UNIWERSYTETY TRZECIEGO WIEKU W

WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM

Anita Czernisz

Justyna Kozak

To placówki dydaktyczne dla osób w podeszłym
wieku. Celem jej działania jest poprawa jakości życia
osób starszych.
Cechą współczesnego społeczeństwa krajów
rozwijających się jest starzenie się ludności. Starzenie
się jest w większym stopniu procesem zachodzącym
w psychice tych ludzi, a nie jest warunkiem
biologicznym. Duże znaczenie ma fakt, by włączyć
osoby starsze do systemu kształcenia ustawicznego,
aby mogli aktualizować swoją wiedzę, aktywnie
uczestniczyć w każdych procesach zachodzących
wokół nich, w środowiskach, w których żyją, w celu
zachowania i zwiększenia ich sprawność
intelektualnej, psychicznej i fizycznej. Powołano więc
Uniwersytety Trzeciego Wieku – najpopularniejszą w
formę edukacji ludzi starszych

.

Uniwersytety Trzeciego

Wieku

Celem działalności uczelni jest
aktywizacja ludzi starszych, a także
„wykorzystanie potencjału osób
starszych na rynku pracy – wiedzy,
umiejętności i doświadczenia
życiowego, dla rozwoju gospodarczego
i społecznego kraju.”
Starsze pokolenia, przeżywające swoją
młodość w czasach wojny, często
miało wybór nauka czy obrona
Ojczyzny i przeważnie decydowało się
na to drugie. Tacy ludzie mają
psychologiczne braki w potrzebach
samorozwoju, kształcenia się,
zdobywania nowych umiejętności. Jeśli
uświadomią je sobie i zechcą nadrobić,
UTW dają im tę szansę.

Idea Uniwersytetu Trzeciego Wieku

Uczelnie są dla nich także miejscem spotkań z
podobnymi do nich osobami, które muszą stawiać
czoła wielu problemom w tym jednemu, głównemu –
problemowi braku akceptacji ze strony młodych.
Poza tym, po latach wychowywania dzieci i
współuczestnictwie w wychowywaniu wnuków,
niekiedy utracie współmałżonka i znajomych,
nadmiar czasu może być bardzo szkodliwy. W takim
przypadku nowa pasja staje się balsamem dla
zbolałej duszy, pozwala ponownie otworzyć się na
świat i zaakceptować go takim, jakim się stał się bez
bliskich ludzi.

Wielu seniorów jest wciąż
sprawnych, nie znosi
bezczynnego siedzenia w
czterech ścianach, potrzebuje
pretekstu do wyjścia z domu.
Jedną z form aktywizacji
starszych ludzi są
uniwersytety trzeciego wieku,
które stwarzają możliwości
ciągłego poszerzania wiedzy,
pobudzają do aktywizacji
społecznej w interesie
jednostki i ogółu, ułatwiają
nawiązywanie przyjaźni,
zapewniają możliwość dbania
o kondycję fizyczną.

UTW dzielą się ze względu na kryterium siły związku z
uczelniami wyższymi:



model francuski – UTW ściśle związane z ośrodkami
akademickimi, cechuje je wysoki poziom
działalności dydaktycznej i naukowo-badawczej,
zróżnicowane pod względem form organizacyjnych
(pełna integracja z uczelnią, ścisła współpraca lub
niezależność od uczelni).



model brytyjski – oparty na samokształceniu i
samopomocy seniorów, bez wsparcia ze strony
uczelni wyższych.

Typy Uniwersytetów Trzeciego

Wieku



wykłady, seminaria, konwersatoria,



lektoraty języków obcych,



sekcje lub koła zainteresowań,



kluby i zespoły tematyczne,



warsztaty artystyczne,



zajęcia ruchowe, rekreacyjne, rehabilitacyjne,



imprezy kulturalne, turystyczne i okolicznościowe,



kursy, szkolenia, poradnictwo,



w niektórych uniwersytetach wprowadzono zajęcia
wakacyjne: wyjazdy, wczasy, rekreacja seniorów
podczas lata.

Program nauczania w Uniwersytetach

Trzeciego Wieku zawiera:



składki członkowskie ustalane dla danej uczelni



dofinansowanie z budżetu miasta lub regionu,



różne formy sponsoringu,



granty,



wypracowane przez uczelnię środki,



wyjątek – uniwersytety finansowane przez
państwo, np. w Hiszpanii.

Finansowanie Uniwersytetów
Trzeciego Wieku:

Obecnie osoby starsze stanowią prawie
13% polskiego społeczeństwa, a liczy
się, że za 15 lat będą już stanowić 17%
ogółu ludności w Polsce. Przemiany
ekonomiczne, gospodarcze, postęp
techniczny i ekonomiczny sprawiły, że
to właśnie ta grupa polskiego
społeczeństwa najmniej zyskała na
tych przeobrażeniach jakie dokonywały
się na świecie i w Polsce w ostatnich
latach. Często osoby te musiały
rezygnować z dalszej edukacji, z
przyczyn ekonomicznych czy losowych

Potrzeba stworzenia UTW

W efekcie tego pozostają niezaspokojone takie potrzeby
jak:



potrzeba samokształcenia,



potrzeba poznawania środowiska,



potrzeba poszerzania wiedzy i umiejętności,



potrzeba wykonywania społecznie użytecznych działań,



potrzeba bycia uznanym za część społeczeństwa,
grupy,



potrzeba wypełnienia wolnego czasu,



potrzeba utrzymywania więzi towarzyskich,



potrzeba stymulacji psychicznej i fizycznej,



także możliwość realizacji młodzieńczych marzeń,
które były dotychczas nie do pogodzenia z życiem
zawodowym i obowiązkami wobec rodziny.

Pierwszy Uniwersytet tego typu powstał we Francji.
Utworzył go w 1973 roku profesor nauk społecznych
Pierre Vellas.
Dwa lata później powstała organizacja działająca na
rzecz ludzi starszych o nazwie Association
International des Uniwersites du Traisem Age (AIUTA)-
Międzynarodowe Stowarzyszenie Uniwersytetów
Trzeciego Wieku skupia ona Uniwersytety Trzeciego
Wieku z całego świata. Jej celem jest promowanie
edukacji osób starszych, wymiana wiedzy i
doświadczeń pomiędzy uniwersytetami z różnych
krajów, również prowadzenie badań na temat
edukacji dorosłych. Jej członkami są także trzy polskie
uniwersytety: Lubelski UTW, UTW w Warszawie przy
ul. Marymonckiej oraz Mokotowski UTW.

Początki powstania UTW

W wyniku współpracy i kontaktów naukowych
profesor Haliny Szwarc z profesorem Pierre'em
Vellasem utworzyli uniwersytet trzeciego wieku w
Warszawie. Pod nazwą Studium III Wieku, 12
listopada 1975 roku, inaugurowano pierwszy rok
akademicki UTW.

Cele pierwszego UTW:



włączenie osób starszych do systemu kształcenia
ustawicznego



aktywizacja intelektualna, psychiczna i fizyczna
słuchaczy



opracowanie metod edukacji i wdrożenie
profilaktyki gerontologicznej



prowadzenie obserwacji i badań naukowych

Następnie powstawały UTW:



w 1979 w Łodzi – z inicjatywy
Heleny Kretz



w 1979 w Gdańsku



w 1982 Krakowski UTW jako
międzyuczelniane studium UJ i
Akademii Medycznej



w 1982 w Katowicach –
inicjatorka Janina Szyjkowska



UTW w Rzeszowie powstał
w 1983 r. z inicjatywy
Genowefy Kruczek–
Kowalskiej



w 1985 powstał UTW w Lublinie



w 1987 powstał drugi
warszawski UTW – na
Mokotowie



w 1989 powstaje UTW w
Toruniu

Obecnie w Polsce działa blisko 400 Uniwersytetów
Trzeciego Wieku, które średnio zrzeszają 230
słuchaczy co daje łącznie około 90 tys osób. Na
stronie internetowej poświęconej uniwersytetom
trzeciego wieku możemy zapoznać się z ich
działalnością.

Ryc. 1 Liczba Uniwersytetów Trzeciego Wieku w latach
1975 – 2013.

Zasadnicze zadania UTW:



dążenie do utrzymania indywidualnego dobrostanu
psychofizycznego seniora



osiągnięcie należytej i godnej pozycji człowieka
starszego w społeczeństwie

Drogą do realizacji tych zadań jest edukacja, która
może spełniać wiele funkcji:



ćwiczyć umysł dla podtrzymania ogólnej sprawności
organizmu



integrować środowisko osób starszych ze sobą, jak
również z innymi pokoleniami



przeciwdziałać osamotnieniu



przekazywać, upowszechniać i aktualizować wiedzę



zapobiegać marginalizacji i wykluczaniu ludzi
starszych

Słuchacze



uczestniczą na zasadzie
dobrowolności



przeważają kobiety



mają wykształcenie formalne
na średnim lub wyższym
poziomie



określani jako studenci UTW



stanowią swoistą elitę osób
starszych, dla których ważny
jest indywidualny rozwój
poprzez edukacje, mimo
osiągniętego wieku



reprezentowani przez
Samorządy Słuchaczy

Wymagania formalne, głównie wiek, wykształcenie
kandydatów, czy też kryteria naboru, to jest to
zależne od poszczególnych ośrodków i modeli ich
funkcjonowania. Zróżnicowanie kryteriów naboru
uwarunkowane jest możliwościami finansowymi oraz
charakterem danego uniwersytetu. Praktykuje się
rozmowy kwalifikacyjne, biorąc także pod uwagę
osobiste aspiracje i zainteresowania poszczególnych
kandydatów, ich aktywność, chęć działania na rzecz
palcówki i oczekiwania względem niej. Wiek osób
przyjmowanych jest zróżnicowany, zazwyczaj
powyżej 40 lat. Wymagane wykształcenie jest
również zróżnicowane – niektóre uniwersytety
przyjmują osoby bez ograniczeń, inne ograniczenia te
stosują.

Cele



upowszechnianie inicjatyw edukacyjnych,



aktywizacja intelektualna, psychiczna, społeczna i fizyczna
osób starszych,



poszerzanie wiedzy i umiejętności seniorów,



ułatwianie kontaktów z instytucjami takimi jak służba
zdrowia, ośrodki kultury, ośrodkami rehabilitacyjnymi i
innymi,



angażowanie słuchaczy w aktywność na rzecz otaczającego
ich środowiska,



podtrzymywanie więzi społecznych i komunikacji
międzyludzkiej wśród seniorów.

Wymagania, które muszą spełnić uniwersytety, aby móc
określać się jako UTW, które określono podczas konferencji
zorganizowanej w 2004 r. przy współudziale polskich UTW,
Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, a także Polsko-
Amerykańskiej Fundacji Wolności, należą do nich:



lokalizacja placówki przy uczelni wyższej (najlepiej
humanistycznej) jako jej część, w ramach zawartej z
uczelnią umowy, czy też ścisłej współpracy z nią, bądź
bezpośredniego patronatu uczelni. Mogą to być także
placówki utworzone przy filiach tychże uczelni;



wykładowcami tego typu uniwersytetów winni być
wyłącznie pracownicy naukowi uczelni wyższych;



dodatkowym wymogiem formalnym ma być dogodna,
pod względem komunikacji, lokalizacja, umożliwiająca
dojazd pracowników naukowych danej uczelni na
wykłady



Uniwersytet Trzeciego Wieku w Dębicy



Uniwersytet Trzeciego Wieku w Krośnie



Uniwersytet Trzeciego Wieku w Łańcucie



Uniwersytet Trzeciego Wieku w Sanoku



Uniwersytet Trzeciego Wieku w Głogowie Małopolskim



Uniwersytet Trzeciego Wieku w Jaśle



Uniwersytet Trzeciego Wieku w Mielcu



Uniwersytet Trzeciego Wieku w Przemyśle



Uniwersytet Trzeciego Wieku w Przeworsku



Akademia 50+ Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w
Rzeszowie



Uniwersytet Trzeciego Wieku przy URz w Rzeszowie



Uniwersytet Trzeciego Wieku w Stalowej Woli



Uniwersytet Trzeciego Wieku w Strzyżowie



Uniwersytet Trzeciego Wieku przy Państwowej Szkole
Zawodowej im. Prof. Stanisława Tarnowskiego w
Tarnobrzegu

Uniwersytety Trzeciego Wieku w
Województwie Podkarpackim:



Stowarzyszenie Akademia Trzeciego Wieku w Jarosławiu
Stowarzyszenie Uniwersytet Trzeciego Wieku w
Gorzycach



Stowarzyszenie Łańcucki Uniwersytet Trzeciego Wieku w
Łańcucie



Stowarzyszenie Łańcucki Uniwersytet Trzeciego Wieku w
Łańcucie



Porozumienie Uniwersytet Trzeciego Wieku w Nowej
Dębie



Stowarzyszenie Przyjaciół Uniwersytetu Trzeciego Wieku
w Rzeszowie



Stowarzyszenie Sanocki Uniwersytet Trzeciego Wieku im.
Jana Grodka w Sanoku

Stowarzyszenia związane z Uniwersytetem
Trzeciego Wieku:

UTW powołano uchwałą Senatu
WSP  w 1983 roku i obecnie
Uchwałą Senatu Uniwersytetu
Rzeszowskiego z 26 stycznia
2012r. działa jako Studium
Otwarte UR.
Celem UTW jest permanentne
dokształcanie i kształcenie ludzi
dorosłych, nieaktywnych już
zawodowo,  rozbudzanie ich
aktywności intelektualnej,
społecznej, psychicznej i fizycznej
oraz upowszechnianie profilaktyki
zdrowotnej.

Uniwersytet Trzeciego Wieku przy Uniwersytecie
Rzeszowskim w Rzeszowie

Powyższe cele realizowane są poprzez:



co tygodniowe wykłady ogólne dla wszystkich
słuchaczy,



zajęcia dodatkowe w sekcjach i grupach
zainteresowań takich jak: kultura: filharmonia, kino,
teatr; ciekawa książka; śpiewanie w chórze;
malarstwo, rysunek, rekodzieło; fotografia; języki
obce; obsługa komputera; turystyka, wycieczki,
gimnastyka ogólna, rehabilitacja ruchowa i wodna;
Nordic Walking; grupy taneczne; rekreacja
sportowa; brydż; grupa pomocy koleżeńskiej.

Słuchaczem UTW może zostać osoba
dorosła nieaktywna zawodowo, emeryt,
rencista, która złoży deklarację
członkowską wraz ze zdjęciem, opłaci
wpisowe - 20 zł i składki na dany rok
akademicki - 60 zł oraz  będzie aktywnie
uczestniczyć w zajęciach. Udział we
wszystkich zajęciach nie jest
obowiązkowy. Zajęcia dodatkowe są
częściowo płatne.
Słuchacz otrzymuje legitymację
słuchacza (po dostarczeniu zdjęcia)
z potwierdzoną ważnością na dany
semestr akademicki, króra uprawnia do
uczestnictwa we wszystkich zajęciach 
UTW, korzystania z biblioteki UR oraz do
zniżek na niektóre imprezy i koncerty
w Rzeszowie

Oferta Akademii 50+ skierowana jest do każdego,
kto ma ukończone lat 50 i pragnie pogłębiać swoją
wiedzę.

Cele Akademii 50+ to:



Kształtowanie aktywności umysłowej,
emocjonalnej i fizycznej osób powyżej 50 r.ż.



Poszerzanie wiedzy i umiejętności;



Pobudzenie pracy twórczej i środowiskowej;



Rozwijanie dialogu międzypokoleniowego;



Działanie na rzecz środowiska lokalnego;



Współdziałanie z organizacjami pozarządowymi,
wolontariat.

Akademia 50+ przy Wyższej Szkole Informatyki i
Zarządzania w Rzeszowie

Zajęcia mają formę wykładów dla całej grupy słuchaczy.
Odbywają się one dwa razy w miesiącu (w środy) o 17.00, w
siedzibie uczelni na ul. Sucharskiego.

Zakresy tematyczne wykładów to:



Problemy współczesnego świata i Polski



Turystyka (ciekawe miejsca w regionie, kraju i na świecie)



Wielokulturowy świat (obyczaje, religie)



Kultura (historia i współczesność: literatura, plastyka,
muzyka)



Administracja państwowa a obywatel



Finanse w życiu obywatela



Informatyka



Biologia (podstawy życia, genetyka)



Zdrowie i medycyna (w tym kosmetologia)



Zagrożenia środowiskowe (w tym toksykologia)

Wyżej opisana oferta tematyczna może być oczywiście
poszerzona o interesujące słuchaczy tematy.

Proponowane sekcje zainteresowań dla mniejszych
grup:



Językowa (lektoraty językowe na różnych poziomach)



Komputerowa: zajęcia komputerowe (podstawy
obsługi komputera, Komputer dla
średniozaawansowanych)



Sportowo-rekreacyjna (m.in. gry sportowe, zajęcia na
basenie, jazda konna, gimnastyka i rehabilitacja,
Nordic walking)



sekcja fotograficzna



spotkania kulinarne



trening pamięci i koncentracji uwagi

Warunkiem uruchomienia poszczególnych grup jest
zebranie odpowiedniej ilości chętnych.
Słuchacze Akademii 50+ mają także możliwość
skorzystania z usług Centrum Rehabilitacyjno-
Medycznego REH-MEDIQ w Tyczynie po
promocyjnych cenach oraz uczestnictwa w
spotkaniach integracyjnych organizowanych na
terenie Centrum Turystyki i Rekreacji w Kielnarowej.
Słuchacze otrzymują legitymację Słuchacza
Akademii (umożliwiającą np. korzystanie z zasobów
biblioteki i czytelni uczelni oraz komputerów
uczelnianych). 



Akademicka edukacja dorosłych / Józef Półturzycki. – Warszawa :
Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1994. – 240 s. – S. 49-50 :
Uniwersytet Trzeciego Wieku

 



Aktualne problemy gerontologii społecznej / Grażyna Orzechowska. –
Olsztyn : Wyższa Szkoła Pedagogiczna, 1999. – S. 57-63 : Uniwersytet
Trzeciego Wieku (UTW) sposobem na zachowanie aktywności intelektualnej
człowieka

 



Człowiek starszy i jego wspomaganie – w stronę pedagogiki starości /
Anna Leszczyńska–Rejchert. – Olsztyn : Wydawnictwo Uniwersytetu
Warmińsko-Mazurskiego, 2005. – S. 170-172 : Uniwersytety

 



Drogi i bezdroża andragogiki i gerontologii : szkice i rozprawy / Olga
Czerniawska. – Łódź : Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-
Ekonomicznej, 2000. – 206 s.

Bibliografia:



Edukacja dorosłych w Wielkiej Brytanii / Alina Matlakiewicz. –
Warszawa : Wydawnictwo Akademickie ”Żak”, 2003. – S. 225-226 :
Zarząd Uniwersytetów Trzeciego Wieku

 



Edukacja dorosłych w Wielkiej Brytanii / Alina Matlakiewicz. –
Warszawa : Wydawnictwo Akademickie ”Żak”, 2003. – S. 296 – 304 :
Uniwersytety Trzeciego Wieku

 



Edukacja seniorów sposobem na samotność. Na podstawie
doświadczeń Uniwersytetów Trzeciego Wieku w Polsce /
Renata Konieczna-Woźniak. – W : Przeciw samotności / red. Jolanta
Twardowska-Rajewska. – Poznań : Wydawnictwo Naukowe
Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2005. – S. 101-115

 



Edukacyjne funkcje podróży : słuchacze Uniwersytetu
Trzeciego Wieku o swoim podróżowaniu / Grażyna Orzechowska.
– W : Drogi edukacyjne i ich biograficzny wymiar / pod red. Elżbiety
Dubas i Olgi Czerniawskiej. – Warszawa ; Radom : Instytut
Technologii Eksploatacji, 2002. – S. 259-256