Patofizjologia przewlekłej
obturacyjnej choroby płuc
(POChP)

Patofizjologia przewlekłej
obturacyjnej choroby płuc
(POChP)

Agnieszka
Borowicz

Agnieszka
Borowicz

POChP

POChP

 Zespół chorobowy charakteryzujący się postępującym i niecałkowicie

odwracalnym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe

 Ograniczenie przepływu związane jest najczęściej z nieprawidłową odpowiedzią

zapalną ze strony układu oddechowego na szkodliwe pyły i substancje z jakimi
chory ma do czynienia w ciągu swojego życia.



Zespół chorobowy charakteryzujący się postępującym i niecałkowicie
odwracalnym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe



Ograniczenie przepływu związane jest najczęściej z nieprawidłową odpowiedzią
zapalną ze strony układu oddechowego na szkodliwe pyły i substancje z jakimi
chory ma do czynienia w ciągu swojego życia.

 Podstawowy czynnik etiopatogenezy – obturacja oskrzeli
 Choroba rozwija się stopniowo
 W miarę postępu choroby nasilają się zaburzenia oddechowe

(anatomiczne i czynnościowe)

•         „Beczkowata” klatka piersiowa z postępująca męczliwością

mięśni oddechowych

•        Stopniowy wzrost oporów oddechowych
•         Pogłębiają się zaburzenia wentylacji do perfuzji - zwiększenie

ilości obszarów dobrze wentylowanych, ale źle ukrwionych oraz

dobrze ukrwionych, ale źle wentylowanych



Podstawowy czynnik etiopatogenezy – obturacja oskrzeli



Choroba rozwija się stopniowo



W miarę postępu choroby nasilają się zaburzenia oddechowe
(anatomiczne i czynnościowe)

•         „Beczkowata” klatka piersiowa z postępująca męczliwością

mięśni oddechowych

•        Stopniowy wzrost oporów oddechowych
•         Pogłębiają się zaburzenia wentylacji do perfuzji - zwiększenie

ilości obszarów dobrze wentylowanych, ale źle ukrwionych oraz

dobrze ukrwionych, ale źle wentylowanych

Epidemiologia

Epidemiologia

 POChP zajmuje czwarte miejsce w rankingu przyczyn zgonów w USA. W roku

2001, Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła, że POChP stanowiła piątą w
kolejności przyczynę zgonów w krajach o wysokim stopniu przychodów przy
szóstym miejscu w krajach o niskim i średnim poziomie dochodów.

 POChP pojawia się zwykle w wieku średnim, wykazując powolną progresję i jest u

80-90% pacjentów związana z paleniem papierosów. Pacjenci wykazują zwykle
przewlekły kaszel z odksztuszaniem, zaś atopia nie jest tu często obserwowanym
zjawiskiem. Nasilanie objawów klinicznych następuje powoli, ale ograniczenia w
przepływach powietrza ulegają jedynie częściowej poprawie po rzuceniu palenia i
ze wsparciem farmakologicznym w postaci preparatów rozszerzających oskrzela.
Limfocyty T wraz z makrofagami i neutrofilami stanowią dominujące rodzaje
komórek zapalnych.



POChP zajmuje czwarte miejsce w rankingu przyczyn zgonów w USA. W roku
2001, Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła, że POChP stanowiła piątą w
kolejności przyczynę zgonów w krajach o wysokim stopniu przychodów przy
szóstym miejscu w krajach o niskim i średnim poziomie dochodów.



POChP pojawia się zwykle w wieku średnim, wykazując powolną progresję i jest u
80-90% pacjentów związana z paleniem papierosów. Pacjenci wykazują zwykle
przewlekły kaszel z odksztuszaniem, zaś atopia nie jest tu często obserwowanym
zjawiskiem. Nasilanie objawów klinicznych następuje powoli, ale ograniczenia w
przepływach powietrza ulegają jedynie częściowej poprawie po rzuceniu palenia i
ze wsparciem farmakologicznym w postaci preparatów rozszerzających oskrzela.
Limfocyty T wraz z makrofagami i neutrofilami stanowią dominujące rodzaje
komórek zapalnych.

Przyczyny

Przyczyny

 Czynniki wewnętrzne:

 Genetycznym czynnikiem ryzyka, najsilniej związanym z POCHP, jest rzadki niedobór alpha-1

antytrypsyny

 Ponieważ POChP rozwija się zaledwie u 15% palaczy, zakłada się istotną rolę zarówno czynników

genetycznych jak i czynników podatności. Zauważono, że polimorfizmy, zaobserwowane w genach
związanych z proteazami, przeciwutleniaczami i zapaleniem, odnoszą się do niektórych cech
charakterystycznych dla POChP. Polimorfizmy w każdej z trzech klas proteaz, proteaz serynowych,
proteaz cysteinowych oraz metaloproteinaz macierzy mogą prowadzić do rozwoju POChP

 Enzymy antyoksydacyjne, których obecność w drogach oddechowych jest rozpoznana, obejmują

transferazę-S-glutationową, dysmutazę ponadtlenkową i katalazę. Palenie papierosów przyczynia
się do powstawania dużych ilości wolnych rodników, a wynikające z tego zmiany w poziomach
w/w enzymów mogą spowodować wzrost podatności na POChP



Czynniki wewnętrzne:



Genetycznym czynnikiem ryzyka, najsilniej związanym z POCHP, jest rzadki niedobór alpha-1
antytrypsyny



Ponieważ POChP rozwija się zaledwie u 15% palaczy, zakłada się istotną rolę zarówno czynników
genetycznych jak i czynników podatności. Zauważono, że polimorfizmy, zaobserwowane w genach
związanych z proteazami, przeciwutleniaczami i zapaleniem, odnoszą się do niektórych cech
charakterystycznych dla POChP. Polimorfizmy w każdej z trzech klas proteaz, proteaz serynowych,
proteaz cysteinowych oraz metaloproteinaz macierzy mogą prowadzić do rozwoju POChP



Enzymy antyoksydacyjne, których obecność w drogach oddechowych jest rozpoznana, obejmują
transferazę-S-glutationową, dysmutazę ponadtlenkową i katalazę. Palenie papierosów przyczynia
się do powstawania dużych ilości wolnych rodników, a wynikające z tego zmiany w poziomach
w/w enzymów mogą spowodować wzrost podatności na POChP

Czynniki

Czynniki

 Do czynników środowiskowych, stanowiących czynniki ryzyka POChP, należy:

 narażenie dróg oddechowych na dym papierosowy
 narażenie zawodowe np. górnicy, pracownicy fabryk
 zanieczyszczenie powietrza
 występowanie ciężkiej infekcji dróg oddechowych w dzieciństwie jest

związane z ograniczeniem czynności płuc w wieku dorosłym

 obniżony poziom socjoekonomiczny



Do czynników środowiskowych, stanowiących czynniki ryzyka POChP, należy:



narażenie dróg oddechowych na dym papierosowy



narażenie zawodowe np. górnicy, pracownicy fabryk



zanieczyszczenie powietrza



występowanie ciężkiej infekcji dróg oddechowych w dzieciństwie jest
związane z ograniczeniem czynności płuc w wieku dorosłym



obniżony poziom socjoekonomiczny

Zmiany patomorfologiczne:

Zmiany patomorfologiczne:

 Obturacja – ograniczenie przepływu powietrza
 Niszczenie ścian pęcherzyków
 Rozedma
 Pogrubienie ścian naczyń płucnych
 Rozwój nadciśnienia płucnego
 Przeciążenie i niewydolność prawej komory serca
 Gromadzenie komórek zapalnych w drobnych drogach oddechowych
 Wydzielanie mediatorów zapalnych
 Nadmierne wydzielanie śluzu
 Przerost błony śluzowej
 Pogrubienie ścian oskrzeli
 Włóknienie tkanki zrębowej



Obturacja – ograniczenie przepływu powietrza



Niszczenie ścian pęcherzyków



Rozedma



Pogrubienie ścian naczyń płucnych



Rozwój nadciśnienia płucnego



Przeciążenie i niewydolność prawej komory serca



Gromadzenie komórek zapalnych w drobnych drogach oddechowych



Wydzielanie mediatorów zapalnych



Nadmierne wydzielanie śluzu



Przerost błony śluzowej



Pogrubienie ścian oskrzeli



Włóknienie tkanki zrębowej

Klasyfikacja

Klasyfikacja

 Klasyfikację nasilenia niedrożności płuc w przewlekłej obturacyjnej

chorobie płuc jest najlepiej opierać o wyniki z pomiarów
spirometrycznych

 POChP jest diagnozowana na podstawie proporcji objętości powietrza

natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej po przyjęciu
preparatu rozszerzającego oskrzela (forced expiratory volume in one
second - FEV1) / do natężonej pojemności życiowej (forced vital capacity
FEV) < 70. Ponadto, do dalszego stopniowania nasilenia choroby służą
wartości odcięcia FEV1 po przyjęciu środka rozszerzającego oskrzela
mniejsze niż 80%, 50% i 30% przewidywanych wartości



Klasyfikację nasilenia niedrożności płuc w przewlekłej obturacyjnej
chorobie płuc jest najlepiej opierać o wyniki z pomiarów
spirometrycznych



POChP jest diagnozowana na podstawie proporcji objętości powietrza
natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej po przyjęciu
preparatu rozszerzającego oskrzela (forced expiratory volume in one
second - FEV1) / do natężonej pojemności życiowej (forced vital capacity
FEV) < 70. Ponadto, do dalszego stopniowania nasilenia choroby służą
wartości odcięcia FEV1 po przyjęciu środka rozszerzającego oskrzela
mniejsze niż 80%, 50% i 30% przewidywanych wartości

Postacie

Postacie

 Lekka – przewlekły kaszel, odksztuszanie. Ze względu na poważniejszy

przebieg infekcji dróg oddechowych u chorych z POChP zaleca się u nich
szczepienia ochronne. W razie konieczności stosuje się leki beta-
adrenomimetyczne, które rozszerzają oskrzela.

 Umiarkowana – objawy bardziej nasilone, dochodzi do większego skurczu

oskrzeli. W badaniach spirometrycznych objętość powietrza wydychanego
w 1 sekundzie wynosi poniżej 80%. Konieczne jest stosowanie leków
działających długo, najczęściej z grupy LABA - długodziałających leków
beta-adrenomimetycznych. Istotna jest również rehabilitacja oddechowa 



Lekka – przewlekły kaszel, odksztuszanie. Ze względu na poważniejszy
przebieg infekcji dróg oddechowych u chorych z POChP zaleca się u nich
szczepienia ochronne. W razie konieczności stosuje się leki beta-
adrenomimetyczne, które rozszerzają oskrzela.



Umiarkowana – objawy bardziej nasilone, dochodzi do większego skurczu
oskrzeli. W badaniach spirometrycznych objętość powietrza wydychanego
w 1 sekundzie wynosi poniżej 80%. Konieczne jest stosowanie leków
działających długo, najczęściej z grupy LABA - długodziałających leków
beta-adrenomimetycznych. Istotna jest również rehabilitacja oddechowa 

Postacie

Postacie

 Ciężka - obok silnych objawów i charakterystycznej duszności pojawiają się

częste zaostrzenia choroby. Są wywoływane głównie poprzez infekcje górnych
dróg oddechowych, dlatego ważne są szczepienia. Do wyżej wymienionego
leczenia dodaje się leki sterydowe kontrolujące stan zapalny.

 Bardzo ciężka - objawy zazwyczaj nasilone są do tego stopnia, że nie

pozwalają choremu na niezależne wykonywanie nawet prostych, codziennych
czynności. Duszność towarzyszy pacjentowi praktycznie cały czas, a
pojawiające się zaostrzenia mogą prowadzić nawet do śmierci. Spirometria
wykazuje bardzo słaby przepływ jednosekundowy, poniżej 30%. W tym
przypadku często stosuje się leczenie tlenem a także możliwe jest
chirurgiczne wycięcie najbardziej zajętych części płuc.



Ciężka - obok silnych objawów i charakterystycznej duszności pojawiają się
częste zaostrzenia choroby. Są wywoływane głównie poprzez infekcje górnych
dróg oddechowych, dlatego ważne są szczepienia. Do wyżej wymienionego
leczenia dodaje się leki sterydowe kontrolujące stan zapalny.



Bardzo ciężka - objawy zazwyczaj nasilone są do tego stopnia, że nie
pozwalają choremu na niezależne wykonywanie nawet prostych, codziennych
czynności. Duszność towarzyszy pacjentowi praktycznie cały czas, a
pojawiające się zaostrzenia mogą prowadzić nawet do śmierci. Spirometria
wykazuje bardzo słaby przepływ jednosekundowy, poniżej 30%. W tym
przypadku często stosuje się leczenie tlenem a także możliwe jest
chirurgiczne wycięcie najbardziej zajętych części płuc.

 Wraz z progresją choroby, coraz intensywniejszy kaszel i duszność

przekładają się na niższą tolerancję wysiłku i zwiększony stopień ograniczenia
aktywności życiowych.

 POChP obejmuje zwykle płuca; jednak z chorobą związane są również istotne

skutki ogólnoustrojowe. Pacjenci z POChP wykazują często zmiany w
metabolizmie i przyjmowanej liczbie kalorii – około 50% pacjentów z ciężką
postacią choroby wykazuje spadek masy ciała, który wiąże się z gorszymi
rokowaniami.

 U pacjentów z POChP obserwuje się się również mniejszą siłę fizyczną,

ograniczoną wydolność fizyczną oraz pogorszenie jakości życia.

 POChP wiąże się też z podwyższonym ryzykiem choroby sercowo-

naczyniowej, infekcjami dróg oddechowych, osteoporozą i jaskrą



Wraz z progresją choroby, coraz intensywniejszy kaszel i duszność
przekładają się na niższą tolerancję wysiłku i zwiększony stopień ograniczenia
aktywności życiowych.



POChP obejmuje zwykle płuca; jednak z chorobą związane są również istotne
skutki ogólnoustrojowe. Pacjenci z POChP wykazują często zmiany w
metabolizmie i przyjmowanej liczbie kalorii – około 50% pacjentów z ciężką
postacią choroby wykazuje spadek masy ciała, który wiąże się z gorszymi
rokowaniami.



U pacjentów z POChP obserwuje się się również mniejszą siłę fizyczną,
ograniczoną wydolność fizyczną oraz pogorszenie jakości życia.



POChP wiąże się też z podwyższonym ryzykiem choroby sercowo-
naczyniowej, infekcjami dróg oddechowych, osteoporozą i jaskrą

Leczenie

Leczenie

 Leczenie POChP obejmuje stosowanie różnych leków (glikokortykoidów, agonistów beta-2

receptora, leków antycholinergicznych i metyloksantyn, stosowanych zarówno
pojedynczo jak i w skojarzeniach). Strategie niefarmakologiczne obejmują edukację
zdrowotną w zakresie postępowania w chorobach przewlekłych, rehabilitację płucną,
edukację pacjenta i programy walki z paleniem tytoniu.

 Niezależnie od ciężkości choroby, wszystkim pacjentom należy zaoferować coroczne

szczepienie przeciwko grypie. Szczepionki przeciwko pneumokokom należy oferować
pacjentom z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc w wieku 65 lat i starszych, a także
pacjentom poniżej 65 roku życia, wykazujących wartość FEV1 < 40%.

 W razie potrzeby można również dla poprawy objawów zastosować leki rozszerzające

oskrzela o krótkotrwałym działaniu i w każdym stadium choroby

 U pacjentów z ciężką postacią POChP i częstymi zaostrzeniami, zastosowanie wziewnych

kortykosteroidów może ograniczyć liczbę zaostrzeń.



Leczenie POChP obejmuje stosowanie różnych leków (glikokortykoidów, agonistów beta-2
receptora, leków antycholinergicznych i metyloksantyn, stosowanych zarówno
pojedynczo jak i w skojarzeniach). Strategie niefarmakologiczne obejmują edukację
zdrowotną w zakresie postępowania w chorobach przewlekłych, rehabilitację płucną,
edukację pacjenta i programy walki z paleniem tytoniu.



Niezależnie od ciężkości choroby, wszystkim pacjentom należy zaoferować coroczne
szczepienie przeciwko grypie. Szczepionki przeciwko pneumokokom należy oferować
pacjentom z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc w wieku 65 lat i starszych, a także
pacjentom poniżej 65 roku życia, wykazujących wartość FEV1 < 40%.



W razie potrzeby można również dla poprawy objawów zastosować leki rozszerzające
oskrzela o krótkotrwałym działaniu i w każdym stadium choroby



U pacjentów z ciężką postacią POChP i częstymi zaostrzeniami, zastosowanie wziewnych
kortykosteroidów może ograniczyć liczbę zaostrzeń.

Źródła

Źródła

 http://www2.sum.edu.pl/wydawnictwa/wiadlek/1-2-2006/s084_Chwist-Nowak_A.pdf
 http://kardiologia.biziel.pl/e9.pdf
 http://www.mp.pl/artykuly/10831
 http://www.worldallergy.org/professional/allergic_diseases_center/copd_and_asthma/ve

rsion_polish.php



http://www2.sum.edu.pl/wydawnictwa/wiadlek/1-2-2006/s084_Chwist-Nowak_A.pdf



http://kardiologia.biziel.pl/e9.pdf



http://www.mp.pl/artykuly/10831



http://www.worldallergy.org/professional/allergic_diseases_center/copd_and_asthma/ve
rsion_polish.php