UNIWERSYTET

KAZIMIERZA WIELKIEGO

WYDZIAŁ ADMINISTRACJI I NAUK

SPOŁECZNYCH

ADMINISTRACJA STUDIA I ˚

STACJONARNE

ZABÓR PRUSKI ( 1807 – 1918)

Bydgoszcz 2011

Spis treści

1. Zabór pruski ( 1807-1918)
2.Administracja terenowa.
3. Wielkie Księstwo Poznańskie
4. Samorząd terytorialny.
5.Polacy z zaborze pruskim.
6.Naczelne organy władzy państwowej

Zabór pruski

• Zabór pruski – to ziemie dawnej

Rzeczypospolitej zagarnięte przez Królestwo
Prus w wyniku rozbiorów.

• Obszar ziem dawnej Rzeczypospolitej pod

władztwem króla pruskiego zmieniał się w na
przestrzeni lat tj. od pierwszego rozbioru w
1772 r. do chwili odzyskania niepodległości
przez Polskę w 1918 r.

Administracja terenowa

• w 1815 roku Prusy podzielono na

PROWINCJE

• Na czele prowincji stał mianowany przez króla

NADPREZYDENT

• W państwie funkcjonowało zasadniczo 10

prowincji

• Prowincje dzieliły się na

REJENCJE

• Na czele rejencji stali

prezydenci rejencji

Administracja terenowa cd.

• Podstawową jednostką administracyjną

administracji terenowej był

POWIAT

• Na czele powiatu stali

LANDRACI

• Najniższą jednostka administracyjną były

GMINY

Wielkie Księstwo

Poznańskie

• Posiadało odrębny status w latach 1815- 1848
• Zostało włączone do Prus za pomocą decyzji kongresu
• wiedeńskiego
• Urząd ten istniał do wybuchu powstania

listopadowego( 1830 )

• W 1832 r. wprowadzono niemiecki język urzędowy
• W 1848 r. oficjalnie zniesiono odrębność Księstwa

Wielkie Księstwo Poznańskie cd.

• Wielkie Księstwo Poznańskie stało się jedną z

pruskich prowincji

• Sejm prowincjonalny Księstwa (od 1824 r.) stał się

po 1848 roku jednym z prowincjonalnych sejmów
pruskich

• Oprócz władz rządowych funkcjonowały w Prusach

organy samorządu terytorialnego

Samorząd terytorialny

• Na najniższym szczeblu samorządu

terytorialnego funkcjonował

samorząd

gminny

( wiejski, miejski),

• Na wyższym szczeblu samorząd

powiatowy,

• Na koniec samorząd na szczeblu

prowincji,

Samorząd terytorialny

ORGANY UCHWAŁODAWCZE

• Organami

uchwałodawczymi

i kontrolnymi na

poszczególnych szczeblach samorządu były:

 Zgromadzenie gminne
 Sejmik powiatowy
 Sejm prowincjonalny

Samorząd terytorialny

ORGANY WYKONAWCZE

• Organy

wykonawcze:

 Naczelnik w gminie wiejskiej
 Nadburmistrz lub burmistrz w gminie

miejskiej

 W powiecie wydział powiatowy i landrat
 W prowincji wydział prowincjonalny i

dyrektor krajowy

Samorząd terytorialny

SĄDOWNICTWO ADMINISTRACYJNE

• Każdy obywatel mógł zaskarżyć wadliwą decyzję

administracyjną.

• Pierwsza instancja-

SAMORZĄDOWY WYDZIAŁ POWIATOWY

• Druga instancja –

RZĄDOWY WYDZIAŁ OBWODOWY REJENCJI

• Ostatnia instancja –

Wyższy Trybunał Konstytucyjny w

Berlinie

Polacy w ZABORZE

PRUSKIM

• Polacy żyjący w zaborze toczyli walkę

o zachowanie własnej kultury
( Kulturkamf, Strajk dzieci z Wrześni),
o zachowanie własnej ziemi ( Komisja
Kolonizacyjna, hakata, wóz
Drzymały)

Polacy w ZABORZE PRUSKIM

Prawa obywatelskie

• Polacy mogli podejmować walkę o zachowanie swej tożsamości
narodowej i bytu ekonomicznego
• Mogli tworzyć organizacje (np. oświatowe)
• Mogli tworzyć własną prasę kampanii wyborczych do sejmu
pruskiego (Landtag)
• Polscy posłowie mogli występować w sejmie pruskim

Bibliografia

• Gajewski S., Nawrocka K., „Historia

ustroju Polski”, wyd. Posłaniec
Warmiński, 2008

• Łaszewski R. Salmonowicz S. ,

„”Historia Ustroju Polski”, wyd. TNOIK
Toruń, 2011