TEORIA WOJNY – TEORIA POKOJU

XVIII wiek

Idea środkiem implementacji strategii

Naród w służbie strategii

1

XVIII wiek

„bankructwo motywów wszelkiej polityki”

Mączak Antoni „Historia Europy”

2



Rewolucja francuska



Sukcesy Napoleona



Wojna o dominację Francji w Europie



Wolność, równość, braterstwo

XVIII wiek

„bankructwo motywów wszelkiej polityki”

Mączak Antoni „Historia Europy”

3



Rewolucja francuska – podłożem dla przemocy
stosowanej przez państwo



Obalenie ancien régime’u



Terror i przemoc – technika sprawowania władzy



Masowość republikańskiej armii Napoleona – mobilizacja
potencjału



Kreatywność i lojalność dowódców



Rozwój przemysłu zbrojeniowego, masowy pobór



Zmiana taktyki – zmasowane natarcia tyralierą →walka
na bagnety

W XVIII wieku wojna była jeszcze sprawą gabinetu…na

początku XIX stulecia w szranki wstąpiły narody

Wojna narzędziem polityki Napoleona

4



Podporządkowanie państwa potrzebom wojennym



Koncentracja środków do prowadzenia wojny



Centralizacja ustroju



Pobór wojska – system dywizyjny



Zaopatrzenie na zasadzie „życia z kraju”



Sztuka wojny jest prosta wszystko jest sprawą wykonania



Działania: głównie ofensywne – przebicie frontu



Jeden słaby generał jest lepszy od dwóch dobrych

Sztuka wojny jest prosta – wszystko jest sprawą wykonania.

Ideologia

5



Ideologia o podłożu romantyczno-
patriotycznym



Ideologia o podłożu nacjonalistycznym



Bitwa narodów – Lipsk 1813 rok



Wnioski z dyktatury Napoleona



Kontynuatorka – bolszewicka Rosja



Despotyzm Napoleona przez swój szowinizm, zaborczość i kult
władzy służył za wzór dla wszystkich późniejszych totalitaryzmów
– prof. Mączak

6



Kapitulacja to próba ocalenia wszystkiego, oprócz honoru



Armia baranów, której przewodzi lew, jest silniejsza
od armii lwów prowadzonej przez barana



Pamiętajcie, panowie, co powiedział pewien rzymski
cesarz: trup wroga zawsze pachnie słodko



Nie polityka powinna rządzić ludźmi, lecz ludzie polityką



Wojna jest lepsza niż nietrwały pokój



Tam, gdzie rząd jest słaby, rządzi armia



Politykę wszystkich mocarstw określa ich położenie
geograficzne



Są tylko dwa kraje: Wschód i Zachód, i dwa ludy:
Wschodu i Zachodu

Napoleon a sprawa Polski

7



W interesie Napoleona leżało przywrócenie
niepodległości Polski z uwagi na zagrożenie
jakie stwarza najpotężniejsze imperium na
świecie….Rosja

Przeciwnicy Napoleona

8



Aleksander Suworow – w działaniach duże
podobieństwo do Napoleona – Sztuka
zwyciężania – Szybkosć ruchu i żywiołowość
ataku są duszą obecnej wojny.



Denis Dawidow – taktyka wojny partyzanckiej
– Zarys teorii wojny partyzanckiej – walor
terytorium Rosji jako państwa defensywnego –
oddziały kozackie



Artur Wellington – analizator błędów
Napoleona – „my sami będziemy postępować
w sposób sprawiedliwy i umiarkowany

Okres ponapoleoński

9



Rewolucja przemysłowa – rozwój technik walki



Rozwój poziomu życia obywateli



Rozwój edukacji



Wpływ państwa na życie obywateli



Prawa obywatelskie



Ekspansja pozaeuropejska



Z Napoleonem strategia weszła w wiek
dojrzały.



Rozprzestrzenianie idei wolności - pretekst do
walki.

Clausewitz

10



Traktat O wojnie – 8 ksiąg i 128 rozdziałów



Wojna jest zderzeniem woli przeciwników –
prawo dialektyki

1.

Istota wojny

2.

Istota strategii

3.

Relacja polityka-wojna

1. Istota wojny

11



Akt przemocy mający na celu zmuszenie
przeciwnika do spełnienia woli



Zniszczyć siły zbrojne przeciwnika



Zdobyć kraj



Złamać wolę przeciwnika

Cechy geniuszu

12



Odwaga



Wytrwałość i męstwo



Przenikliwy rozum



Trafność spojrzenia i zdecydowanie umysłu

Clausewitz jako teoretyk wojny

13



Teoria wojny jako nauka jest niemożliwa –
wielokierunkowość wojny



Teoria powinna wszystko oświetlać, żeby
umysł mógł łatwiej znaleźć drogę, nie może
jednak dostarczyć umysłowi formuł dla
rozwiązania konkretnych zadań

2. Istota strategii

14



Zasada zniszczenia



Największe straty ponosi się w czasie ucieczki, dlatego ważny
jest pościg, aby zniszczyć jak najwięcej sił przeciwnika



Czynniki strategii



wielkości moralne;



odwaga;



wytrwałość;



przewaga liczebna;



zaskoczenie;



podstęp;



skupienie w przestrzeni;



połączenie sił w czasie;



odwód strategiczny;



ekonomia sił.



Określenie środka ciężkości przeciwnika - środek ciężkości leży
w jedności interesów

3.Relacja polityka-wojna

15



Wojna jest integralną częścią polityki



Wojny nigdy nie można oddzielić od polityki…
im potężniejsza polityka tym potężniejsza
staje się wojna



Podporządkowanie politycznego punktu
kierownictwa wojskowemu byłoby absurdalne,
gdyż wojnę stworzyła polityka…polityka jest
inteligencją, wojna zaś narzędziem, a nigdy
odwrotnie

WOJNA JAKO RZECZYWISTOŚĆ NIELINEARNA

16



Alan Beyerchen



Na wojnie wszystko jest niepewne - Clausewitz



Wojna jest kameleonem zmieniającym po
trosze
w każdym poszczególnym przypadku swoją
naturę



Gra prawdopodobieństwa i przypadku

Teoria pokoju

17



Wieczysty pokój wg Kanta



Teoria demokratycznego pokoju

Idea pokoju wieczystego Projekt
Wieczystego Pokoju

18



1795 - formułuje następujące postulaty trwałego pokoju między
państwami:



Artykuły preliminaryjne:



żaden traktat pokojowy, w którym przez utajone zastrzeżenie zawarte zostało
zarzewie przyszłej wojny, nie może być za takowy uznany



żadne samoistne państwo (małe czy też duże) nie może być nabyte przez
jakieś inne państwo drogą spadku, zamiany, kupna lub darowizny



wojska regularne (miles perpetuus) winny być z czasem zupełnie zniesione



w związku z zewnętrznymi zatargami państwa nie powinny być zaciągane
żadne długi państwowe



żadne państwo nie powinno mieszać się przemocą do ustroju i rządów innego
państwa



żadne państwo w stanie wojny z innym państwem nie może sobie pozwolić na
takie wrogie kroki, które musiałyby uniemożliwić wzajemne zaufanie w
przyszłym pokoju, jak: wynajmowanie skrytobójców, trucicieli, łamanie
warunków kapitulacji, nakłanianie do zdrady w kraju, z którym prowadzi się
wojnę

Idea pokoju wieczystego Projekt
Wieczystego Pokoju

19



Artykuły definitywne:



ustrój obywatelski w każdym państwie powinien być
republikański



prawo międzynarodowe powinno opierać się na
federalizmie wolnych państw



ogólnoświatowe prawo obywatelskie, powinno być
ograniczone do warunków powszechnej gościnności

Kant

20



Demokracje nie walczą między sobą.



Król z narodem, naród z królem.



Postępuj wedle takiej tylko zasady, co do
której mógłby i jednocześnie chcieć, aby stała
się prawem powszechnym.

Kant

21



Wieczny pokój wymaga radykalnej i niezbędnej przemiany
ludzkich relacji, bez której wszelka własność i
bezpieczeństwo są niepewne. Wymaga on ustanowienia
powszechnego ustroju państwowego. Jest to niewykonalne,
zamiast tego musimy zaakceptować związek państw.



Ponieważ jednak niewykonalność tego projektu nie została
ostatecznie dowiedziona, a moralność domaga się
wiecznego pokoju, a więc i powszechnego państwa
obywatelskiego, należy mimo wszystko uznać wieczny pokój
za cel, do którego będziemy nieustannie się przybliżać
dzięki ciągłemu postępowi.

Teoria demokratycznego pokoju

22



Jack Levy podsumował stanowisko liberalne twierdząc, że „wojna jest
nieekonomiczna, ponieważ jej wynikiem jest zmniejszenie liczby ludności,
zniszczenie przemysłu, wzrost podatków i długów, strata zysków,
ograniczenie handlu międzynarodowego i generalne zakłócenie równowagi
ekonomicznej; dlatego generuje ona szeroką koalicję interesów
przeciwnych polityce wojennej”.



neokantowska teoria demokratycznego pokoju



teoria bezpieczeństwa zbiorowego.



Teoria demokratycznego pokoju utrzymuje, że państwa
demokratyczne nie prowadzą ze sobą wojen.



Wariant słabszy - teoria zakłada, że państwa demokratyczne są mniej
skłonne do inicjowania wojen



Wariant silniejszy - im większa liczba państw demokratycznych, tym
rzadsze występowanie wojen, a zmiany wewnątrz państw mogą
zmienić naturę międzynarodowej polityki.



Wysuwane są dwa rodzaje argumentów przeciwko wojnie
między demokracjami - instytucjonalny i normatywny.

Teoria demokratycznego pokoju

23



Argument instytucjonalny wynika z pierwszego warunku trwałego
pokoju Kanta, zgodnie z którym ustrój w każdym państwie powinien być
republikański, tzn. taki, który zapewnia wolność i równość wszystkich
obywateli - Christopher Layne „obywatele płacą cenę wojny krwią i
majątkiem, jeżeli cena konfliktu jest wysoka, demokratyczne rządy
mogą stać się ofiarą procesu wyborczego”.



wybory w Hiszpanii po ataku terrorystycznym 11 marca 2004 r. w Madrycie -
społeczeństwo wybrało rząd opowiadający się za bardziej pokojową polityką i
wycofaniem wojsk tego państwa z Iraku.



Argument normatywny wynika z drugiego warunku trwałego pokoju
Kanta, jakim jest utworzenie federacji państw demokratycznych.
Demokratyczne wartości przenoszone są na sferę stosunków
międzynarodowych. J. M. Owen, „liberalna ideologia motywuje
obywateli przeciwko wojnie z podobnymi sobie demokracjami, a
demokratyczne instytucje sprawiają, że ideologia ta ma wpływ na
politykę zagraniczną”.

Teoria demokratycznego pokoju

24



Państwa autorytarne i dyktatury są bardziej agresywne niż
państwa demokratyczne, nie funkcjonują w nich bowiem
ograniczenia instytucjonalne i normatywne. Państwa
demokratyczne, zagrożone przez sam fakt sąsiedztwa z
państwami niedemokratycznymi, mogą i powinny żądać, aby
inne państwa wprowadziły ustrój demokratyczny. Zgodnie z
tym rozumowaniem, w celu zapewnienia sobie bezpieczeństwa
państwa demokratyczne będą prowadzić wojny z państwami
niedemokratycznymi.



polityka amerykańska zmierzająca do obalenia reżimów autorytarnych,
które odbierane są jako zagrażające bezpieczeństwu Stanów
Zjednoczonych.

Teoria demokratycznego pokoju

25



Teoria demokratycznego pokoju - amerykańska
polityka zagraniczna.



promocja demokracji w świecie



Ronald Reagan ogłosił w 1982 r. kampanię na rzecz
demokracji



Bill Clinton stwierdził w 1994 r., zgodnie z filozofią
demokratycznego pokoju, że „najlepszą strategią, aby
zapewnić bezpieczeństwo i zbudować trwały pokój, jest
popieranie postępu demokracji” uzasadnienie
amerykańskiej strategii rozszerzenia strefy stabilności w
Europie Środkowej i rozszerzenia NATO



George W. Bush przywoływał argumenty demokratycznego
pokoju, uzasadniając interwencję amerykańską w Iraku i
Afganistanie.

Siła państwa

26

Literatura:



• Bezpieczeństwo międzynarodowe u schyłku XX wieku, pod Ed. D. Bobrow, E. Haliżak, Warszawa
1997.
• Cesarz E., Stadtmuller E., Problemy współczesnego świata, Wrocław 2004.
• Czulda R., Polityka bezpieczeństwa militarnego Stanów Zjednoczonych 2001 – 2009, Warszawa
2010.
• Cziomer E., Zyblikiewicz L., Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych, Kraków 2005.
• Globalizacja a stosunki międzynarodowe, pod red. E. Haliżak, R. Kuźniar, J. Symonides, Warszawa
2004.
• Kissinger H., Dyplomacja, Warszawa 2000.
• Kukułka J., Historia współczesnych stosunków międzynarodowych 1945-2000, Warszawa 2003.
• Kukułka J., Wstęp do nauki o stosunkach międzynarodowych, Warszawa 2003.
• Leksykon współczesnych stosunków politycznych, pod red. Cz. Mojsiewicz, J. Bryła, Wrocław 2000.
• Liga Narodów, ONZ, NATO, UE, KBWE/OBWE, organizacja pozarządowe, pod red. P. Żurawski vel
Grajewski, Łódź 2004.
• Łoś-Nowak T., Stosunki międzynarodowe, Teorie-systemy-uczestnicy, Warszawa 1999.
• Łoś R., Teoria stosunków międzynarodowych. Wybrane zagadnienia, Łódź 2001. 
• Łoś R., Reginia-Zacharski J., Współczesne konflikty zbrojne, Warszawa 2010.
• Paczkowski A., Pół wieku dziejów Polski, Warszawa 2005.
• Parzymies S., Stosunki międzynarodowe w Europie 1945 – 1999, Warszawa 1999.
• Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, pod red. E. Haliżak, R. Kuźniar, Warszawa
2004.
• Stosunki międzynarodowe, pod red. W. Malendowski, Cz. Mojsiewicz, Wrocław 1998.
• Węc J., Patek A., Najnowsza historia świata 1945-1995, Kraków 1995.
• Wiaderny-Bidzińska K., Polityczna integracja Europy Zachodniej, Toruń 2002.
• Gryz J., Proces instytucjonalizacji stosunków transatlantyckich, Warszawa 2004.
• Żurawski vel Grajewski P., Polityka Unii Europejskiej wobec Rosji a interesy Polski 1991-2004,
Kraków 2008.

27