Nurt strukturalny

Struktura rodziny

• Stałe, powtarzające się,

zorganizowane i przewidywalne
wzorce zachowań rodziny są czymś
co pozwala nam uznać, że są one
zorganizowane w funkcjonalną
strukturę

• Granice i koalicje

Salvador Minuchin

• Urodzony i wychowany w Argentynie;

• Praca w Izraelu z sierotami;

• Praca z chłopcami dokonującymi przestępstw –

rozpoczęcie pracy z rodzinami;

• Dyrektor Child Guidence Clinic (1965)

zlokalizowanego w sercu czarnego getta w
Filadelfii (współpracownicy: Montalvo, Haley,
Aponte, Walters, Greenstein)

Salvador Minuchin

• rozwój idei i technik aplikowalnych do

biednych rodzin z niższych klas
społecznych

• Idea odegrania (enactment) –

przyniesienie problematycznych
sekwencji na sesję terapeutyczną,
tak aby terapeuta obserwując je
mógł wprowadzać zmiany;

Struktura rodziny

• Powtarzające się wzorce wyznaczają

jak kiedy i do kogo odnoszą się
poszczególni członkowie rodziny;

Struktura rodziny

• Matka prosi córkę o pozbieranie zabawek-córka

odmawia-ojciec krzyczy na córkę-córka zbiera
zabawki-utrwalenie wzorca interakcyjnego.

• Jeżeli taki wzorzec się powtarza tworzy on

strukturę w której ojciec staje się kompetentny
jako dyscyplinujący, a matka niekompetentna;
Matka zdaje się być bliżej córki a ojciec
bardziej na zewnątrz, co dopełnia strukturę
rodziny;

Struktura rodziny

• Struktura rodziny zawiera w sobie również

zestaw ukrytych rodzinnych reguł, które
kierują transakcjami w rodzinie np.
„członkowie rodziny muszą się nawzajem
ochraniać”, co manifestuje się na wiele
sposobów w rodzinnych zachowaniach;

• Reguły uniwersalne (hierarchia

międzypokoleniowa ) i indiosynkratyczne
(związane z unikalną historią rodziny);

Struktura rodziny

• „Wzajemna zwrotność” i

komplementarność funkcji (jeden
rodzic bardzo kompetentny i
odpowiedzialny - drugi mniej
odpowiedzialny;

Struktura rodziny

• Struktura rodziny może być odkryta

poprzez wyjaśnienie systemu
przekonań, który leży u jej podłoża
oraz zaobserwowanie rodzinnych
powtarzalnych interakcji;

• Wzorce strukturalne odkrywają

dopiero powtarzające się sekwencje
interakcji rodzinnych;

podsystemy

• Podsystemem jest jednostka, diada

lub większa grupa, która łączy się ze
sobą aby na zasadzie generacji, płci,
lub wspólnego zainteresowania;

• Subsystemy są często mniej

znaczące niż ukryte koalicje;

Granice interpersonalne

• Niewidzialne bariery otaczające jednostki

i podsystemy regulujące ilość kontaktu z
innymi, służące ochronie wydzielenia i
autonomii zarówno jednostki jak i całej
rodziny;

• Granice interpersonalne są zróżnicowane

od sztywnych, nieprzepuszczalnych do
niejasnych, rozproszonych;

Niezaangażowanie

• Sztywne granice są często

restrykcyjne i uniemożliwiają kontakt
jednostki, czy podsystemu ze
światem zewnętrznym, co zapewnia
autonomię (niezależność, rozwój,
poczucie kompetencji) ale skutkuje
izolacją (chłód emocjonalny);

Niezaangażowanie

• Rodziny niezaangażowane jedynie w

warunkach silnego stresu rozwijają
wzajemne wsparcie;

• Rodzice późno zauważają, że dzieci

potrzebują wsparcia i porady;

Splątanie

• Wyraźne poczucie wzajemnego

wsparcia, ale kosztem
indywidualności i autonomii;

• Rodzice są skoncentrowani na

dzieciach co skutkuje ich zależnością
i nieradzeniem sobie w świecie
zewnętrznym;

Rozwój rodziny

• Harmonijny rozwój rodziny jako idealizacja i

mit;

• Normalna rodzinę charakteryzuje nie bak

problemów ale funkcjonalna struktura, która
umożliwia przystosowyanie się;

• Adekwatne budowanie granic (w parze i między

parą a światem zewnętrznym) i wzajemne
przystosowywanie się na początku związku;

Rozwój

• System rodzinny musi być na tyle

stabilny aby zapewnić ciągłość i na
tyle elastyczny aby dostosowywać
się do zmieniających się warunków
życia;

• Zaburzenia powstają wtedy gdy zbyt

sztywne systemy nie są w stanie
dostosować się do zmieniających się
okoliczności;

Zakłócenia rozwoju

• Koncentracja na dziecku rodziców, u których

nie dochodzi do stworzenia relacji i
rozwiązywania wzajemnych konfliktów;

• Kontynuowanie walki, ale poprzez dzieci

(transgeneracyjne koalicje)

• Rodzice splątani z dziećmi-dzieci

nieprzygotowane do wejścia w świat
zewnętrzny (objaw: fobia szkolna);

Cele terapii

• Terapia jest ukierunkowana na

zmianę struktury rodziny w taki
sposób aby rodzina mogła sama
rozwiązać problem;

• Celem terapii jest zmiana

strukturalna; rozwiązane problemu
(usunięcie objawu) staje się niejako
efektem dodatkowym zmiany
strukturalnej;

Cele terapii

• Terapeuta strukturalny przyłącza się

do rodziny aby pomóc jej członkom w
zmianie jej struktury;

• Terapeuta kieruje zmianą granic,

przegrupowaniem podsystemów, ale
nie rozwiązuje za rodzinę jej
problemów;

Cele terapii

• Najbardziej efektywnym sposobem na

zmianę symptomów jest zmiana tych
wzorców, które są odpowiedzialne za
podtrzymywanie symptomów;

• Efektywnie funkcjonującą jest taka

rodzina, która wspiera rozwój
jednostek;

Cele terapii

• Celem krótkoterminowym może być

złagodzenie symptomów zwłaszcza
takich, które zagrażają życiu i
zdrowiu;

Cele terapii

• Jednym z najważniejszych celów jest

stworzenie efektywnie działającej struktury
hierarchicznej (rodzice mają być
odpowiedzialni za dzieci, a nie odnosić się
do nich jak do rówieśników);

• Para rodzicielska ma być spójnym

systemem kierowniczym;

• Gdy jeden z rodziców wychowuje dzieci

najstarsze dziecko jest traktowane jako
asystent

Cele terapii

• W wypadku rodzin splątanych celem

jest zróżnicowanie jednostek i
podsystemów poprzez wzmocnienie
granic, które ich otaczają;

• W wypadku rodzin

niezaangażowanych terapeuta stara
się sprawić aby granice były bardziej
przepuszczalne;

Warunki dokonania zmiany w

zachowaniach

• Uaktywnianie „drzemiących” struktur

rozwojowych, a nie tworzenie nowych;

• „Przyłączanie się” – terapeuta nie może

pozostawać outsiderem - zbyt różnym niż
rodzina – odrzucenie; Gdy jest zbyt
podobny – używa interwencji zbyt
przypominających rodzinne interakcje –
wchłonięcie - brak szans na zmianę;

Warunki dokonania zmiany w

zachowaniach

• włączanie się i dostosowywanie się do

rodziny jest warunkiem wstępnym do tego
aby zacząć wprowadzać zmiany strukturalne;

• Utrwalanie właściwej rodzinnej hierarchii;

• Redefincja problemów lokowanych w

jednostce, lub w świecie zewnętrznym jako
pełniących określone funkcje w systemie
rodzinnym;

Warunki dokonania zmiany w

zachowaniach

•

Przeformułowanie rodzinnej definicji problemu, w
taki sposób aby nowa definicja odnosiła się do
struktury rodziny;

•

Obserwowanie i modyfikacja struktury interakcji
rodzinnych w obrębie dziejącej się tu i teraz sesji
terapeutycznej;

•

Praca raczej nad tym co dzieje się w sesji
terapeutycznej, niż nad tym, o czym opowiada
rodzina;

Warunki dokonania zmiany w

zachowaniach

• Odegranie: terapeuta stymuluje rodzinę do

tego aby zaprezentowała jak radzi sobie
(zachowuje się) napotykając na określony
problem:

• 1. terapeuta rozpoznaje i definiuje następujące

po sobie sekwencje zachowań (np. to, że gdy
matka z córką zaczynają rozmawiać ze sobą
jak rówieśniczki, młodszy braciszek wydaje się
pozostawać wyautowanym);

Warunki dokonania zmiany w

zachowaniach

• 2. odgrywanie transakcji (np.

terapeuta prosi matkę aby zaczęła
rozmawiać o jego (terapeuty)
wnioskach z dziećmi;

• 3. terapeuta tak prowadzi rodzinę by

mogła zmodyfikować odgrywanie –
stworzenie możliwości do pojawienia
się nowych sekwencji zachowań;

1. przyłączenie się i

dostosowywanie

-rozbrojenie oporu i uspokojenie lęku:
-poprzez rozumienie każdego członka rodziny

z osobna;

-przyłączanie się zarówno do wpływowych jak

i przepełnionych negatywnymi emocjami
członków rodziny;

-przywitanie się i spytanie każdego członka

rodziny o to jak rozumie problem;

-uznanie pozycji każdej osoby i porównanie jej

z innymi

2. praca z interackcjami

• Struktura rodziny manifestuje się w taki sposób,

w jaki członkowie rodziny się do siebie odnoszą,
nie może być ona wywiedziona z rekonstrukcji;

• rodziny bardziej opisują siebie takimi jakie

powinny być, niż takimi jakimi są w
rzeczywistości;

• Odegranie: „Pana żona powiedziała, że jest Pan

zbyt surowy – co Pan może jej na to
odpowiedzieć? (stymulowanie dialogu na sesji)

3. Diagnozowanie

• Diagnozowanie powtarzających się w

codzienności rodzinnej tranasakcji;

• Opis granic i podsystemów w sposób,

który uwyraźni pożądaną zmianę;

• Warto nawet przed pierwszą sesją

terapeutyczną mieć wstępne założenia,
co do rodzinnej struktury;

3. Diagnozowanie

• W diagnozie strukturalnej bierzemy pod

uwagę nie tylko problem prezentowany
przez rodzinę, ale również strukturalną
dynamikę, która leży u podłoża problemu;

• Np. splątanie matki z córką: badanie roli

ojczyma, jeżeli jest blisko z żoną a daleko z
córką praca nad diadą ojczym córka, jeżeli
małżonkowie są zdystansowani praca nad
diadą małżeńską;

4. naświetlanie i modyfikowanie interakcji

• Mąż: mamy problem w komunikacji, moja

żona nie chce ze mną rozmawiać, nigdy nie
ujawnia swoich uczuć

• T: Pani maż wskazuje na to, że macie

problem w komunikacji, czy Pani może
teraz z nim o tym porozmawiać?

• Terapeuta poszukuje nielinearnych pętli: im

więcej on narzeka, tym bardziej ona się
wycofuje, im bardziej ona się wycofuje tym
bardziej on narzeka

4. naświetlanie i modyfikowanie

interakcji

• Minuchin był bardzo zdecydowany,

jakkolwiek to zdecydowanie wiązało się
wyraźnie z jasnością celu, do którego
zmierzał;

• Terapeuci strukturalni osiągają

„intensywność” w emocjonalnej relacji z
rodziną poprzez regulację afektu,
powtarzalność i trwanie (ton głosu,
głośność, tempo, dobór słów);

4. naświetlanie i modyfikowanie

interakcji

• Przykładem trwania jest przytulenie

małego dziecka i niewypuszczanie go
np przez godzinę, aż się nie uspokoi
(generalnie metoda blokowania
strumienia interakcji);

• Powtarzanie jednego tematu w wielu

kontekstach np. wątek niewyręczania
dziecka

4. naświetlanie i modyfikowanie

interakcji

• Kształtowanie kompetencji może być

rozumiane jako rodzaj przekierowania
energii: przez położenie nacisku na
pozytywne zmiany strukturalne
terapeuta wprowadza bądź
wydobywa bardziej funkcjonalne
scenariusze zachowań;

4. naświetlanie i modyfikowanie

interakcji

• Efektywnym rodzicem ma okazywać

się realny rodzic a nie terapeuta;

• np. matka nie powiedziała dzieciom,

że idą na terapię – komunikat
terapeuty: mam pragnęła abyście
wprowadzili dobre zmiany w swoich
relacjach, co wy na to?

5. Budowanie granic

• W rodzinach splątanych budowanie

granic polega na wzmacnianiu
podsystemów i zwiększaniu
niezależności jednostek; członkowie
rodziny są stymulowani do
wypowiadania się w swoim własnym
imieniu,

5. Budowanie granic

• interakcje są blokowane; dbanie aby

diady dokończyły interakcję bez
włączania się osób trzecich;

• T: Ania i Wojtek to przedyskutują,

proszę aby inni Państwo słuchali tego
cierpliwie

• Umawianie się na poszczególne sesje

z pojedynczymi osobami lub
podsystemami

5. Budowanie granic

• W rodzinach niezaangażowanych terapeuta

przeciwdziała tendecjom do unikania konfliktu;

• Dążenie do zwiększenia poziomu wzajemnych

kontaktów;

• Terapeuta tworzy granice w trakcie sesji

terapeutycznej, które pozwalają na
dyskutowanie konfliktów bez ryzyka naruszenia
granic;

5. Budowanie granic

• Gdy widzimy rodzinę niezaangażowaną

próby stymulowania bliskiej relacji nie są
najlepszym rozwiązaniem;

• Niezaangażowanie jest zwykle rozumiane

jako sposób uniknięcia kłótni i napięcia,
stąd para tego rodzaju potrzebuje
najpierw powalczyć ze sobą, dopiero
później mogą stać się bardziej kochający;

Od linearnego do

cyrkularnego

• Matka, która skarży się na

niekontrolowane zachowanie syna
jest pytana, co takiego może ona
robić, że zachowanie syna staje się
właśnie tak niekontrolowane
(zachowania stymulujące i
podtrzymujące);

6. Włączanie konstrukcji poznawczych

• Zmiana sposobów, w jakie

członkowie rodziny odnoszą się do
siebie oferuje alternatywne sposoby
spostrzegania świata;