Królestwo Polskie w dobie

konstytucyjnej

(1815 – 1830)

Ustrój polityczny Królestwa

Polskiego

Przyszłość ziem polskich po
epoce napoleońskiej
została nakreślona na

Kongresie Wiedeńskim

,

gdzie zadecydowano, iż
większość obszaru Księstwa
Warszawskiego ma wejść w
skład

Królestwa Polskiego,

podporządkowanego Rosji i
carowi Aleksandrowi I.

Konstytucja

Ustrój Królestwa Polskiego regulowała

konstytucja nadana przez cara Aleksandra I w
1815 r.

Zgodnie z nią Królestwo Polskie

stawało się

monarchią konstytucyjną

,

pozostająca

w unii personalnej z Rosją.

Królestwo tzw. Kongresówka

posiadać miało

własny rząd, parlament, administrację,
sądownictwo i armię

. Wszystkie urzędy miały

zostać obsadzone przez Polaków.
Językiem urzędowym był polski,

a konstytucja

dodatkowo gwarantowała wolność słowa i
wyznania oraz prawo własności.

Wielu Polaków po latach
niepewności i wojen ucieszyło się z
rządów cara Aleksandra I i z
wprowadzenia konstytucji.

Dokument ten stabilizował sytuację
Królestwa Kongresowego

i należał

do jednych z najbardziej liberalnych
konstytucji świata.

Słabą stroną

jedna była niejednoznaczność
konstytucji, dająca wiele
możliwości interpretacji przepisów.

W przyszłości oznaczało to wiele
sporów pomiędzy królem a
sejmem.

Sejm Królestwa Polskiego

Sejm Królestwa Kongresowego nie miał własnej siedzimy, jak dzisiejszy
parlament. Posłowie obradowali w sali Zamku Królewskiego w
Warszawie. W pierwszym rzędzie zasiadali senatorowie, a dalej
posłowie i deputowani. Obrady były otwarte dla publiczności, która
mogła obserwować obrady z wysokiej galerii..

Polityka Królestwa Polskiego

Realizacja polityki Kongresówki była
daleka od przyjętych norm i ustaleń.
Aleksander I wbrew obietnicom (aby
przekonać do siebie Polaków)

nie

przyłączył do Królestwa Ziem
Zabranych (np. Wilno i Krzemieniec)
ani też nie przejmował się
postanowieniami konstytucji z 1815 r.

Natomiast panujący po nim

Mikołaj I

(od 1825 r.) nie uznawał
jakiegokolwiek ograniczenia swojej
władzy królewskiej i dążył do pełnej
zależności Kongresówki od Rosji.

W czasie nieobecności króla w
Królestwie Polskim władzę sprawował

namiestnik

, którym za panowania cara

Aleksandra był

generał Józef Zajączek

,

weteran konfederacji barskiej,
powstania kościuszkowskiego i wojen
napoleońskich, człowiek uległy
Rosjanom.

Po śmierci Zajączka,

stanowisko namiestnika pozostało
nieobsadzone

.

Za panowania cara

Mikołaja II

rolę

komisarza, który kierował polityka
Królestwa Polskiego był

Mikołaj

Nowosilcow

(postać jest bohaterem

„Dziadów” cz. III – scena VI, VIII Adama
Mickiewicza).

Był on zwolennikiem

carskiego samodzierżawia oraz
przeciwnikiem uniezależnienia się
Polaków

.

Kolejnym, który zajmował
niekonstytucyjny

urząd naczelnego

dowódcy armii był brat cara Aleksandra
I – wielki książę Konstanty.

W

rzeczywistości pod nieobecność cara w
Królestwie on sprawował władzę. Był
typowym Rosjaninem przyzwyczajonym
do surowości władzy i despotyzmu
caratu. Do poddanych odnosił się z
pogardą i za okazaną niesubordynację
karał niemal sadystycznie.

W wojsku

chętnie stosował kary cielesne.

Wielu z

jego powodu odchodziło z armii,
dezerterowało a nawet popełniało
samobójstwa.

Z roku na rok zarówno

Konstanty jak i Nowosilcow
ograniczali swobody
konstytucyjne

i obyczajowe w

Królestwie Polskim.

Wprowadzono cenzurę,
rozbudowano aparat policji i
system donosicielstwa.

Nie

respektowano zasad konstytucji,
nie zwoływano sejmów a w
czasie wyborów dopuszczano
się manipulacji. Z czasów tych
przetrwało powiedzenie

„konstytucja była na stole a bat
pod stołem”.

Postawy wobec zaborców

Wielu Polaków, mimo łamania zasad
konstytucyjnych, była gotowa na współpracę z
carem. Niektórzy uważali że jest to sprawa
osobista (kariera), inni twierdzili, że jest to
droga do polepszenia sytuacji Kongresówki.
Mimo wszystko to

Polacy pod zaborem

rosyjskim wciąż cieszyli się największym
zakresem swobód.

Nie oznaczało to jednak

sprzeciwu wobec postępowania namiestników
carskich oraz łamania praw zawartych w
konstytucji.

W kraju wykształciła się opozycja, a

właściwie dwie opozycje – legalna i nielegalna.

Kaliszanie

Opozycja legalna istniała w ramach
istniejącego porządku prawnego, a
do jej najbardziej znanych
przedstawicieli należeli

bracia

Bonawentura i Wincenty
Niemojowscy.

Skupili oni wokół siebie

grupę liberalnych posłów, którzy
przyjęli nazwę

Kaliszan

(od woj.

kaliskiego, które reprezentowali).

Krytykowali oni nadużycia władz
carskich i łamanie praw.

Tajna opozycja

Niektórzy działacze opozycyjni woleli
działać nie ujawniając się, co było
bezpieczniejsze zwłaszcza w czasie rządów
wielkiego księcia Konstantego.

Już od 1815

r. powstawać zaczęły konspiracyjne
ugrupowania

. Jednymi z pierwszych były:

młodzieżowe ugrupowanie

Panta Koina

(gr.

wszystko wspólne) i

Związek Młodych

Polaków na czele z Wiktorem Heltmanem.

Działały one w Warszawie

. W

Wilnie

zaś

działalność rozpoczęło

Towarzystwo

Filaretów i Towarzystwo Filomatów, z
którym związany był Adam Mickiewicz.

Filomaci i Filareci

Stowarzyszenia te szczególny
nacisk kłady na rozwój naukowy
młodych Polaków – dyskutowali nad
problemami moralnymi, zajmowali
się samokształceniem, twórczością
literacką, wzajemną pomocą. W
tego typu związkach
konspiracyjnych główną rolę
odgrywało poczucie braterstwa i
dreszcz emocji związany z
nielegalną działalnością.

Wolnomularstwo Narodowe

Postawy opozycyjne wobec władzy powstawały
również w wojsku.

W 1819 r. młody oficer

polski Walerian Łukasiński powołał do życia
legalne i jawne Wolnomularstwo Narodowe

,

które po dwóch latach rozwiązano. W miejsce
tej organizacji

Łukasiński założył Towarzystwo

Patriotyczne

, którego głównym celem stało się

odzyskanie niepodległości przez Polskę.
Towarzystwo nawiązywało kontakty z
rosyjskimi opozycjonistami.

A po nieudanym

powstaniu dekabrystów w Rosji, kontakty z
Towarzystwem Patriotycznym zostały
ujawnione i organizacja została rozwiązana.

Spisek Podchorążych

Po rozwiązaniu Towarzystwa
Patriotycznego car Mikołaj I zalecił by
konspiracyjnych działaczy postawić
przed

sądem sejmowym.

Wyroki

wydane przez sąd były łagodne. Cała
sprawa zainspirowała

Piotra

Wysockiego

, który w

1828 r. zawiązał

spiskową organizację w Szkole
Podchorążych Piechoty w Warszawie.

Związek ten odegra kluczową rolę w
powstaniu listopadowym w 1830r.

KONIEC