GENEZA POWSTANIA LISTOPADOWEGO

1)Konstytucja w Królestwie Polskim

Początkowo budziła nadzieje na większą niezależność państwa, jednak car Aleksander I nie działał zgodnie z konstytucją:

* mianował na urzędy osoby lojalne wobec Rosji:

-namiestnik -> Józef Zajączek (posłuszny carowi), a nie Adam Jerzy Czartoryski, który był zbyt popularny wśród społeczeństwa i zbyt samodzielny

-> po śmierci Zajączka kompetencje namiestnika przejęła Rada Administracyjna.

*urzędnicy przejawiający niezależność tracili swoje stanowiska -> np. minister wyznań i oświaty Stanisław Kostka Potocki dymisjonowany w 1820

->nowym ministrem zostaje Stanisław Grabowski: gwałtowne obniżenie

^wstrzymuje rozbudowę szkolnictwa elementarnego

^podnosi opłaty za naukę, zaostrza kontrolę nauczycieli i uczniów poziomu edukacji

* szpiegowanie było popierane przez władze->napięta sytuacja wśród młodzieży, protesty

* z urzędu ustępuje wileński kurator oświaty- Adam J. Czartoryski

Wielki książę Konstanty (brat cara)- naczelny wódz armii Królestwa Polskiego- budzi największą nienawiść:

* posiada prawie nieograniczoną władzę (nie było ministra wojny)

* rządzi niemalże samodzielnie

* uważa się za rzeczywistego władcę Królestwa

* brutalny, nie panujący nad odruchami, nie podlegał kontroli

Nikołaj Nowosilcow -główny doradca namiestnika, komisarz carski (wbrew konstytucji):

* sprzeciwiał się autonomii i nakłaniał cara do działań antypolskich

* polityczny ucisk-> Konstanty i Nowosilcow zakładali liczne siatki szpiegowskie

2) Opozycja legalna

Na jej utworzenie wpływa polityka Konstantego i Nowosilcowa. Początkowo jej działania były zgodne z konstytucją.

Liberałowie - chcieli przestrzegać konstytucji (nie domagali się niepodległości) i wywiązania się cara z obietnicy wcielenia do Królestwa Polskiego ziem zaboru rosyjskiego

* wypowiadali się w legalnych czasopismach-> Zajączek wprowadził cenzurę prewencyjną, w 1819 zlikwidował pisma głoszące hasła opozycyjne

*w sejmie- na czele liberałów stanęli posłowie z Kaliskiego, Wincenty i Bonawentury Niemojowscy ->grupa zw. Kaliszanami

1818 postulat o przestrzeganiu konstytucji

1820 atak na politykę rządu-> poparcie posłów-> odrzucenie rządowych ustaw-> w efekcie represje- areszt domowy, uniemożliwiający udział w obradach

1825 rząd zlikwidował na sejmie jawność obrad tworzenie się opozycji nielegalnej

=> pozorne zwycięstwo, niechęć do władzy

3) Opozycja nielegalna

Najpierw wśród studentów i uczniów. Utworzono kilkadziesiąt tajnych związków (głównie- Warszawa, Wilno)

Najsilniejsze i najdłużej działające:

* 1817 Wilno -Towarzystwo Filomatów (przyjaciół nauki)

-myśl o zorganizowaniu niepodległościowego powstania

-wykryte przez carską policję (proces prowadził Nowosilcow-wyolbrzymienie sprawy)-> surowe kary: zesłania albo areszty (Nowosilcow chciał powiększyć swoje zasługi)

Opozycyjne grupy oficerów:

* 1819 Wolnomularstwo Narodowe (założone przez maj. Waleriana Łukasińskiego)

-pogłębianie uczuć narodowych

-obrona zasad konstytucji; zmuszenie cara do realizacji obietnic o rozszerzeniu terenów Królestwa

-> nawiązują kontakty z pozostałymi zaborami -> 1820 na trop wpada policja i Łukasiński rozwiązuje org.

* 1821 Towarzystwo Patriotyczne (Łukasiński)- skrupulatnie wybrani członkowie

- cele takie jak Wolnomularstwa -> policja wykryła spisek-> 1822 aresztowania, Łukasiński do więzienia

po nim przywódcą zostaje Seweryn Krzyżanowski

-kontakty z rewolucjonistami rosyjskimi, ale niezbyt ścisłe-> konflikt interesów

-po powstaniu dekabrystów policja wpadła na trop spiskowców; aresztowano większość członków->

sprawa przekazana senatowi, który nałożył tylko niewielkie kary-chciał ukryć rozmiary spisku

-Konstanty i Mikołaj I wściekli; Krzyżanowski podlega prawu Rosji (zesłany, umiera)

4) Spisek w Szkole Podchorążych Piechoty

1828 tajna organizacja założona przez Piotra Wysockiego w Szkole Podchorążych Piechoty

(głównie wojskowi)

Wysocki -> skontaktował się z ocalałymi członkami Towarzystwa Patriotycznego i liberalnej opozycyji

- w szkole: dyscyplina, brutalność; oficerowie uczyli się wykonywać rozkazy; brak perspektyw na karierę i poprawę sytuacji materialnej -> młodzi podchorąży byli skłonni do działania

-spisek: chcieli zabić cara w 1829, kiedy miał się on koronować na króla Polski, ale zrezygnowali

5) Przyczyny wybuchu powstania listopadowego

* niechęć społeczeństwa polskiego

-łamanie praw przez cara Mikołaja, Konstantego i Nowosilcowa

-niewywiązywanie się z obietnic rozszerzenia terytorium Królestwa Polskiego

*sukces greckiego powstania, któremu pomogły Francja i Wlk. Brytania

-rewolucja lipcowa z 1830 w Paryżu

-powstanie Belgów, zamieszki rewolucyjne w Niemczech i we Włoszech\

*romantyzm głoszący uczuciowość i ideały walki o niepodległość

*car chciał wysłać wojska przeciwko rewolucjonistom z Europy Zach. (idea Świętego Przymierza)

-nie byłoby ich w kraju, obawiano się, że wejdą siły rosyjskie mogłyby zlikwidować swobody narodowe

-Polacy nie chcieli być bierni lub walczyć przeciw innym rewolucjonistom

*aresztowania spiskowców

---