Frankfort-Nachmias C. Nachmias D. Metody badawcze w naukach społecznych, Poznań 2001. Wvd. Zysk i S-ka

Nachmias D – ROZDZIAŁ 5

Metody badawcze w naukach społecznych –Poznań 2001

Rozdział 5 Plany badawcze : eksperymenty

PLAN BADAWCZY TO - program , zgodnie z którym badacz zbiera , analizuje oraz

interpretuje wyniki .Jest to logiczny model wnioskowania pozwalający badaczowi na

wyprowadzenie wniosków dotyczących relacji przyczynowo-skutkowych pomiędzy

badanymi zmiennymi . Określa on czy uzyskane wyniki można uogólnić na większą

populację albo na inne warunki badania .

Plan badawczy to rodzaj projektu kierujący badaczem na różnych etapach badania i

pomagający mu rozwiązać te właśnie problemy .

Klasyczny plan eksperymentalny składa się z dwóch , porównywalnych ze sobą grup :

grupy eksperymentalnej i grupy kontrolnej . Grupa eksperymentalna poddawana jest działaniu

zmiennej niezależnej , grupa kontrolna nie jest poddawana .Przyporządkowywanie osób

badanych czy to do grupy eksperymentalnej , czy do grupy kontrolnej oparte jest na doborze

losowym .Aby ocenić wpływ zmiennej stosujemy dwa rodzaje pomiarów :

-pomiar początkowy , przeprowadzany jest dla wszystkich osób badanych przed

wprowadzeniem zmiennej niezależnej w grupie eksperymentalnej ,

-pomiar końcowy , przeprowadzany jest dla wszystkich osób badanych po zadziałaniu

zmiennej niezależnej w grupie eksperymentalnej.

Klasyczny plan eksperymentalny jest najczęściej wykorzystywany w badaniach

prowadzonych w zakresie biologii i fizyki . Pozwala on zrozumieć logikę wszystkich innych

planów badawczych .

Eksperyment który nazywamy „ Pigmalionem ” , jak i „ Manhattanan Bail Project ” to

eksperymenty pozwalające sprawdzić hipotezę o zależnościach przyczynowo-skutkowych .W

praktyce stwierdzenie przyczynowości wymaga przeprowadzenie trzech niezależnych

operacji : wykazania kowariancji , wyeliminowania relacji pozornych oraz określenia

czasowego porządku występowania zjawisk .

Kowariancja oznacza , że dwa zjawiska są wzajemnie zamienne

pojęcie kowariancji wyrażane jest w postaci miar związku między zmiennymi , czyli korelacji

lub inaczej siły powiązania .

Brak związków pozornych kolejna czynność jest to stwierdzenie , że stwierdzona

kowariancja nie jest związkiem pozornym ,( danego związku nie będziemy traktować jako

pozornego , jeżeli nie istnieje taka trzecia zmienna , za pomocą której można by ten związek

.W badaniach naukowych

2

wyjaśnić ). Jeżeli kontrolujemy efekty oddziaływania wszystkich istotnych zmiennych i

oryginalny związek miedzy dwiema zmiennymi zostanie utrzymany , to związek ten nie jest

związkiem pozornym . Stwierdzenie , że dany związek nie jest związkiem pozornym , stwarza

mocne podstawy wnioskowania , że pomiędzy zmiennymi istnieje relacja przyczynowo-

skutkowa , a stwierdzona kowariancja nie jest wynikiem przypadkowego powiązania między

zmiennymi .

Porządek czasowy polega na wykazaniu , że zakładana przyczyna pojawia się lub zmienia

pierwsza , przed zakładanym skutkiem .

Podstawową cechą planu badawczego jest: możliwość porównywania , manipulowania ,

kontrolowania i uogólniania .Pierwsze trzy cechy są niezbędne kiedy chcemy ustalić

zależności przyczynowo-skutkowe pomiędzy zmienną niezależną i zmienną zależną.

Porównywanie pozwala wykazać istnienie kowariancji , manipulowanie pomaga ustalić

porządek czasowy badanych zjawisk. . Kontrolowanie umożliwia określenie , czy badany

związek nie jest związkiem pozornym . Wymaga ono wyeliminowania czynników które

mogłyby dostarczyć konkrecyjnych wyjaśnień stwierdzonego związku między badanymi

zmiennymi . Czynniki te mogłyby zmniejszyć trafność wnioskowania , że zmienne te są ze

sobą przyczynowo powiązane .Donald Campbell i Julian Stanley nazywali to problemem

trafności wewnętrznej .Uogólnianie natomiast jest związane z ustalaniem zakresu , w jakim

wyniki badań można odnieść do całej populacji lub do innych warunków społecznych .

Czynniki zakłócające trafność wewnętrzna dzielimy na :

1. Czynniki poza planem.

2. Czynniki związane z planem badawczym .

Ad1.Przyczyną tego zjawiska jest powstanie różnic pomiędzy grupą eksperymentalną i

grupą kontrolna , zanim wystąpi operacja badawcza. Jeżeli dwie grupy różnią się między

sobą na początku eksperymentu , to trudno będzie później oddzielić efekt doboru od efektu

oddziaływania zmiennej niezależnej .

Ad 2 .Czynniki obejmują te zmienne , które pojawiły się w trakcie prowadzenia badania i

mogły spowodować zmiany w badanych osobach lub w obiektach oraz zmiany w narzędzi

pomiarowym . Do czynników tych zaliczamy również efekt oddziaływania samego

badania .Podstawowe czynniki związane z planem eksperymentalnym , które mogą wpłynąć

zakłócając na trafność interpretowania zależności przyczynowych na podstawie zebranych

3

danych :

-historia , to zmienna dotycząca wszelkich zdarzeń zewnętrznych pojawiających się w trakcie

badania , które mogą wpłynąć na osoby badane i stworzyć podstawy konkurencyjnego

wyjaśnienia zmian wartości zmiennej zależnej ,

-dojrzewanie , obejmuje procesy biologiczne , psychologiczne lub społeczne . które mogą

–wraz z upływem czasu przyczynić się do powstawania zmian w badanych osobach lub

obiektach . Zmiany te mogą wpłynąć na zmienną zależną i prowadzić do błędnych wniosków,

-utrata osób badanych , to czynniki opisujący problemy związane ze zmniejszeniem próby ,

który powoduje , iż badacz nie jest w stanie zebrać kompletu danych dla wszystkich badanych

przypadków ,

-instrumentacja , opisuje zmiany w narzędziu pomiarowym w okresie między pomiarem

początkowym a pomiarem końcowym ,

-testowanie ,możliwość uwrażliwienia przez pomiar jest podstawowym problemem nauk

społecznych . Sam proces testowania może zmienić badane zjawisko .

-niekorzystne zjawisko artefaktu regresji pojawia się wówczas , kiedy osoby badane zostały

przyporządkowane do grupy eksperymentalnej na podstawie skrajnie wysokich wyników

zmiennej zależnej , uzyskanych przez nie w pomiarze początkowym ,

-interakcje z selekcją , wpływają one w sposób zakłócający na trafność wewnętrzną badań

eksperymentalnych .Czynniki interakcji selekcji z historią wpływa zakłócająco na trafność

planu gdy grupa eksperymentalna i grupa kontrolna zostały wybrane z różnych środowisk .

Interakcja czynnika selekcji z dojrzewaniem pojawia się wtedy , kiedy grupa eksperymentalna

i grupa kontrolna podlegają procesowi dojrzewania w różnym tempie .

3

Rozdział 8

Dobór próby i schematy doboru próby (str.192-208)

Podstawowe pojęcia

Populacja – całkowity zbiór obiektów, danych poddawanych analizie. Populację mogą

stanowic wszyscy mieszkańcy określonej dzielnicy, instytucje ustawodawcze, domy czy

rejestry.

Populacja skończona składa się z przeliczalnej liczby jednostek (np. wszyscy zarejestrowani

wyborcy w danym mieście i w danym roku)

Populacja nieskończona składa się z nieskończenie wielu jednostek (np. nieograniczona

liczba rzutów monetą)

Próba - podzbiór danych pochodzący z populacji i będący podstawą uogólnień na całą

populację

Parametr - wartość określonej zmiennej charakteryzującej populację ( np. poziom

formalnego wykształcenia). Odpowiednik w próbie - statystyka

Podstawowym celem teorii doboru próby jest dostarczanie metod szacowania nieznanych

wartości parametrów na podstawie wartości odpowiednich statystyk.

Aby poprawnie oszacować nieznane wartości parametrów na podstawie znanych

wartości statystyk, należy wcześniej odpowiedzieć na 3 podstawowe pytania: Jak definiujemy

populację? Jaki wybieramy schemat doboru próby? Jaka powinna być wielkość próby?

Jednostka doboru próby – pojedynczy obiekt z populacji, z której będzie pobierana próba

(np. głosujący). Jednostką doboru próby nie zawsze musi być osobą. Może nią być zdarzenie,

miasto czy naród.

Podstawa doboru próby (operat)

Mając zdefiniowaną populację, badacze pobierają próbę, która ma adekwatnie reprezentować

tę populacje. Odpowiednie procedury polegają na pobieraniu próby z podstawy doboru

próby, którą tworzy pełna lista jednostek doboru próby. W badaniach prowadzonych na

mniejszą skalę operat doboru próby może zostać opracowany na podstawie książki tel. czy

spisu mieszkańców danego miasta.

To czy próba okaże się właściwa, zależy głownie od podstawy doboru próby.

Typowe problemy związane z tworzeniem podstawy doboru próby.

• Niepełna podstawa doboru próby. Problem niepełnej podstawy doboru próby

pojawia się wtedy, gdy nie wszystkie jednostki doboru próby, z których składa się

populacja, znalazły się na liście.

• Grupowanie elementów. Problem ten pojawia się wtedy, kiedy jednostki doboru

próby tworzą raczej grupy, niż maja charakter indywidualny.

• Puste elementy spoza populacji.. Problem pustych elementów pojawia się wtedy,

kiedy niektóre z jednostek doboru próby, które nie znalazły się na liście tworzącej

podstawę doboru próby, nie należą do populacji będącej przedmiotem badania.

Schematy doboru próby.

Kolejny problem związany z pobieraniem próby pojawia się wtedy, gdy badacze chcą

skonstruować próbę reprezentatywną. Dana próba uważana jest za próbę reprezentatywną

wtedy, gdy wprowadzane przez badacza wnioski na podstawie badania próby są podobne do

wniosków, które badacz otrzymałby, gdyby przebadał całą populację.

Dobór losowy i nielosowy.

Istotą doboru losowego jest to, że dla każdej jednostki doboru próby wchodzącej w skład

populacji możemy określić prawdopodobieństwo, z jakim jednostka ta może się znaleźć

próbie.

w

W

przypadku

doboru

nielosowego

nie

ma

możliwości

określenia

prawdopodobieństwa włączenia określonego elementu do próby i nie ma gwarancji, że każdy

element może zostać włączony do próby z równym prawdopodobieństwem.

Nielosowe schematy doboru próby

Próba okolicznościowa - to próba, którą tworzą osoby łatwo dostępne.( np.pierwsze

•

200 osób, które badacz spotka na ulicy i które wyrażą zgodę na przeprowadzenie

wywiadu)

•

Próba celowa (ekspercka) - badacze dobierają osoby w sposób subiektywny, starając

się otrzymać próbę, która wydaje się reprezentować populację.

• Próba kwotowa - w doborze kwotowym dobiera się osoby badane ze względu na

takie parametry, jak pleć, wiek, miejsce zamieszkania.

Losowe schematy doboru próby

• Losowanie indywidualne nieograniczone - jest podstawowym sposobem doboru

probabilistycznego i elementem wszystkich bardziej złożonych losowych schematów

doboru próby. W losowaniu indywidualnym nieograniczonym każdy z elementów

składających się na całą populację ma takie same, niezerowe prawdopodobieństwo

dostania się do próby.

•

Losowanie systematyczne polega na wybieraniu każdego K-tego elementu z populacji,

począwszy od pierwszego elementu, który wybrany zostaje w sposób losowy.

Losowanie warstwowe – istota losowania warstwowego jest podzielenie populacji „na

•

grupy w taki sposób, aby elementy należące do jednej grupy były do siebie bardziej

podobne niż elementy należące do populacji jako całość.

• Losowanie grupowe

zwanych grupami i następnie losowaniu określonej liczby grup za pomocą losowania

indywidualnego nieograniczonego lub losowania warstwowego. Wybór grup zależy

od celu badania i dostępnych informacji. Grupami mogą być gospodarstwa domowe,

szkoły, okręgi czy miasta.

polega na wcześniejszym określeniu dużych zbiorowości

Wielkość próby

Próbą jest każdy podzbiór pochodzący z populacji. Podzbiorem jest każdy układ

elementów należących do populacji, który nie obejmuje wszystkich elementów

definiowanych jako populacja.

Rozdział 2 (str. 41 – 53)

BADANIE – PODSTAWOWE POJĘCIA

I. Pojęcia

Język – system komunikacji składający się z symboli oraz zbioru reguł pozwalających na

tworzenie różnych kombinacji tych symboli.

1. Pojęcia – najbardziej istotne symbole języka, zwłaszcza ze względu na związek z

badaniami.

Pojęcie – abstrakcja, symbol, reprezentacja obiektu, jednej z jego właściwości lub

zjawiska behawioralnego. Badacze rozpoczynają swoje badania od utworzenia pojęć jako

rodzaju „stenogramu” opisującego świat empiryczny. Każda dyscyplina naukowa tworzy

własny zbiór pojęć.

2. Funkcje pojęć:

a) są podstawą komunikowania się – poprzez zaakceptowany zbiór pojęć badacze mogą się

zrozumieć.

Pojęcia nie istnieją w rzeczywistości jako zjawiska empiryczne – są symbolami

tych zjawisk. Traktowanie pojęć jak zjawisk rzeczywistych prowadzi do fałszywej

konkretyzacji - błąd polegający na traktowaniu abstrakcji jako rzeczywistości zamiast

jako wytworu myślenia.

b) wprowadzają perspektywę – czyli sposób patrzenia na zjawiska empiryczne. Pojęcia

umożliwiają naukowcom odwoływanie się do wybranego aspektu rzeczywistości

i identyfikowanie go jako wspólnej jakości w różnych przykładach zjawisk świata

rzeczywistego.

c) umożliwiają klasyfikowanie i generalizowanie – naukowcy strukturalizują, kategoryzują,

porządkują swoje doświadczenia i obserwacje w ramach pojęć.

d) są składnikami teorii – definiują treść i własność teorii. Pojęcia powiązane w sposób

racjonalny i logiczny, prowadzą do teorii.

Definicje

II.

- każda dyscyplina naukowa zajmuje się z konieczności własnym słownictwem

- w celu uzyskania jasności i precyzji w stosowaniu pojęć w trakcie badań, naukowcy stosują

2 rodzaje definicji:

1. Definicje pojęciowe – opisują pojęcia poprzez odwoływanie się do innych pojęć.

Pojęcia te można zdefiniować za pomocą innych pojęć i tak dalej.

Definicje pojęciowe zawierają terminy pierwotne i terminy pochodne.

Terminy pierwotne – nie można ich dalej zdefiniować, są określone i jasne, np. kolor,

dźwięk, smak, zapach. Naukowcy i laicy zgadzają się do ich znaczeń, które można

uzmysłowić dzięki wyraźnym przykładom empirycznym. Techniczne zademonstrowanie

terminu (np. opisanie zachowania i określenie go jako strach) stanowi definicje

ostensywną.

Terminy pochodne – można je zdefiniować za pomocą terminów pierwotnych. Terminy

pochodne są wygodniejsze w stosowaniu w porównaniu z terminami pierwotnymi.

Podstawowe własności definicji pojęciowych:

- musi wskazywać na unikatowe własności lub jakości dotyczące tego, co jest

definiowane. Musi włączać wszystkie przypadki, których dotyczy i wyłączać wszystkie

przypadki, których nie dotyczy,

- nie powinna mieć kołowego charakteru, tzn, nie powinna zawierać żadnego elementu

definiowanego zjawiska lub obiektu.

- powinna być formułowana w sposób twierdzący. Definicje jako zdania twierdzące

wskazują na cechy unikatowe definiowanego pojęcia.

- powinna zawierać wyraźne terminy, co do znaczenia, których się zgadzamy.

2. Definicje operacyjne – definicje, które wyposażają pojęcia w odniesienia empiryczne.

Łączą poziom pojęciowo-teoretyczny z poziomem empiryczno-obserwacyjnym. Składają

się ze zbioru procedur opisujących działania, jakie musi podjęć badacz, aby ustalić

istnienie lub stopień istnienia zjawiska opisywanego przez pojęcie. Definiują one, co

robić i co obserwować, aby badane zjawisko stało się częścią doświadczenia badacza i

mogło zostać przez niego zrozumiane. (Np. operacyjna definicja inteligencji odwołuje się

do testu, jaki należy zastosować w celu pomiaru zdolności rozumowania).

Struktura definicji operacyjnych:

Jeżeli dany bodziec (S) wywołuje reakcję (R) w stały sposób dla określonego obiektu, to

obiekt ten ma określoną, dająca się wywnioskować własność (P).

3. Problem odpowiedniości (zgodności)

Pojawią się, kiedy badacze przechodzą z poziomu pojęciowego na poziom empiryczno-

obserwacyjny (lub odwrotnie). Dotyczy on odpowiedniości czy zgodności pomiędzy

definicjami pojęciowymi i definicjami operacyjnymi.

Są to sytuacje, w których definicje operacyjne nie uwzględniają wszystkich

elementów definicji pojęciowych. Np. jeżeli termin „inteligencja” zostanie zdefiniowany

jako „zdolność do abstrakcyjnego myślenia”, a operacyjnie za pomocą testu inteligencji,

to powstanie pytanie o to, jaka jest zgodność między tymi definicjami.

Do ocenianie stopnia służą testy zgodności, nie ma jednak doskonałego kryterium

pozwalającego potwierdzić zgodność. Należy doskonalić definicje operacyjne i

powiększać stopień zgodności między definicjami.

4. Znaczenie teoretyczne – jest bardzo ważne, kiedy nie można zdefiniować pojęć

operacyjnie (nie można ich obserwować bezpośrednio ani pośrednio, np. ego,

podświadomość). Pojęcia operacyjne umożliwiają naukowcom wzajemne powtarzanie

własnych badań, bez nich badacz nie jest pewien czy obserwuje to samo zjawisko, to

prowadzi do niezgodnych wyników badań.

Dlatego powinno się oceniać pojęcia naukowe nie tylko w terminach ich

obserwowalności, ale także w terminach ich znaczenia teoretycznego, ponieważ niektóre

pojęcia mają znaczenie jedynie w kontekście teorii, w której się pojawiły. Np. „ego”

nabiera znaczenia w kontekście teorii psychoanalizy. W ramach danej teorii można

nadawać znaczenie i określać istotność podstawowych pojęć.

Teorie

III.

- jedną z najważniejszych funkcji badań empirycznych jest ich wkład w rozwój i

precyzowanie teorii,

- teoria zwiększa cele nauki,

- teoria oznacza różne rzeczy dla różnych ludzi (rodzaj konceptualizacji, historia idei, system

logiczno-dedukcujny),

- teoria odnosi się do praktyki, tzn. naukowcy akceptują teorię (i jej praktyczne zastosowania)

wtedy, gdy jej metodologia jest jasno i logicznie wyłożona,

- wiarygodna teoria jest podstawą rzetelnej wiedzy,

- pomagają wyjaśniać i przewidzieć interesujące nas zjawiska i w konsekwencji podjąć

decyzje praktyczne,

- w przeciwieństwie do prac filozofów, są abstrakcjami odzwierciedlającymi określone

aspekty świata empirycznego, mówią one jak i dlaczego zaszło dane zjawisko empiryczne, a

nie, co powinno być.

1. Rodzaje teorii wg Davida Eastona:

a) podział ze względu na zakres:

- makroteorie

- mikroteorie

b) podział ze względu na funkcje:

- teorie dotyczące zjawisk statycznych i dynamicznych

- teorie dotyczące struktur i procesów,

c) podział ze względu na strukturę:

- teorię będące logicznymi systemami myśli silnie ze sobą powiązanych

- teorie będące luźniej zdefiniowanymi zbiorami twierdzeń

d) podział ze względu na poziom (biorąc pod uwagę systemy zachowań, których dotyczą)

można je przedstawić za pomocą skali hierarchii

4 poziomy teorii wg Parsona i Shilsa:

Systemy klasyfikacyjne ad hoc

Taksonomie

Struktury pojęciowe

Systemy teoretyczne

- systemy klasyfikacyjne ad hoc – składają się z arbitralnych kategorii skonstruowanych w

celu uporządkowania i zebrania obserwacji empirycznych. (np. wykorzystywane w

kwestionariuszach ankiet, w przypadku kiedy mamy do wyboru pewne odpowiedzi)

- taksonomie – składają się z systemu kategorii skonstruowanych odpowiednio do obserwacji

empirycznych w taki sposób, że można opisać związki pomiędzy kategoriami. Kategorie

mogą być wewnętrznie powiązane tzn., że odzwierciedlają opisywaną rzeczywistość.

Taksonomie nie dostarczają wyjaśnień natomiast opisują zjawisko empiryczne poprzez

dopasowanie do niego zbioru kategorii.

2 funkcje taksonomii:

1) precyzyjne jej zdefiniowanie pozwala określić jednostkę rzeczywistości empirycznej,

która ma być analizowania oraz wskazuje, w jaki sposób ta jednostka może zostać

opisana,

2) uporządkowuje i inspiruje badania deskryptywne, takie jak badanie rozkładów

empirycznych jednej lub większej liczby kategorii danej taksonomii

rozdział 13. WTÓRNA ANALIZA DANYCH

WTÓRNA ANALIZA DANYCH – odwołuje się do wyników uzyskanych na podstawie analizy

danych zebranych przez innych (np. w naukach społ. posługiwanie się danymi ze spisów

ludności)

powody i korzyści wynikające z wtórnej analizy danych:

1. POWODY NATURY OGÓLNEJ- dane wtórne mogą być jedynymi dostępnymi

danymi (wykorzystują je np. historycy społeczni i polityczni), badacz korzysta

z materiałów dotyczących różnych obszarów i wieków, pozwala to lepiej zrozumieć kontekst

historyczny i lepiej opisać czy wyjaśnić zmiany, dane wtórne wykorzystuje się też

do celów porównawczych (np. uczestnictwo w życiu politycznym ludzi w różnych krajach)

2. POWODY NATURY METODOLOGICZNEJ – a) dane wtórne stwarzają możliwość

replikacji (wyniki badań cieszą się większym zaufaniem, jeżeli powtórzyły się w wielu

badaniach), badacz może wykorzystać dane zebrane przez innych wraz ze swoimi danymi

(zamiast prowadzić wielokrotne badania), b) dostępność danych zebranych w różnym

czasie pozwala stosować longitudinalne plany badawcze, można znaleźć podstawowe dla

siebie dane w badaniach przeprowadzonych lata temu i znaleźć podobne w badaniach

współczesnych, c) analiza wtórna poprawia jakość pomiaru, badany analizuje szczegółowe

wskaźniki, różnorodne zachowania, postawy, ma większe szanse na bardziej wyczerpujące

zdefiniowanie pojęcia, d) korzystanie z danych wtórnych zwiększa wielkość próby, jej

reprezentatywność i liczbę obserwacji, prowadzi do szerszych wniosków, e) dane wtórne

można wykorzystać w metodzie triangulacji, zwiększa to trafność wyników uzyskanych

w danych pierwotnych

3. POWODY NATURY EKONOMICZNEJ – korzystanie z istniejących danych jest tańsze

niż zbieranie nowych

problemy i ograniczenia wtórnej analizy danych:

- dane jedynie w przybliżeniu odpowiadają danym, jakie badacz chciałby wykorzystać

w procesie testowania hipotez,

- trudności z dostępem do istniejących danych,

- problem, gdy badacz nie dysponuje wystarczającymi informacjami w jaki sposób dane

zostały zebrane

SPIS LUDNOŚCI (inaczej enumeracja populacji, pierwszy raz przeprowadzona w Stanach

Zjednoczonych w 1790 r.) – polega na zbieraniu danych demograficznych, opisujących

2

populację na dokładnie zdefiniowanym terytorium, przeprowadzanym na zlecenie agencji

rządowych w określonym czasie i regularnych odstępach. Spis ludności powinien być

uniwersalny i obejmować każdą osobę na danym obszarze.

Spis ludności przeprowadza się w celu ułatwienia rządowi działań dot. polityki wew.

w dziedzinie podatków, poboru do wojska, celowości udzielania pomocy czy wykorzystywania

urzędników.

pełny spis ludności – spis ludności i gospodarstw domowych przeprowadzany co dziesięć lat,

narzędzie badawcze – kwestionariusz,

dane grupuje się w wiązki geograficzne: metropolitarne obszary statystyczne (jedno

hrabstwo lub więcej, cechuje je duże skupienie populacji i okolicznych społeczności

pozostających ze sobą w interakcji), miejsca objęte spisem (gęsto zaludnione okręgi,

które nie mają własnych, prawnie określonych władz), ścieżki spisowe (małe obszary

statystyczne, przeciętna liczba populacji ok.4000)

błędy w spisach ludności:

a) błędy w zakresie – dana osoba lub grupa osób nie zostały w ogóle policzone lub zostały

policzone dwukrotnie,

b) błędy treści – kiedy otrzymane informacje są nieprawidłowe, gdyż osoby badane

udzielają błędnych odpowiedzi

podstawowe dane uzyskane ze spisu ludności

formy danych:

1. drukowane raporty (tabele przedstawiające określone zbiory danych, dotyczą państwa,

stanów, metropolii, miast, hrabstw, osób na danym obszarze),

2. taśmy magnetofonowe (dla użytkowników potrzebujących bardziej szczegółowych

danych lub danych z różnych raportów),

3. mikrofisze (zawierają statystyki, tabele dla zbiorów kwartałów spisowych) ,

4. CD-ROMY (najwygodniejsze, coraz więcej danych gromadzonych w ten sposób)

inne dane:

aktualny sondaż populacji – przeprowadzany co miesiąc na wylosowanej próbie z populacji

Stanów Zjedn. rozumianej nieinstytucjonalnie (z wyłączeniem żołnierzy więźniów, osób

przewlekle chorych), celem jego jest dostarczenie danych dot. bezrobocia i danych

osobowych (wiek, płeć, rasa, stan cywilny, rodzinny, wykształcenie)

sondaż dot. amerykańskich gospodarstw domowych – przeprowadzany co 2 lata w

Stanach Zjedn. za pomocą ankiety, dotyczy wszystkich gospodarstw domowych, warunków

mieszkania, powodów wybrania danego mieszkania, ogólnej jakości życia

3

sondaż na temat wydatków konsumentów – w celu monitorowania zmian w cenach,

ma 3 formy: wywiad kwartalny (przeprowadzany co miesiąc, dot. kosztów utrzymania

poniesionych na 3 miesiące przed wywiadem), sondaż dzienniczkowy (co miesiąc, dot.

kosztów utrzymania przez kolejne dwa tygodnie, informacje są zapisywanie w dzienniczku),

sondaż w miejscach sprzedaży (pozwala zidentyfikować sklepy, które konsumenci

najczęściej odwiedzają)

szukanie danych wtórnych:

1.określić swoje potrzeby- sprawdzić indeksy rzeczowe w archiwach, określić

odpowiednie słownictwo,

2. zaznajomić się- przeszukać indeksy, katalogi, archiwa,

3. nawiązać pierwsze kontakty- z osobami mającymi dostęp do archiwów, zdobyć

informacje na temat korzystania z danych,

4. nawiązać kolejne kontakty- poprosić profesjonalistów o zweryfikowanie uzyskanych

informacji,

5. sprawdzić dostępność- zorientować się o ewentualnych trudnościach w zdobyciu

danych,

6.przeprowadzić analizę podstawową i analizy dodatkowe- jeżeli to konieczne,

po analizie podstawowej postarać się o dodatkowe dane.

podstawowe źródła informacji dla poszukujących

przewodniki, spisy danych archiwalnych i danych

wspomagające badaczy

danych wtórnych – katalogi,

posiadanych przez instytucje

POMIARY NIEINWAZYJNE

pomiar nieinwazyjny (pomiar niereaktywny) – każda metoda zbierania danych, która

wyłącza badacza z badanych interakcji, zdarzeń, zachowań (np. studiowanie powszechnie

dostępnych materiałów archiwalnych) , pomiary takie obejmują działania od analizowania

archiwów do obserwacji, tu np. badanie śladów fizycznych takich jak pomiary erozji

(np. stopień zużycia książek w bibliotece może być wskaźnikiem ich popularności) i

pomiary przyrostu (np. badanie ilości kurzu na urządzeniach jako wskaźnika częstości ich

używalności)

inne pomiary nieinwazyjne:

obserwacja prosta – osoba badająca to bierny obserwator, nie ma wpływu na zdarzenia, nie

ma kontroli nad zachowaniami, 4 typy obserwacji prostej:

1. obserwacja zewnętrznego wyglądu ciała i obserwacja znaków fizycznych- rejestrowanie

wyglądu zewnętrznego( tatuaże, fryzury, ubiór, biżuteria )

4

2. analiza zachowań ekspresyjnych- interpretacja zachowań, obserwacja jak blisko siebie

ludzie stoją, jak często się dotykają, jak często na siebie patrzą , obserwowanie gestów

3. analiza zajmowanych pozycji

się w przestrzeni społecznej,

4. obserwacja zachowań językowych- obserwowanie prowadzonych rozmów i związków

pomiędzy sposobami mówienia

zalety obserwacji prostej – obserwator nie jest odpowiedzialny za sytuacje, można

wykluczyć stronniczość

problemy związane z obserwacją prostą – dane mogą nie reprezentować całej populacji,

obserwator może się okazać stronniczy, badane sytuacje publiczne mogą ograniczyć dostęp

do obserwacji zachowań, wnioski zebrane w obserwacji prostej mogą nie być bezdyskusyjne

fizycznych-

obserwowanie

jak

ludzie

poruszają

źródła danych nieinwazyjnych: dokumenty archiwalne (dokumenty oficjalne-sądowe,

rządowe, wyborcze, informacje z massmediów, dokumenty osobiste- biografie, pamiętniki,

listy)

4

ROZDZIAŁ 4

Problemy etyczne badań w naukach społecznych.

Oszukiwanie jest jednym z elementów postępowania w badaniu i staje się coraz

powszechniejsze, ponieważ ma wiele zalet zarówno metodologicznych, jak i

praktycznych. Badacze często zbierają dane bez wiedzy osób badanych i czasami nie

przestrzegają zasady ochrony i zachowania tajności danych.

Dylemat etyczny polega na tym, że naukowcy stają w obliczu konfliktu pomiędzy

dwoma prawami: prawem badacza do prowadzenia badań i zdobywania wiedzy

oraz prawem osób uczestniczących w badaniach do samookreślenia, prywatności i

zachowania godności. Podjęcie decyzji o nieprowadzeniu badań, ponieważ naruszają

one dobra osobiste osób badanych, to poważne ograniczenie praw badaczy. Decyzja o

kontynuowaniu badań pomimo wątpliwej etycznie procedury (np. oszukiwanie) wiąże

się z pogwałceniem osób badanych.

Wyrażanie zgody jest to decyzja absolutnie niezbędna w sytuacjach, w których osoby

badane są narażone na ryzyko lub utratę wartości osobistych. Osoby badane muszą

wiedzieć , że ich uczestnictwo w badaniach jest zupełnie dobrowolne oraz powinny

wcześniej otrzymać pełną informację o korzyściach, prawach i niebezpieczeństwie

związanym z ich uczestnictwem w badaniach.

Strategia wyrażania zgody polega na:

1. Pełnym wyjaśnieniu zastosowanej procedury i celu, jakiemu ma ona służyć

2. Opisie mogących się pojawić niedogodności oraz rozmiarów rozsądnie

przewidywanego ryzyka

3. Opisie rozsądnie oczekiwanych korzyści

4. Ujawnieniu właściwych procedur alternatywnych, które mogą być korzystne

dla osoby badanej

5. Udzielaniu odpowiedzi na wszystkie pytania dotyczące procedury badawczej

6. Poinformowaniu, że osoba podejmująca decyzję ma wolny wybór i może w

każdej chwili odmówić kontynuowania udziału w badaniach bez jakiejkolwiek

szkody dla siebie.

Kompetencja oznacza, że każda decyzja podejmowana przez osobę odpowiedzialną i

dojrzałą, której udostępniono wszystkie niezbędne informacje jest decyzją właściwą.

Ogólnie rzecz biorąc, ludzie nie są w stanie wyrazić zgody jeżeli mają trudności natury

intelektualnej lub mają kłopoty z samookreśleniem się. Za osoby niekompetentne w

tym sensie uważa się małe dzieci, pacjentów znajdujących się w stanie śpiączki oraz

pacjentów psychiatrycznych.

Dobrowolność oznacza, że osoba zainteresowana powinna mieć rzeczywistą

możliwość wyrażania własnej zgody. Osoba ta powinna znaleźć się w takiej sytuacji,

aby jej decyzja była podjęta zgodnie z jej wolną wolą, bez jakichkolwiek elementów

przymusu, oszustwa, podstępu, nadużycia czy innych form wymuszania.

Zrozumienie czyli przekonanie, że osoby uczestniczące w badaniach wyraziły zgodę

na podstawie właściwej wiedzy o procedurze badawczej, zwłaszcza gdy jest ona

ryzykowna.

Prawo do prywatności jest do wolność jednostki co do wyboru czasu i okoliczności,

i co ważniejsze, zakresu, w jakim chce ona lub nie chce ujawniać swoich postaw,

wierzeń, zachowań i opinii. O prywatności mówi w trzech wymiarach są to:

1. istotność otrzymywanych informacji,

odnosi się do zakresu, w jakim informacje zbierane przez badacza mają

•

charakter prywatny lub potencjalnie zagrażający osobie badanej

2. otoczenie w jakim przeprowadzone są badania

może być od całkowicie prywatnego do w pełni publicznego

•

udzielanie informacji.

3.

możliwość identyfikowania danych personalnych oraz łączenia ich z

•

odpowiedziami udzielonymi przez osoby badane

Anonimowość badacze zapewniają anonimowość poprzez oddzielenie danych o

tożsamości osób badanych od informacji, jakich one udzielają. Osoba badana jest

uważana za osobę anonimową, jeżeli badacz lub inne osoby nie potrafią powiązać

konkretnych informacji z konkretnymi osobami badanymi. Jeżeli zatem informacja

zostanie udzielona anonimowo, a więc badacz nie będzie w stanie powiązać nazwisk z

danymi to tożsamość osoby badanej pozostaje niejawna nawet wtedy, kiedy udzieliła

ona bardzo osobistych informacji.

Poufność oznacza, że informacje identyfikujące osoby badane nie będą upubliczniane.

Opracowano wiele technik, aby zasada poufności nie została naruszona.Są to między

innymi:

1. Usunięcie danych identyfikacyjnych- usunięcie nazwisk, numeru ubezpieczenia

lub adresu

Wprowadzenie szerokich kategorii dla danych, np. posługiwanie się

2.

województwem zamiast miastem, rokiem urodzenia zamiast konkretnej daty

urodzenia

3. Grupowanie danych- tj. budowanie na podstawie danych indywidualnych

obrazu „ osoby przeciętnej” i udostępnianie tych danych zamiast danych

surowych.

4. Wprowadzenie błędu- rozmyślne wprowadzenie błędu do danych

indywidualnych i pozostawienie bez zmian danych pogrupowanych.

Kodeks etyczny tworzone są one po to, aby w zasadach postępowania uwzględnione

zostały specyficzne problemy i zagadnienia, z jakimi naukowcy mogą się spotkać w

badaniach prowadzonych w ramach określonej dyscypliny. Kodeksy uwrażliwiają

badaczy na ciążące na nich zobowiązania, a także zwracają uwagę na tę problematykę,

w ramach której istnieje pełna zgoda co do obowiązujących zasad etycznych

postępowania. Są one pomocne, ponieważ określają i wyjaśniają co jest dopuszczalne,

a co jest zakazane w badaniach naukowych..

ROZDZIAŁ 3

PODSTAWOWE ELEMENTY PROCESU BADAWCZEGO

1. PROBLEMY BADAWCZE- bodźce intelektualne wywołują­ce reakcję w

postaci badań naukowych. Nie wszystkie bodźce intelektualne mogą być badane w sposób

empiryczny i nie każde ludzkie zachowanie jest sterowane wiedzą naukową. Podstawowych

założeń przyjmowanych w nauce nie da się badać empirycznie. Nie są one dowiedzione i nie

da się ich dowieść. Proble-my, których nie można empirycznie uzasadnić (tzn. nie można

zidentyfikować z obserwowalnymi zachowaniami), lub te, które dotyczą subiektywnych

preferencji, wierzeń, wartości czy upodobań, nie poddają się badaniom empirycznym. Aby

problem badawczy był empirycznie uzasadniony, musi zostać w sposób jasny i dokładny

sformułowany. Brak jasności i dokładności może prowadzić do niejasnych wyników, które

mogą być sprzecznie interpretowane.

Formułując problem, badacz musi rozważyć jednostki analizy, tj. określić, jakie

są podstawowe elementy badanego zjawiska. Jednostka (czy poziom analizy wa­runkuje

wybór planu badawczego, metod zbierania danych oraz metod analizy da­nych. Abraham

Kapłan nazwał problem wyboru jednostek analizy problemem umiejscowienia. Problem

umiejscowienia można opisać jako wybór podstawowego przedmiotu badań w naukach

behawioralnych, przestrzeni cech do jego opisu i struktur po-jęciowych, w ramach których

będą formułowane hipotezy dotyczące tego przedmiotu.

Kiedy badacz dokonał już wyboru, musi dosto-sować procedury badawcze, zwłaszcza poziom

i zakres uogólnień oraz sformułowań teoretycznych tak, aby były one zgodne z wybranymi

jednostkami analizy.

Dwa rodzaje błędów, których badacze powinni być świadomi:

Błąd ekologizmu- wyprowadzanie wniosków o jednostkach bezpośred­nio z wyników

utrzymanych dla grup, społeczeństw czy narodów.

Błąd indywidualizmu- wyprowadzanie wniosków o grupach, społeczeń­stwach czy

narodach bezpośrednio z danych dotyczących zachowań jed­nostek.

2. ZMIENNE

Pojęcia są abstrakcjami odzwierciedlającymi zjawiska empiryczne. Aby przejść z poziomu

pojęciowego na poziom empiryczny, pojęcia muszą zostać przekształcone w zmienne. To

właśnie w postaci zmiennych pojęcia są uwzględniane w hipotezach badawczych. Pojęcia

są przekształcane w zmienne poprzez ich zamianę lub prze-kształcenie w zbiór wartości.

Zmienna- właściwość empiryczna mająca dwie lub więcej wartości. Jeżeli ba­dana przez nas

właściwość może przybierać różne wartości, to możemy ją potrak­tować jako zmienną.

Zmienna, która ma tylko dwie wartości, nazywana jest zmienną dychotomiczną.

Rodzaje zmiennych:

■ Zmienna zależna (zmienna kryterialna)- zmienna, którą badacz stara się wyjaśnić.

■ Zmienna niezależna (zmienna wyjaśniająca, zmienna predykcyjna)- zmienna, która

powoduje zmiany wartości zmien­nej zależnej.

■ Zmienna kontrolna- zmienna używana przez badaczy do sprawdzania możliwości, że

związek pomiędzy zmienną zależną i zmienną niezależną jest związkiem pozornym- innymi

słowy, może zostać wyjaśniony je­dynie przy obecności innej zmiennej niż tych, które

uwzględniliśmy w hipotezie badawczej. Związek nie jest związkiem pozornym jeżeli wpływ

in­nych zmiennych zostanie wyeliminowany (lub będzie kontrolowany), a związek pomiędzy

zmienną zależną i zmienna niezależną będzie nadal obserwowany. Posługując się zmiennymi

kontrolnymi, badacz może się upewnić, że pomiędzy zmiennymi istnieje rzeczywiste,

przyczy-nowe powiązanie, takie jak to zostało określone w hipotezie, i że obserwowany

związek nie wynika z innego, nie zakładanego związku z innymi zjawiskami

■ Zmienna ciągła- zmienna, która nie ma określonej swojej minimalnej je­dnostki, np.

długość.

■ Zmienna dyskretna- zmienna, która ma swoją minimalną jednostkę, np. liczba dzieci w

rodzinie.

Rozróżnienie na zmienne zależne i zmienne niezależne ma charakter analityczny i odnosi się

jedynie do celu badania. W świecie rzeczywistym zmienne nie są ani zależne, ani niezależne:

to badacz decyduje, jak je interpreto-wać, a decyzja ta wynika z celu badania. Zmienna

niezależna w jednym badaniu może się stać zmienną zależną w innym. Ten sam badacz,

biorąc udział w różnych projektach badawczych, może klasyfikować tę samą zmienną w

różny sposób.

3. ZWIĄZKI w badaniach naukowych to zawsze związki pomiędzy dwoma zjawis­kami.

Jeżeli powiemy, że zmienna X i Y są ze sobą powiązane, to mamy na myśli, że istnieje coś

wspólnego dla tych obu zmiennych.

Współzmienność (inaczej kowariancja)- przyjmując w badaniach empirycznych, że istnieje

związek po-między dwiema czy więcej zmiennymi, zakładamy tym samym, że wartości

jednej zmiennej będą się zmieniać wraz ze zmianami wartości innych zmiennych.

Rodzaje związków:

Dwie zmienne są ze sobą powiązane, jeżeli zmiany wartości jednej zmiennej powodują

systematyczne zmiany wartości drugiej.

• Kierunek związku- mamy na myśli to, czy jest on dodat­ni (pozytywny) czy

ujemny (negatywny).

- Związek dodatni- wraz ze wzrostem wartości jednej zmiennej rosną także

wartości drugiej.

- Związek ujemny- wraz ze wzrostem wartości jednej zmiennej wartości drugiej

maleją. Wysokie wartości jednej zmiennej są po­wiązane z niskimi wartościami

drugiej.

•

Siłą związku- zakres, w jakim zmienne współzmieniają się dodatnio lub ujemnie.

­ Związek doskonały (idealny)- największa możliwa siła związku. Jeżeli

związek pomiędzy dwiema zmiennymi jest związkiem doskonałym, to wartość

jednej lub więcej zmien­nych niezależnych dokładnie wyznacza wartość

zmiennej zależnej.

­ Najmniejsza siła związku (związek zero­wy)- w ogóle nie ma

współzmienności pomiędzy wartościami zmiennej zależnej i zmiennej

niezależnej. Oznacza to, że zmienne te nie są ze sobą powiązane. Zmiany

wartości jednej zmiennej nie wpływają na zmiany wartości dru­giej zmiennej.

4. HIPOTEZY­ zaproponowane przez nas odpowiedź, jakiej można udzielić na pytanie

badawcze. Wyrażane są w postaci jasno określonego związku pomiędzy zmienną zależną

i zmienną niezależną. Hipotezy to proponowane odpowiedzi, ponieważ zostaną one

zweryfikowane dopiero po przeprowadzeniu badań empirycznych. Budując hipote-zę, badacz

nie wie, czy zostanie ona potwierdzona czy nie. Najpierw hipotezy tworzy-my, a potem

je weryfikujemy. Jeżeli hipoteza zostanie odrzucona, to należy zbudować następną; jeżeli

hipotezą zostanie przyjęta, to będzie ona włączona do wiedzy naukowej.

Hipotezy można wyprowadzać dedukcyjnie- z teorii, indukcyjnie­ na pod­stawie obserwacji,

czy intuicyjnie, albo łącząc elementy tych sposobów.

Cechy charakterystyczne hipotez badawczych:

■ Hipotezy muszą być jasno sformułowane. Badacz musi zdefiniować po­jęciowo i

operacyjnie wszystkie zmienne.

■

Hipotezy są konkretne. Badacz określa, jakie są oczekiwane związki po­między

zmiennymi w terminach kierunku (dodatni czy ujemny) i warun­ków, w jakich dany związek

będzie zachodził.

■ Hipotezy są sprawdzalne za pomocą dostępnych metod. Ocena hipotezy za­leży od tego.

czy istnieją odpowiednie metody pozwalające na jej przetes­towanie.

■ Hipotezy naukowe są pozbawione elementów wartościujących. Ponieważ badania w

naukach społecznych dzieją się w społecznym otoczeniu, badacz musi być świadomy własnej

stronniczości i starać się uczynić ją jawną.

5. ŹRÓDŁA INFORMACJI O BADANIACH I HIPOTEZACH NAUKOWYCH

Można korzys-tać z:

- teorii,

- bezpośrednich obserwacji,

- własnej intuicji, traktując każdy z tych sposobów niezależnie lub je łącząc.

ROZDZIAŁ 1

Nauka od łac. Scire – wiedzieć

3 sposoby zdobywania wiedzy

- odwołujący się do autorytetu

- odwołujący się do wiary

- racjonalny

Model oparty na autorytecie

Poszukiwanie wiedzy przez odwoływanie się do osób, które z powodów politycznych lub

społecznych uznaje się za źródło tej wiedzy. „Zdolność generowania wiedzy przypisywana

jest autorytetom społ. i polit.”

Model oparty na wierze

Wiedza wśród autorytetów ponadnaturalnych (wróżbici, wyrocznie, media). Wykorzystuje się

tu ceremonie, rytuał. Duże zapotrzebowanie na taką wiedzę w syt. depresyjnych .

Model racjonalny

Wiedza zdobywana przez odwołanie się do reguł i logiki

Założenia racjonalizmu:

- możliwość poznania niezależnie od zjawisk dostępnych obserwacji

- wiedza jest niezależna od mojego osobistego doświadczenia

Dotyczy wiedzy zasadniczo możliwej, logicznej, dopuszczalnej.

Logika- nauka normatywna- sformułowanie kryteriów odróżniania naukowych pytań od

nienaukowego myślenia.

Matematyka- ucielaśnienia racjonalizmu. Skłąd i twierdzenia uniwersalne, trafne, pewne,

niezależne od świata empirycznego.

Tautologia- twierdzenia, które są prawdziwe tylko na mocy ich formy logicznej.

Epistemologia- badania podstaw wiedzy, zajmuje się przesłankami koniecznymi do

prowadzenia naukowej dyskusji, rolą tych przesłanek.

Podstawowe założenia przyjmowane w nauce

Natura jest uporządkowana

regularność i porządek w rzeczywistym świecie

każda zmienna ma swój schemat

rzeczywistość w nauce skąda się z emiprycznie obserwowalnych obiektów, zdarzeń-

istniejacych bez względu na ludzką interwencję

Natura jest poznawalna

2.

- ludzie są częścią natury na tyle na ile są nią inne obiekty

- te same metody do badania siebie i innych zjawisk

- powtarzlność zjawisk

- człowiek poznaje siebie i innych

3. Wszystkie naturalne zjawiska mają naturalne przyczyny

- jest to skrótowy opis rewolucji naukowej

- \podejście naukowe w opozycji do wyjaśnień ponadnaturalnych

4. Nic nie jest doweidzione samo w sobie

- wiedza naukowa nie jest prawdziwa sama w sobie

- prawdziwość wiedzy musi być obiektywnie doświadczona

1.

-

-

-

sceptyczne i krytyczne myślenie naukowe

5 Wiedza jest wyprowadzana z nabywanego doświadczenia

nauka musi być empiryczna jeśli ma być zrozumiana

wiedza jest produktem naszego doświadczenia

obserwowanie nie jest prawdziwe samo w sobie ani wolne od terminów

6 Wiedza przewyższa ignorację

wszelka wiedza ma charakter względny i się zmienia

prawda w nauce zawsze zależy od dowodów, metod i teorii

prawda dopuszcza modyfikację

-

5.

-

-

-

6.

-

-

-

Cele nauk społecznych

Cele podstawowe: dostarczenie dającej się zweryfikować wiedzy, która pomaga wyjaśnić,

przewidzieć i zrozumieć zjawiska empiryczne.

1.Wyjaśnienie naukowe

cel naukowców- znalezienie ogólnego wyjaśnienia dla danego zjawiska. Od czasów Huma

wyjaśnienie opisuje syt., gdzie jedno zjawisko jest wyjaśniane przez drugie, przez odwołanie

się do praw ogólnych. A te tworzą podstawy wyjasnienia konkretnych zjawisk.

Wg R.Braithwaite’a „ funkcją nauki jest ustaleni praw ogólnych, dot. Zdarzeń empirycznych

lub zachowań obiektów.”

C. Hempel- wyjaśnianie dedukcyjne i probalistyczne

Dedukcyjne- wymaga:

uniwersalnych generalizacji

-

ustalenia warunków w jakich te generalizacje są prawdziwe

-

zdarzenia które mają zostać wyjaśnione

-

reguł logiki formalnej

-

Przesłanki prowadzą do wniosków. Dane zjawisko wyjaśniamy przez wyprowadzenie z

prawa ogólnego.

Jest to najmocniejszy rodzaj wyjasniania, bo wnioski są tu zawsze prawdziwe jeżeli

prawdziwe są przesłanki.

Probalistyczne- zjawisko, które ma zostać wyjaśnione zostało powiązane z jego

wcześniejszymi przejawami.

arytmetyczny stosunek jednego zjawiska do drugiego (n procent z X=Y) lub jest

uogólnieniem wyrażającym jakieś tendencje. Wnioski nie mogą być wyprowadzane z

absolutną pewnością.

2.Przewidywanie- taka umiejętność to podstawowa cecha myślenia naukowego. Jeśli wiedza

To wyjaśnienie odwołuje się do uogólnień wyrażających

nie jest dostateczna to niemożliwe jest przewidywanie.

Przewidywanie może okazać się nietrafne gdy

prawo lub generalizacja nie są prawdziwe

-

przyczyny zostały źle zinterpretowane

-

Przewidywanie to odwrotność wyjaśniania.

Struktura logiczna jest wyjaśniania jest identyczna struktura przewidywania. Różnica tkwi w

perspektywie naukowców.

3. Rozumienie-Verstehen

oparte na empatii

-

Wg tradycyjnego rozumienia słowa Verstehen nauki przyrodnicze i społeczne tworzą dwie

odmienne dziedziny wiedzy, przez naturę właściwego dla nich przedmiotu badawczego.

Rozumienie predyktywne- (empiryzm logiczny)- wiedzę obiektywną można uzyskać w

naukach społecznych, przez badanie świata społ. i przyrodniczego używając nawet tych

samych reguł metodologicznych.

Rola metodologii

Metodologia nauk to system jasno określonych reguł i procedur do których odwołują

się badania. To system samokorygujący, Twierdzenie musi być logicznie udowodnione.

Dowód musi być przemyślany oraz sprawdzony za pomocą wnioskowania. Dzięki metodom

metodologia jako nauka jest systemem samokorugującym.

Metodologia dostarcza reguł komunikowania, ułatwia komunikowanie się badaczy, których

ma łączyć wspólne doświadczenie.

Replikacja- chroni przed niezamierzonymi błędami, jest powtarzaniem badań w taki sam

sposób.

Metodologia dostarcza reguł wnioskowania

Głównym narzędziem podejścia naukowego jest logika (system reguł wnioskowania

pozwalający na wyprowadzenie rzetelnych wniosków z obserwowanych faktów).

Metodologia wymaga kompetentnego logicznego wnioskowania.

Metodologia dostarcza reguł intersubiektywności

Wyjaśnia akceptowane kryteria empirycznej obiektywności – prawdy oraz metody i techniki

jej weryfikacji. Obiektywność zależy od weryfikacji.

Intersubiektywność- wymiana inf. Wśród naukowców, dotyczących wyników i faktów jest

konieczna.

Prawdziwość twierdzenia wynika z doświadczenia, trafność z jego wewnętrzenj zgodności

lub zgodności z innymi twierdzeniami.

Bycie intersubiektywnym oznacza, ze wiedza i metodologia muszą być komunikowalne.

Rewolucja naukowa

Metodologia jest normatywna, bo żąda zgodności z jej zasadami. T. Kuhn wprowadził

rozróżnienie między nauką normalną a rewolucyjną.

Normalna- rutynowa weryfikacja teorii dominującej w danym momencie hist. Paradygmaty

są ściśle powiązane z koncepcją nauki normalnej. „ pewne akceptowane wzory współczesnej

praktyki naukowej (prawa, teorie...) tworzą model, z którego wyłania się jakaś tradycja

badań.” Naukowcy, których badania wywodzą się z powielanego paradygmatu, są

psychologicznie podporządkowani tym samym regułom, normom praktyki naukowej.

Paradygmaty są konieczne, bo bez nich nie mogły by być realizowane działania zespołowe.

Kuhn widział naukę rewolucyjną jako nagły rozwój konkurencyjnego paradygmatu. Zmiana

paradygmatu to rewolucja w nauce. Odrzucenie aktualnego paradygmatu zaczyna się od

próby jego weryfikacji. Wg Kuhna brak zgodności paradygmatu z wynikami badań to

anomalie. Tworzy się paradygmat konkurencyjny i konflikt wśród naukowców. Po akceptacji

wszystko wraca do normy i działań typowych dla nauki normatywnej. Okres konfliktu to

często bezcelowe badania i przypadkowe odkrycia.

Wg Kuhna może nie być logiki odkrycia a jedynie jego kontekst socjopsychologiczny,

ścieranie się naukowców.

Wg Poppera naukowcy powinni tworzyć „społeczeństwa otwarte”, w których nie ma

dominującego paradygmatu. Nauka powinna być w stanie ciągłej rewolucji, krytyka istotą

działań naukowych, bo inaczej naukowcy stają się więźniami własnego paradygmatu.

Konteksty działalności naukowej:

- uzasadniania- odnosi się do działań badaczy podejmowanych wtedy, gdy próbują

oni weryfikować w sposób logiczny i empiryczny twierdzenia nauki. Metody nauki

określają logikę uzasadniania.

Odkrycia- nie są ograniczone przez metodologię. Metody nie powinny być traktowane

-

jako przewodniki. Istotne są twórczość, intuicja, wyobraźnia.

Proces badawczy- całościowy schemat działań, które podejmują naukowcy w celu

wytworzenia wiedzy, to paradygmat naukowych dociekań.

Wiedza naukowa oparta na wnioskowaniu i doświadczeniu.

Cykliczna natura procesu badawczego to jego bardzo istotna cecha. Jest procesem

samokorygującym. Badacze testują wstępne wnioski empirycznie i logicznie.

Podsumowanie

Czynnikiem jednoczącym naukę jest jej metodologia, a nie jej przedmiot ba-dania.

1.

To założenia, na których opiera się metodologia, odróżniają podejście na-

ukowe od innych sposobów zdobywania wiedzy.

W podejściu naukowym przyjmuje się następujące założenia: natura jest

2.

uporządkowana, natura jest poznawalna, zjawiska naturalne mają naturalne przyczyny,

nic nie jest oczywiste samo w sobie, wiedza jest wyprowadzana z nabytego do-

świadczenia, wiedza nie jest pewna, a jednak przewyższa ignorancję.

Metodologia podejścia naukowego służy trzem podstawowym celom: dostar-

3.

cza reguł komunikacji, reguł wiarygodnego wnioskowania oraz reguł intersubiektywności

(możliwości dzielenia się wiedzą). Te trzy systemy reguł pozwalają nam

zrozumieć, wyjaśnić i przewidzieć własne zachowania i własne środowisko w spo-sób, w

jaki inne sposoby gromadzenia informacji (oparty na autorytecie, wierze i rozumie) nie są w

stanie tego uczynić.

4. Podejście naukowe dostarcza wiedzy, która może zostać zweryfikowana za-równo na

drodze wnioskowania, jak i poprzez odwołanie się do dowodów dostar-czanych przez

zmysły. Metoda naukowa wymaga ścisłego respektowania zasad lo-giki i obserwacji. Owo

respektowanie jest wrogiem myślenia dogmatycznego, po-nieważ proces badawczy jest

cykliczny i samokorygujący. Racjonalna krytyka powinna się stać sercem przedsięwzięć

naukowych, a nauka powinna się znajdować w stanie ciągłej rewolucji. Społeczności

naukowców, podobnie jak inne grupy profesjonalistów, są zaangażowane w wewnętrzną

walkę o władzę, która nie zawsze sprzyja postępowi nauki. Walka o władzę jest nieunikniona.

Twierdzenia nauki są, ostatecznie akceptowane, jednak w takim zakresie, w jakim spełniają

postulaty me-todologii nauki.

Rozdział 10 (strony 240-252) – BADANIA SONDAŻOWE

METODY ZBIERANIA DANYCH SONDAŻOWYCH :

I. ANKIETA POCZTOWA – metoda zbierania danych bez pośrednictwa

ankietera.

1. Zalety ankiety pocztowej :

Niski koszt w porównaniu z innymi metodami – szczególnie widoczne

w przypadku, gdy badana populacja jest rozproszona na dużym obszarze. Metoda

ta nie wymaga wyszkolonego zespołu ankieterów. Koszty obejmują planowanie,

dobór próby, powielanie, wysyłanie i dostarczanie kopert zwrotnych. Również

przetwarzanie i analizowanie danych jest łatwiejsze i tańsze w porównaniu z innymi

metodami sondażowymi.

Obniżenie błędu stronniczości – źródłem mogą być indywidualne cechy

ankieterów i zróżnicowanie ich umiejętności.

Większa anonimowość – ankiety zapewniają wysoki stopień anonimowości.

Jest to szczególnie istotne w przypadku pytań dotyczących drażliwych tematów.

Udzielanie przemyślanych odpowiedzi i możliwość konsultacji – respondenci

mają czas, aby się zastanowić nad odpowiedzią i odwołać do innych źródeł.

Dostępność – ankiety pozwalają na zbadanie, po niskich kosztach, prób osób

rozproszonych na dużym obszarze geograficznym.

2. Wady ankiety pocztowej :

Wymaga prostych pytań – ankieta wymaga prostych, jasno sformułowanych pytań

i czytelnych instrukcji.

Brak możliwości sondowania – odpowiedzi muszą być traktowane jako ostateczne.

Ankieta nie zapewnia badaczom możliwości sondowania respondentów, w celu

uzyskania dodatkowych informacji.

Utrata kontroli nad tym, kto udziela odpowiedzi – badacz nie może kontrolować,

kto wypełnia ankietę.

Niski odsetek odpowiedzi – odsetek odpowiedzi to procent respondentów w próbie,

którzy zwrócili wypełnione ankiety. Odsetek odpowiedzi w badaniach pocztowych

waha się w granicach od 20 do 40%. Osoby, które nie udzieliły odpowiedzi są to

często osoby gorzej wykształcone, od osób które udzieliły odpowiedzi. Ponadto

mają problemy ze zrozumieniem pytań, często są to osoby starsze, nie potrafiące

sformułować odpowiedzi lub osoby bardzo ruchliwe, które trudno zlokalizować.

Tym samym grupa respondentów nie jest dobrą reprezentacją zdefiniowanej

wyjściowo przez badacza populacji.

3. Czynniki wpływające na odsetek odpowiedzi w badaniach pocztowych :

Sponsoring – sponsorowanie badań wpływa motywująco na respondentów.

Badacze powinni umieszczać informacje o sponsorze, w postaci listu dołączonego

do ankiety. Sponsorowanie wpływa na odsetek odpowiedzi, gdyż przekonuje

o legalności badań i ich wartości oraz wpływa na spostrzegane przez nich sankcje

z powodu nieudzielania odpowiedzi.

Zachęcanie do odpowiadania – można tu zastosować kilka metod :

Odwoływanie się do dobrej woli respondentów i informowanie, że badacz

potrzebuje ich pomocy.

Gratyfikacja pieniężna

Dołączanie do ankiety listu od profesjonalnych instytucji, w którym popierają

one prowadzone badania, a także zamieszczanie ogłoszeń o publikacji

wyników badań w profesjonalnych wydawnictwach.

Wygląd ankiety i sposoby jej wysyłania – ważny rodzaj druku, kolor, długość oraz

rodzaj listu towarzyszącego.

List towarzyszący – ma za zadanie przekonać respondentów do wypełnienia

i odesłania ankiety. Musi zawierać dane sponsora, cel badań oraz zapewnić

respondenta o anonimowości. Dwie formy do wyboru : list formalny i osobisty

(większa skuteczność).

Sposób wysyłania – należy dołączyć do ankiety własnoręcznie zaadresowaną

kopertę ze znaczkiem.

Czas wysyłania – nie zaleca się wysyłania ankiet w okresie wakacyjnym.

Metoda kompletnego planu – składa się z procedur, które dzielimy na 2 grupy :

Konstruowanie kwestionariusza (wygląd koperty, ankiety, porządek pytań)

Wdrażanie badania – procedura ta polega na przypominaniu

- drugi tydzień wysłanie przypominającej pocztówki, do tych którzy nie

odpowiedzieli w pierwszym tygodniu,

- pod koniec trzeciego tygodnia drugi list przypominający i nowa ankietę wraz

z kopertą zwrotną,

- po 7 tygodniach kolejny list, tym razem polecony, z nowym egzemplarzem

ankiety.

Dobór respondentów

Analfabeci powinni zostać wykluczeni z badania

Zainteresowanie lub znajomość tematu badań jest głównym czynnikiem

zwiększającym odsetek odpowiedzi

Im lepiej wykształcone są osoby badane, tym większy jest zwrot ankiet

Wyspecjalizowani fachowcy chętniej odsyłają ankiety

II. WYWIAD OSOBISTY – sytuacja bezpośredniej relacji interpersonalnej,

w której osoba prowadząca wywiad zadaje pytania respondentowi opracowane w

taki sposób, aby udzielone odpowiedzi pozostawały w związku z hipotezą badawczą.

Pytania, sposób ich formułowania i ich kolejność to struktura kwestionariusza.

1. Rodzaje wywiadu :

Wywiad według ustrukturowanego planu – oparty jest na trzech założeniach :

Można przyjąć, że w przypadku każdego celu badawczego respondenci

posługują się wystarczająco podobnym słownictwem, co pozwala

na formułowanie pytań mających takie samo znaczenie dla każdego z nich.

Wszystkie pytania można sformułować w takiej postaci, która jest jednakowo

czytelna dla wszystkich respondentów.

Jeżeli znaczenie każdego pytania ma być identyczne dla wszystkich

respondentów, to również kontekst musi być identyczny, w związku z tym

kolejność pytań musi być taka sama.

Wywiad zogniskowany – cztery podstawowe cechy :

Odbywa się z udziałem tych respondentów, o których wiadomo, że maja

określone doświadczenia.

Odwołuje się do sytuacji, które były analizowane przed rozpoczęciem

wywiadu.

Przeprowadzany jest zgodnie z planem, który określa tematy istotne z punktu

widzenia hipotezy badawczej.

Skupia się na tych doświadczeniach badanych osób, które dotyczą badanej

sytuacji.

Wywiad nieukierunkowany (swobodny) :

Badacz nie posługuje się wcześniej przygotowanym planem

Pytań nie zadaje w ustalonej kolejności

Zachęca osobę badaną do swobodnego opisywania swoich doświadczeń,

ważnych zdarzeń, ujawnienia poglądów

Osoba prowadząca ma swobodę w doborze tematów rozmowy i zadawaniu

pytań szczegółowych w trakcie wywiadu

ROZDZIAŁ 10 – 2

Wywiad osobisty a ankieta pocztowa.

Wady i zalety wywiadu osobistego:

ZALETY:

• Elastyczność procedury zadawania pytań. W zależności od problemu badawczego

wywiady mogą się rozciągać od wysoko ustrukturowanych do nieustrukturowanych.

W wywiadzie zogniskowanym i nieukierunkowanym osoba prowadząca wywiad może

wyjaśnić znaczenie pytań i zbierać dodatkowe dane.

• Kontrolowanie sytuacji, w jakiej prowadzony jest wywiad. Osoba prowadząca wywiad

określa , kto odpowiada na pytania, gdzie wywiad jest przeprowadzany i odpowiada za

porządek zadawania pytań.

• Wysoki odsetek odpowiedzi. Wywiad osobisty daje wyższy odsetek odpowiedzi w

porównaniu z ankietą pocztową.

• Pełniejsze informacje. Osoby prowadzące wywiad mogą zarówno pytać respondentów o

dodatkowe informacje , jak i rejestrować spontaniczne reakcje.

WADY:

Wyższe koszty. Wywiad może się okazać techniką drogą, zwłaszcza gdy respondenci są

rozrzuceni na dużym obszarze geograficznym.

• Stronniczość osoby prowadzącej wywiad. Cechy charakterystyczne osób prowadzących

wywiad i różnice w technice jego przeprowadzania mogą wpłynąć na odpowiedzi

respondentów.

• Brak anonimowości. Obecność osoby przeprowadzającej wywiad może sprawić, że

respondent będzie się czuł zagrożony lub zastraszony.

•

Zasady prowadzenia wywiadu:

Pierwszym krokiem w prowadzeniu wywiadu jest nakłonienie respondenta do współpracy

i przekazanie mu niezbędnych informacji. Zachęcając respondenta do współpracy , warto

uwzględnić trzy następujące zasady.:

1. Respondent musi czuć, że jego kontakt z osobą prowadzącą wywiad będzie przyjemny

i satysfakcjonujący.

Respondent musi postrzegać badanie jako warte wysiłku z jego strony . Musi zostać

2.

przekonany, że badanie może jemu samemu przynieść korzyści, jak również o tym, że

dotyczy ono ważnej problematyki i że jego współpraca jest bardzo ważna.

3. Należy przezwyciężyć przeszkody, jakie zdaniem respondenta jakie zdaniem

respondenta utrudniają mu udział w badaniu. Osoba prowadząca wywiad powinna w

przyjacielski sposób wyjaśnić cel badania, metodę doboru respondentów i zapewnić o

poufnym charakterze wywiadu.

Po wstępnym przedstawieniu się osoba prowadząca może rozpocząć wywiad. Istnieje wiele

konkretnych zasad, których warto przestrzegać:

Można się posługiwać kwestionariuszem, ale powinno się z niego korzystać w sposób

nieformalny.

Wywiad powinien być prowadzony w nieformalnej i przyjemnej atmosferze.

Pytania powinny być zadawane dokładnie i formułowane tak, jak to zostało zapisane

w kwestionariuszu. Nawet małe opuszczenia, czy zmiany w sposobie formułowania

pytań mogą zniekształcić wyniki.

Pytania należy czytać powoli. Wolne tempo pozwala osobie prowadzącej wywiad na

wyraźniejsze artykułowanie słów, a respondentom daje czas na zrozumienie pytania i

sformułowanie odpowiedzi.

Pytania powinny być prezentowane w takim samym porządku jak w kwestionariuszu.

Należy zadać wszystkie pytania, które znalazły się w kwestionariuszu

Pytania, które zostały źle zrozumiane lub źle zinterpretowane, powinny być

powtórzone i wyjaśnione.

Sondowanie.

Sondowanie to technika stosowana przez osobę prowadzącą wywiad do stymulowania

dyskusji i otrzymywania większej ilości informacji. Pytanie zostało zadane i odpowiedź

została udzielona. Z różnych powodów odpowiedź ta może być niewłaściwa i może

wymagać od osoby prowadzącej wywiad poszukiwania dalszych informacji potrzebnych do

zrealizowania celu sondażu. Sondowanie jest działaniem pozwalającym na uzyskanie takich

informacji.

Sondowanie spełnia dwie funkcje:

Motywuje respondentów do rozszerzenia , objaśnienia własnej odpowiedzi, czy też do

wyjaśniania powodów udzielania takiej właśnie odpowiedzi

Pomaga zogniskować rozmowę na konkretnym celu wywiadu

Im wywiad jest mniej ustrukturowany, tym ważniejszą funkcję pełni sondowanie jako

instrument wydobywania i zachęcania respondenta do udzielania dalszych informacji.

Wywiad telefoniczny.

Wywiad telefoniczny, nazywany też sondażem telefonicznym można

scharakteryzować jako paraosobistą metodę zbierania danych.

Podstawowym uzasadnieniem stosunkowo szerokiego wykorzystywania wywiadu

telefonicznego jest możliwość dotarcia do więcej niż dziewięć dziesiątych populacji.

Również powody natury ekonomicznej zadecydowały, że wywiad telefoniczny stał się

bardziej atrakcyjny. Rosnące płace i koszty paliwa sprawiły bowiem, że metoda wywiadu

osobistego stała się niezwykle droga. Tymczasem telefon jest powszechnie dostępny, a jego

wykorzystanie pozwala na istotną oszczędność kosztów. Co więcej, w przypadku wywiadu

telefonicznego odsetek odpowiedzi jest większy niż w przypadku wywiadu osobistego.

Zmiany technologiczne i ulepszenia techniki telefonicznej sprawiły, że wywiad

telefoniczny stał się łatwiejszy. Można też pobrać losową próbę numerów telefonicznych,

stosując metodę zwaną wybieraniem numerów za pomocą liczb losowych (RDD- random

digit dialing ). Aby zastosować tę metodę należy najpierw określić wszystkie czynne

centrale telefoniczne na wybranym obszarze. Następnie należy wybrać potencjalny numer

telefonu, losowo określając centralę telefoniczną i przypisać jej losowe numery mieszczące

się między 0001 a 9999. Dodatkowe numery telefonu uzyskuje się, powtarzając te dwa

kroki. W trakcie wywiadu eliminuje się nieczynne numery telefoniczne i te, które nie dają

połączenia z gospodarstwami domowymi. Zastosowanie komputerów usprawniło i ułatwiło

stosowanie metody wybierania numerów za pomocą liczb losowych. Można je bowiem

tak zaprogramować, aby wybierały losowo zarówno centrale telefoniczne jak i końcowe

numery, dzwoniły pod wybrany numer i eliminowały z listy te numery telefonów, pod

którymi przeprowadzono już wywiad, czy też te, które są nieczynne lub nie są połączeniami z

gospodarstwami domowymi.

Wywiad telefoniczny, pominąwszy jego względną stronniczość, pozwala na

zwiększenie jakości otrzymanych danych. Na ogół osoby prowadzące wywiad telefoniczny

pracują w jednym pomieszczeniu, a osoby nadzorujące ich prace mogą śledzić ich działania

w sposób ciągły. Dzięki temu można się upewnić, że osoby prowadząc wywiad właściwie

zadają pytania, natomiast badacze mogą natychmiast reagować w przypadku jakichś

problemów.

Jedną z najnowszych metod wykorzystywaną w sondażach telefonicznych jest

stosowanie skomputeryzowanych kwestionariuszy. W wywiadzie telefonicznym ze

wspomaganiem komputerowym (CATI- computer assisted telephone interviewing)

osoba prowadząca wywiad siedzi przy terminalu komputerowym i zadaje pytanie przez

telefon po wyświetleniu go na ekranie monitora. Następnie koduje odpowiedź respondenta

i zapisuje ją na dysku, a wtedy na ekranie pojawia się następne pytanie. Spośród zalet

CATI można wymienić szybkość badania oraz możliwość stosowania złożonych, wcześniej

przygotowanych instrukcji. CATI nie nadaje się jednak do stosowania w przypadku pytań

otwartych.

Wady i zalety wywiadu telefonicznego:

ZALETY:

Przeciętne koszty

w krótkim czasie do dużej liczby

• Wywiad telefoniczny pozwala na dotarcie

respondentów. Osoby prowadzące wywiad mogą wykorzystywać

komputer do

bezpośredniego kodowania danych, które później złożą się na bazę danych

• Wywiad telefoniczny umożliwia dotarcie do osób, które niechętnie udzielają odpowiedzi

w badaniach pocztowych lub odmawiają udziału w wywiadach osobistych

• Umieszczenie osób prowadzących wywiady telefoniczne w jednym centralnym

pomieszczeniu pozwala na kontrolowanie poprawności zadawania pytań i poprawności

rejestrowania danych

•

WADY:

• Możliwość odmowy odpowiedzi na drażliwe pytania. Respondenci mogą nie zechcieć

rozmawiać przez telefon na niektóre tematy

• „Przerywanie” wywiadu. Respondenci mogą przerwać wywiad, zanim zostanie In

zakończony

• Mniej informacji. Osoby prowadzące wywiad nie mogą zebrać dodatkowych informacji o

cechach respondenta czy jego otoczeniu.

Rozdział 9

Podstawowe metody zbierania danych

•

•

•

•

Techniki obserwacyjne

Badania sondażowe

Wtórna analiza danych

Badania jakościowe

Triangulacja – stosowanie więcej niż jednego sposobu zbierania danych w celu

przetestowania tej samej hipotezy

Rola obserwacji

Podstawową zaletą obserwacji jest:

• Bezpośredniość

Badacz może studiować zachowania podczas ich trwania, nie musi pytać, może obserwować.

Przy pomocy obserwacji badacz opisuje przebieg zjawiska w naturalnych warunkach, może

obserwować wpływ środowiska na osoby badane.

Obserwacja może polegać na prostym obserwowaniu, może też posługiwać się aparaturą

Metodę obserwacji stosuje się:

• By uzyskać dane do postawienia hipotezy

• Zebrać dodatkowe dane pomocnicze potrzebne do interpretowania wyników

otrzymanych za pomocą innych metod

• Jako podstawową metodę zbierania danych w badaniach opisowych

Obserwacja jest techniką zróżnicowaną może być przeprowadzona w warunkach naturalnych

lub laboratorium.

Badacze mogą:

• Sami stać się członkami badanej grupy (obserwacja uczestnicząca)

• Ograniczać swoją aktywność, przyjąć rolę obserwatora, nie będąc członkiem grupy

Badacz musi wiedzieć:

• Co chce obserwować

• Gdzie i kiedy obserwować

• Jaki stopień interpretacji wyników wymagany jest od obserwatora

Rodzaje zachowań

1.Zachowania niewerbalne: Np.: mimika, gesty, pozycja ciała

2. Zachowania przestrzenne: zabiegi podejmowane przez ludzi , a dotyczące strukturowania

przestrzeni, która ich otacza, takie jak kontrolowanie wielkości przestrzeni osobistej

3.Zachowania parajęzykowe: formalne aspekty mowy takie, jak szybkość mówienie czy

tendencja do przerywania

4. Zachowania językowe: treść mowy i strukturalne charakterystyki mówienia

Określenie czasu obserwacji i rejestrowanie danych

Jest to odpowiedź na pytanie kiedy dokonywać obserwacji i jak rejestrować dane

Rozwiązania to:

• czasowy terminarz- tworzenie go, to wybieranie jednostek obserwacji w różnym

czasie.

• Losowanie jednostek- inaczej zwane losowaniem próbek zachowań, badacz wybiera

jedną jednostkę i rejestruje wszystkie zachowania i zdarzenia dotyczące jednostki

Tworząc czasowy terminarz badacz musi opracować system kodowania, potrzebny do

rejestrowania obserwacji.

Kodowanie można skonstruować stosując:

• Podejście dedukcyjne – badacz, podporządkowuje obserwacje do wcześniej

zdefiniowanych kategorii, w czasie dokonywania obserwacji.

• Podejście indukcyjne- badacz najpierw określa wskaźniki a definicje formułuje po

zidentyfikowaniu schematu czy wzorca

Wnioskowanie

Badacz obserwując określone działanie lub zachowanie musi przetworzyć zebrane obserwacje

i wyciągnąć wnioski, czy zachowanie to jest wskaźnikiem określonej zmiennej.

Rodzaje obserwacji

1. Obserwacja kontrolowana - charakteryzują ją jasne , wyraźne decyzje dotyczące

tego co, gdzie i kiedy ma być obserwowane. Punkty czasowe określa się przed

rozpoczęciem obserwacji. Obserwacje kontrolowaną można przeprowadzić w

laboratorium i podczas badań terenowych.

2. Eksperymenty laboratoryjne- najbardziej kontrolowana metoda zbierania danych

w naukach społecznych. Polega na tworzeniu takich warunków sytuacji, warunków

laboratoryjnych , które mogą być regulowane przez badacza, czyli na stworzeniu

kontrolowanej sytuacji badawczej.

Realizm eksperymentalny i życiowy

R

1. ealizm eksperymentalny- eksperyment jest realistyczny jeżeli sytuacja

eksperymentalna jest traktowana przez uczestników eksperymentu jako rzeczywista

tzn. jeżeli ich angażuje i na nich oddziałuje.

2.Realizm życiowy- to zakres w jakim zdarzenia laboratoryjne zachodzą w

rzeczywistym życiu

Źródła stronniczości w eksperymencie laboratoryjnym

1.wskazówki sugerujące: wtedy, kiedy osoba badana wie, że uczestniczy w

eksperymencie i stara się zareagować w sposób, jakiego , jej zdaniem eksperymentator

oczekuje

stronniczość eksperymentatora: wtedy, kiedy eksperymentator niezamierzeni

2.

przekazuje swoje oczekiwania osobom badanym.

artefakty pomiarowe: stosowane procedury pomiarowe mogą być dla osób badanych

3.

źródłem wskazówek dotyczących tego, o co właściwie chodzi w eksperymencie.

Instrumenty pomiarowe takie, jak kamera czy arkusze testowe również mogą

uwrażliwić osoby badane i spowodować efekt stronniczości.

Eksperyment terenowy- odbywa się on w środowisku naturalnym. Badacz manipuluje

jedną lub więcej zmiennymi niezależnymi w warunkach, które są na tyle kontrolowane na ile

pozwala sytuacja.

Podstawową zaletą eksperymentu terenowego jest to, że umożliwiają one badanie złożonych

interakcji. Procesów i zmian w naturalnym otoczeniu.

Wadą jest:

• problem kontroli, badacz nie może kontrolować wewnętrznych i zewnętrznych źródeł

trafności w sposób tak systematyczny jak w eksperymencie laboratoryjnym

• samowybieranie się osób badanych i powszechny barak możliwości zastosowania

techniki randomizacji (losowy rozdział badanych obiektów do grup porównawczych.)

• kwestie etyczne

ROZDZIAŁ 11

Magda Kachniarz

rozdział 11 str. 279-290

STRATEGIA ODWRÓCONEGO LEJKA- pytanie wąsko sformułowane

wyprzedza pytanie o szerokim zakresie. Jeżeli tematyka sondażu nie interesuje

respondentów to można rozpocząć od pytań o wąskim zakresie tematyczny,

na które jest łatwiej odpowiedzieć i zostawić pytania szersze na koniec.

(str.278)

BŁĘDY W KONSTRUKCJI KWESTIONARIUSZA

1.Słownictwo- pytania powinny być tak sformułowane, aby respondent

je rozumiał. Jeżeli grupę stanowią ludzie o pełnym przekroju społecznym,

to należy korzystać z takiego słownictwa, które jest rozumiane prze

przeciętnego sześcioklasistę. Nie używać słów, które można dowolnie

interpretować.( str.280)

2.Schematyzacja(styl) odpowiadania - tendencja do odpowiadania na wszystkie

pytania w jeden określony sposób. Problem ten może się pojawić, gdy zestaw

pytań wyposażono w ten sam format odpowiedzi. ( str.280)

2.Pytania sugerujące- to pytania tak sformułowane, że respondent odczytuje

je jako wymagające określonej odpowiedzi. Respondenci mają tendencję

do zgadzania się z twierdzeniami, które dotyczą akceptowanych norm. Rzadziej

aprobują twierdzenia dotyczące społecznie nieporządanych zachowań. (str.281)

3.Pytania zagrażające- pytania wywołujące lęk i dotyczące zachowań

traktowanych jako nielegalne lub niezgodne z normami(alkoholizm, hazard).

Respondenci zazwyczaj odmawiają odpowiedzi lub zaprzeczają określonej

działalności. (str.282)

4. Pytania o podwójnej treści - łączą w sobie dwa lub więcej pytań.

Np. przemoc w rodzinie i AIDS to 2 najważniejsze problemy trapiące Amerykę.

Problem polega na tym, że respondenci mogą zgadzać się tylko z jedną częścią

pytania. (str.283)

LIST WPROWAZAJĄCY- pisany po to, aby wyjaśnić respondentom

cel sondażu i zachęcić do udzielenia odpowiedzi. List musi przezwyciężać opór

respondenta dotyczący sondażu. List powinien:

-identyfikować sponsora,

-wyjaśnić cel badań,

-przekonać o poufności. (str.284)

INSTRUKCJA- powinna znaleźć się przy każdym pytaniu, które samo w

sobie nie jest czytelne. Przykład instrukcji: otocz kółkiem właściwą kategorię.

(str.286)