METODOLOGIA BADAŃ BEZPIECZEŃSTWA

Andrzejewski
Michał
Rybitw Piotr

A
K
A

D

E

M

IA

O

B
R

O
N

Y

N

A
R

O
D
O

W

EJ

WYBRANE
PROBLEMY
METODOLOGII
BADAŃ

Bezpieczeństwo
narodowe jako
przedmiot badań

METODOLOGIA BADAŃ BEZPIECZEŃSTWA

A
K
A

D

E

M

IA

O

B
R

O
N

Y

N

A
R

O
D
O

W

EJ

1. E. Wiśniewski, Metodyka wojskowych badań
naukowych, AON Warszawa 1900
2. W. Pytkowski, Organizacja badań i ocena prac
naukowych, PWN, Warszawa 1985
3. L. J. Krzyżanowski, O podstawach kierowania
organizacjami inaczej, PWN Warszaw 1997
4. M. Pelc, Wybrane problemy wojskowych badań
naukowych, AON Warszawa 1997
5. T. Jemioło, A. DAWIDCZYK, Wprowadzenie do
metodologii badań bezpieczeństwa, AON Warszawa 2008

BIBLIOGRAFIA:

METODOLOGIA BADAŃ BEZPIECZEŃSTWA

A
K
A

D

E

M

IA

O

B
R

O
N

Y

N

A
R

O
D
O

W

EJ

PARADYGMAT
BEZPIECZEŃSTWA

Paradygmat bezpieczeństwa - zawierając
w sobie podmiot bezpieczeństwa, przedmiot
bezpieczeństwa, środowisko w którym
bezpieczeństwo to jest zapewniane lub
realizowane oraz interakcje między
wymienionymi - odnosi się do trzech domen,
które nakładając się i przenikając tworzą
kontekst poznania oraz koncepcję tegoż
poznania.

METODOLOGIA BADAŃ BEZPIECZEŃSTWA

A
K
A

D

E

M

IA

O

B
R

O
N

Y

N

A
R

O
D
O

W

EJ

PARADYGMAT
BEZPIECZEŃSTWA



Pierwszą domeną jest człowiek oraz otaczający
go świat – świat działań człowieka, jego
wytworów w świecie przyrody z ich wzajemnym
przenikaniem.



Drugą, otoczenie w którym przebywa –
społeczne jak i przyrodnicze.



Trzecią, świat idei dzięki którym ów człowiek
rozpoznaje się w otaczającej go rzeczywistości
(idee i budowane na ich kanwie ideologie
można wyróżnić z uwagi na ich specyfikę i
właściwości, które określają działania człowieka,
społeczności, społeczeństw, narodów)

Rozumienie
bezpieczeństwa



paradygmat bezpieczeństwa, a zarazem
niebezpieczeństwa dla jednostki, społeczności i
społeczeństw, ich organizacji w otaczającym świecie,
który zmieniają zgodnie ze swoimi wyobrażeniami lub
pozostawiają w zastanej formie, jest fundamentem, na
którym budowana jest tożsamość indywidualna i
zbiorowa.



tożsamość ta, wyrażana cechami psychofizycznymi,
przekształca się pod wpływem wielu bodźców, przede
wszystkim informacji oraz idei w nich zawartych.



bodźce fizyczne są przedmiotem bezpośrednich
doświadczeń



psychologiczne kształtują nasze rozumienie
otaczającego świata.



ich wspólna kompilacja, trwała lub zmienna w czasie,
ma decydujący wpływ na podejmowane działania
jednostki, społeczności i społeczeństw.

A
K
A

D

E

M

IA

O

B
R

O
N

Y

N

A
R

O
D
O

W

EJ

METODOLOGIA BADAŃ BEZPIECZEŃSTWA

A
K
A

D

E

M

IA

O

B
R

O
N

Y

N

A
R

O
D
O

W

EJ

tworzenia przestrzennego, wielokryterialnego
obrazu środowiska bezpieczeństwa
międzynarodowego

określenia istoty, zakresu, charakteru, specyfiki
bezpieczeństwa podmiotu w wymiarze globalnym,
regionalnym, subregionalnym, lokalnym

racjonalizacji i ukierunkowania działań podmiotów
poprzez politykę i strategię w środowisku
międzynarodowym na rzecz przezwyciężania
zagrożeń, sprostania wyzwaniom, wykorzystania
szans

Funkcje eksplanacyjne w postaci:

METODOLOGIA BADAŃ BEZPIECZEŃSTWA

A
K
A

D

E

M

IA

O

B
R

O
N

Y

N

A
R

O
D
O

W

EJ

WŁAŚCIWOŚCI PARADYGMATU
BEZPIECZEŃSTWA

Pierwsza, bezpieczeństwo podmiotu
identyfikowane jest statycznie, jako swoisty
„kadr” w którym uchwycona jest rzeczywistość
społeczna.

Druga, bezpieczeństwo pojmowane jest jako
dynamiczny proces społeczny w którym
podmioty dążą do doskonalenia mechanizmów
mających zapewnić im bezpieczeństwo.

METODOLOGIA BADAŃ BEZPIECZEŃSTWA

A
K
A

D

E

M

IA

O

B
R

O
N

Y

N

A
R

O
D
O

W

EJ

POJĘCIE BEZPIECZEŃSTWA

Bezpieczeństwo – w wymiarze podmiotowym,

przedmiotowym, funkcjonalnym / procesualnym –

można definiować w odmienny sposób, przy

wykorzystaniu różnorodnych teorii oraz podejść

badawczych.
Dotyczy ono jednak zawsze podmiotów

występujących w stosunkach społecznych w

postaci:

państw oraz społeczeństw, tworzonych z ich

udziałem instytucji i organizacji, rządowych i

pozarządowych.

Dążąc zatem do określenia paradygmatu

bezpieczeństwa, odnosimy się do:

Interakcji między ww. podmiotami
Uwarunkowań w których mają one miejsce, tj.

wymiarów bezpieczeństwa: globalnego,

regionalnego, subregionalnego

Pojęcie bezpieczeństwa



Pojęcie bezpieczeństwa w znaczeniu politologicznym,
występujące w naukach społecznych, cechuje
różnorodność i dowolność wykładni.



Współcześnie mamy do czynienia z nieustającym
rozszerzaniem jego znaczenia, co sprawia że nie ma
spójnej uzgodnionej definicji bezpieczeństwa w
stosunkach międzynarodowych.



W literaturze przedmiotu możemy wyodrębnić trzy
podejścia, na podstawie których podejmowane są
próby zdefiniowania tego pojęcia. Są to: sposób
odczuwania bezpieczeństwa, sposób rozumienia
bezpieczeństwa, sposób określania bezpieczeństwa

A
K
A

D

E

M

IA

O

B
R

O
N

Y

N

A
R

O
D
O

W

EJ

Definiowanie
bezpieczeństwa



wizja bezpieczeństwa podmiotu wyraża
konceptualną gotowość do sprostania wyzwaniom,
zagrożeniom, szansom, zwykle określającym jego
działania na rzecz zapewnienia bytu i rozwoju w
średnio – i długoterminowej perspektywie czasu;



misja bezpieczeństwa podmiotu określa sposób
jego bieżącego działania na rzecz zapewnienia bytu i
rozwoju w stosunku do istniejących (rozpoznanych)
wyzwań zagrożeń, szans;



cele bezpieczeństwa podmiotu wyznaczają
kierunek działań (realizowanych bądź
podejmowanych) w stosunku do istniejących
(rozpoznanych) oraz prognozowanych wyzwań
zagrożeń, szans.

A
K
A

D

E

M

IA

O

B
R

O
N

Y

N

A
R

O
D
O

W

EJ

Definicja



Termin bezpieczeństwo „sine cura” z łaciny oznacza
„bez pieczy”. Współczesne definicje bezpieczeństwa
charakteryzują je jako stan pewności, spokoju, braku
zagrożenia poczucia zabezpieczenia i wskazują, że
oznacza ono brak zagrożenia oraz ochronę przed
niebezpieczeństwami. Natomiast według „Słownika
nauk społecznych” bezpieczeństwo jest synonimem
pewności (ang. safety) i oznacza brak zagrożenia
(ang. danger) fizycznego albo ochronę przed nim.
Jest ono naczelną potrzebą człowieka i grup
społecznych i za razem państw oraz systemów
międzynarodowych, którego brak wywołuje niepokój i
poczucie zagrożenia.

A
K
A

D

E

M

IA

O

B
R

O
N

Y

N

A
R

O
D
O

W

EJ

Kategorie teoretyczne



Państwo



Byt i rozwój



Ochrona i obrona



Społeczeństwo



Stabilność i prosperity



Społeczność międzynarodowa



Współpraca i postęp



Polityka i zarządzanie

A
K
A

D

E

M

IA

O

B
R

O
N

Y

N

A
R

O
D
O

W

EJ

Bezpieczeństwo jako
przedmiot badań



Bezpieczeństwo jest istotnym elementem
kształtującym rzeczywistość społeczną. Jest ono
jedną z elementarnych potrzeb ludzkich, której
zaspokojenie warunkuje prawidłowe funkcjonowanie
jednostek i grup. W najogólniejszym znaczeniu
bezpieczeństwo obejmuje zaspokojenie takich
potrzeb jak: istnienie, przetrwanie, całość,
tożsamość, niezależność, spokój, posiadanie oraz
pewność rozwoju. W naukach społecznych pojęcie
bezpieczeństwa, tak jak i wiele innych pojęć, jest
wieloznaczne.

A
K
A

D

E

M

IA

O

B
R

O
N

Y

N

A
R

O
D
O

W

EJ



Kompleksowo bezpieczeństwo będzie można
przedstawić dzieląc je ma 5 zasadniczych sektorów:
tradycyjne bezpieczeństwo militarne,
bezpieczeństwo polityczne, ekonomiczne,
ekologiczne i społeczno- kulturowe 5 sektor powstały
niedawno, dotyczy tożsamości poszczególnych
społeczności narodowych i etnicznych. Jego
powstanie wynika z powstających współcześnie
zagrożeń dla utrzymania tożsamości narodowej,
kultury, języka i tradycyjnych zwyczajów. Do
zagrożeń tożsamości możemy zaliczyć m.in.
fundamentalizm religijny, naruszanie praw człowieka,
ale również ruchy migracyjne, zwłaszcza jeśli
przyjmują niekontrolowanie wielkie rozmiary.

A
K
A

D

E

M

IA

O

B
R

O
N

Y

N

A
R

O
D
O

W

EJ



Należy pamiętać, że bezpieczeństwo jest aktem
deklarowanym. Nikt i nic nie może dać nam 100%
gwarancji bezpieczeństwa. Wszystko opiera się
jedynie na umowach zawieranych pomiędzy stronami
(państwami).



Ważnym wymiarem pojęcia bezpieczeństwa jest
związek między państwem a otoczeniem. Oznacza
to, że bezpieczeństwo powinno być ujmowane z
perspektywy wewnętrznej tzn. struktur i potrzeb
społeczeństwa, jego sytuacji materialnej i kulturalnej,
oraz zewnętrznej uwzględniając sytuację zewnętrzną
społeczeństwa i państwa.

A
K
A

D

E

M

IA

O

B
R

O
N

Y

N

A
R

O
D
O

W

EJ

Wnioski



mamy do czynienia z pewnymi wyabstrahowanymi
paradygmatami bezpieczeństwa podmiotu, które są
wyrazem konkretnych cech z nim związanych, niż z
paradygmatem jako takim, opisującym jego
bezpieczeństwo w sposób całościowy.



dwa istotne elementy określające paradygmat
bezpieczeństwa podmiotu.:



uniwersalny „rdzeń” teorii poznania i eksplanacji
rzeczywistości.



„rdzeń” podlega różnorodnym interpretacjom – w
zależności od intencji, przekonań, lub stawianych
tez, co sprawia, iż paradygmat bezpieczeństwa
podmiotu nie posiada jednej postaci, lecz wiele.

A
K
A

D

E

M

IA

O

B
R

O
N

Y

N

A
R

O
D
O

W

EJ

Dziękujemy za uwagę!

A
K
A

D

E

M

IA

O

B
R

O
N

Y

N

A
R

O
D
O

W

EJ