Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

• Głównym zadaniem Siły Zbrojnych RP jest

przygotowanie się do działań
o charakterze militarnym w celu obrony suwerenności
państwa, jak też realizacji zadań
w ramach NATO, ale jednocześnie zgodnie z zapisami
aktów prawnych siły zbrojne mają powierzone zadania
w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego
i udzielania niezbędnej pomocy właściwym instytucjom
i służbom w reagowaniu na zagrożenia. W wyniku
rzetelnej oceny możliwości cywilnych służb w zakresie
zwalczania klęsk żywiołowych po wspomnianej powodzi
dokonano wielu zmian strukturalnych i prawnych w
zakresie zarządzania kryzysowego w kraju.

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

Główne akty prawne normujące

użycie Sił Zbrojnych w

zapewnieniu bezpieczeństwa

wewnętrznego i w reagowaniu na

sytuacje kryzysowe.

Zgodnie z art. 26 Konstytucji RP, Siły

Zbrojne RP służą ochronie
niepodległości państwa i
niepodzielności jego terytorium oraz
zapewnieniu bezpieczeństwa
i nienaruszalności jego granic.

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

• Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r.

o powszechnym obowiązku obrony RP określa,
że Siły Zbrojne mogą ponadto brać udział
w zwalczaniu klęsk żywiołowych i likwidacji ich
skutków, działaniach antyterrorystycznych
i

zakresu

ochrony

mienia,

akcjach

poszukiwawczych oraz ratowania lub ochrony
zdrowia i życia ludzkiego, oczyszczaniu terenów

z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych
pochodzenia

wojskowego

oraz

ich

unieszkodliwianiu, a także w realizacji zadań
z zakresu zarządzania kryzysowego.

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

Strategia Bezpieczeństwa Narodowego RP z 2007 r.,

określa następujące zadania dla Sił Zbrojnych RP:

• 1) zapewnienie zdolności do obrony państwa oraz

utrzymanie gotowości do przeciwstawienia się agresji
w ramach zobowiązań sojuszniczych;

• 2) udział w stabilizowaniu sytuacji międzynarodowej

oraz w operacjach reagowania kryzysowego i
humanitarnych;

• 3) wspieranie pozostałych organów państwa w

zapewnieniu bezpieczeństwa wewnętrznego Polski
oraz udzielenie niezbędnej pomocy wojskowej
właściwym instytucjom i służbom rządowym oraz
samorządowym, organizacjom cywilnym i
społeczeństwu w reagowaniu na zagrożenia.

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

Strategia Obronności Rzeczypospolitej

Polskiej z 2009 r. stwierdza ,że Siły Zbrojne
RP utrzymują niezbędny potencjał sił
wyspecjalizowanych do prowadzenia działań
antyterrorystycznych, przeciwdziałania
asymetrycznym i niemilitamym
zagrożeniom oraz zadań realizowanych w
sytuacjach kryzysowych w ramach wsparcia
działań władz cywilnych, w zależności od
skali zagrożenia terrorystycznego lub
zaistniałej sytuacji kryzysowej.

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

Ważnym dokumentem sankcjonującym użycie Sił Zbrojnych

jest Ustawa z 2002 r. o stanie wyjątkowym wraz z aktami
wykonawczymi, w tym również rozporządzeniem Rady
Ministrów z dnia 6 maja 2003 r. w sprawie szczegółowych
zasad użycia oddziałów i pododdziałów Sił Zbrojnych RP w
czasie stanu wyjątkowego

Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu

kryzysowym również umożliwia użycie Sił Zbrojnych na
potrzeby realizacji bezpieczeństwa wewnętrznego, w tym
przypadku, w zakresie sytuacji kryzysowej: jeżeli w sytuacji
kryzysowej użycie innych sił i środków jest niemożliwe lub
może okazać się niewystarczające ,o ile inne przepisy nie
stanowią inaczej Minister Obrony Narodowej, na wniosek
wojewody, może przekazać do jego dyspozycji pododdziały
lub oddziały Sił Zbrojnych RP, zwane dalej oddziałami Sił
Zbrojnych, wraz ze skierowaniem ich do wykonywania zadań
z zakresu zarządzania kryzysowego.

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

Kolejnym aktem prawnym, bezpośrednio regulującym
problematykę udziału
SZ RP w niemilitarnych sytuacjach kryzysowych jest
ustawa o stanie klęski żywiołowej, której zapisy
mówią o tym, że w czasie stanu klęski żywiołowej,
jeżeli użycie innych sił
i środków jest niemożliwe lub niewystarczające,
Minister Obrony Narodowej może przekazać do
dyspozycji wojewody, na którego obszarze działania
występuje klęska żywiołowa, pododdziały lub
oddziały Sił Zbrojnych RP wraz ze skierowaniem ich
do wykonywania zadań związanych z zapobieżeniem
skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięciem

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

Inne istotne regulacje prawne dotyczące bezpieczeństwa

wewnętrznego i ochrony porządku publicznego to;
- Ustawa z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz
kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego
podległości konstytucyjnym organom RP;
- Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990r. o Policji, a w szczególności art. 18
A odnoszący się tylko do Żandarmerii nadający tej formacji pełnych
uprawnień Policyjnych w razie zagrożenia bezpieczeństwa i
porządku publicznego, jeżeli siły Policji są niewystarczające) i
wydane na jej podstawie akty wykonawcze
- Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. o Żandarmerii Wojskowej i
wojskowych organach porządkowych gdzie określone zostało, że
jednym z zadań Żandarmerii Wojskowej jest zwalczanie klęsk
żywiołowych, nadzwyczajnych zagrożeń środowiska i likwidowanie
ich skutków oraz czynne uczestniczenie w akcjach
poszukiwawczych, ratowniczych i humanitarnych, mających na celu
ochronę życia i zdrowia oraz mienia.
- Ustawy regulujące działalność Inspektoratu Wojskowej Służby
Zdrowia w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego.

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

W przypadku Marynarki Wojennej jest to ustawa z dnia 4

września 2008 r.o ochronie żeglugi i portów morskich.
Zgodnie z zapisem ustawy w celu zapobieżenia, ograniczenia
lub

usunięcia

poważnego

bezpośredniego

niebezpieczeństwa grożącego statkom, obiektom portowym i
portom oraz związanej z nimi infrastrukturze, powstałego na
skutek użycia statku lub obiektu pływającego jako środka
aktu terrorystycznego po wyczerpaniu przez Straż Graniczną
środków przewidzianych w ustawie z dnia 12 października
1990 r. o Straży Granicznej (…), Minister Obrony Narodowej
może wydać decyzję o zastosowaniu na polskich obszarach
morskich niezbędnych środków, do zatopienia tego statku lub
obiektu pływającego włącznie.

W stosunku do Sił Powietrznych warto przytoczyć

rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 13 czerwca
2008r. w sprawie sposobu współdziałania instytucji
zapewniającej służby ruchu lotniczego z Siłami Powietrznymi
Sił Zbrojnych RP.

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

Z powyższych aktów prawnych wynika, że siły zbrojne

mają do spełnienia 3 misje:
- obronną – obronę państwa i obywateli, odstraszanie,
udział w obronie wspólnej NATO, operacje wojskowe,
- nieorężną (pozaobronną) – udział w ochronie ludności,
walkę z przestępczością, udział
w zwalczaniu skutków katastrof i akcjach humanitarnych,
- koordynacji obronnej – koordynacja wojskowych i
wsparcie cywilnych przygotowań
i działań w obronie narodowej.

Można również określić 2 funkcje sił zbrojnych:

- zewnętrzną
- wewnętrzną.

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

Uruchomienie oddziałów i pododdziałów Sił Zbrojnych

Rzeczypospolitej Polskiej do udziału w reagowaniu na
sytuacje kryzysowe może odbywać się w następujących
trybach:
- podstawowym — wojewoda z własnej inicjatywy lub na
wniosek starosty (prezydenta miasta) z zagrożonego rejonu
powiadamiają ogniwa nadrzędne, a te informują określone
dowództwo, które zarządza przystąpienie do akcji JW;
- alarmowym — na zapotrzebowanie organów samorządu
terytorialnego bezpośrednio do dowódcy jednostki
wojskowej, który podejmuje decyzje o włączeniu się do
akcji, lub z jego inicjatywy;
- nakazowym - na podstawie decyzji Ministra Obrony
Narodowej lub na rozkaz Szefa Sztabu Generalnego WP albo
dowódców określonego szczebla.

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

Najważniejsze cele i zasady realizowania zadań przez oddziały Sił
Zbrojnych:
- koordynowanie udziału oddziałów SZ w działaniach ratowniczych,
prewencyjnych i realizacji innych postawionych zadań w zależności od obszaru
występowania zagrożeń, zapewniają organy administracji publicznej
odpowiedniego szczebla;
- koordynowanie udziału oddziałów SZ w działaniach ratowniczych i
prewencyjnych,
a także realizacji innych postawionych zadań obejmuje przedsięwzięcia mające
na celu sprawne włączenie oddziałów SZ do realizacji zadań, z uwzględnieniem
czasu i miejsca ich użycia oraz sposobu współdziałania z innymi podmiotami;
- oddziały Sił Zbrojnych pozostają pod dowództwem swoich przełożonych;
- zadania określone do realizacji przez organy administracji publicznej
przekazywane są wyłącznie dowódcom oddziałów i pododdziałów Sił Zbrojnych
RP;
- dowodzenie oddziałami Sił Zbrojnych odbywa się na zasadach określonych w
regulaminach wojskowych i według procedur obowiązujących w Siłach
Zbrojnych RP;
- preferowaną formą stawiania zadań jest forma pisemna, jednakże ze względu
na nagłość zjawisk dopuszczalna jest forma ustna;
- obligatoryjna forma pisemna wymagana przy zadaniach z użyciem materiałów
wybuchowych oraz zadań realizowanych w warunkach zagrożenia żołnierzy.

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

Zadania, które mogą realizować oddziały Sił

Zbrojnych na rzecz pomocy społeczeństwu oraz organom
rządowym i samorządowym można podzielić na dwie grupy:
- w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa i porządku
publicznego,
- w sytuacjach kryzysowych i w stanach nadzwyczajnych.

Do zadań, które mogą realizować oddziały Sił Zbrojnych

w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa i porządku
publicznego należą w szczególności:
- wystąpienia zagrożeń lub zakłóceń prowadzących
zwłaszcza do powstania powszechnego niebezpieczeństwa
dla życia, zdrowia lub wolności obywateli;
- bezpośredniego zagrożenia dla mienia w znacznych
rozmiarach;

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

- bezpośredniego zagrożenia obiektów lub urządzeń ważnych dla
bezpieczeństwa lub obronności państwa, siedzib naczelnych
organów władzy, naczelnych i centralnych organów administracji
państwowej albo wymiaru sprawiedliwości, obiektów gospodarki
lub kultury narodowej oraz przedstawicielstw dyplomatycznych i
urzędów

konsularnych

państw

obcych

albo

organizacji

międzynarodowych,
a także obiektów dozorowanych przez uzbrojoną formację
ochronną;
- zagrożenia terroryzmem w rejonie przygranicznym, dywersji oraz
w razie konfliktów w pobliżu granicy RP;
- osłony lub izolacji określonych obiektów, dróg, wydzielonych ulic,
części miast;
- zagrożenia przestępstwem o charakterze terorystycznym (bądź
jego dokonania) w stosunku do obiektów mających szczególne
znaczenie dla bezpieczeństwa lub obronności państwa bądź
mogących skutkować niebezpieczeństwem dla życia ludzkiego.

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

Do zadań, które mogą realizować oddziały Sił Zbrojnych w

sytuacjach kryzysowych i w stanach nadzwyczajnych

należą w szczególności:

- współudział w monitorowaniu zagrożeń;
- wykonywanie zadań związanych z oceną skutków zjawisk
zaistniałych na obszarze występowania zagrożeń;
- wykonywanie zadań poszukiwawczo-ratowniczych;
- ewakuowanie poszkodowanej ludności i mienia;
- wykonywanie zadań mających na celu przygotowanie warunków
do czasowego przebywania ewakuowanej ludności w
wyznaczonych miejscach;
- prowadzenie prac wymagających użycia specjalistycznego
sprzętu technicznego lub materiałów wybuchowych będących w
zasobach SZ,
- współudział w ochronie mienia pozostawionego na obszarze
występowania zagrożeń;

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

- izolowanie obszaru występowania zagrożeń lub miejsca
prowadzenia akcji ratowniczej;
- wykonywanie prac zabezpieczających, ratowniczych, ewakuacyjnych
przy zagrożonych obiektach budowlanych i zabytkach;
- usuwanie materiałów niebezpiecznych i ich unieszkodliwianie, z
wykorzystaniem sił i środków będących na wyposażeniu Sił
Zbrojnych;
- likwidowanie skażeń chemicznych oraz skażeń i zakażeń
biologicznych;
- usuwanie skażeń promieniotwórczych;
- wykonywanie zadań związanych z naprawą i odbudową
infrastruktury technicznej;
- współudział w zapewnieniu przejezdności szlaków komunikacyjnych;
- udzielanie pomocy medycznej i wykonywanie zadań sanitarno –
higienicznych i przeciwepidemicznych.

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

W sytuacji kryzysowej lub w czasie klęski

żywiołowej,

jeśli

użycie

innych

sił

środków

jest

niemożliwe

lub

niewystarczające, minister obrony narodowej
na wniosek wojewody może przekazać do jego
dyspozycji oddziały Sił Zbrojnych wraz ze
skierowaniem ich do wykonywania zadań z
zakresu zarządzania kryzysowego.Oddziały Sił
Zbrojnych mogą być przekazane do dyspozycji
wojewody w składzie etatowym albo jako
tworzone doraźnie zgrupowania zadaniowe
nazywane również ratowniczymi.

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

Uruchomienie sił i środków wojska w ramach

tworzonych doraźne zgrupowań zadaniowych musi
spełniać pewne zasady:
- zespoły zadaniowe muszą być tworzone we
właściwym czasie;
- muszą być powoływane we właściwych ilościach,
adekwatnie do potrzeb sektora cywilnego w związku z
zaistniałą sytuacją kryzysową;
- powstają na bazie struktur sił zbrojnych stosownie do
specjalistycznego przygotowania;
•- zespoły powinny być formowane we właściwym
miejscu, aby możliwe było użycie posiadanego
specjalistycznego sprzętu i zapewnienie im
odpowiedniej bazy logistycznej.

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

Zadania zespołów funkcjonalnych wojskowych zgrupowań

zadaniowych.

Zespoły

funkcjonaln

Zadania przewidziane do realizowania w ramach zarządzania

kryzysowego

Zespół
rozpoznania

- prowadzenie rekonesansu rejonów zagrożonych
- przedstawianie danych o rozwoju sytuacji w rejonach zagrożonych i
objętych sytuacją kryzys.
- poznanie terenu w zagrożonym rejonie
- współpraca z przedstawicielami administracji państwowej w danym
rejonie

Zespół
ratownictwa

- ratowanie ludzi i mienia z rejonu objętego zagrożeniem
- udzielanie niezbędnej pomocy medycznej ewakuowanym
- dowóz podstawowych środków do życia dla ludności na terenie objętym
zagrożeniem
- współpraca z przedstawicielami administracji państwowej w danym
rejonie

Zespół
ewakuacji

- ewakuacja ludzi, mienia oraz inwentarza z zagrożonego rejonu
- udzielanie niezbędnej pomocy medycznej ewakuowanym
- współpraca z innymi grupami zadaniowymi podczas działań
- współpraca z przedstawicielami administracji państwowej w danym
rejonie

Zespół
prewencji

- doraźna odbudowa zniszczonej infrastruktury technicznej
- ochrona obiektów przed skutkami sytuacji kryzysowej
- współpraca z innymi grupami zadaniowymi podczas działań
- współpraca z przedstawicielami administracji państwowej w danym
rejonie

Zespół
zabezpiecze
nia
logistyczneg
o

- dostarczanie środków materiałowych do zespołów działających w rejonie
zagrożenia
- organizowanie podstawowych usług socjalno-bytowych podczas akcji
ratowniczej
- realizacja zadań związanych z obsługiwaniem, naprawą i ewakuacją
uszkodzonego sprzętu
- współorganizowanie transportu dla ratowanej ludności
- współpraca z przedstawicielami administracji państwowej w danym
rejonie

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

Przykłady funkcjonowania w ostatnich latach

wojskowych zgrupowań zadaniowych:

- maj 2010 r. kilka tysięcy żołnierzy wraz ze sprzętem
specjalistycznym skierowano do walki z powodzią na
terenie całego kraju,
- Finał Turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA
EURO 2012 – 600 żołnierzy i 200 jednostek sprzętu
specjalistycznego s kierowano do zapewnienia
bezpieczeństwa podczas turnieju na wypadek, gdyby
użycie dotychczasowych sił i środków okazało by się
nieskuteczne. Dowództwo Operacyjne odpowiadało za
zabezpieczenie przestrzeni powietrznej, prace prowadziły
zespoły wykrywania i analizy skażeń , w gotowości
utrzymywano patrole saperów i personel medyczny z
ambulansami.

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

Podstawowe dane zawarte we wniosku prezydenta (starosty, burmistrza,
wójta),umożliwiające wystąpienie wojewody o udzielenie pomocy
wojskowej dla jednostki samorządu terytorialnego, to:
- czas i miejsce wystąpienia sytuacji kryzysowej na terenie miasta
(powiatu, gminy);
- zasięg i skutki zagrożenia (obszar, rejon, obiekt, wielkość i rodzaj
poniesionych strat);
- rodzaj i zakres oczekiwanej pomocy wojskowej (liczba żołnierzy,
wyposażenie, sprzęt);
- uzasadnienie wniosku;
- oczekiwany termin i miejsce przyjęcia pomocy wojskowej;
- przewidywany czas wykorzystywania udzielonej pomocy;
- możliwości otrzymującego pomoc wojskową w zakresie zabezpieczenia
socjalnego
żołnierzy (zakwaterowanie, wyżywienie, pomoc medyczna);
- dane teleadresowe osoby koordynującej wykorzystanie pomocy
wojskowej, upoważnionej przez prezydenta (starostę, burmistrza, wójta).

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

Reasumując, należy przyznać, że Siły Zbrojne zostały

wyposażone wiele uprawnień umożliwiających im wspieranie
systemu bezpieczeństwa i porządku publicznego. Są to jak
wykazano wyżej możliwości współuczestniczenia w reagowaniu
kryzysowym, jak również możliwości w partycypacji w

przedsięwzięciach na rzecz bezpieczeństwa w warunkach
normalnego

funkcjonowania

państwa.

Z tego wynika, że siłom zbrojnych przewidziany został szeroki
wachlarz zadań mających na celu wsparcie władz cywilnych i
społeczeństwa

w sytuacjach kryzysowych. Mając na względzie naczelną zasadę
użycia wojska do wsparcia sektora cywilnego w sytuacjach
kryzysowych należy jednak podkreślić, że Siły Zbrojne RP
są narzędziem ostatecznym, ponieważ mogą zostać użyte

dopiero w sytuacji, gdy udział innych podstawowych sił i
środków jest niemożliwe lub też może okazać się
niewystarczający w obliczu zaistniałej sytuacji kryzysowej lub
przewidywanych jej skutków.

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

Bibliografia:
•Leszczyński M.(red.), Gumienna A., Owczarek L., Mochocki R.,
Bezpieczeństwo
w wymiarze lokalnym Wybrane obszary Zarządzanie Bezpieczeństwem,
Difin, Warszawa 2013.
•Sobolewski G., Majchrzak D. redakcja naukowa, Zarządzanie kryzysowe,
Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2013.
•Sobolewski G., Majchrzak D. pod redakcją, Wybrane zagadnienia
zarządzania kryzysowego, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2012
•Wojciechowski S., Wejkszner A. pod redakcją, Kluczowe determinanty
bezpieczeństwa Polski na początku XXI wieku, Difin, Warszawa 2013.
•Sulowski S., Brzeziński M. redakcja naukowa, Bezpieczeństwo wewnętrzne
państwa wybrane zagadnienia, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa 2013.
•Kitler W. (red.), Zakres i zasady użycia sil zbrojnych we wsparciu władz
cywilnych i społeczeństwa, (w:) Wojskowe wsparcie władz cywilnych i
społeczeństwa, K. Gąsiorek, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2005.
•Kitler W., Bezpieczeństwo narodowe RP Podstawowe kategorie
Uwarunkowania systemowe, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2011.

Siły militarne RP w reagowaniu kryzysowym

•

Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997r. Nr 78 poz. 483 ze zm.).

•

Ustawa z dnia 21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony

(t.j.Dz.U.2012r. poz.461 ze zm.).

•

Ustawa o zarządzaniu kryzysowym z dnia 26 kwietnia 2007r. (t.j. Dz. U. z 2013 r.

poz. 1166).

•

Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002r. o stanie klęski żywiołowej (t.j. Dz.U. z 2002 r.

poz. 333 ze zm.).

•

Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym (t.j. Dz.U. z 2014

r.,poz.1191 ze zm.).

•

Ustawa z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz kompetencjach

Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym
organom Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2002r. Nr 156, poz. 1301 ze zm.).

•

Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990r. o Policji (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 287, poz. 1687,

ze zm.).

•

Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych

organach porządkowych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 568, ze zm.).

•

Ustawa z dnia 4 września 2008 r.o ochronie żeglugi i portów morskich(Dz.U. z

2008 r. Nr 171, poz. 1055,ze zm.).

•

Strategia Bezpieczeństwa Narodowego RP z 2007 r..

•