzi społeczne, które mogą być wykorzystane dla spraw zdrowia,
c) środowisko pracy i zachowania pracownika w czasie wykonywanej pracy, stanowią dobrą okoliczność do prowadzenia i utrwalania zachowań prozdrowotnych.
Wymienia się trzy nowe idee w promocji zdrowia pracowników:
1) poza ochroną zdrowia pracowników przed zagrożeniami związanymi z pracą, należy również zdrowie umacniać i rozwijać przez inne działania podejmowane na terenie pracy i w związku z pracą,
2) potencjał zdrowotny pracownika jest m.in. wynikiem warunków w jakich pracuje, ale także skutkiem jego zachowań w procesie wykonywania pracy i stylu życia poza pracą. Dlatego budowanie zdrowia pracownika powinno odbywać się na obydwu polach,
3) umacnianie i rozwój zdrowia pracowników może się realizować wyłącznie przy ich aktywnym udziale (przestają być podopiecznymi) i w ścisłym współdziałaniu z zakładem pracy.
Należy pamiętać, że: promocja zdrowia nie może oznaczać zaprzestania „klasycznych” form ochrony zdrowia w miejscu pracy.
Rodzaje działań promocyjnych dla zdrowia w miejscu pracy:
1. Edukacja zdrowotna prowadzona w trzech podstawowych kierunkach:
a) budowania w świadomości pracowników i uczestników programu pozytywnej filozofii zdrowia:
- „moje zdrowie jest podstawową wartością, dzięki której mogę osiągnąć ważne dla mnie cele życiowe”,
- „stan mojego zdrowia zależy przede wszystkim od mojego postępowania”,
b) dostarczania informacji ilustrujących zależność stanu zdrowia poszczególnych ludzi od ich stylu życia,
c) wskazywania jak należy i jak można realizować zasady zdrowego stylu życia,
2. Badania lekarskie, wstępne i okresowe pracowników, dając informację o zagrożeniach i ryzykach zdrowotnych pracowników, mogą mieć znaczny wpływ na wzrost świadomości zdrowotnej i zmianę ich stylu życia,
3. Interdyscyplinarna współpraca na rzecz zdrowia pracowników (psychologa, socjologa, lekarza i pozostałego personelu medycznego), powinna skuteczniej zagwarantować możliwość rozwiązywania problemów zdrowotnych pracowników,
4. Oddziaływanie pozytywnego klimatu społecznego w miejscu pracy - grupa współpracowników jest w stanie wpłynąć decydująco na akceptację lub odrzucenie określonych postaw prozdrowotnych.
5. Motywacja ambicjonalna lub finansowa w kierunku promowania zdrowia pracowników - jest uwarunkowana zasobami ludzkimi i finansowymi zakładu.
Głównymi ośrodkami w kraju zajmującymi się problematyką promocji i ochrony zdrowia pracujących są:
Instytut Medycyny Pracy w Łodzi,
Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu, oraz
Instytut Medycyny Wsi w Lublinie
Szkoła Promująca Zdrowie (Zdrowa Szkoła):
Program ten charakteryzuje się trzema głównymi cechami:
1) Edukacją prozdrowotną realizowaną w ramach programu nauczania,
2) uwzględnianiem problematyki zdrowotnej w życiu szkoły - troska o dobre samopoczucie uczniów i pracowników,
3) współdziałaniem szkoły z rodziną i społecznością lokalną.
Celem nadrzędnym Szkoły Promującej Zdrowie (SPZ) jest zdrowy styl życia całej społeczności szkolnej (uczniów i pracowników).
Dla osiągnięcia tego celu szkoła powinna:
- zapewnić sprzyjające zdrowiu środowisko fizyczne pracy i nauki - odpowiedni budynek, posiłki, rekreację, bezpieczeństwo, itp.)
- kształtować u jednostek, rodzin i w społeczności poczucie odpowiedzialności za zdrowie,
- zachęcać do zdrowego stylu życia oraz stworzyć uczniom i pracownikom realne i atrakcyjne możliwości dokonywania „zdrowych” wyborów,
- umożliwić uczniom rozwój ich potencjału fizycznego, psychicznego i społecznego oraz wzmacniać ich poczucie własnej wartości,
- przedstawić społeczności szkolnej (uczniom i dorosłym) jasne cele dla promocji zdrowia i bezpieczeństwa zdrowotnego,
- kształtować dobre relacje miedzy: pracownikami, samymi uczniami oraz szkołą i rodzicami, a także społecznością lokalną,
- wykorzystywać wszelkie dostępne środki w społeczności lokalnej do wspierania działań w zakresie promocji zdrowia,
- planować wszechstronną edukację prozdrowotną z zastosowaniem metod aktywizujących uczniów,
- wyposażać uczniów w wiedzę i umiejętności, niezbędne do podejmowania optymalnych wyborów co do sposobów poprawy własnego zdrowia oraz ochrony i poprawy środowiska naturalnego,
- włączyć do działań szkoły przedstawicieli służby zdrowia, zwłaszcza do edukacji prozdrowotnej oraz pomocy uczniom w pełnieniu roli aktywnego konsumenta opieki zdrowotnej.
Ośrodek koordynujący program SPZ mieści się w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie.
Szpital Promujący Zdrowie:
Celem tego programu jest wprowadzenie idei promocji zdrowia do szpitala, tak aby poza udzielaniem świadczeń leczniczych stał się on środowiskiem promującym zdrowie i to nie tylko wewnątrz szpitala. Aby szpital był rzecznikiem promocji i pozyskiwania zdrowia na swoim terenie.
Do działań służących realizacji celu należą:
poprawa statusu szpitala jako instytucji służącej ludziom,
poprawa warunków pracy personelu szpitalnego,
lepsze przystosowanie szpitala do zmieniających się wymagań wobec wzrastającej liczby pacjentów zaawansowanych wiekiem i przewlekle chorych,
lepsze zintegrowanie szpitala ze środowiskiem jego regionu (lepsza współpraca pomiędzy sąsiednimi placówkami udzielającymi świadczeń zdrowotnych a także socjalnych),
poprawa jakości świadczeń medycznych, pielęgnacyjnych i socjalnych szpitala,
poprawa samopoczucia pacjentów i ich rodzin,
poprawa satysfakcji personelu z jego pracy,
wzrost skuteczności i wydajności pracy szpitala.
W 2001 r. Ośrodek Koordynacyjny Europejskiej Sieci Szpitali Promujących Zdrowie w Barcelonie zainicjował prace nad utworzeniem standardów dla szpitali promujących zdrowie.
Przykładowe standardy SPZ:
1. Szpital opracuje na piśmie strategię promocji zdrowia z włączeniem problematyki dotyczącej zapobiegania chorobom i rehabilitacji, która będzie miała na celu poprawę wyników zdrowotnych. Polityka ta będzie ukierunkowana na pacjentów, ich rodziny oraz personel szpitala - będzie integralną częścią szpitalnego systemu zarządzania jakością.
2. Szpital stworzy warunki dla systematycznego identyfikowania potrzeb w zakresie promocji zdrowia, zapobiegania chorobom i rehabilitacji jako części każdej ze ścieżek postępowania z pacjentem - w celu wspierania procesu leczenia i poprawy prognozowania oraz zapobiegania.
3. Szpital zapewni warunki, aby pacjent mógł być informowany o wszystkich znaczących czynnikach dotyczących jego stanu zdrowia i choroby - zapewnienie pacjentowi informacji na temat planowanych wobec niego działań oraz pozyskanie go jako tzw. aktywnego partnera.
4. Szpital ustali systematyczne interwencje w zakresie promocji zdrowia, zapobiegania chorobom i rehabilitacji - zapewnienie odpowiedniej struktury, która ułatwi integrację działań na rzecz promocji zdrowia.
5. Szpital zwróci szczególną uwagę na ułatwianie tworzenia zdrowego miejsca pracy wspierającego politykę na rzecz promocji zdrowia, zapobiegania chorobom i rehabilitacji.
6. Szpital zapewni dostępność planu dotyczącego współpracy z innymi sektorami świadczeń zdrowotnych, uwzględniającego przyszłe działania - zoptymalizowanie ścieżek postępowania z pacjentem w zakresie promocji zdrowia.
W Polsce do krajowej Sieci Szpitali Promujących Zdrowie, która istnieje od 1992 r. włączyło się ponad 120 szpitali a 31 spośród nich należy równolegle do Europejskiej Sieci Szpitali Promujących Zdrowie.
Ośrodkiem koordynującym ten program w Polsce był Zakład Analiz i Promocji Zdrowia CSIOZ w Warszawie.