Choroby

przenoszon

e

drogą

płciową

GINEKOLOGIA

I POŁOŻNICTWO

Choroby przenoszone drogą płciową należą do chorób
zakaźnych
i znane są bardziej jako "choroby weneryczne". Przymiotnik
"weneryczny” pochodzi od imienia rzymskiej bogini miłości
Wenery.
Wskazuje on na związek z życiem intymnym człowieka,
choć wcale
nie kojarzy się z miłością, ale z czymś brudnym,
wstydliwym, może
nawet wulgarnym.

Następstwa psychologiczne tych skojarzeń często
utrudniały prowadzenie skutecznych programów
zapobiegania chorobom wenerycznym, co doprowadziło do
wprowadzenia przez Światową Organizację Zdrowia (WHO)
zmiany nazwy "choroby weneryczne” na nazwę "choroby
przenoszone drogą płciową" (STD – sexually transmitted
diseases) lub, zamiennie, "zakażenia przenoszone drogą
płciową" (STI - sexually transmitted infections). Obok
znanych od wieków STD, takich jak kiła, rzeżączka, wrzód
miękki i ziarniniak pachwinowy, występuje obecnie wiele
chorób, które określa się mianem "nowej generacji STD".

Niektóre z nich przenoszone są wyłącznie w czasie
stosunku płciowego, a w przypadku innych kontakty
seksualne są tylko jedną z form przenoszenia, często nie
najważniejszą.
Pojawienie się tych chorób stało się we współczesnym
świecie
poważnym problemem społecznym i zdrowotnym.

WPROWADZENIE

Choroby przenoszone drogą płciową należą do najczęściej
występujących
chorób zakaźnych. Dobrym źródłem informacji na temat
rozprzestrzenienia
STD na świecie są raporty publikowane przez WHO, zawierające dane
na temat rocznej zachorowalności na niektóre z tych chorób (kiłę,
rzeżączkę, zakażenia chlamydialne i rzęsistkowicę).

Według raportów WHO rocznie na świecie rejestruje się:
• 167,2 miliona przypadkow rzęsistkowicy;
• 89,1 miliona przypadkow zakażeń chlamydialnych;
• 62,2 miliona przypadkow rzeżączki;
• 12,2 miliona przypadkow kiły.

Liczby te ilustrują wagę problemu, jakim dla zdrowia obywateli oraz
ekonomii państwa jest zwalczanie STD. Większość STD (90%)
występuje w krajach rozwijających się, zwykle biednych, które nie
dysponują odpowiednimi środkami materialnymi na ich zwalczanie, nie
mówiąc już o długofalowych programach profilaktyki i leczenia tych
chorob. W krajach biednych zakażenia Trichomonas vaginalis i
Chlamydia trachomatis są najczęstszą przyczyną niepłodności u
kobiet.

Niezależnie od kraju STD są częstą przyczyną stanów zapalnych
narządów płciowych miednicy mniejszej (PID - pelvic inflamatory
disease) oraz ich następstw: ciąży pozamacicznej, niedrożności
jajowodów, wielokrotnych hospitalizacji i wysokich kosztow leczenia.

EPIDEMIOLOGIA

EPIDEMIOLOGIA

Pomimo wprowadzenia skutecznych metod leczenia i programów walki z
STD liczba nowych zachorowań na te choroby w Polsce w ostatnich latach
ponownie wzrasta. Jest to spowodowane kilkoma czynnikami:

1. niekorzystną sytuacją epidemiologiczną w krajach Europy

Wschodniej w zakresie STD;

2. ograniczeniem środków finansowych na nadzór epidemiologiczny

czego skutkiem jest m.in. spadek liczby badań wykonywanych w
kierunku STD;

3. zwiększającą się liczbą przypadków nieprawidłowego leczenia

STD;

4. niewłaściwie prowadzoną kontrolą pacjentów po zakończeniu

leczenia lub jej brakiem.

Ostatni szczyt zachorowań na kiłę i rzeżączkę w Polsce miał miejsce na
przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych ubiegłego wieku: liczba
zarejestrowanych przypadków kiły wczesnej (objawowej i bezobjawowej)
w 1970 roku wynosiła ponad 20 tysięcy, a wskaźnik kiły wczesnej
objawowej blisko 47 na 100 tysięcy mieszkańców.

Liczba zarejestrowanych w 1970 roku przypadków rzeżączki wynosiła 50
tysięcy, a wskaźnik 153 na 100 tysięcy mieszkańców.

W porównaniu z innymi krajami europejskimi liczby te stawiały Polskę na
jednym z pierwszych miejsc. Ostatnio obserwuje się wzrost liczby
zachorowań na STD w Polsce, o czym świadczy również znaczny wzrost
liczby urodzeń noworodków z kiłą wrodzoną.

Sytuacja w Polsce

Liczba drobnoustrojów, które mogą przenosić się drogą płciową,
przekracza obecnie 30. Wiele z nich można dalej podzielić na typy
i subtypy, które mogą powodować rożne objawy kliniczne. Uważa
się, że główne czynniki demograficzne, które zwiększają ryzyko
nabycia i(lub) przeniesienia STD, to:

• wiek (szczyt występowania w grupie wiekowej 15-24 lata);
• stan cywilny (niezamężna/nieżonaty, pozostająca/y w
separacji lub
rozwiedziona/y);
• stosowanie innych niż "barierowe" metod planowania
rodziny;
• wykonywanie zawodu, który łączy się z częstym
przebywaniem
poza domem.

W rzeczywistości wymienione czynniki nie są dobrymi wskaźnikami
ryzyka zakażenia się chorobą przenoszoną drogą płciową. Nie
określają prawdziwej aktywności seksualnej, rodzaju zachowań
ryzykownych
czy liczby partnerów seksualnych, które w istotny sposób
determinują ryzyko zarażenia się STD.

Podstawowe znaczenie w ocenie ryzyka występowania STD u danego
pacjenta ma prawidłowe zebranie szczegółowego wywiadu na temat
jego życia seksualnego oraz wykonanie badań dodatkowych w
kierunku objawowych i utajonych STD.

ETIOLOGIA

Kiła – (syfilis) – choroba przenoszona drogą płciową,
wywoływana przez bakterię krętek blady. W fazie
trzeciej choroby występuje kiła układu nerwowego i
kiła układu krążenia. Po trzech tygodniach od
zakażenia przez bakterię krętek blady, na
narządach płciowych pojawia się mały, pojedynczy,
bezbolesny szankier – krater zawierający krętki,
potem następuje wysypka, trzecia faza kiły pojawia
się po wielu latach, dochodzi wówczas do zajęcia
układu nerwowego i dużych tętnic. 

Objawy

Po trzech tygodniach od zakażenia, na narządach
płciowych pojawia się mały, pojedynczy, bezbolesny
szankier – krater zawierający krętki, w fazie drugiej
choroby następuje wysypka, trzecia faza kiły
pojawia się po wielu latach, dochodzi wówczas do
zajęcia układu nerwowego ( kiła układu nerwowego)
i dużych tętnic ( kiła układu krążenia). 

KIŁA

KIŁA

KIŁA

KIŁA

KIŁA

Wywiad
Badanie pacjenta cierpiącego na STD
wymaga od lekarza znajomości zasad
przeprowadzania wywiadu chorobowego i
epidemiologicznego oraz badania
przedmiotowego, a także właściwego
podejścia psychologicznego.

Zakażenie chorobą przenoszoną drogą
płciową, powszechnie
uważaną za wstydliwą, stawia pacjenta w
bardzo trudnej
i niezręcznej sytuacji psychologicznej.

Wizyta u lekarza w takiej sytuacji jest dla
wielu pacjentów, szczególnie kobiet,
nieprzyjemnym przeżyciem i wymaga od
lekarza odpowiedniego, taktownego
podejścia
oraz unikania postawy oceniającej
zachowanie chorych.

WYWIAD GINEKOLOGICZNY

Podczas zbierania wywiadu u pacjenta cierpiącego na STD
należy
określić:

• główne objawy i zgłaszane dolegliwości;
• moment wystąpienia pierwszych objawów;
• daty stosunków płciowych poprzedzających
wystąpienie
objawów oraz czy były one ze stałym czy z
przypadkowym
partnerem;
• rodzaj kontaktów płciowych i ustalenie orientacji
seksualnej
pacjenta;
• rodzaj stosowanej antykoncepcji;
• przebyte STD;
• źródło zakażenia oraz listę osób, które pacjent mógł
zakazić
(wywiad epidemiologiczny);
• czy pacjent wstrzykiwał sobie narkotyki i czy była mu
przetaczana krew;
• u kobiet dodatkowo: datę ostatniej miesiączki, liczbę
przebytych ciąż i porodów, jakie były wyniki ostatnich
badań
cytologicznych oraz czy występuje bolesność podczas
współżycia lub plamienia (krwawienia) po stosunku.

ELEMENTY WYWIADU

Ocena

narządów

płciowych

pacjentki

powinna

obejmować zbadanie:

•

włosów łonowych i skory sromu (w kierunku wszawicy

łonowej, mięczaka zakaźnego i objawów
dermatologicznych);

• węzłów chłonnych (w kierunku limfadenopatii);

• wejścia do pochwy, ujścia zewnętrznego cewki moczowej,
ujścia gruczołow Bartholina i Skenea (w kierunku kłykcin,
owrzodzeń ognisk złuszczania skory, obrzęków,
zaczerwienienia, stwardnień, blizn lub widocznej
wydzieliny); na te same elementy zwraca się
uwagę, badając okolicę odbytu;

• pochwy i szyjki macicy we wzierniku (w kierunku:
zaczerwienienia, nadżerki, owrzodzeń, kłykcin,
występowania upławów, wydzieliny
z kanału szyjki macicy, stopnia ektopii oraz obecności
wybroczyn, pęcherzyków, nadżerek lub owrzodzeń);

• macicy i przydatków oraz ich najbliższego otoczenia
(oburęczne).

BADANIE PODMIOTOWE

RZEŻĄCZKA

U kobiet przeważnie powoduje ona
zapalenie szyjki macicy, ale może
również dotyczyć cewki moczowej,
gardła oraz odbytnicy.
Neisseria gonorrhoeae jest przenoszona
podczas waginalnego, analnego lub
oralnego stosunku płciowego. Zakażona
matka może przekazać infekcję dziecku
podczas porodu, co powoduje u
noworodka zakażenie oczu.

Kobiety, u których rzeżączka dotyczy
szyjki macicy, zazwyczaj nie odczuwają
żadnych dolegliwości. Niektóre jednak
zauważają zielonkawo-żółte upławy z
pochwy. Zakażenie może się szerzyć do
macicy i jajowodów, powodując ból w
podbrzuszu oraz ból w trakcie stosunku
płciowego

Rzeżączka jest chorobą wywoływaną
przez zakażenie Gram-ujemną
dwoinką Neisseria gonorrhoeae.
Pierwotnymi wrotami zakażenia są
błony śluzowe cewki moczowej, szyjki
macicy, odbytnicy, gardła i spojówek.
Do przeniesienia zakażenia dochodzi w
wyniku bezpośredniego kontaktu
wydzieliny jednej błony śluzowej z
drugą.

RZEŻĄCZKA

RZEŻĄCZKA

Profilaktyka i leczenie chorób przenoszonych drogą
płciową opierają się na:

• Edukacji i poradnictwie ukierunkowanymi na
osoby z grupy ryzyka i dotyczącymi
wprowadzenia bezpieczniejszych zachowań
seksualnych.

• Identyfikacji tych zakażonych osób bez
objawów i z objawami klinicznymi, które same
raczej nie będą szukać możliwości diagnostyki
i leczenia.

• Skutecznej diagnostyce i leczeniu osób
zakażonych.

• Ocenie, leczeniu i poradnictwie dotyczącym
partnerów seksualnych osób z STD.

• Szczepieniach osób zagrożonych tymi STD,
ktorym daje się zapobiegać przez szczepienia.

Podstawową formą zapobiegania i zwalczania
STD jest edukacja, która pozwala na zmiany
zachowań seksualnych (unikanie zachowań
ryzykownych).
Pewne grupy pacjentów, takie jak kobiety
ciężarne i młodociane, wymagają odmiennego
postępowania.

Zasady leczenie i prewencji

Plakat z 1944 roku reklamujący penicilinę dla żołnierzy na II WŚ leczącą rzeżączkę w
4 godziny

PYTANIA?

Dziękuję
za uwagę