1. ZIMNA WOJNA
   
   

- stosunki państw zachodnich a ZSRR i państw socjalistycznych po II ws
- początek: przemówienie Churchila '46; atak na ekspansjonizm ZSRR, wezwanie Zachodu do jednoczenia sił przeciwko rozprzestrzeniającemu się komunizmowi
- likwidacja demokracji w Europie Srodkowej
- odpowiedz zachodu: Doktryna Trumana '47 i utworzenie NATO '49
- pierwsza zbrojna konfrontacja: wojna koreańska '50-'53 między komunistycznymi siłami północnokoreańskimi i wspierającymi je wojskami ChRL, a siłami ONZ wspierającymi wojska Rep Poł Korei.
- wzrost zbrojeń, wojna psychologiczna
- po Śmierci stalina '53, XX zjedzie KPZR i przemówieniu Chruszczowa zimne napięcie w stosunkach Wsch-Zach
- pomimo odprężeń (rozejm w Korei, ruch państw niezaangażowanych), powstał Układ Warszawski '55, rewolucja węgierska '56, rewolucja na Kubie '59, budowa muru berlińskiego '61, kryzys kubański '62, oblicze wojny jądrowej, wojna w Wietnamie '65-73, interwencja UW w Czechosłowacji '68.
- odprężenie: KBWE, Akt Końcowy w Helsinkach '75, SALT I, SALT II (rozbrojeniowe), Chiny w ONZ
- nasilająca się ekspansja radziecka na tereny Azji, Afryki i A. Łacińskiej
- kolejny etap: interwencja ZSRR w Afganistanie '79, kryzys w Polsce '80-'81, rozmieszczenie rakiet w europejskich krajach NATO ' 83.
- konsekwentne realizowanie przez Reagana programu wyścigu zbrojeń –> ekonom i polit osłabienie ZSRR
- rozpoczęcie procesu upadku rządów komunistycznych '89 w Europie, zjednoczenie Niemiec '90, rozwiązanie UW i ZSRR '91 → KONIEC ZIMNEJ WOJNY

2. PLAN MARSHALLA

- amerykański program pomocy gosp dla Europy po II wś.
- uchwalony przez Kongres jako ustawa i zatwierdzony przez prezydenta USA '48 - '51
- cel: udzielanie pomocy finansowej wszystkim krajom Europy w formie bezzwrotnych pozyczek oraz niskooprocentowanych pożyczek długoterminowych
- ZSRR odmówił udziału w programie, gdyż ten stanowił formę podporządkowania krajów eur Stanom, co zagrażało ich suwerenności → wymuszenie takiej postawy na innych krajach obozu sowieckiego
- OEEC Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej, obrady 16 krajów europejskich '48 w Paryzu
- USA i Kanada miały udział jako czloknowie stowarzyszeni
- efekt: szybki rozwój państw europejskich, szczególnie Niemiec, rozwój handlu, zmiejszenie interwencji rzadowych, powrót zasad wolnej konkurencji
- OEEC → OECD '60 Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju

3. DOKTRYNA TRUMANA

- program polityki zagranicznej prezydenta Trumana '47 przedstawiony w orędziu Kongresu
- założenia: USA powinny pomagac narodom, przeciwstawiającym się presji zewnętrznej lub próbom przejęcia siłą władzy nad nimi przez uzbrojone mniejszości
- odnosiła się do ZSRR
- Truman przekazał 400mln$ na ekonomiczną i wojskową pomoc dla krajów (Grecji i Turcji)
- doktryna zasadą polityki zagranicznej USA
- ostateczne zerwanie z powojenną polityką izolacjonizmu

4. DOKTRYNA POWSTRZYMYWANIA, KENNAN

- cel: powstrzymywanie wpływów ZSRR, później także Chin, poprzez niedopuszczanie do ekspansji komunizmu na świecie, głównie do krajów nim nieogarniętych, poprzez tworzenie systemu sojuszy wojskowych
- efektem: powstanie NATO '49, ANZUS Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku '51, SEATO Organizacja Paktu Azji Południowo-Wschodniej '54, CENTO Organizacja Paktu Centralnego '55
- w związku z popularyzacją teorii domina (każde wydarzenie społeczno-polityczne prowokuje następne) → rozszerzenie stosowania doktryny powstrzymywania o wsparcie dla proamerykańskich rządów, także reżimowych oraz rozwiązania siłowe w celu zapobieżenia „eksportowi rewolucji”
- teoria domina: jeśli pozwolonoby na przejęcie rządow przez komunistów w danym kraju, spowodowałoby to zagrożenie komunizmem dla innych krajów regionu
- stosowanie doktryny powstrzymywania: wojna w Korei '50-'53, kryzys kubański '62, wojna w Wietnamie '65-'73, pomoc amerykańska w czasie wojny w Afganistanie
- zastosowanie doktryny w przypadku wojny w Wietnamie było nadinterpretacją doktryny, Kennan nigdy nie usprawiedliwiłby interwencji wojskowej w ten sposob.

5. SZANGHAJSKA ORGANIZACJA WSPÓŁPRACY

- organizacja subregionalna utworzona w Szanghaju 2001
- podstawą byla Piątka Szanghajska z '96 (Chiny, Kirgistan, Rosja, Uzbekistan, Tadzykistan Kazachstan)
- wiodąca rola Chin i Rosji
- cele: kontrterroryzm, zwalczanie ekstermizmu, separatyzmu, rozwiązywanie konfliktów granicznych, budowa wzajemnego zaufania, współpraca gospodarcza, przeciwstawienie się trwałej obecnosci wojskowej USA w Azji Śr
- organy: coroczny szczyt szefów państw, rgularne spotkania szefów rządów
- 2004 – Mongolia obserwatorem, 2005 – Indie, Iran i Pakistan


6. GÓRSKI KARABACH

- ormiańska enklawa, przedmiot sporu Armenia-Azerbejdzan
- obszar kontrolowany przez orman, wspieranych przez Republike Armenii
- prezydenci Alijew i Sarkisjan – spotkanie w Moskwie z Miedwiediewem 2008
- efekt: dwustronne porozumienie, rozmowy na temat rozwiązania kilkunastoletniego konfliktu


7. NUR MOHAMMED TARAKI

- afgański polityk komunistyczny, prezydent i premier Afganistanu '78-'79
- jeden z gł załozycieli Ludowo-Demokratycznej Partii Afganistanu
- sekretarz generalny partii
- po przewrocie wojskowym przewodniczący Rady Rewolucyjnej Afganistanu '78, szef państwa i premier
- Wielki Przywódca rewolucji Kwietniowej
- wprowadził ustrój socjalistyczny





8. BENAZIR BHUTTO

- premier pakistanu '88-'90 i '93-'96
- pierwsza kobieta na tym stanowisku w krajach muzulmańskich
- córka prezydenta i premiera Alego Bhutto
- wygrana Pakistańskiej Partii Ludowej '77, obalenie i uwięzienie Alego → Benazir na czele partii
- za swoją działalnośc więziona, oskarżana o korupcję i nepotyzm, nadużywanie władzy, była celem zamachów
- zwolenniczka prowadzenia przez Pakistan programu atomowego oraz odebrania Indiom Kaszmiru i Dżammu

9. ASLAN MASCHADOW

- partyzant, polityk, lider czeczeńskich separatystów
- dowódca obrony Groznego w czasie I w.czeczeńskiej, jego oddzialy odbiły miasto z rąk Rosjan '96
- prezydent Czeczenii '97
- cele: niepodległośc Czeczenii, pokojowe ułozenie stosunków z Rosją
- oskarzony o zamachy bombowe m.in. w Moskwie po rozpoczęciu II w.czeczeńskiej '99
- przeszedł do podziemia, prowadzil działalnosc partyzancką
- zastrzelony przez rosyjskie służby specjalne w 2005

10. I WOJNA W CZECZENII

- konflikt zbrojny Czeczenia-Rosja '94-'96
- wojska rosyjskie wkraczając na terytorium Czeczenii chciały zapobiec postępujacym działaniom niepodległościowym.
- Rosjanie pod przywództwem Lwa Rochlina zajeli Grozny, stolicę Czeczenii '95
- Rochlin odmawia tytuły Bohatera Rosji, gdyż nie uznaje za zaszczytne zwycięstwa nad własnymi obywatelami
- walka partyzancka: Rosjanie w walcze z bojownikami czeczeńskimi ponoszą znaczne straty
- przywódca rebeliantow czeczeńskich, Szamil Basajew, przeprowadza terrorystyczny rajd na szpital w Budionnowsku '95
- inny dowódca, Salman Radujew, na szpital w Kizlarze '96
- po kilku dniach walki zmuszeni do ustąpienia
- ginie prezydent Dzochar Dudajew, na skutek ataku rakietowego poprzez namierzenie telefonu
- latem bojownicy odbijają Grozny '96
- rozejm kończący Iwc '96 w Chasawjurcie → wpływ porażki Rosji oraz nadchodzącyh wyborów prezydenckich
- problem statusu republiki odłożony na 5 lat












11. II WOJNA W CZECZENII

- okres spokoju w '99 przerwało wkroczenie oddziałów Samila Basajewa do Dagestanu
- chciał na Kaukazie ustanowienia islamskiego kalifatu wg zamysłu wahabitów
- o zamachu bombowe w Moskwie i Wołgodońsku oskarżano czeczeńskich terrorytów
- w początkowej fazie konfliktu w Bośni wykorzystano naloty lotnicze
- wojska federalne w niedlugim czasie ogarnęły 50% terytorium republiki
- Rosjanie wezwali mieszkańców Grozny do opuszczenia miasta
- każdy kto odmówił uważany był za terrorystę i bandytę, padnie ofiarą altyrelii i lotnictwa
- siły federalne zajmuja ostatnie miasto pozostające w rekach czeczeńskich – Szatoj 2000
- Rsoja ogłasza zwycięstwo → element kampanii wyborczej Putina
- pomimo trwania walk Rosja kończy działania zbrojne i wprowadza plan „normalizacji” → marginalizacja i pozbawienie legitymizacji wyborczej ukrywającego się prezydenta Maschadowa
- podstawy „normalizacji”: nowa konstytucja Kadyrowa, wybory prezydenckie
- Kadyrow – były dowódca sil polowych, przechodzi na strone sił federalnych
- Konstytucja 2003: Czeczenia jest integralną częścią rosji, Kadyrow prezydentem (uczciwosc wyborów kwestionowana przez obserwatorów międzynarodowych)
- Kadyrow ginie w wyniku akcji bojownikow 2004 w Groznym
- tymczasowo: Abramow (premier) prezydentem, Ramzan (szef slużby bezpieczeństwa) wicepremierem
- Kadyrow faworytem do wyborów właściwych, jednak nie ukończył wymaganych 30 lat, wygrywa lojalny wobec Moskwy generał milicji i minister spraw wewnętrznych Ału Ałchanow
- walki partyzanckie trwają do dziś, separatysci związani z Basajewem i fundamentalizmem islamskich stosują zamachy na rosyjskich cywilów
- czeczeńskie komando więzi 700 zakładników w moskiewskim teatrze na Dubrowce 2002
- szahidki wysadzają 2 cywilne samoloty rosyjskie 2004
- zajęcie szkoły w Biesłanie 2004 – 350 z 1000 zakładników ponosi śmierc
- Maschadow odcinal się od tych taktyk


12. RADA WZAJEMNEJ POMOCY GOSPODARCZEJ

- miedzynarodowa organizacja gospodarcza państw socjalistycznych '49 na podstawie konwencji
- podpisali: Albania, Bułgaria, Czechosłowacja, NRD '50, Polska, Rumunia, Węgry, ZSRR
- Albania wycofuje się '62 z uczestnictwa w działalności rady
- przyjęcie Mongolii '62
- Jugosławia podpisuje umowę ' 64o uczestniczeniu w pracach organów Rady na zasadzie równouprawnienia i wzajemnych korzyści w sprawach obopólnego zainteresowania
- przyjęcie Kuby '72 i Wietnamu '78
- Finlandia podpisuje porozumienie o współpracy gospodarczej '73
- KRLD i ChRL uzyskują status obserwatora

- zadania i funkcje regulował Statut RWPG '59 w Sofii
- RWPG stałym obserwatorem w sesjach i pracach ONZ od '74
- cele: przyspieszenie postępu technicznego, koordynacjaplanów gospodarczych, wspólne inwestycje, korzystanie z zasobów surowcowych oraz podział pracy i specjalizacja w produkcji ważniejszych wyrobów
- rozwiązanie RWPG '89, formalne '91 → wraz z rozpadem ZSRR i wejściem krajów członkowskich na drogę transformacji gospodarek planowych w rynkowe.



13. KOMINFORM

- Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych i Robotniczych
- miedzynarodowy ośrodek polityczny i ideologiczny partii komunistycznych '47 w Wilczej Górze
- podczas narady przedstawicieli partii komunistycznych: Bułgarii, Czechosłowacji, Francji, Jugosławii, Polski, Rumunii, Węgier, Włoch i ZSRR
- kluczowa rola Żdanowa (szef delegacji radzieckiej)
- cele: organizowanie wymiany doświadczeń między partiami i koordynacja ich działalności na zasadzie wzajemnego porozumienia, partie miały tworzyc jednolity front w walce z kapitalizmem, a także udzielac sobie wzajemnej pomocy
- kierownictwo ZSRR dązyło do stworzenia kierowniczego ośrodka europejskiego ruchu komunistycznego, w miejsce III Miedzynarodówki
- siedziba Kominformu: Belgraddo '48, później w Bukareszcie
- ograniczenie działalności Kominformu ' 53 na skutek konfliktu Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików ) i Komunistycznej Partii Jugosławii
- rozwiązanie Kominformu '56
- podjęcie uchwał: kolektywizacja wsi, wprowadzenie uniwersalnej drogi do socjalizmu


14. UKŁAD WARSZAWSKI

- Układ o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej
- europejski sojusz wojskowo-polityczny ZSRR i państw od niego uzależnionych
- podpisany w Warszawie '55 przez: Albanię, Bułgarię, Czechosłowację, NRD, Polskę, Rumunię, Węgry, ZSRR.
- podpisanie było odpowiedzią na powstanie NATO i remilitaryzację RFN
- cele: ujednolicenie struktur wojskowych i podporządkowanie ich ZSRR, usankcjonowanie obecnosci wojsk radzieckich na terytorium NRD, Polski, Rumunii i Węgier
- miał obowiązywac przez 20 lat z automatycznym przedłużeniem o 10, o ile żadna ze stron go nie wypowie → przedłużono w '75 o 10 a w '85 o 20.
- organy: Doradczy Komitet Polityczny i Zjednoczone Dowództwo Sił Zbrojnych (z siedzibą w Moskwie) – podporządkowane ZSRR, kierowane przez dowódców radzieckich
- w ramach układu doszło do inwazji w Czechosłowacji '68, udziału nie wzięła tylko Rumunia
- rozpad bloku socjalistycznego w Europie '89 → formalne rozwiązanie układu na posiedzeniu w Pradze '91


15. POWSTANIE WĘGIERSKIE

- próba narodu węgierskiego zdobycia wolności i uwolnienia się spod sowieckiej dominacji
- wybuchło X '56, stłumione XI '56 przez zbrojną interwencję Armii Radzieckiej
- duże wsparcie materialne ze strony Polski

16. PRASKA WIOSNA

- efekt próby reformy systemu komunistycznego i osiągnięcia większej niezależności państwowej
- początkiem wybór na stanowisko I sekretarza Komunistycznej Partii Czechosłowacji Dubceka '68
- skupiał wokół siebie partyjnych reformatorów
- przeforsował program zmian politycznych i gospodarczych
- program reform „polityka otwartych drzwi”, reformy „socjalizm z ludzką twarzą”
- obietnice: rozszerzenie swobód obywatelskich i politycznych, reformy gospodarcze, rehabilitacja skazanych w procesach politycznych '49-'54 ukaranie ich organizatorów, zniesienie cenzury

17. TRAKTAT PARYSKI

- podpisany: Niemcy, Francję, Belgię, Holandię, Luksemburg, Włochy '51, wszedł '52
- na jego mocy powołano Europejską Wspólnotę Węgla i Stali
- przemysł węglowy i stalowy krajów członkowskich poddane międzynarodowej kontroli
- cele: wspólny rynek węgla, stali, rudy żelaza i złomu, rozwój gospodarczy oparty o wspólny rynek, racjonalna produkcja, podział produktów przemysłu węglowego i stalowego, regularne dostawy węgla i stali dla państw EWWiS (Wspólnota została powołana w Traktacie Paryskim, '51państw: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN,Włochy), jednakowe warunki dostępu do produktów, kontrola cen, połączenie sektorów węgla i stali, istotnych dla obronnosci → umocnienie pokoju.
- nadzór: instytucje o charakterze ponadpaństwowym: Wysoka Władza, Wspólne Zgromadzenie, połączone z organami EWG i Euroatomu na mocy Traktatu fuzyjnego '65
- traktat paryski wynikiem realizacji Planu Schumana '50, → pierwszy formalny krok integracji europejskiej

18. TRAKTATY RZYMSKIE

- traktaty założycielskie, wraz z paryskim, fundamentalne dla integracji europejskiej
- dwa traktaty międzynarodowe '57 w Rzymie
- podpisali: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN, Włochy
- zatwierdzono raport Spaaka ws ogólnej unii gospodarczej i unii w zakresie pokojowego użycia energii atomowej
- zawarte na czas nieokreślony powołały EWG '58 → wspólny rynek, Europejska Wspólnota Energii Atomowej, kontrola i współpraca w sferze pokojowego wykorzystania energii atomowej
- konwencja o włączeniu krajów zamorskich: Belgii, Francji, Holandii, Włoch do Wspólnot → początek Europejskiego Funduszu Rozwoju
- cele: silniejsza kooperacja ekonomiczna poprzez eliminowanie ceł w obrocie wewnętrznym, ujednolicanie stawek ceł zewnętrznych, wprowadzenie środków umożliwiających coraz swobodniejszy przepływ towarów, pracowników, usług i kapitału

19. TRAKTAT FUZYJNY

- podpisany '65, wszedł '67
- zakładał powstanie jednej Rady Ministrów ( dziś Rada Unii Europejskiej) oraz wspólnej Komisji dla Wspólnot, po połączeniu z EWWiS, Euroatomem, EWG
- organizacje posiadły jednolite instytucje, jeden budżet
- układ wynikiem procesu jednoczenia instytucji, zapoczątkowanym w Traktatach Rzymskich, łącząc zgromadzenia parlamentarne i trybunały

20. TRAKTAT NICEJSKI

- kolejny dokument wprowadzający reformę Unii, szczyt w Nicei 2000
- zasada równoprawnego traktowania obecnych i przyszłych członków Unii
- postanowienia dotyczące wielkości i składu poszczególnych instytucji w przyszłej, poszerzonej organizacji






21. TRAKTAT Z MAASTRICHT

- układ dwunastu panstw członkowskich Wspólnot Europejskich
- zawarty na zjezdzie państw EWG w Maastricht w Holandii '91
- dotyczy integracji politycznej i gospodarczej tych państw
- najszersza reforma struktur europejskich
- powołanie UE opartej na 3 filarach: unia gospodarcza, polityczna, policyjno-sądownicza

22. TRAKTAT AMSTERDAMSKI

- przyjęty na szczycie Unii w Amsterdamie '97, wszedł '99
- kończył konferencje międzyrządową UE → przegląd i rewizja zasad zawartych w Traktacie z Maastricht
- kolejna próba reform Wspólnoty
- postanowienia: zmiany stosunku do prawa wspólnotowego, przygotowania do wyzwań o charakterze światowym, bliższy i bardziej przejrzysty dla obywateli obraz działań Unii, współdziałanie w zakresie polityki imigracyjnej, azylowej i kontroli granic
- potwierdził podstawowe prawa obywateli UE
- UE mogą podejmowac kroki przeciwdziałające dyskryminacji ze względu na rasę, pochodzenie, płec czy religię
- polityka socjalna: poprawa warunków pracy, równouprawnienie na rynku pracy

23. TRAKTAT LIZBOŃSKI

- kończy dyskuje nt spraw instytucjonalnych 2009
- zmienia traktaty UE i WE ale ich nie zastępuje
- daje UE ramy prawne i instrumenty potrzebne do sprostania przyszłym wyzwaniom i spełnienia oczekiwań społeczeństwa
- cele: bardziej demokratyczna i oparta na przejrzystych zasadach Europa, sprawniej działająca Unia, Europa praw i wartości, wolności, solidarności i bezpieczeństwa, większe znaczenie Europy na arenie międzynarodowej

24. KOMISJA EUROPEJSKA

-jedna z głównych instytucji UE
- reprezentowanie i ochrona interesów całej UE
- zadania: przedstawianie wniosków dot nowych aktow prawnych, zarządzanie budzetem UE i przydział środków finansowych, egzekwowanie prawa europejskiego, reprezentowanie UE na arenie międzynarodowej

35. TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY UE

- powołany '75, siedziba w Luksemburgu
- zadania: kontroluje finanse UE, przygotowuje sprawozdania nt wykorzystywania środków publicznych, weryfikuje osoby i organizacje dysponujące środkami UE, coroczne sprawozdania z roku budżetowego, wydaje opinie dot przepisów prawa UE e kwestiach finansowych, wspiera działania UE związane ze zwalczaniem nadużyc
- nie posiada uprawnien w zakresie egzekwowania prawa




36. PARLAMENT EUROPEJSKI

- europarlamentarzyści reprezentujacy obywateli
- wybierani w wyborach bezpośrednich co 5 lat
- odpowiedzialny, wraz z RUE, za stosowanie prawa w UE
- zadania: debatuje nad aktami prawa europejskiego, uchwala je wraz z Radą, sprawuje nadzór demokratyczny nad innymi instytucjami UE, szczególnie nad Komisją, debatuje nad budżetem UE, przyjmuje go wraz z Radą

37. TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI

- dokonuje wykładni prawa UE
- czuwa nad prawidłowością jego stosowania
- rozstrzyga spory prawne między rządami Unii a jej instytucjami
- rozpatruje sprawy wnoszone przez osoby fizyczne, przedsiębiorstwa lub organizacje, których prawa zostały naruszone przez instytucje UE

38. GRUZJA

- dzieli się na dwie autonomiczne republiki: Abchazję i Adżarię
- zwierzchnikami województw są przedstawiciele prezydenta, zwani gubernatorami
- były obwód autonomiczny: Osetia Południowa → nie znajduje się pod kontrolą władz gruzińskich i jest państwem nieuznawanym
- Gruzja chcąc przywrócic „konstytucyjny porządek” drogą zbrojną rozpoczęła wojnę w Oseti Południowej
- wojska rosyjskie wkroczyły na tereny autonomii Osetii i Gruzji
- Gruzja składa wniosek do MTS o rozstrzygnięcie sporu z Federacją Rosyjską → czystki etniczne stosowane przez Rosję na terytorium Osetii
- wniosek Gruzji o ludobójstwie w Abchazji '92 do MTK
- Federacja Rosyjska nie jest stroną statutu rzymskiego, jurysdykcji Trybunału podlegają zbrodnie popełnione na terenie Gruzji
- wg raportu UE Gruzja rozpoczęła nieuzasadnioną wojnę


39. PREZYDENCI GRUZJI

- Gamsachurdia
- Szewardnadze
- Burdżanadze
- Saakaszwili
- Burdżanadze
- Saakaszwili