Uwarunkowania

społeczno-

kulturowe

przedsiębiorczości

Wpływ kultury na

przedsiębiorczość

Zjawisko

przedsiębiorczości,

jako

interdyscyplinarne,

należy analizować z

jednoczesnym

uwzględnieniem

czynników

ekonomicznych

i psychologicznych

oraz w perspektywie

socjo-kulturowej.

W perspektywie socjo-

kulturowej akcentuje się

kwestie socjalizacyjne, jako

w większym stopniu

determinujące

przedsiębiorczość niż np.

osobowościowe cechy

wrodzone.

Koncepcje te nawiązują w

swej wymowie do stanowisk

wskazujących, że

przedsiębiorczości można

się nauczyć.

J.Schumpeter zwracał uwagę,

że rozwój przedsiębiorczości

wymaga sprzyjającego klimatu

społecznego.

Innowacje gospodarcze

dokonywane przez

przedsiębiorców powodują

zaburzenia, które zdaniem

J.Schumpetera nie mogą być na

bieżąco i łagodnie

absorbowane, ale narzucają

odrębny proces adaptacji.

 Podstawą życia

społecznego, co zatem idzie

podstawą systemu

gospodarczego a w

konsekwencji rozwoju

przedsiębiorczości jest

kultura.

Kultura stanowi fundament

egzystencji społeczeństwa.

Kultura, jako fundament życia

społecznego oddziałuje na

wszelkie aspekty życia

jednostek kształtując ramy ich

działania.

Kultura obejmuje także

całokształt życia

gospodarczego kształtując

takie a nie inne postawy

społeczne,

w tym związane z

przedsiębiorczością.

Tradycja badań

związków socjo-

kulturowych z

przedsiębiorczością

związana jest z

M.Weberem.

Zdaniem M.Webera rozwój

nowej etyki i moralności, jaki

przyniosła ze sobą reformacja,

wpłynął na eskalację zachowań

przedsiębiorczych

społeczeństwa, będących

źródłem rozwoju kapitalizmu.

Średniowieczny,

rzymskokatolicki pogląd na

świat i cele ludzkiego życia

nie mógł stać się podstawą

kapitalizmu.

Aby mógł on powstać

przekształceniu musiały ulec

przede wszystkim normy

moralne, a to zadanie

spełnili reformatorzy

kościoła.

Teoria kulturowych przyczyn

rozwoju kapitalizmu wywołała

szeroka dyskusję a nawet

spotkała się z krytyką.

Krytyka ta opiera się np. na tezie,

że to nie protestanci, lecz żydzi są

twórcami kapitalizmu.

Wskazuje się także przykłady

wyjątkowej przedsiębiorczości

wśród katolików (np. zakon

Benedyktynów), jako argumenty

kwestionujące zasadność tez

M.Webera

Kultura może być

prorozwojowa bądź

antyrozwojowa.

Jest ona

najważniejszym, choć

z pewnością nie

jedynym, czynnikiem

innowacji bądź

konserwacji.

W kulturach antyrozwojowych,

które można również nazwać

tradycjonalnymi, nie toleruje się

odmienności i zmian.

Tę kulturę charakteryzuje dążenie do

stabilności i nienaruszalności ładu

społecznego, co kształtuje

nieprzyjazny klimat wobec

realizacji przedsiębiorczości,

której cechą jest innowacyjność.

Odmiennie kwestia ta wygląda w

kulturach prorozwojowych.

Wpływ kultury na

gospodarkę, w tym na

warunki sprzyjające

bądź ograniczające

rozwój

przedsiębiorczości,

można analizować w

odniesieniu do typów

kultur kapitalizmu.

Bardzo ogólnie, można

wyróżnić dwa modele

kapitalizmu:

1. Model gospodarki

rynkowej opartej na

koordynacji (ang.

coordinated market

economies, CME)

2. Model gospodarki

liberalnej (ang. liberal

market economies, LME).

Ich rozróżnienie bierze się z

mikroekonomicznego

podejścia do analizy.

Gospodarka traktowana jest

tu, jako system, w którym

przedsiębiorstwa działają

opierając się na relacjach z

innymi podmiotami, co pociąga

za sobą dylematy

koordynacyjne.

Problemy koordynacji

występują w pięciu sferach:

1) stosunkach przemysłowych,

2) szkoleniach zawodowych i

edukacji,

3) nadzorze właścicielskim,

4) relacjach pomiędzy

przedsiębiorstwami

5) wewnętrznymi relacjami

między pracownikami

danego przedsiębiorstwa.

W obu modelach

kultur gospodarczych

odmiennie są warunki

dla funkcjonowania

prywatnej

przedsiębiorczości

Czym się one od siebie

różnią?

Bardziej szczegółową koncepcją

jest koncepcja 5 kultur

kapitalizmu.

Punktem wyjścia tej klasyfikacji

jest wskazanie właściwości:

-konkurencji na rynku produktów,

-związku siły roboczej z płacami

oraz instytucjami rynku pracy,

-sektora pośrednictwa

finansowego,

- nadzoru właścicielskiego,

- ochroną socjalną i państwem

opiekuńczym,

- sektora edukacji.

Wyróżnić w związku z tym

można:

1. Model rynkowy (Wielka
Brytania, USA, Australia, Nowa
Zelandia, Irlandia).
2. Model socjaldemokratyczny
(Szwecja, Norwegia, Dania).
3. Model kontynentalny
europejski (Francja, Niemcy,
Holandia, Austria).
4. Model śródziemnomorski.
5. Model azjatycki (Japonia,
Korea)

W każdym typie

kultury gospodarczej

występują odmienne,

specyficzne warunki

dla

przedsiębiorczości

prywatnej

Na czym polega ta

specyfika?

Przedsiębiorczość lepiej

będzie się rozwijać, gdy w

otoczeniu pojawi się

sprzyjający klimat wobec

przedsiębiorców, oparty

na postawach

wspierających,

akceptujących i

szanujących osoby

działające na własny

rachunek.

Ekonomia i gospodarcze

działania są „zakorzenione”
w społecznych strukturach.

Działalność ekonomiczna, a

zatem także

przedsiębiorczość, jest

„zakorzeniona” w szerszych

relacjach społecznych,

formowanych na bazie

osobistych powiązań.

Typ kulturowego

podejścia do

przedsiębiorczości

pozwala na analizowanie

oddolnych,

narastających

spontanicznie procesów

wzrostu gospodarczego.

Jaki jest klimat

kulturowy wobec

przedsiębiorczości

w Polsce?

Jak go analizować?

Uwarunkowania

kulturowe

przedsiębiorczości

w warunkach

polskich tworzą:

•Czynniki

makroekonomiczne:

infrastruktura, system

finansowania działalności,

system prawny, dostęp do

zasobów,

•Kontekst kultowy

kształtowany przez:

media i teksty kultury,

globalizację i import

kultury, socjalizację pro,

anty przedsiębiorczą na

gruncie rodziny, systemu

edukacyjnego, autorytety i

elity,

• Wartości kulturowe:

zaufanie, wzorce

zachowań, solidaryzm

społeczny wobec

przedsiębiorców, szacunek

dla przedsiębiorczości i

ciężkiej pracy

•Wartości historyczne:

tradycje mieszczańskie,

kapitalistyczna spuścizna

ustrojowa, przedsiębiorcze

doświadczenie

międzypokoleniowe

•Wyobrażenia dotyczące

przedsiębiorczości:

stereotypy, przekonania o

uczciwości podmiotów

rynkowych, etyka działania

przedsiębiorców (także na

rynku pracy), akceptacja

innowacji, uwarunkowania

zewnętrzne (np.

funkcjonowania w strukturach

gospodarczych UE)

Analizując wpływ tych

uwarunkowań na rozwój

przedsiębiorczości należy

1) ocenić ich nasilenie

2) ocenić zabarwienie

(pozytywne lub

negatywne)

3) wreszcie w oparciu o taką

analizę można badać

ogólny klimat kulturowy

wobec przedsiębiorczości

Badania empiryczne

(zrealizowane przez B.Glinkę) , głównie

jakościowe: wywiady pogłębione i analizy

treści przekazów medialnych,

wykazały, że:

1)W polskiej kulturze jest mało

wartości stanowiących podstawę

rozwoju przedsiębiorczości.

Raczej dominują wartości

(opinie, poglądy, postawy)

antyprzedsiębiorcze

2) charakteryzują się one

względną trwałością

Charakterystyczny dla

polskiej kultury jest brak

poszanowania bogactwa, tzn.

z jednej strony kultura

Polaków jest ukierunkowana

na sukces materialny, z

drugiej osoby, które ten

sukces osiągnęły traktowane

są z podejrzliwością.

Nie występuje w większym

udziale „przedsiębiorcze”

podejście do pracy

zarobkowej, cechujące się

odtwórczością niż twórczością

niezbędną dla rozwoju działań

na własny rachunek.

Ponadto należy dostrzec

występujący w polskiej

kulturze niski poziom zaufania

społecznego dla uczestników

rynku, który może stanowić

istotny, „realny hamulec dla

gospodarki, który powoduje

kojarzenie działań

przedsiębiorczych z dużym

ryzykiem i zagrożeniami”

Jedynie 49 proc. Polaków

uważa, że przedsiębiorcy są

uczciwi wobec państwa

Wskaźniki te

kształtują raczej

mało sprzyjający

kulturowy klimat

wobec

przedsiębiorczości,

ale kultura

ewoluuje, czyli

zmienia się…

Symptomy zmieniającego

się klimatu kulturowego

wobec przedsiębiorczości

można zauważyć w

badaniach

Zgodnie z wynikami badań

zrealizowanymi przez GFK

Polonia dla PKPP Lewiatan:

-74 proc. Polaków jest

przekonanych, że

przedsiębiorcy wytwarzają

większość dochodu

naszego kraju, a 79 proc.

uważa, że dają

zatrudnienie dla

większości zatrudnionych

-79 proc. Polaków uważa,

że jego pracodawca

udziela urlopów w

pełnym wymiarze, 80

proc. twierdzi, że

przestrzega przepisów

BHP

-42 proc. Polaków chce

założyć własną firmę, 53

proc. uważa, że

prowadzenie własnego

biznesu jest lepsze niż

praca na etacie

-63 proc. Polaków uważa,

że prywatny biznes ma

lepsze perspektywy

rozwoju niż państwowy,

ale 50 proc. jest

przekonanych, że lepsza

jest jednak praca w

przedsiębiorstwie

państwowym

-83 proc. Polaków szanuje

swojego pracodawcę, 71

proc. uważa, że

przedsiębiorcy tworzą

więcej miejsc pracy niż

zakłady państwowe

-52 proc. Polaków uważa,

że dzięki wsparciu

przedsiębiorców rozwija

się kultura, 65 proc. jest

przekonanych, że

przedsiębiorcy budują

ekonomiczną siłę naszego

kraju na świecie

-80 proc. Polaków ocenia

przedsiębiorcę jako

człowieka zamożnego, 61

proc. jako dobrze

wykształconego (lepiej niż

przeciętnie), 63 proc. jako

człowieka pracującego

więcej niż inni.

-45 proc. postrzega

przedsiębiorców –

pracodawców jako osoby

troszczące się o swoich

pracowników (w 2006 r.

pogląd taki wykazywało 32

proc. respondentów)

Podsumowując:

Kultura jest czynnikiem sprawiającym,

że ludzie są

bardziej lub mniej

gotowi ponosić ryzyko działalności na

własny rachunek, ciężko pracować,

oszczędzać, inwestować,

funkcjonując w kulturowych klimacie,

który ułatwia im ich działalność

lub stanowi istotną barierę.

Z tego względu należy mieć na uwadze

uwarunkowania kulturowe wobec

przedsiębiorczości