STAROŻYTNT

EGIPT

•

Państwo egipskie powstało około 3000 r.

p.n.e. Początkowo były to dwa królestwa:

Egipt Górny ze stolicą w Tebach i Egipt

Dolny ze stolicą w Memfis. 150 lat później

król Górnego Egiptu - Menes podbił Egipt

Dolny tworząc jedno państwo, którego

stolicą został Memfis. Od tej pory

faraonowie nosili dwie korony na znak

panowania w obu królestwach. W okresie

starego państwa powstały największe i

najsłynniejsze budowle egipskie jak

piramidy w Gizie, Abu Simbel, Karnak.

•

Utworzono także stabilną administrację państwa

oraz podzielono je na nomy, ułatwiające kontrolę

nad krajem. Bunty wewnętrzne doprowadzają

jednak do rozpadu potęgi Egiptu. Dopiero w

czasie okresu średniego państwa nowa dynastia

zjednoczyła Egipt. Wówczas prowadzone były

wojny, zwycięskie zresztą, z Nubią.

Wprowadzono reformy w armii i poszerzono jej

szeregi. Średnie państwo to okres ekspansji

handlowej. Zawiązały się kontakty handlowe z

Palestyną, Arabią, Mezopotamią, Fenicją czy

Kretą. Hyksosi, wykorzystując ciąg wojen

wewnętrznych o władzę, podbijają i zdobywają

Egipt..

•

Tak właśnie rozpoczęła się era nowego

państwa. Nowa dynastia Hyksosów

rozpoczyna walki zewnętrzne z: Palestyną,

Fenicją, Syrią i Azją Mniejszą. Przez

zwiększenie podatków (głównie na

podbitych terenach) i wzięcie ludzi do

niewoli, rozpoczynają się bunty przeciwko

Egiptowi. Najlepiej wychodzą na tym

Hetyci, którzy pokonują wojsko egipskie i

zabierają Egiptowi cześć jego ziem.

•

W państwie z kolei dochodzi do wojen o

władzę między kapłanami a faraonami.

Zaczynają buntować się dowódcy armii.

Następnie w zależności od tego, pod

czyim panowaniem znajdował się Egipt,

następowały kolejno okresy: asyryjski,

grecki, macedoński, rzymski, bizantyjski i

arabski.

NAZWA

DATA

stare państwo

2850-2052 r. p.n.e.

średnie państwo

2050-1570 r. p.n.e.

nowe państwo

1570-1085 r. p.n.e.

okres asyryjski

VII w. p.n.e.

okres grecki

V w. p.n.e.

okres macedoński

IV w. p.n.e.

okres rzymski

I w. p.n.e.

okres bizantyjski

IV w. n.e.

okres arabski

VII w. n.e.

GRECJA

•

Cywilizacja, która w starożytności rozwijała się w

południowej części Półwyspu Bałkańskiego, na wyspach

okolicznych mórz (Egejskiego, Jońskiego), wybrzeżach Azji

Mniejszej, a później także w innych rejonach Morza

Śródziemnego. Starożytna Grecja uważana jest za kolebkę

cywilizacji zachodniej. Grecka kultura, sztuka, mitologia,

filozofia, nauka zostały za pośrednictwem Rzymian

przekazane Europie i wywierały na jej mieszkańców

ogromny wpływ w różnych okresach dziejów.

•

W epoce brązu powstały na tym obszarze wysoko

rozwinięte kultury: minojska na wyspie Krecie, a w Grecji

właściwej mykeńska, która później zdominowała Kretę.

Wraz z końcem epoki brązu nastąpił gwałtowny upadek

cywilizacji mykeńskiej i nastały tzw. wieki ciemne, z

których wyłoniła się (ok. VIII w. p.n.e.) kultura Grecji

archaicznej z ludnością żyjącą w miastach-państwach

zwanych polis

Wojna grecko-perska

•

Bitwa pod Maratonem

•

data: 490 r. p.n.e.
dowódca Persów: Dariusz Wielki
dowódca Ateńczyków: Miltiades

•

Bitwa pod Termopilami

•

data: 480 r. p.n.e.
dowódca Persów: Kserkses
dowódca Spartan: Leonidas

•

Bitwa morska pod Salaminą

•

data: 480 r. p.n.e.
dowódca Persów: Kserkses
dowódca Ateńczyków: Temistokles

•

Skutki wojny grecko-perskiej

•

Wojna trwała jeszcze przez kilka lat, jednak nie zdołano już zagrozić pozycji
Grecji, która w rezultacie wygrała wojnę. Persowie raz na zawsze zostali
odsunięci od Morza Śródziemnego, do którego opanowania dążyli. Grecy
utrzymali swoje dotychczasowe tereny, jedynym minusem jest to, że na skutek
walk wojennych zostały one zniszczone. Poza tym odzyskano znowu nadzór nad
handlem śródziemnomorskim. Na czołowe miejsca polis greckich wysunęła się
Sparta i Ateny. Jednak oba państwa-miasta zaczęły od razu ze sobą rywalizować
o władzę w Grecji. Od razu po wojnie nastąpiła znacząca dominacja Aten,
których dowódcy dwa razy wygrywali z Persami. Spartanie, mimo iż słynęli do
tej pory z najlepszej sztuki wojennej nie wygrali przecież w wąwozie Termopile.

•

Za okres szczytowego rozwoju cywilizacji greckiej

uznaje się okres klasyczny (V-IV w. p.n.e.), kiedy to

Grecy odepchnęli zagrożenie perskie, a

najpotężniejsze polis (Ateny, Sparta, Teby) toczyły

wojny o hegemonię. W drugiej połowie IV w. p.n.e.

dominację nad Grekami uzyskało zhellenizowane

państwo macedońskie, a jego władca – Aleksander

Wielki – podbijając imperium perskie rozprzestrzenił

kulturę grecką na ogromne obszary Azji i

zapoczątkował okres hellenistyczny.

BOGOWIE GRECCY

BOGOWIE RZYMSCY

Afrodyta

Wenus

Apollo

Apollo

Ares

Mars

Asklepios

Eskulap

Artemida

Diana

Atena

Minerwa

Charyty

Gracje

Demeter

Ceres

Dionizos

Bachus

Eos

Aurora

Eros

Amor

Eirene

Pax

Hades

Pluton

Hefajstos

Wulkan

Helios

Sol

Hera

Junona

Herakles

Herkules

Hermes

Merkury

Hestia

Westa

Kronos

Saturn

Mojry

Parki

Nike

Wiktoria

Posejdon

Neptun

Satyr

Faun

Selene

Luna

Tyche

Fortuna

Zeus

Jowisz

RZYM

•

Początkowo tereny Italii zamieszkiwali Etruskowie i
prowadzili w państwie tyrańskie rządy, co powoli
zaczęło nie podobać się ludziom. W końcu VI wieku
p.n.e. obalono ostatniego z monarchów etruskich i
zdecydowano, że władzę przejmie lud, tak jak to było
w demokratycznych Atenach. Właśnie tak Rzym stał
się REPUBLIKĄ (słowo pochodzi od łacińskich "res"
czyli rzecz i "publicum" czyli wspólna). O rzymskiej
republice często pisał Cyceron (II/I w. p.n.e.): "A więc
państwo (res publica) jest to rzecz ludu (res populi).
Lud zaś - to bynajmniej nie każde zbiorowisko ludzi
skupionych dowolnym sposobem, lecz wielka ich
gromada, zespolona przez uznanie tego samego
prawa i przez pożytki wynikające ze wspólnego
bytowania. Zasadniczą przyczyną takiego zespolenia
się jest nie tyle słabość ludzi, ile pewnego rodzaju
wrodzony pęd do życia zbiorowego"

•

W rzymskiej republice społeczeństwo było
podzielone na dwie grupy społeczne: patrycjuszy i
plebejuszów. Ci pierwsi, najbogatsi, pochodzili z
liczących się rodów, mieli więcej praw, także
politycznych, ale to właśnie oni płacili podatki i
byli zobowiązani do pełnienia służby wojskowej.
Mieli także monopol na stanowiska urzędnicze,
gdyż wiele przedsięwzięć sami musieli finansować
ze swoich prywatnych funduszy. Wzbudzało to
wiele niezadowolenia wśród uboższego ludu, który
czuł się dyskryminowany.

•

Biedniejsi, plebejusze, nie mieli praw politycznych,
ale traktowani byli jako ludność wolna. Z czasem,
ponieważ zamożność niektórych plebejuszów
zaczęła wzrastać, a do uprzywilejowanej grupy nie
można było awansować (o przynależności
decydowało pochodzenie), ustalono więc klasy, a
kryteriami było bogactwo, a nie urodzenie.
Najbogatsze klasy miały przeważającą liczbę
głosów w zgromadzeniu (chociaż mogła do niego
należeć ludność też i z niższych klas), ale za to
byli najbardziej obciążeni na rzecz państwa.

•

Urzędy w republice rzymskiej:

•

KONSULOWIE - w republice rzymskiej pełnili funkcje
królów, byli wybierani przez zgromadzenie na okres
jednego roku. Do ich zadań należało kontrolowanie
urzędników, zwoływanie zgromadzeń ludowych,
pełnili funkcji kapłańskich - decydował o treści wróżb i
dowództwo nad armią. Mieli 12 pomocników
(liktorów). Za symbol władzy konsulów uważa się pęk
rózeg.

•

ZGROMADZENIE LUDOWE (komitia) - było
podstawowym organem władzy. Na jego
zebraniach ogół obywateli decydował o wyborze
urzędników, jak również o wywoływaniu wojny i
zawieraniu pokoju, sprawowało władze
ustawodawczą. Zgromadzenie było ostatnią
instancją odwoławczą.

•

SENAT (senex - starzec) - ograniczał władzę
Konsuli. W skład senatu wchodziło trzystu
urzędników (byli urzędnicy, dożywotnio), których
zadaniem było zatwierdzanie uchwał przyjętych
przez zgromadzenie ludowe, przyjmował i wysyłał
posłów i delegacje, reprezentował ciągłość
państwa, zarządzanie skarbem oraz decydowanie
w sprawie polityki zagranicznej. W czasie republiki
składał się z samych patrycjuszy, a byli to
urzędnicy sprawujący rządy obecnie i byli
urzędnicy, którzy zakończyli już swoje
urzędowanie. Princeps senatus - najważniejszy
senator, który jako pierwszy zabierał głos.

•

CENZORZY kontrolowali prywatne życie, ich dochody,
ale także ustalali listy wyborców, prowadzili spisy
ludności i przydzielali ich do odpowiednich grup,
prowadzili spis senatorów (kto jest godny posady,
kolejność zabierania głosu), sprawdzali finanse
państwa oraz organizowali pobór legionistów.

•

EDYLOWIE - odpowiadali za porządek w mieście, jak i
dostawę żywności oraz organizowanie igrzysk
olimpijskich,

•

TRYBUN LUDOWY - nie był to wprawdzie urzędnik,
ale miał prawo weta w tych sprawach, które godziły w
interesy plebejuszy (sam był jednym z nich).

•

KWESTOR - zajmował się finansami państwa.

PRETOR - sprawował funkcje sądownicze...

MEZOPOTA
MIA

Sumerowie

•

Około 3500 pne na terenie południowej Mezopotamii w
dorzeczu rzeki Eufrati Tygrys zaczęły powstawać pierwsze
organizacje miejskie, a wraz z nimi pierwsze formy
świadczące o życiu kulturalnym Sumerów. Jednym z
najważniejszych przejawów rozwoju kultury było pismo
obrazkowe, zwane też piktograficznym (łac. pictus –
malowany, gr graphein – rysować, pisać ). Według
historyków jest to najstarszy rodzaj pisma, w którym znaki
(piktogramy) mają formę rysunków odpowiadających
konkretnym rzeczom, przedmiotom, czynnościom, mogą też
symbolizować zwierzęta lub osoby. Informacje zawarte w
piktogramach są znane i łatwe do zrozumienia dla
wszystkich. Był to jednak niedoskonały sposób zapisywania,
ponieważ uniemożliwiał zapis czynności, imion itp.

Pismo
klinowe

•

Prawdopodobnie około 3100 pne pojawił się nowy rodzaj

pisma zwany pismem klinowym

•

Powstało wraz z rozwinięciem się znaków posiadających
wartość fonetyczną, czyli odzwierciedlającą dźwięki. Pismo
klinowe powstało przez odciskanie symboli w mokrej glinie
lub na glinianych tabliczkach za pomocą kawałka
trzcinowego rylca. Sumerowie tworzyli szkoły, w których
nauczano umiejętności pisania, nauka trwała nawet kilka lat.
Od 3100 pne do około 2350 pne, kiedy nastąpił rozkwit
cywilizacji sumeryjskiej pismo klinowe rozpowszechniło się
do tego stopnia, że z czasem stosowano go w całym terenie
pomiędzy Eufratem, a Tygrysem

Skutki powstania pisma
klinowego

•

Powstanie pisma w Mezopotamii związane było z
administracyjnymi i gospodarczymi potrzebami
rozwijającej się coraz bardziej cywilizacji. Pismo
odgrywało bardzo ważną rolę np.: w dużym
stopniu usprawniało pracę urzędników, którzy
m.in. zapisywali ilości danin złożonych faraonowi,
wpływy z podatków, czy wielkości zbiorów,
pozwalało tworzyć literaturę, np.: cykl eposów o
Gilgameszu,

KODEKS HAMMURABIEGO

•

Najsłynniejszy kodeks Hammurabiego, pochodzący z 1750 roku
przed narodzeniem Chrystusa,. Hammurabi usankcjonował kary
przewidziane za popełnione przestępstwa. Kodeks
Hammurabiego składa się z prologu, 282 paragrafów i epilogów
zawierających sankcje prawne. W prologu napisano, że
Hammurabi został wybrany przez Boga, aby spisać to prawo.
Celem wydania kodeksu była próba ujednolicenia i
usystematyzowania prawa zwyczajowego.

•

System kar umieszczony w Kodeksie opierał się na zasadzie
„oko za oko, ząb za ząb”. Kara odzwierciedlająca – miała
unaocznić skutek czynu.

•

Wymienianie kary miało charakter publiczny. Znano winę
umyślną i nieumyślną. Proces był jawny, naoczny, a wymierzane
kary zależały od pozycji społecznej przestępcy. O wielkości kary
mógł również decydował status społeczny – wolny, czy
niewolnik, posiadany majątek lub funkcja pełniona w państwie.

•

Rodzaje kar wymieniane w Kodeksie to np.: śmierć, wygnanie z
kraju lub pozbawienie majątku. Przepisy formułowano
przewidując konkretne, możliwe do popełnienia przestępstwa,
nie starając się o wypracowanie uniwersalnych zasad i norm
ogólnych.

•

Kodeks uznaje się dziś za jedno z największych dzieł
prawniczych starożytności.

System irygacyjny

System irygacyjny to sieć kanałów
nawadniających tereny bardzo słabo
zaopatrzone w wodę. były budowane
wzdłuż rzek np.: w Egipcie wzdłuż
Nilu , w Mezopotamii wzdłuż Tygrysu i
Eufratu. Tygrys i Eufrat wylewał na
przełomie kwietnia i maja, przed
upalnym latem. Wylewy te były
gwałtowne, albowiem zasilane przez
topniejące śniegi w górach Armenii. W
stosunkowo szybkim czasie objętość
wody w obu rzekach wzrastała nawet
ośmiokrotnie, co powodowało
zalewanie płaskiego terenu. Woda była
rozprowadzana systemami kanałów
wzdłuż rzek.

Ziggurat

•

Sakralna budowla wieżowa z Mezopotamii, wchodząca w skład
sanktuariów sumeryjskich . według słownika języka polskiego jest to
„sakralna budowla wieżowa z Mezopotamii, wchodząca w skład
sanktuariów . Jej wielkość mogą nam uświadomić poniższe rekonstrukcje

„sakralna budowla wieżowa z
Mezopotamii, wchodząca w skład
sanktuariów sumeryjskich; ziggurat”.
według słownika języka polskiego jest
to „sakralna budowla wieżowa z
Mezopotamii, wchodząca w skład
sanktuariów

„sakralna budowla wieżowa z
Mezopotamii, wchodząca w skład
sanktuariów sumeryjskich; ziggurat”.
według słownika języka polskiego jest
to „sakralna budowla wieżowa z
Mezopotamii, wchodząca w skład
sanktuariów

Fenicjanie

Fenicjanie

•

W ciągu 500 lat (XII-VII w. p.n.e.) panowali nad żeglugą na morzu
Śródziemnym. Do największych osiągnięć żeglarskich Fenicjan
zalicza się opłyniecie Afryki ok. 600 r. p.n.e., a więc na 2000 lat
przed Portugalczykami. Z Kartaginy(kolonii fenickiej) wypływano w
rejony Zatoki Gwinejskiej, Wysp Kanaryjskich (podróż morska
Hannona w 480 r. p.n.e.) i Wysp Azorskich (w VI w. p.n.e.) oraz
prawdopodobnie do Brytanii (wyprawa Himlikona, w 500-480 r.
p.n.e.).

•

Ich szlaki wiodły też poprzez Morze Czerwone dalej na wschód, aż na
Ocean Indyjski, gdzie docierali do wybrzeży Indii i Półwyspu
Malajskiego (w I w. p.n.e.). Dzieje poznawania przestrzeni
oceanicznych odnotowywują też podróż kupca rzymskiego
(pochodzenia greckiego) Hippalosa w Vw. p.n.e., którą odbył przez
otwarte wody Oceanu Indyjskiego, gdzie miał okazje poznać
istnienie wiatrów monsunowych i wywołanych przez nie prądów
morskich.

Pierwsi Globaliści

•

Fenicjanie podbijali świat nie korzystając z siły armii, tylko ze sprytu i
intelektu. Ich sukces wzbudził zazdrość. Dlatego już 3 tys. lat temu
przyczepiono im łatkę podstępnych kupców, którzy dla zysku sprzedadzą
nawet przyjaciela. Złą prasę zapewnili im sąsiedzi, a pech chciał, że tylko
teksty tych właśnie sąsiadów zachowały się do dziś. Skalę ich „podbojów”
oddaje poniższa ilustracja

Wynalazki i twórczość

•

Najdonioślejszym wynalazkiem jest niewątpliwie
pismo alfabetyczne, powstałe w II połowie II
tysiąclecia p.n.e. na obszarach Syrii i Fenicji.
Ponadto Fenicjanie przejęli wiele wynalazków od
starszych, sąsiednich kultur (wytapianie szkła,
kruszców, metali). Za najpiękniejszy barwnik
uchodziła fenicka purpura. Fenicjanie uważani są
również za wynalazców mydła i pieniędzy jako
środka płatniczego.

Asyria

Armia Asyryjska

•

Armia Asyrii była siłą, z którą należało się liczyć. Gdy ok.
1200 r. otrzymała żelazne uzbrojenie, jej bojowe rydwany,
łucznicy i piechota były postrachem dla sąsiadów. Jednak nie
była to siła niepokonana i krocząca od zwycięstwa do
zwycięstwa. Gdyby tak było, tworzenie imperium zajęłoby
Asyrii lat 10, a nie setki.

•

Dzisiejszą swą sławę armia asyryjska zawdzięcza dwóm
źródłom. Po pierwsze już wtedy słynęła z okrucieństwa, lecz
nie wydaje się, żeby była pod tym względem inna niż
pozostałe wojska w tym czasie.
Swe sukcesy wojska Asyrii zawdzięczały:

•

łucznikom, którzy siali postrach w otwartym polu, jak też
podczas oblężeń, kiedy służyli atakującym jako osłona.
Wynalazkiem asyryjskim było utworzenie par łucznik-
tarczownik - kiedy jeden trzymał wysoką tarczę, łucznik
bezpiecznie stał za nią, jak za murem, i raził wrogów.

•

rydwanom, które, podobnie jak polska konnica pod
Kircholmem, rozbijały formacje przeciwników często samym
pędem i masą. Z początku rydwany składały się z woźnicy i
strzelca, lecz później udoskonalono tę broń. Większy i lepiej
opancerzony rydwan przypominał czołg i zabierał prócz
woźnicy trzech łuczników i oszczepników.

•

sztuce oblężniczej. Na porządku dziennym stało stosowanie
wież oblężniczych, katapult, taranów. Z zapałem używano
też wojsk saperskich, które na przykład zmieniały koryta
rzek w celu podmycia murów miejskich.

•

organizacji zaopatrzenia, na co składała się budowa
garnizonów i składów żywności, oraz skuteczne zbieranie
danin.

Osiągnięcia Asyryjczyków

•

W Asyrii dominowało rolnictwo, w którym stosowano z powodzeniem
ulepszony typ pługa, rozwijało się także ogrodnictwo. W Niniwie, Kalach,
Durszarrukin i Assurze powstały olbrzymie zespoły pałacowe z bogatą rzeźbą
ornamentalną, przedstawiającą sceny batalistyczne, polowania i ceremonie
religijne. Założyli ogromną bibliotekę w Niniwie, której księgozbiór liczył
ponad 22 000 glinianych tabliczek, na których zapisano poezję, teksty
literackie, historyczne, filozoficzne, medyczne i astronomiczne oraz
dokumenty gospodarcze. Jeśli chodzi o osiągnięcia, Asyryjczycy byli
kontynuatorami dokonań Sumerów, a jedynie do tematów religijnych oraz
wojennych załączyli także przedstawianie polowań

Prezentację opracowali

•

Michał Heba

•

Adrian Kidoń