PSYCHOLOGIA ROZWOJU  22.12.2009

Prawidłowości rozwoju emocjonalnego i społecznego, 3 zakresy zmian:

I  Zmiany w zakresie czynników wyzwalających emocje

II  Różnicowanie emocji

III  Formy przejawiania się emocji, rozwój inteligencji emocjonalnej

 

Emocjonalność dzieci w różnych okresach życia:

Okres niemowlęcy i poniemowlęcy: żywość reakcji, intensywne reakcje emocjonalne, kształtowanie wzorców ekspresji emocji, dzieci przyswajają wzorce ekspresji emocji, zadowolenie lub niezadowolenie, ogólna reakcja ożywienia, okres kształtowania się niewerbalnej komunikacji ze światem

 

Okres przedszkolny: duża intensywność emocji i pobudliwość emocjonalna; emocje silne i krótkotrwałe; duża spontaniczność i żywiołowość emocji; zmienne nastroje; niezrównoważenie emocjonalne; brak stabilności; pod koniec tego okresu następuje kształtowanie się uczuć

 

Okres szkolny: większa dojrzałość uczuciowa; emocje mniej intensywne, bardziej stabilne; emocje podlegają kontroli za strony dziecka; dzieci mające negatywne doświadczenia, są w stanie maskować swoje uczucia, nie mówić o tym; kontrola emocji; niepełna dojrzałość emocjonalna; kształtowanie uczuć różnego rodzaju (moralnych i ocen w kategorii dobra i zła, uczuć estetycznych, społecznych); w zakresie uczuć społecznych obserwowany jest duży subiektywizm (własne interesy)

 

Okres dorastania: specyficzny sposób wyrażania uczuć; wzmożona pobudliwość emocjonalna; intensywność i siłą emocji; krańcowe okazywanie emocji, labilność emocji; duży krytycyzm wobec otoczenia; kształtowanie dojrzałych uczuć estetycznych, moralnych społecznych, poznawczych

 

Charakterystyczne cechy rozwojowe w sferze emocjonalnej:

1-2 mies. życia: witalne afekty (stan fizjologiczny organizmu); reakcje mimiczne od 2 mies. ż.- reakcje emocjonalne w odpowiedzi na bodźce zewnętrzne

8 mies. ż.: lęk separacyjny – niepokój w kontakcie z osobami dorosłymi, negatywna reakcja na rozstanie z matką

2-3 r. ż.: przejawy negatywizmu dziecięcego, wynika doświadczenia radzenia sobie dzieci w świecie (na ile mogą sobie poradzić, by coś uzyskać, wpłynąć na zachowania dorosłych); okres odkrycia swego „ja” psychicznego

3 r. ż.: nasilenie dziecięcych lęków (lęki nocne)

6 r. ż.: zdolność do kontrolowania emocji, zdolność do rozumienia sytuacji konfliktowych i  równoczesnych (np. lubię ją ale mi coś zabrała)

 

Prawidłowości rozwoju społecznego:

Percepcja społeczna- jak dzieci postrzegają społeczeństwo, jakie cechy przypisują innym ludziom, zachowania społeczne, umiejętność komunikowania się z innymi ludźmi

Potrzeby społeczne- w okresie przedszkolnym i w środowisku szkolnym kontakt z rówieśnikami jest ważny dla dzieci, w okresie dorastania grupa rówieśnicza dominuje nad rodziną

 

Rozwój zachowań społecznych:

ok. końca 3 mies. ż.- odróżnianie ludzi od innych elementów środowiska zewnętrznego, twarze silnie pobudzają  aktywność dziecka

ok. 4 mies. ż.- szczególne wyróżnianie twarzy matki, reakcje ożywienia dziecka są intensywne w kontakcie z matką

ok. 8 mies. ż.- lęk separacyjny, dzieci, które do tej pory lubiły przebywać w towarzystwie obcych osób, odczuwają lęk wobec obcych osób i chcą towarzystwa osób bliskich

Okres poniemowlęcy:

2-3 r. ż.- opanowywanie społecznej funkcji przedmiotów, uczą się właściwej manipulacji danymi przedmiotami, rozumie że przedmioty do czegoś służą, zabawy w tym okresie ma charakter funkcjonalny i symboliczny, dzieci wykorzystują funkcje przedmiotów, podobne ustosunkowywanie się do różnych osób (mówienie do wszystkich na „ty”), ścieranie się woli dziecka z wolą dorosłych

 

Okres przedszkolny:

3-5 r. ż.- zwiększanie się dystansu wobec innych osób, dzieci opanowują różne zdolności społeczne, odkrywają cechy społeczne swoje i rówieśników, odkrywają ich jako partnerów do integracji

5-7 r. ż.- początki identyfikacji z płcią, zainteresowanie cechami płci, dostrzegania rówieśników przez pryzmat płci: inne oczekiwania wobec chłopców i inne wobec dziewczynek, początek rozwoju empatii

 

Okres szkolny:

11-12 r. ż.- dostrzeganie cech indywidualnych poszczególnych ludzi (rówieśników); istotny wzrost znaczenia gr. rówieśniczej (dzieci starają się nie wyróżniać w grupie, upodabniają się do niej, dzieciom towarzyszy dużo emocji związanych z poczuciem, że zajmują jakąś pozycję w grupie rówieśniczej, dzieci są wrażliwe na to czy są lubiane w grupie czy nie)

 

Okres dorastania: znaczenie osób płci przeciwnej, okres miłości, okres pierwszych kontaktów intymnych, doświadczenia emocjonalne, duże znaczenie przyjaźni

 

Charakterystyka rozwoju społecznego poprzez analizę znaczących doświadczeń:                    

 w trakcie życia płodowego,  po  ok. 6 mies. ciąży- dziecko zaczyna rejestrować zmiany ruchu pozycji i ruchów matki, narząd równowagi staje się wrażliwy, dziecko dostraja rytm swojej aktywności do rytmu czynności matki (może to być przygotowanie do koordynowania interakcji w społeczeństwie, dostrajania się do zachowań innych ludzi, ale są to tylko spekulacje)

2 r. ż.- 3 r. ż.- 1. przełom społeczny: trening czystości- dziecko uzyskuje jedno z pierwszych doświadczeń w niezależności we własnej aktywności i jest to znaczące doświadczenie, dziecko uczy się zachowywać zgodnie z oczekiwaniami społecznymi, jest to także okazja do wielu doznań aprobaty lub dezaprobaty społecznej w odpowiedzi na zachowania dziecka, coś zaczyna od niego zależeć

2. przełom społeczny- doświadczenie z zabawą, wiek zabawy, zabawy tematyczne, przełamuje to egocentryzm dziecięcy, dziecko patrzy na świat z innej perspektywy, uczy się innego sposobu myślenia, okazja do rozwinięcia empatii

3. przełom społeczny- 7- 8 r. ż.- zabawa tu jest doświadczeniem społecznym, dzieci grają w różne gry, gdzie obowiązują pewne zasady i reguły, jest to namiastka funkcjonowania norm społecznych i sankcji  związanych z nimi

4. p. s.- okres szkolny późniejszy ( kształcenie przedmiotowe)- d wiedza z różnych dziedzin pokazuje zasady rządzące życiem społecznym

5. p. s.- okres dorastania- doświadczenia znaczące wiążą się z pierwszymi intymnymi związkami heteroseksualnymi, doświadczenia, w których uczymy się bezinteresownej aktywności, przezwyciężać nieśmiałość

 

Rozwój społeczny- uczenie się funkcjonowania w społeczeństwie, w grupach społecznych, przestrzegania norm moralnych

Prawidłowości rozwoju moralnego:

I faza- do 2 r. ż.- anomia moralna- zachowania dzieci w wieku poniemowlęcym nie mogą być rozpatrywane w kategorii dobra i zła, dziecko nie zna jeszcze norm i zasad

II f. 2- 9 r. ż.- heteronomia moralna- występuje znajomość norm i zasad, ale nie są to własne normy dziecka, tkwią one w autorytetach, autorytety dorosłych są wyznacznikiem norm; dziecko gorzej ocenia negatywne zachowania wobec dorosłych niż wobec rówieśników; realizm moralny- dziecko nie uwzględnia intencji, bierze pod uwagę efekt, skutek

III f. 9- 13 r. ż.- koniec fazy dojrzewania, autonomia moralna, ale niepełna- to faza socjonomii moralnej, f. konwencjonalizmu moralnego, okres, w którym dziecko dąży do zgodności z normami w grupie rówieśniczej

IV f. 13 r. ż.- autonomia moralna, pełna internalizacja norm, własne kryteria oceny zachowania  

1. f. pryncypializmu moralnego 13- 14 r. ż.- dzieci są surowe w swoich ocenach, kierują się bardziej literą prawa niż jego duchem, surowość ocen nie uwzględnia okoliczności

2. f. dojrzałej autonomii moralnej- własny system wartości, np. dużą tolerancja; dziecko uwzględnia wartość nadrzędną, interesuje się światem, budowanie poczucia wewnętrznego przekonania o słuszności norm, którymi się kieruje w ocenianiu innych osób