Przestępstwa seksualne:

GWAŁT

Podstawa prawna,

uwarunkowania,

charakterystyka sprawców

Podstawa prawna:

ZGWAŁCENIE

• § 1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem

doprowadza inną osobę do obcowania płciowego,

podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

§ 2. Jeżeli sprawca, w sposób określony w § 1,

doprowadza inną osobę do poddania się innej

czynności

seksualnej

albo

wykonania

takiej

czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 6

miesięcy do lat 8.

• § 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia

wspólnie z inną osobą, podlega karze pozbawienia

wolności na czas nie krótszy od lat 3.

• § 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1-3 działa

ze szczególnym okrucieństwem, podlega karze

pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5.

Gwałt

(dokonany

lub

usiłowany)

jest

przestępstwem ściganym na wniosek osoby

pokrzywdzonej. Oznacza to, że w sprawie takiej

dochodzenie prowadzi policja pod nadzorem

prokuratora, ale nie może tego zrobić z własnej
inicjatywy –

konieczny jest wniosek osoby

pokrzywdzonej.

W przypadku zgwałcenia należy zgłosić ten fakt

policji wraz z wnioskiem o ściganie sprawcy albo

sprawców. Zgłoszenia można oczywiście dokonać

także ustnie, do protokołu sporządzonego przez

policjanta albo prokuratora.

Związki agresji i seksu

• Model psychodynamiczny: „wszelkie dające się obserwować cechy

zachowania mają swe wewnętrzne ukryte uwarunkowania” (Sarason)

• Freud: nerwica jest negatywem perwersji; podczas gdy nerwica rodzi

się ze stłumienia, w perwersjach infantylne zainteresowania seksualne

są świadome i pozostają zaspokojone (resocjalizacja poprzez

neurotyzację, czyli nasycenie lękiem patologicznych, perwersyjnych

skłonności seksualnych, tak można doprowadzić do znacznego

wyhamowania negatywnych zachowań)

• Sadyzm i masochizm to dwa ujścia tego samego źródła „Kto doznaje

rozkoszy w sytuacji, gdy w stosunku seksualnym przysparza bólu

drugiej osobie, ten jest też zdolny samemu smakować ból jako rozkosz.

Sadysta zawsze jest jednocześnie masochista; z tym, że najpierw jako

dziecko czy młodzieniec jest masochistą, co daje mu siłę w dorosłości

do czynów sadystycznych (jest to wyjaśnienie zjawiska stawania się

oprawcą osób, które jako dzieci były maltretowane i wykorzystywane

seksualnie)

• Fromm: rozróżnia agresję pozytywną (asertywną) i negatywną

(destrukcyjną), ta druga łatwo przeradza się w sadyzm, dwie cechy

różniące agresję asertywną od destrukcyjnej:

• - agresja asertywna maleje wraz z realizacją celów, natomiast w

przypadku agresji destrukcyjnej „apetyt rośnie w miarę jedzenia”

• - w agresji asertywnej gniew oraz wszelkie formy poczynań obronnych

wywołujących rozdrażnienie niejako automatycznie obniżają popęd

seksualny,

w

przypadku

agresji

destrukcyjnej

im

większe

rozdrażnienie, tym większy impet działań seksualnych

• Przyczyny powstawania przestępstw: zbyt

słabe, niedorozwinięte superego lub zbyt

silne ego, które daje upust brutalnym

instynktom,

dla

których

znajduje

usprawiedliwienie

• GWAŁT to przede wszystkim akt agresji:

„Największym

nieporozumieniem

jest

przekonanie, że gwałt jest przestępstwem

motywowanym

przez

przyjemność

seksualną. Gwałt to czyn pseudoseksualny,

którego sprężynami są wrogość, chęć

wymuszenia uległości oraz perwersyjna

rozkosz płynąca z zadawania bólu” (Groth,

Birnbaum)

Ujęcie behawiorystyczne- koncentracja

na czynnikach zewnętrznych:
warunkowanie klasyczne jako
wytłumaczenie dla nieskończonej liczby
warunkowych bodźców seksualnych,
warunkowanie instrumentalne-
wyjaśnienie wpływu fantazji seksualnych
na późniejsze realne doświadczenia w tej
sferze i warunkowanie zastępcze jako
wyjaśnienie oddziaływania pornografii

Związki agresji i seksu

• Model kognitywny- przestępstwo seksualne jako źródło

wypaczonego rozumienia i uruchomienia myślenia

życzeniowego, które ma usprawiedliwiać takie czyny, zdaniem

Catherine Morrison w naszej kulturze funkcjonują trzy

podstawowe stereotypy na temat męskiej dominacji:

• - kobieta zawsze mówi „nie”, a zadaniem mężczyzny jest

uświadomienie jej tego, co dobre i doprowadzenie do realizacji

tego „dobrego”, nawet poprzez gwałt

• - kobieta powinna ulegać mężczyźnie, jeśli tego nie robi popełnia

grzech niesubordynacji

• - im wyższy status społeczny mężczyzny tym więcej kobiet

powinno do niego należeć

•  

• Do tych stereotypów dochodzą jeszcze wypaczone interpretacje:

„skoro przyjęła zaproszenie do mojego mieszkania to wiadomo

po co”

•  

• Badania Choruży (2004)- osobnicy o wysokim stopniu

samoakceptacji tworzą na ogół mniej korzystny obraz ofiary, oni

też częściej dokonują gwałtów (bo ta samoakceptacje jest

neurotyczna, normalnie ludzie, którzy oceniają się dobrze, są też

skłonni dobrze oceniać innych)

Związki agresji i seksu

CZTEROCZYNNIKOWY MODEL

AGRESJI SEKSUALNEJ

• Gordon C.N. Hall, Richard Hirschman

•

Nacisk na śledzenie wzajemnych relacji czterech naistotniejszych czynników

powodujących agresję seksualną:

•

- fizjologiczne czynniki podniecenia seksualnego

•

- wypaczenie oceny

•

- brak kontroli emocji

•

- obserwowane w procesie rozwojowym problemy osobowościowe

•

Na tej bazie powstało rozróżnienie czterech typów agresji seksualnej:

•

fizjologiczna, stosuje otwartą przemoc wobec kobiet i dzieci, a także przedstawicieli

jego własnej płci, nie wykazuje żadnych reakcji empatycznych wobec ofiar; seks jako

droga do zaspokojenia za wszelką cenę, rzadziej stosują nieseksualne formy agresji

wobec innych

•

Kognitywna- starannie ukrywa agresję, planuje dokładnie swoje postępki ( najmniej

otwarcie agresywny i impulsywny wobec ofiary), cechy te powodują, że najrzadziej

bywa on aresztowany

•

Afektywna- bardzo zmienny, czasami bardzo okrutny, w pewnych okolicznościach

stara się wzbudzić zainteresowanie ofiary i jej podziw, uwodzicielski, potrafi też

wzbudzać litość wobec siebie u ofiary, popada często w długie okresy depresji, często

popada w kolizję z otoczeniem ze względu na zmienność usposobienia

•

Niedojrzała- ogólna niedojrzałość zachowań, otwarta agresja seksualna, nie porafi

uwodzić, molestowanie dzieci w tym przypadku jest bardzo znamienne, bowiem

osobnik opóźniony pod względem rozwoju osobowości postrzega dziecko jako osobę

na tym samym, co on poziomie rozwoju, więc jak najodpowiedniejszego partnera

seksualnego!

Charakterystyka gwałcicieli

• Według statystyk kobiety są najmniej

bezpieczne w domu wśród znajomych,
przyjaciół, rodziny. Tylko jedna trzecia
gwałtów odbywa się na ofiarach obcych
sprawcy. Grupa największego ryzyka to
dziewczyny w wieku 16-19 lat.
Najniebezpieczniejsze miejsca to dom
(własny lub przyjaciół), następnie ulica.
1/3 gwałtów to gwałty na osobach
dorosłych, reszta na nieletnich.

Rodzaje gwałcicieli:

•

Gwałciciele, których stwarza okazja:

•

są to często przestępcy, którzy podczas popełniania innego przestępstwa

wykorzystują sytuację do gwałtu – np. gdy włamując się do domu, zastają tam

kobietę, nie planując dokonują gwałtu,

•

gwałciciele tacy często nie pamiętają wyglądu ofiar, nie rozpoznają ich, jest im

obojętny wygląd, dokonują gwałtu z przypadku,

•

gwałciciele (tak jak włamywacze) odczuwają dreszcz emocji, podniecenie,

przypływ energii, gdy wchodzą do obcego mieszkania,

•

Gwałciciele kompulsywni:

–

gwałt dokonywany jest, by dać upust złości lub z motywów erotycznych, jest on

głównym elementem do którego dążą, nie popełniają go przy okazji innych przestępstw;

–

gwałciciele działający pod wpływem złości odczuwają nienawiść, którą wyładowują na

kobietach (są tak zwani mizogynicy), swoją wrogość i agresywność kierują tylko w

stronę kobiet, uważają je za „podstępne suki”, którym się to należy;

–

część z nich też napada na mężczyzn, wdają się w bójki i wyładowują swoją

agresywność;

–

gwałciciele z motywów erotycznych kierują się zaspokojeniem potrzeby seksualnej,

często przez seks brutalny;

–

erotyzm, złość, agresywność, bezduszność to motywy często występujące wspólnie w

postępowaniu gwałcicieli;

–

kieruje nimi często silny popęd seksualny, ich czyny są popełniane pod wpływem

impulsu, bez szczegółowego planu;

Klasyfikacje:

• Groth, Burgess, Holmstrom:

• - gwałt dokonany w złości- brutalność fizyczna, połączona z

wulgarnymi i obelżywymi określeniami ofiary, seks jako droga do

poniżenia i „zbrukania” ofiary, na ogół nie są planowane, nierzadko

kończy się na usiłowaniu gwałtu, bo przez złość z powodu braku erekcji

nie dochodzi do penetracji, najczęściej są to formy dewiacji

epizodycznych, wyrażają upust tłumionej agresji wobec kobiet

• - gwałt władczy- udowodnienie przewagi nad ofiarą, najmniej brutalny,

seks jako metoda podporządkowania sobie ofiary, marzeniem sprawcy

uzyskanie podziwu ze strony ofiary, na ogół gwałt jest planowany,

najczęściej dochodzi do penetracji pochwy, ale stosunek jest krótki albo

nie kończy się ejakulacją (co zwrotnie prowadzi do pogłębienia się urazu

na punkcie męskich sprawności), sprawca nawiązuje kontakt z ofiarą,

najczęściej przez zadawanie pytań, w trakcie gwałtu często wydaje

ofierze polecenia; jeśli ofiara zgodzi się na stosunek zahamowuje impet

do gwałtu

• - gwałt sadystyczny- jest seksualną formą wyrażenia agresji, sprawca

starannie selekcjonuje ofiary (podobieństwo do osoby, która wywołała

uraz u sprawcy), z reguły rozciągnięty w czasie (szereg wyrafinowanych

tortur), często używa różnych przedmiotów do penetracji pochwy lub

odbytu (często też przeradza się w mord na tle lubieżnym)

Fantazje i działanie

gwałcicieli:

• fantazje gwałcicieli od fantazji innych mężczyzn różnią

się częstotliwością, natręctwem i dużym znaczeniem,

jakie dla nich mają; dla części gwałcicieli fantazje mają

większe znaczenie niż rzeczywiste gwałty;

• fantazje o gwałcie, jak będzie wyglądał, co się zdarzy –

dokonanie gwałtu – rozczarowanie faktem, że fantazje

się nie spełniły do końca – popełniony gwałt jest

podstawą do kolejnych fantazji, jak ulepszyć działanie

– gwałt – itd. === dążenie do „gwałtu doskonałego”.

• fantazje po uwięzieniu (bez leczenia) nie zmniejszają

się, ulegają zmianie, ale cały czas są obecne, więzienie

tylko izoluje gwałcicieli, a ich fantazje czasem nawet

się nasilają w izolacji; więzienie nie zmniejsza fantazji,

część gwałcicieli analizuje w tym czasie błędy jakie

popełniło podczas popełnionego gwałtu;

Wypaczone myślenie i

usprawiedliwianie samych

siebie:

 

Gwałciciele

unikają

wyrzutów

sumienia,

żalu

z

powodu

popełnionego

czynu,

usprawiedliwiając swoje zachowanie

Statystyka

Rok

art. 197 § 1 i 2

art. 197 § 3 i 4*

2008

1.526

85

2007

1.707

120

2006

1.829

172

2005

1.773

214

2004

1.962

214

2003

2.033

289

2002

2.088

257

2001

2.016

323

2000

2.008

391

1999

1.740

289

Zgwałcenie (art. 197)

Statystyka cd.

 

LICZBA

PRZESTĘPSTW

STWIERDZONY

CH

WYKRYWALNOŚĆ

(%)

LICZBA

PODEJRZANY

CH

CZYNY

NIELETNICH

2008

1.611

81,1

1.021

 92

2007

1.827

84,2

1.111

126

2006

2.001

82,7

1.215

148

2005

1.987

83,7

1.183

116

2004

2.176

82,7

1.253

95

2003

2.322

85,7

1.449

237

2002

2.345

85,3

1.476

118

2001

2.339

83,9

1.524

166

2000

2.399

85,9

1.481

191

1999

2.029

83,7

1.306

137

Psychologiczne

konsekwencje gwałtu

Trójfazowy model reakcji na sytuację gwałtu

 szok i odrętwienie – bezpośrednio

po ataku, przerażenie, strach
przed sprawcą, niemożność
uwierzenia w to co się stało,
obawa przed reakcją otoczenia,
poczucie własnej bezradności,
winy, lęku, wstyd, głębokie
upokorzenie;

Trójfazowy model reakcji na

sytuację gwałtu

cd.

 dezorientacja - w tym okresie mogą

pojawić się stany lękowe,
depresyjne, narasta niepewność,
następuje zachwianie
dotychczasowego porządku życia,
unikanie kontaktów z innymi ludźmi,
izolacja, zamykanie się w sobie;
zwiększenie ryzyka samobójstwa,
nadużywanie alkoholu albo leków;

Trójfazowy model reakcji na

sytuację gwałtu

cd.

 reorganizacja - stopniowy powrót do

równowagi, do normalnego rytmu

życia, może trwać nawet latami,

postrzeganie gwałtu jako incydent

należący do przeszłości

Z przeprowadzonych badań wynika,

że 80% ofiar gwałtu cierpi na zespół

stresu pourazowego (post-traumatic

stress disorder - PTSD)