Cukrzyca – choroba

cywilizacyjna XXI

wieku

Maria Burmecha Olszowy



Cukrzyca typu 1



Cukrzyca typu 2



Dietoterapia

Agenda



Choroba metaboliczna charakteryzująca się
zwiększonym poziomem glukozy we krwi;



Spowodowana zaburzeniami wydzielania lub
działania insuliny;



Przewlekła hipoglikemia wiąże się z
uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i
niewydolności różnych narządów, głównie
ozu, nerek, nerwów i naczyń krwionośnych.

Cukrzyca

a) przy HbA

1c

(%) ≤ 7%

glikemia na czczo i przed posiłkami: 70 – 110

mg/dl (3,9 – 6,1 mmol/l)

glikemia dwie godziny po posiłku: < 160

mg/dl (8,9 mmol/l)

b) przy HbA

1c

≤ 6,5%

glikemia na czczo i przed posiłkami: 70 – 110

mg/dl (3,9 – 6,1 mmol/l)

glikemii dwie godziny po posiłku: < 140 mg/dl

(7,8 mmol/l)

Najnowsze wytyczne Polskiego Towarzystwa
Diabetologicznego zalecają



Całkowity brak wydzielania insuliny z
powodu zniszczenia aparatu wyspowego
trzustki odpowiedzialnego za wytwarzanie
tego hormonu.



Przyczyną jest proces autoimmunologiczny.



Cukrzyca typu 1 autoimmunologiczna
charakteryzuje się gwałtownym
przebiegiem i dotyczy dzieci – warunek
przeżycia SUBSTYTUCJA INSULINY.

Cukrzyca typu 1



O charakterze idiomatycznym ma silne
podłoże genetyczne i dotyczy zwłaszcza
Azjatów i Afrykanów.

Cukrzyca typu 1



Upośledzenie wydzielania insuliny;



Spadek wrażliwości na ten hormon w
tkankach obwodowych (insulinooporność
obwodowa);



90-95% chorych na cukrzycę;



Podłoże genetyczne i czynniki
środowiskowe.

Cukrzyca typu 2



Mała aktywność fizyczna – hamuje
utlenianie glukozy, zmniejsza aktywność
komórkowych transporterów glukozy i nasila
produkcję wolnych kwasów tłuszczowych.



Zaburzenia gospodarki węglowodanowej
(nieprawidłowa glikemia na czczo);



Czynniki żywieniowe;



Czynniki zapalne;



Siedzący tryb życia;

Czynniki środowiskowe



Retinopatia (powikłania oczne);



Neuropatia;



Nefropatia;



Rozwój miażdżycy;



Występowanie chorób sercowo-
naczyniowych;

Cukrzyca typu 2 -
zagrożenia



Obniżenie hiperglikemii,



Normalizacja dyslipidemii;



Normalizacja wagi;



Normalizacja ciśnienia tętniczego

-> dietoterapia, aktywność fizyczna,

edukacja terapeutyczna, leczenie
farmakologiczne

Zasady leczenia



Węglowodany 45-50% całodziennego
zapotrzebowania energetycznego
(pełne ziarna zbóż, warzywa, owoce z
niskim indeksem glikemicznym, zawierające
duże ilości błonnika)



Eliminacja węglowodanów prostych (cukier i
słodycze)

Dietoterapia



Tłuszcze – 30-35% zapotrzebowania
energetycznego



Ograniczenie nasyconych kwasów
tłuszczowych do 10% (ze względu na
współistniejące choroby układu sercowo-
naczyniowego)



KTJ min 10% (oliwa, olej rzepakowy)



KTW 6-7 z uwzględnieniem kwasów omega
3 i 6

Dietoterapia



Białka 15-20%



1:1 białka zwierzęce/białka roślinne

Dietoterapia



Spożywanie 4-6 posiłków dziennie



Ilość węglowodanów w każdym posiłku
ujednolicona

Praktyczne wskazówki



Choroby wewnątrzwydzielniczej części
trzustki;



Endokrynopatie (np. choroba Cushinga,
nadczynność tarczycy);



Zakażenia (np. wrodzona różyczka);

Inne przyczyny cukrzycy

Nazwa produktu Dozwolone

Zabronione

Produkty zbożowe

pieczywo jasne, pszenne, dobrze wypieczone,
kasze drobne (manna)

pieczywo razowe, kasze grubozioarniste
(gryczana, jęczmienna)

Mleko i przetwory

mleko chude, świeże lub w proszku, młody kefir,
kwaśne mleko, biały ser, twarożek, śmietana

mleko pełne i zbyt kwaśne, przetwory mleka, sery
dojrzewające, tłuste

Jaja

białka jaj

żółtka jaj

Mięso

chude: cielęcina, wołowina, kura, kurczę, indyk,
gołąb, królik, ozorki, płuca, serce

tłuste gatunki mięsa: wieprzowina, baranina,
kaczka, gęś, dziczyzna, mózg, wątróbka,
cynaderki

Ryby

chude: dorsz, sandacz, szczupak, karaś, płotka,
leszcz, flądra

tłuste: karp, lin, halibut, ryby wędzone, węgorz,
sardynki, łosoś

Wędliny

chuda szynka, polędwica, parówki dietetyczne,
kiełbasa szynkowa, wołowa świeża

tłuste wędliny, kiełbasy, salceson, kiszka
pasztetowa, konserwy

Masła i inne
tłuszcze

świeże masło na surowo, tłuszcze roślinne, olej
słonecznikowy, sojowy, oliwa z oliwek

masło nieświeże, topione, solone, smalec,
słonina, boczek, ceres, olej rzepakowy

Warzywa

marchew, buraki, pietruszka, seler - w postaci
gotowanej, pomidory sparzone, bez skórki,
niewielka ilość sałaty zielonej, w okresie
zimowym niewielka ilość kapusty kiszonej (wit. C)

warzywa kapustne: kapusta "z wody", biała,
włoska, brukselka, czerwona, kalafiory, kalarepka,
rzodkiewka, szparagi, czosnek, cebula, grzyby,
groch, fasola

Owoce

jabłka, grejpfruty, cytryny, owoce suszone (na
kompoty)

agrest, winogrona, gruszki, orzechy, migdały

Cukier i słodycze

cukry proste wyklucza się lub ogranicza do 30g
cukru

dżemy, syropy, soki, chałwa, cukierki, miód

Przyprawy

łagodne: kwasek cytrynowy, sok z cytryny,
majeranek

pieprz, musztarda, papryka, ocet

Używki

herbata (niezbyt mocna)

kakao, kawa naturalna, napoje alkoholowe,
czekolada

Desery

kompot z owoców świeżych i suszonych, kisiel,
galaretki owocowe, musy, budynie, soki
owocowe, przeciery owocowe

ciasta, torty, kremy, desery z używkami

Sosy

na słabych wywarach warzywnych, podprawione
zawiesinami, sosy łagodne: koperkowy,
pietruszkowy, cytrynowy, potrawkowy

tłuste, zasmażane, pikantne, sos grzubowy

Wykaz produktów i potraw dozwolonych i zabronionych w
diecie chorego na cukrzycę