Zalety i ograniczenia metod oraz technik poznawania uczniów
Istotą zadań należących do wykonawcy klasy jest sprawowanie opieki nad uczniami i kierowaniem życiem zespołowym klasy. Aby skutecznie organizować i nauczanie i wychowanie, nauczyciel musi poznać swoich uczniów. Poznawanie dzieci służy wspomaganiu ich rozwoju psychicznego i społecznego. Upraszczając można powiedzieć że poznajemy drugiego człowieka obserwując go lub uzyskując od niego informacje wywołane przez pytania. W niniejszej pracy pragnę opisać takie metody jak wywiad, obserwację, ankietę, testy projekcyjne, testy socjometryczne. Obserwacja jest jedną z najbardziej podstawowych i najczęściej wykorzystywanych metod w diagnozie psychologicznej. Istnieje wiele metod obserwacyjnych, które różnią się przede wszystkim stopniem ingerencji człowieka w sytuację. Jest to np.: obserwacja jawna (kiedy osoby wiedzą, że są obserwowane) i niejawna (gdy osoby obserwowane nie wiedzą że są obserwowane), uczestnicząca (gdy badacz obserwuje środowisko jako jeden z członków) i nieuczestnicząca (obserwacja z zewnątrz bez jakiejkolwiek ingerencji) oraz kontrolowana (badacz manipuluje sytuacją) i niekontrolowana (naukowiec stosujący tę metodę jest pasywny i ogranicza się do zapisywania pojawiających się zdarzeń). Metoda ta pozwala na uzyskanie realistycznego obrazu ludzkiego funkcjonowania w warunkach życia codziennego. Metoda ta umożliwia poznawanie zdarzeń w ich niezakłóconym przebiegu. Ponadto kolejną zaletą tej metody jest możliwość poznania kontekstu zdarzenia, zjawiska czy procesu. Zaletą obserwacji z ingerencją badacza jest to, że ma on większą pewność co do zmiennych zależnych wpływających na zachowanie badanego (może kontrolować część zmiennych). Metoda obserwacji ma również wiele ograniczeń, takich jak: stereotypy poznawcze (które mogą wpływać na ostateczną diagnozę), emocjonalne nastawienie obserwatora (obserwator może stracić świeżość spojrzenia). Ponadto kolejną wadą jest niedoskonałość spostrzegania (np. zbyt duża odległość, która nie pozwoli usłyszeć tego co uczeń mówi). Ponadto badający nie ma pewności czy zachowanie ucznia jest takie samo jak w rzeczywistości; nie odbiega od rzeczywistości.
Kolejną metodą, którą pragnę opisać jest wywiad. Metoda ta obejmuje rozmowę w cztery oczy nauczyciela z uczniem. Jest to bardzo elastyczny i efektywny środek pozwalający na osiągnięcie szczegółowego obrazu procesów myślowych, postaw, wyobrażeń i innych zjawisk psychicznych, które nie są dostępne przy bezpośredniej obserwacji. Wadą tej metody może być brak standaryzacji wyników uzyskanych za pomocą różnych pytań. Ponadto nauczyciel nie mając odpowiedniego doświadczenia podczas przeprowadzania wywiadu Mozę popełnić wiele błędów stawiając nieodpowiednie pytania, nieumiejętnie prowadząc wywiad. Jednakże dzięki tej metodzie nauczyciel może poznać kontekst opisywanych zdarzeń.
Kolejną metodą, którą pragnę przedstawić jest ankieta. Jest to metoda pozwalająca na szybkie przeprowadzenie badań. Ważną zaletą tej metody jest standaryzacja, co umożliwia łatwe i szybkie opracowanie wyników. Ankieta jednakże musi zawierać jasne i proste pytania zrozumiałe dla respondentów. Przeprowadzając ankietę w klasie mamy możliwość kontrolowania właściwego zrozumienia pytań oraz tego, czy uczniowie będą szczerze odpowiadać na pytania.
Następną metodą którą pragnę opisać jest test socjometryczny.
Metoda ta polega na mierzeniu dystansu pomiędzy jednostkami w grupie. Pozwala ustalić takie „czynniki grupy” jak spoistość, zwartość, integracja, popularność pewnych osób, stosunki sympatii i empatii. Dzięki tej metodzie nauczyciel może dowiedzieć się jaką rolę pełnią poszczególne jednostki w grupie. Dzięki tej metodzie nauczyciel może reagować na problemy jednostki w przystosowaniu się do grupy. Może on zapobiegać odrzuceniu jednostki, tworzenie się podgrup itp. Kolejną zaletą jest łatwość w klasyfikacji danych. Metoda ta jednakże może przynieść wiele szkód jeśli wyniki zostaną rozgłoszone. Coraz większą popularnością cieszą się testy projekcyjne. Rysunek ucznia może stanowić ważną o nim informację dla każdego nauczyciela. W spontanicznych rysunkach dziecko przedstawia to co wie, o czym marzy i myśli. Poddając analizie formalnej rysunki postaci można podjąć próbę ustalenia co na dany etapie rozwoju intelektualnego dziecko wie i w jaki sposób potrafi to przekazać. Rysunki postaci ludzkich stanowią szybką metodę wyselekcjonowania tych dzieci, na które należy zwrócić szczególną uwagę. Rysunek domu zaś oddaje zazwyczaj kwestie związane z rodziną ucznia i panujących w nim stosunków międzyludzkich. Kolejnym rysunkiem jest obraz drzewa, które wiązane jest z życiową rolą rysującego oraz jego zdolnościami. Rysunki osoby odnoszą się do obrazu „ja” pod względem fizycznym i psychicznym. Wadą tej metody jest trafność w interpretacji. Technika ta wymaga wiedzy i doświadczenia, choć może być pomocna w uzyskaniu informacji, które trudno wydobyć na drodze werbalnej, a które często nieświadomie zostaną przedstawione na rysunku.