Gatunki literackie oświecenia


Gatunki literackie oświecenia

0x01 graphic

Bajka - wierszowana alegoryczna opowieść o zwierzętach lub ludziach, niekiedy o roślinach czy przedmiotach, która służy do wypowiedzenia pewnej nauki moralnej o charakterze ogólnym i powszechnym, dotyczącej stosunków między ludźmi; prawda ta wypowiadana jest bezpośrednio, zwykle jako pointa na końcu utworu, niekiedy już na początku, bądź też jest tylko sugerowana czytelnikowi; postacie działające wyposażone są w pewne cechy jednoznaczne i niezmienne (wilk-drapieżnik, lis-zdrajca); bajkę charakteryzuje na ogół dyscyplina językowa i dążenie do łatwego nawiązania kontaktu z odbiorcą, co może się wyrażać potocznością języka i stylem gawędziarskim. Podział bajek: narracyjna (np. La Fontaine, Francja XVII w.), stanowiąca jakby zwięzłą nowelę o nieskomplikowanej akcji i z niewieloma postaciami oraz bajka epigramatyczna, przeważnie czterowersowa, rysująca pewną elementarną sytuację, a na jej tle paralelizm lub kontrast postaw. W okresie oświecenia bajka stała się jednym z głównych gatunków, służyła dydaktyce i moralizatorstwu.

Satyra - utwór o celu dydaktycznym, wytykający i ośmieszający wady i występki zarówno natury ludzkiej, jak i życia zbiorowego - obyczajowego, społecznego, politycznego; istotą satyry jest krytyka, posługuje się więc ona często deformacją, groteską, wyostrzeniem atakowanych cech; w Polsce satyra rozwinęła się zwłaszcza w okresie oświecenia (Krasicki, Naruszewicz), przy czym stała się środkiem konkretnej krytyki społeczno-obyczajowej.

Poemat heroikomiczny - utwór epicki, stanowiący parodię eposu bohaterskiego; styl wzniosły, patetyczny, zachowywany zgodnie z konwencją dla eposu, stosuje się w poemacie heroikomicznym do opowiadania na tematy błahe i codzienne; cel poematu heroikomicznego jest satyryczno-dydaktyczny lub żartobliwo-rozrywkowy, cechuje go również dygresyjność tonu; występują liczne sentencje, a także oktawa, czyli strofa ośmiowersowa o rozkładzie rymów abababcc, gdzie ababab to sytuacja dramatyczna, natomiast cc to często sentencja ("złota myśl").

Komedia - gatunek dramatyczny o treści pogodnej, akcji obfitującej w wydarzenia oraz mającej pomyślne dla bohaterów zakończenie, z elementami komizmu, niekiedy także karykatury, satyry, groteski, mający na celu wywołanie śmiechu widza.

Sielanka - gatunek poetycki wywodzący się z antycznej Grecji (idylla Teokryta III w. p.n.e.), obejmujący utwory utrzymane w pogodnym tonie, opowiadające o życiu pasterzy lub wieśniaków. W starożytnym Rzymie rozwinął ten gatunek Wergiliusz.

Powieść - jeden z głównych gatunków nowożytnej prozy epickiej, cechujący się na ogół większym rozmachem, obszerniejszym układem wątków i postaci, a także zdarzeniowym charakterem świata przedstawionego; ukazane w powieści postacie i zdarzenia są przeważnie fikcyjne, zarazem jednak wyraźnie zindywidualizowane, ukonkretnione, wyposażone w bogactwo szczegółów; naczelną kategorią opisu jest kategoria narratora.

Esej - wypowiedź o tematyce literackiej, publicystycznej lub filozoficznej, wyróżniająca się swobodnym, osobistym tonem oraz dbałością o formę; od rozprawy (wypowiedzi naukowej lub filozoficznej, prezentującej wyczerpująco materiał dowodowy) esej różni się większą elastycznością formy, sięganiem po środki literackie (np. metaforę, obraz, luźną kompozycję, tok skojarzeniowy) oraz tym, że nie dąży do pełnej syntezy, lecz wyraża refleksje autora; stwarza iluzję szczerości.

Felieton - gatunek publicystyczny podejmujący na ogół aktualną problematykę w sposób swobodny, impresyjny, posługujący się metaforą i skojarzeniem, niekiedy fikcją literacką; felieton ma na celu budzenie zaciekawienia, nawiązanie bezpośredniego kontaktu z czytelnikiem; atrakcyjna forma łączy się z lekkością tonu i często żartobliwym lub satyrycznym charakterem; aktualny temat jest traktowany w felietonie w sposób dygresyjny, zróżnicowany stylistycznie, subiektywny, a uogólnienia mają charakter raczej hipotetyczny.

Poemat heroiczny - pokazywał wzorcowe postacie na tle doniosłych wydarzeń historycznych; "Jagiellonida" Tomaszewskiego.

Poemat opisowy - utwór dydaktyczno-filozoficzny, którego treścią jest przedstawienie jakiegoś fragmentu rzeczywistości jako podstawy do szerszych uogólnień; opis podporządkowany jest wizji ogólnej, określonej koncepcji natury, świata; w okresie oświecenia poemat opisowy wyrażał pochwałę człowieka jako twórcy przyrody.

Komedia dell'arte - literatura plebejska.

Oda - utwór poetycki, który charakteryzuje wzniosłość tematu i stylu, sławiący osobę, ideę, wydarzenie; gatunek wykształcony w starożytności; według poetyki klasycystycznej oda miała łączyć elementy retoryczne i liryczne, miało się w niej wyrażać uniesienie, tak więc dopuszczalna była pewna swoboda kompozycyjna; w okresie oświecenia oda służyła do wyrażania tematyki okolicznościowej oraz filozoficzno-moralnej.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Gatunki literackie oświecenia, oświecenie(3)
Gatunki literackie-oświecenie, Szkoła, Język polski, Wypracowania
gatunki literackie oswiecenia
GATUNKI LITERACKIE OŚWIECENI1, oświecenie(3)
Gatunki literackie oświecenia wyrazem tendencji epoki i ich charakterystyka
Oświeceniowe gatunki literackie, opracowania oświecenie romantyzm
Jakie rodzaje i gatunki występują w literaturze Oświecenia Jakie są ich źródła i czemu zawdzięczały
Gatunki literackie spis pojęć
gatunki literackie i kierunki filozoficzne
Głowiński - gatunki literackie, POLONISTYKA, FILOLOGIA POLSKA, Poetyka
GŁÓWNE GATUNKI LITERACKIE UPRAWIANE W DWUDZIESTOLECIU MIĘDZYWOJENNYM
Sentymentalizm w literaturze oświecenia
gatunki literackie typowe dla antyku GSNWLAAJRE2YO53JPNGG6JR77KI5R4LYH3HY2FQ
Rodzaje i gatunki literackie, Edukacja teatralna, Edukacja teatralna- dokumenty
Rodzaje i gatunki literackie, Nauka o języku
Gatunki literackie Pozytywizmu uzasadnienie ich żywotności tendencjami epoki
Stosunek do sarmatyzmu w literaturze oświecenia
4 gatunki literackie charakterystyczne dla poszczegolnych epok

więcej podobnych podstron