ANATOMIA I FIZJOLOGIA

ANATOMIA I FIZJOLOGIA

UKŁADU POKARMOWEGO

UKŁADU POKARMOWEGO

ODŻYWIANIE

ODŻYWIANIE

Równowaga energetyczna

Równowaga energetyczna

Funkcje życiowe organizmu człowieka wymagają stałego

Funkcje życiowe organizmu człowieka wymagają stałego

dostarczania energii i wody ze środowiska zewnętrznego.

dostarczania energii i wody ze środowiska zewnętrznego.

Spożywanie pokarmów a więc ilość energii wprowadzana do

Spożywanie pokarmów a więc ilość energii wprowadzana do

organizmu, zależy przede wszystkim od metabolizmu i zużycia

organizmu, zależy przede wszystkim od metabolizmu i zużycia

energii wewnątrz organizmu. Podobnie ilość wypijanej wody ściśle

energii wewnątrz organizmu. Podobnie ilość wypijanej wody ściśle

wiąże się z ilością wody wydalanej z organizmu przez nerki, skórę

wiąże się z ilością wody wydalanej z organizmu przez nerki, skórę

i płuca.

i płuca.

W ciągu doby, która stanowi

W ciągu doby, która stanowi

jeden pełny cykl w życiu

jeden pełny cykl w życiu

człowieka,

człowieka,

powinna być zachowana

powinna być zachowana

równowaga energetyczna

równowaga energetyczna

pomiędzy

pomiędzy

energią wprowadzoną w postaci pokarmów a energią zużytą. U

energią wprowadzoną w postaci pokarmów a energią zużytą. U

dorosłego człowieka bilans wprowadzonej i zużytej w ciągu doby

dorosłego człowieka bilans wprowadzonej i zużytej w ciągu doby

energii powinien równać się zeru. Ilości spożywanych pokarmów i

energii powinien równać się zeru. Ilości spożywanych pokarmów i

wody są uwarunkowane zapotrzebowaniem.

wody są uwarunkowane zapotrzebowaniem.

Odżywianie obejmuje:

Odżywianie obejmuje:

1) przyjmowanie pokarmów.

1) przyjmowanie pokarmów.

2) trawienie pokarmów,

2) trawienie pokarmów,

3) wchłanianie związków odżywczych i wody

3) wchłanianie związków odżywczych i wody

4) przyswajanie związków odżywczych.

4) przyswajanie związków odżywczych.

Przyjmowanie pokarmów

Przyjmowanie pokarmów

Kontrolę nad ilością spożywanych pokarmów ,

Kontrolę nad ilością spożywanych pokarmów ,

czyli nad ilością wprowadzanej energii, pełni

czyli nad ilością wprowadzanej energii, pełni

ośrodek pokarmowy w podwzgórzu

ośrodek pokarmowy w podwzgórzu

, którego jedna

, którego jedna

część

część

ośrodek głodu

ośrodek głodu

wyzwala mechanizm

wyzwala mechanizm

poszukiwania, zdobywania i przyjmowania

poszukiwania, zdobywania i przyjmowania

pokarmów, a druga część

pokarmów, a druga część

ośrodek sytości

ośrodek sytości

hamuje

hamuje

łaknienie.

łaknienie.

ZĘBY

ZĘBY

Uzębienie człowieka jest zróżnicowane

Uzębienie człowieka jest zróżnicowane

(heterodontyczne) i dwupokoleniowe. Wyróżnia się

(heterodontyczne) i dwupokoleniowe. Wyróżnia się

zęby mleczne i stałe.

zęby mleczne i stałe.

Zęby mleczne

Zęby mleczne

pojawiają się

pojawiają się

od szóstego miesiąca po urodzeniu i są to siekacze

od szóstego miesiąca po urodzeniu i są to siekacze

przednie. Ogółem jest 20 zębów mlecznych. Są to:

przednie. Ogółem jest 20 zębów mlecznych. Są to:

siekacze w liczbie ośmiu, kły w liczbie czterech i

siekacze w liczbie ośmiu, kły w liczbie czterech i

trzonowe w liczbie ośmiu. Około szóstego,

trzonowe w liczbie ośmiu. Około szóstego,

siódmego roku życia zaczynają pojawiać się zęby

siódmego roku życia zaczynają pojawiać się zęby

stałe. Proces wymiany zębów mlecznych na stałe

stałe. Proces wymiany zębów mlecznych na stałe

kończy się około 14-15 roku życia, wyjątek

kończy się około 14-15 roku życia, wyjątek

stanowią tu zęby mądrości (trzecie trzonowe),

stanowią tu zęby mądrości (trzecie trzonowe),

które pojawiają się po 20 roku życia.

które pojawiają się po 20 roku życia.

Dorosły człowiek powinien mieć 32 zęby, w tym: 8

Dorosły człowiek powinien mieć 32 zęby, w tym: 8

siekaczy, 4 kły, 8 przedtrzonowców i 12 zębów

siekaczy, 4 kły, 8 przedtrzonowców i 12 zębów

trzonowych.

trzonowych.

Każdy ząb zbudowany jest z korony

Każdy ząb zbudowany jest z korony

zęba, szyjki zęba, korzenia i wierzchołka zęba

zęba, szyjki zęba, korzenia i wierzchołka zęba

.

.

Wewnątrz korony znajduje się komora zęba, wypełniona

Wewnątrz korony znajduje się komora zęba, wypełniona

miazgą zęba, zawierającą naczynia i nerwy. W korzeniu

miazgą zęba, zawierającą naczynia i nerwy. W korzeniu

zęba jest kanał korzenia zęba, w którym przebiegają

zęba jest kanał korzenia zęba, w którym przebiegają

nerwy i naczynia zaopatrujące miazgę zęba.

nerwy i naczynia zaopatrujące miazgę zęba.

Poszczególne rodzaje zębów różnią się między sobą

Poszczególne rodzaje zębów różnią się między sobą

budową zarówno korony, jak i korzeni.

budową zarówno korony, jak i korzeni.

Siekacze mają koronę w kształcie dłuta. Zęby trzonowe i

Siekacze mają koronę w kształcie dłuta. Zęby trzonowe i

przedtrzonowe mają koronę guzkowatą. Korzenie

przedtrzonowe mają koronę guzkowatą. Korzenie

siekaczy i kłów są pojedyncze. Przedtrzonowce i

siekaczy i kłów są pojedyncze. Przedtrzonowce i

trzonowce mogą mieć nawet i do trzech korzeni o różnej

trzonowce mogą mieć nawet i do trzech korzeni o różnej

długości i kształcie.

długości i kształcie.

Każdy ząb zbudowany jest z dwóch rodzajów substancji:

Każdy ząb zbudowany jest z dwóch rodzajów substancji:

twardej - zębiny, kostniwa i szkliwa, które pokrywa tylko

twardej - zębiny, kostniwa i szkliwa, które pokrywa tylko

koronę zęba, oraz substancji miękkiej - miazgi zęba.

koronę zęba, oraz substancji miękkiej - miazgi zęba.

Zęby są osadzone w zębodołach szczęki i żuchwy

Zęby są osadzone w zębodołach szczęki i żuchwy

i umocowane ozębną. Osadzenie zęba ma

i umocowane ozębną. Osadzenie zęba ma

charakter wklinowania, a jego specyfika pozwala na

charakter wklinowania, a jego specyfika pozwala na

pewną niewielką ruchomość zęba w zębodole podczas

pewną niewielką ruchomość zęba w zębodole podczas

nagryzania, co ma znaczenie dla odżywiania zęba.

nagryzania, co ma znaczenie dla odżywiania zęba.

W języku wyróżnia się: nasadę, trzon i

W języku wyróżnia się: nasadę, trzon i

wierzchołek. Język jest tworem mięśniowym.

wierzchołek. Język jest tworem mięśniowym.

Tworzą go mięśnie wewnętrzne języka,

Tworzą go mięśnie wewnętrzne języka,

przymocowane do rozścięgna języka, są to:

przymocowane do rozścięgna języka, są to:

mięsień podłużny górny i dolny, mięsień

mięsień podłużny górny i dolny, mięsień

poprzeczny i mięsień pionowy oraz mięśnie

poprzeczny i mięsień pionowy oraz mięśnie

zewnętrzne języka: językowo-bródkowy,

zewnętrzne języka: językowo-bródkowy,

mięsień gnykowo-językowy oraz rylcowo-

mięsień gnykowo-językowy oraz rylcowo-

językowy. Wszytkiete mięśnie są mięśniami

językowy. Wszytkiete mięśnie są mięśniami

poprzecznie prążkowanymi i w pełni

poprzecznie prążkowanymi i w pełni

zależnymi od naszej woli.

zależnymi od naszej woli.

Mięśnie języka pokrywa błona śluzowa. Na

Mięśnie języka pokrywa błona śluzowa. Na

powierzchni grzbietowej błony śluzowej języka

powierzchni grzbietowej błony śluzowej języka

widoczna jest bruzda pośrodkowa, biegnąca od

widoczna jest bruzda pośrodkowa, biegnąca od

wierzchołka do otworu ślepego, będącego

wierzchołka do otworu ślepego, będącego

pozostałością przewodu tarczowo-językowego.

pozostałością przewodu tarczowo-językowego.

Bocznie od tego otworu, ułożone w kształcie

Bocznie od tego otworu, ułożone w kształcie

litery ,,V", występują brodawki okolone. Na

litery ,,V", występują brodawki okolone. Na

powierzchni grzbietowej - górnej języka znajdują się

powierzchni grzbietowej - górnej języka znajdują się

również liczne brodawki grzybowate i nitkowate. Na

również liczne brodawki grzybowate i nitkowate. Na

brzegach bocznych umiejscowione są brodawki

brzegach bocznych umiejscowione są brodawki

liściaste.

liściaste.

Na nasadzie języka wyraźnie widoczne jest skupisko

Na nasadzie języka wyraźnie widoczne jest skupisko

tkanki limfatycznej w postaci migdałka językowego.

tkanki limfatycznej w postaci migdałka językowego.

Na powierzchni dolnej języka widzimy pośrodku

Na powierzchni dolnej języka widzimy pośrodku

wędzidełko języka, a po jego bokach mięsko

wędzidełko języka, a po jego bokach mięsko

podjęzykowe z ujściami ślinianek podjęzykowych i

podjęzykowe z ujściami ślinianek podjęzykowych i

pod-żuchwowych oraz fałdy strzępiste.

pod-żuchwowych oraz fałdy strzępiste.

Jama ustna

Jama ustna

W jamie ustnej

W jamie ustnej

zachodzi proces

zachodzi proces

rozdrabniania i

rozdrabniania i

mieszanie ze śliną

mieszanie ze śliną

w procesie żucia co

w procesie żucia co

prowadzi do

prowadzi do

formowania kęsa.

formowania kęsa.

W jamie ustnej znajduja się skupione w

W jamie ustnej znajduja się skupione w

kubkach smakowych receptory odbierające

kubkach smakowych receptory odbierające

cztery podstawowe smaki: słodki, kwaśny,

cztery podstawowe smaki: słodki, kwaśny,

słony, gorzki.

słony, gorzki.

Kubki receptorowe, odbierające czucie

Kubki receptorowe, odbierające czucie

smaku zaopatrzone są w wypustki w postaci

smaku zaopatrzone są w wypustki w postaci

mikrokosmków skierowanych do otworu

mikrokosmków skierowanych do otworu

smakowego. Komórki smakowe zostają

smakowego. Komórki smakowe zostają

pobudzone przez substancje rozpuszczone

pobudzone przez substancje rozpuszczone

w śluzie pokrywającym błonę śluzową w

w śluzie pokrywającym błonę śluzową w

okolicy kubków smakowych i działające na

okolicy kubków smakowych i działające na

mikrokosmki.

mikrokosmki.

Końcem języka odbieramy wrażenia

Końcem języka odbieramy wrażenia

smakowe słodkie i słone, na brzegach

smakowe słodkie i słone, na brzegach

kwaśne a na nasadzie języka gorzkie

kwaśne a na nasadzie języka gorzkie

.

.

Ślina w ilości 1,5 l na

Ślina w ilości 1,5 l na

dobę wydzielana jest

dobę wydzielana jest

przez ślinianki.

przez ślinianki.

Spełnia ona rolę

Spełnia ona rolę

ochronną

ochronną

( rozpuszczanie,

( rozpuszczanie,

wypłukiwanie resztek

wypłukiwanie resztek

pokarmowych,

pokarmowych,

właściwości

właściwości

bakteriobójcze,

bakteriobójcze,

nawilżanie jamy

nawilżanie jamy

ustnej ),

ustnej ),

trawienną

trawienną

.

.

Ślinianki produkują alfa-

Ślinianki produkują alfa-

amylazę trawiącą

amylazę trawiącą

polisacharydy.

polisacharydy.

Gardło zbudowane jest z mięśni poprzecznie

Gardło zbudowane jest z mięśni poprzecznie

prążkowanych pokrytych od zewnątrz tkanką łączną,

prążkowanych pokrytych od zewnątrz tkanką łączną,

a od wewnątrz błoną śluzową. Gardło ciągnie się od

a od wewnątrz błoną śluzową. Gardło ciągnie się od

podstawy czaszki, aż do miejsca przejścia w przełyk,

podstawy czaszki, aż do miejsca przejścia w przełyk,

to jest do wysokości szóstego kręgu szyjnego.

to jest do wysokości szóstego kręgu szyjnego.

Mięśnie gardła tworzą ścianę tylną i ściany boczne.

Mięśnie gardła tworzą ścianę tylną i ściany boczne.

Na ścianach bocznych znajdują się ujścia trąbek

Na ścianach bocznych znajdują się ujścia trąbek

słuchowych, otoczone wałami trąbkowymi i

słuchowych, otoczone wałami trąbkowymi i

skupiskiem tkanki chłonnej tworzącymi migdałki

skupiskiem tkanki chłonnej tworzącymi migdałki

trąbkowe. W miejscu przejścia sklepienia gardła w

trąbkowe. W miejscu przejścia sklepienia gardła w

ścianę tylną jest skupisko tkanki limfatycznej,

ścianę tylną jest skupisko tkanki limfatycznej,

migdałek gardłowy - trzeci migdał. W ścianie

migdałek gardłowy - trzeci migdał. W ścianie

przedniej gardła, idąc od góry, widoczne są nozdrza

przedniej gardła, idąc od góry, widoczne są nozdrza

tylne, łączące jamę nosową z gardłem, poniżej

tylne, łączące jamę nosową z gardłem, poniżej

znajduje się cieśń gardzieli, przez którą jama ustna

znajduje się cieśń gardzieli, przez którą jama ustna

komunikuje się z jamą gardłową. Najniżej znajduje

komunikuje się z jamą gardłową. Najniżej znajduje

się wejście do krtani.

się wejście do krtani.

Przełyk łączy gardło z

Przełyk łączy gardło z

żołądkiem. Wyróżniamy w nim

żołądkiem. Wyróżniamy w nim

trzy odcinki: szyjny, piersiowy

trzy odcinki: szyjny, piersiowy

(najdłuższy) i brzuszny

(najdłuższy) i brzuszny

(najkrótszy

(najkrótszy

). Przełyk jest rurą

). Przełyk jest rurą

mięśniową pokrytą z

mięśniową pokrytą z

zewnątrz luźną tkanką łączną,

zewnątrz luźną tkanką łączną,

a od wewnątrz wysłany błoną

a od wewnątrz wysłany błoną

śluzową . Długość przełyku

śluzową . Długość przełyku

wynosi około 25 cm. Średnica

wynosi około 25 cm. Średnica

jego jest zmienna w zależności

jego jest zmienna w zależności

od wypełnienia jej treścią lub

od wypełnienia jej treścią lub

gazami. W przełyku obserwuje

gazami. W przełyku obserwuje

się trzy fizjologiczne

się trzy fizjologiczne

przewężenia, w których mogą

przewężenia, w których mogą

się zatrzymywać (utkwić)

się zatrzymywać (utkwić)

połknięte ciała obce. Są to

połknięte ciała obce. Są to

również miejsca szczególnie

również miejsca szczególnie

narażone na oparzenie w

narażone na oparzenie w

przypadku wypicia płynów

przypadku wypicia płynów

(substancji) żrących.

(substancji) żrących.

Przewężenia te umiejscowione

Przewężenia te umiejscowione

są następująco: pierwsze w

są następująco: pierwsze w

miejscu przejścia gardła w

miejscu przejścia gardła w

przełyk, drugie - na wysokości

przełyk, drugie - na wysokości

rozwidlenia tchawicy i trzecie

rozwidlenia tchawicy i trzecie

- przy przejściu przez przeponę.

- przy przejściu przez przeponę.

PRZEŁYKANIE

PRZEŁYKANIE

Proces przełykania jest złożonym mechanizmem. Pierwsza jego faza jest

Proces przełykania jest złożonym mechanizmem. Pierwsza jego faza jest

świadoma i dobrowolna: podczas przeżuwania pożywienia język popycha kęs

świadoma i dobrowolna: podczas przeżuwania pożywienia język popycha kęs

pokarmu do podniebienia i dalej w kierunku gardła (1). Następnie zachodzą po

pokarmu do podniebienia i dalej w kierunku gardła (1). Następnie zachodzą po

sobie różne automatyczne czynności: ścianki gardła zwężają się i popychają

sobie różne automatyczne czynności: ścianki gardła zwężają się i popychają

pokarm do przełyku, podczas gdy podniebienie miękkie unosi się, blokując dojście

pokarm do przełyku, podczas gdy podniebienie miękkie unosi się, blokując dojście

do jamy nosowej (2), nagłośnia - chrząstka działająca jak zatyczka zamyka

do jamy nosowej (2), nagłośnia - chrząstka działająca jak zatyczka zamyka

dojście do krtani, zapobiegając przypadkowemu przedostaniu się pożywienia do

dojście do krtani, zapobiegając przypadkowemu przedostaniu się pożywienia do

dróg oddechowych (3). W przełyku fale skurczów ścianek sprawiają, że pokarm

dróg oddechowych (3). W przełyku fale skurczów ścianek sprawiają, że pokarm

przedostaje się w dół (4 i 5), aż w końcu trafia do żołądka (6).

przedostaje się w dół (4 i 5), aż w końcu trafia do żołądka (6).

Nawet wówczas, gdy nie

Nawet wówczas, gdy nie

spożywamy pokarmu, proces

spożywamy pokarmu, proces

połykania powtarza się

połykania powtarza się

nieprzerwanie - połykamy ślinę

nieprzerwanie - połykamy ślinę

średnio 70 razy na godzinę w

średnio 70 razy na godzinę w

stanie aktywności i ok. 10 razy

stanie aktywności i ok. 10 razy

na godzinę podczas snu.

na godzinę podczas snu.

Żołądek

Żołądek

jest mięsistym

jest mięsistym

narządem, przypominającym

narządem, przypominającym

worek, posiadającym dwa

worek, posiadającym dwa

ujścia: górne, zwane częścią

ujścia: górne, zwane częścią

wpustową

wpustową

,

,

uniemożliwiające

uniemożliwiające

cofanie się zawartości żołądka

cofanie się zawartości żołądka

do przełyku, i dolne, zwane

do przełyku, i dolne, zwane

częścią

częścią

odźwiernikową

odźwiernikową

,

,

działającą jak zatyczka,

działającą jak zatyczka,

zatrzymując pokarm, który jest

zatrzymując pokarm, który jest

tu przygotowywany do

tu przygotowywany do

dalszego trawienia. Stąd kęs

dalszego trawienia. Stąd kęs

pokarmowy jest przepuszczany

pokarmowy jest przepuszczany

do dwunastnicy - pierwszego

do dwunastnicy - pierwszego

odcinka jelita cienkiego.

odcinka jelita cienkiego.

Żołądek spełnia następujące funkcje:

Żołądek spełnia następujące funkcje:

-

gromadzi i przechowuje spożywane

gromadzi i przechowuje spożywane

pokarmy

pokarmy

-

trawi pokarmy

trawi pokarmy

-

wyjaławia pokarmy

wyjaławia pokarmy

Sok żołądkowy jest wydzielany przez

Sok żołądkowy jest wydzielany przez

gruczoły błony śluzowej żołądka

gruczoły błony śluzowej żołądka

średnio w ilości 3 l. w ciągu doby.

średnio w ilości 3 l. w ciągu doby.

Sok żołądkowy zawiera kwas solny,

Sok żołądkowy zawiera kwas solny,

enzymy trawienne

enzymy trawienne

( pepsynogen), śluz, sole mineralne i

( pepsynogen), śluz, sole mineralne i

wodę.

wodę.

Czynność ruchowa żołądka

Czynność ruchowa żołądka

-

Skurcze głodowe

Skurcze głodowe

– silne skurcze pojawiające się

– silne skurcze pojawiające się

w kilka, kilkanaście godzin po opróżnieniu żołądka

w kilka, kilkanaście godzin po opróżnieniu żołądka

Po dostaniu się pierwszych porcji pokarmu do żołądka

Po dostaniu się pierwszych porcji pokarmu do żołądka

następuje chwilowy rozkurcz mięśni ścian żołądka,

następuje chwilowy rozkurcz mięśni ścian żołądka,

następnie skurcze powracają i przyczyniają się do

następnie skurcze powracają i przyczyniają się do

mieszania treści pokarmowej oraz do opróżniania się

mieszania treści pokarmowej oraz do opróżniania się

żołądka.

żołądka.

Wyróżnia się dwa rodzaje aktywności ruchowej błony

Wyróżnia się dwa rodzaje aktywności ruchowej błony

mięśniowej żołądka:

mięśniowej żołądka:

-

wzrost i spadek napięcia

wzrost i spadek napięcia

całej błony mięśniowej

całej błony mięśniowej

żołądka – wahanie ciśnienia w jamie brzusznej

żołądka – wahanie ciśnienia w jamie brzusznej

-

skurcze perystaltyczne

skurcze perystaltyczne

– rozpoczynają się w okolicy

– rozpoczynają się w okolicy

części wpustowej i przesuwają się wzdłuż ścian

części wpustowej i przesuwają się wzdłuż ścian

żołądka aż do odźwiernika

żołądka aż do odźwiernika

Jelito cienkie jest miejscem dalszych

Jelito cienkie jest miejscem dalszych

etapów procesu trawienia, w jego

etapów procesu trawienia, w jego

wnętrzu składniki są poddawane

wnętrzu składniki są poddawane

działaniu enzymów pochodzących z

działaniu enzymów pochodzących z

wątroby, z trzustki i własnej śluzówki

wątroby, z trzustki i własnej śluzówki

jelita, które rozkładają je na elementy

jelita, które rozkładają je na elementy

podstawowe. W zespole o długości od

podstawowe. W zespole o długości od

4 do 5m rozróżniamy trzy odcinki:

4 do 5m rozróżniamy trzy odcinki:

+

+

dwunastnicę

dwunastnicę

, odcinek umieszczony

, odcinek umieszczony

u wyjścia żołądka, długości ok. 25-

u wyjścia żołądka, długości ok. 25-

30cm, która wydziela sok trzustkowy i

30cm, która wydziela sok trzustkowy i

żółć wyprodukowaną przez wątrobę;

żółć wyprodukowaną przez wątrobę;

+

+

jelito czcze

jelito czcze

, długość ok. 3m,

, długość ok. 3m,

umieszczone w górnej części jamy

umieszczone w górnej części jamy

brzusznej;

brzusznej;

+

+

jelito kręte

jelito kręte

, długość od 3 do 4m,

, długość od 3 do 4m,

umieszczone w dolnej części jamy

umieszczone w dolnej części jamy

brzusznej, uchodzi do jelito grubego.

brzusznej, uchodzi do jelito grubego.

Dwunastnica

Dwunastnica

W błonie śluzowej początkowego odcinka

W błonie śluzowej początkowego odcinka

dwunastnicy występują

dwunastnicy występują

gruczoły dwunastnicze

gruczoły dwunastnicze

podśluzówkowe wydzielające gęsty śluz.

podśluzówkowe wydzielające gęsty śluz.

Zabezpiecza on błonę śluzową dwunastnicy przed

Zabezpiecza on błonę śluzową dwunastnicy przed

działaniem silnie zakwaszonej treści żołądkowej.

działaniem silnie zakwaszonej treści żołądkowej.

Znajdujące się w błonie śluzowej jelita cienkiego

Znajdujące się w błonie śluzowej jelita cienkiego

gruczoły jelitowe wytwarzają sok jelitowy,

gruczoły jelitowe wytwarzają sok jelitowy,

zawierający enzymy trawienne rozkładające

zawierający enzymy trawienne rozkładające

związki znajdujące się w treści jelitowej do

związki znajdujące się w treści jelitowej do

składników prostych, wchłanialnych.

składników prostych, wchłanialnych.

Ściana jelita cienkiego zbudowana jest z błony

Ściana jelita cienkiego zbudowana jest z błony

surowiczej - otrzewnej - pokrywającej je od

surowiczej - otrzewnej - pokrywającej je od

zewnątrz, pod którą leżą dwie warstwy tkanki

zewnątrz, pod którą leżą dwie warstwy tkanki

mięśniowej gładkiej. Jedna jest ułożona

mięśniowej gładkiej. Jedna jest ułożona

podłużnie, a druga okrężnie. Następną

podłużnie, a druga okrężnie. Następną

warstwę stanowi błona podśluzowa, a pod nią

warstwę stanowi błona podśluzowa, a pod nią

błona śluzowa z charakterystycznymi fałdami

błona śluzowa z charakterystycznymi fałdami

okrężnymi, na których znajdują się kosmki

okrężnymi, na których znajdują się kosmki

jelitowe. Budowa ścian jelita, a zwłaszcza błony

jelitowe. Budowa ścian jelita, a zwłaszcza błony

śluzowej, pozwala na wypełnienie wyznaczonej

śluzowej, pozwala na wypełnienie wyznaczonej

mu roli, którą jest proces trawienia

mu roli, którą jest proces trawienia

węglowodanów, białek i tłuszczy oraz resorpcja

węglowodanów, białek i tłuszczy oraz resorpcja

składników odżywczych do krwiobiegu.

składników odżywczych do krwiobiegu.

W soku jelitowym występują:

W soku jelitowym występują:

1) aminopeptydazy rozkładające peptydy do

1) aminopeptydazy rozkładające peptydy do

aminokwasów,

aminokwasów,

2) enzymy rozkładające kwasy nukleinowe do

2) enzymy rozkładające kwasy nukleinowe do

pentozy, zasad purynowych i pirymidynowych oraz

pentozy, zasad purynowych i pirymidynowych oraz

kwasu fosforowego,

kwasu fosforowego,

3) enzymy rozkładające poli- i disacharydy do

3) enzymy rozkładające poli- i disacharydy do

monosacharydów,

monosacharydów,

4) lipaza hydrolizująca tłuszcze obojętne do kwasów

4) lipaza hydrolizująca tłuszcze obojętne do kwasów

tłuszczowych i glicerolu

tłuszczowych i glicerolu

Sok jelitowy ma odczyn słabo zasadowy lub zasadowy.

Sok jelitowy ma odczyn słabo zasadowy lub zasadowy.

Ilość jego wydzielana w ciągu doby wynosi od 3 do 6

Ilość jego wydzielana w ciągu doby wynosi od 3 do 6

l, zmienia się również jego skład.

l, zmienia się również jego skład.

Sok jelitowy poza hydrolizą składników pokarmowych

Sok jelitowy poza hydrolizą składników pokarmowych

i alkalizacją treści jelitowej doprowadza jej

i alkalizacją treści jelitowej doprowadza jej

ciśnienie osmotyczne do ciśnienia izotonicznego.

ciśnienie osmotyczne do ciśnienia izotonicznego.

Sok jelitowy wydziela się pod wpływem

Sok jelitowy wydziela się pod wpływem

bezpośredniego mechanicznego podrażnienia błony

bezpośredniego mechanicznego podrażnienia błony

śluzowej przez przesuwającą się treść jelitową i

śluzowej przez przesuwającą się treść jelitową i

pośrednio pod wpływem pobudzającego działania

pośrednio pod wpływem pobudzającego działania

hormonów żołądkowo-jelitowych

hormonów żołądkowo-jelitowych

RUCHY JELIT

RUCHY JELIT

Ścianki jelita cienkiego

Ścianki jelita cienkiego

sciskają się

sciskają się

automatycznie.

automatycznie.

Rytmiczne ruchy

Rytmiczne ruchy

odcinków jelita służą

odcinków jelita służą

do ugniatania i

do ugniatania i

kruszenia pokarmu,

kruszenia pokarmu,

przeciwstawne skurcze

przeciwstawne skurcze

jelita służą dobremu

jelita służą dobremu

zmieszaniu pokarmu a

zmieszaniu pokarmu a

ruchy perystaltyczne,

ruchy perystaltyczne,

następujące falowo,

następujące falowo,

przesuwają pokarm w

przesuwają pokarm w

kierunku jelita grubego

kierunku jelita grubego

(3).

(3).

Trzustka jest drugim pod

Trzustka jest drugim pod

względem wielkości gruczołem

względem wielkości gruczołem

trawiennym, a ponadto

trawiennym, a ponadto

dokrewnym. W trzustce wyróżnia

dokrewnym. W trzustce wyróżnia

się: głowę, trzon i ogon. Masa jej

się: głowę, trzon i ogon. Masa jej

wynosi od 70 do 100 g, długość

wynosi od 70 do 100 g, długość

od 12 do 20 cm, wysokość 4-5

od 12 do 20 cm, wysokość 4-5

cm, a grubość 2-3 cm. Trzustka

cm, a grubość 2-3 cm. Trzustka

leży w nadbrzuszu, głównie po

leży w nadbrzuszu, głównie po

stronie lewej, zaotrzewnowo, na

stronie lewej, zaotrzewnowo, na

tylnej ścianie jamy brzusznej,

tylnej ścianie jamy brzusznej,

poprzecznie w stosunku do osi

poprzecznie w stosunku do osi

długiej ciała. Głowa trzustki

długiej ciała. Głowa trzustki

objęta jest pętla dwunastnicy.

objęta jest pętla dwunastnicy.

Budowa drobnowidowa trzustki pozwala na

Budowa drobnowidowa trzustki pozwala na

wyodrębnienie w niej części zewnątrz- i

wyodrębnienie w niej części zewnątrz- i

wewnątrzwydzielniczej. Trzustka ma budowę

wewnątrzwydzielniczej. Trzustka ma budowę

drobnopłacikową. Część

drobnopłacikową. Część

zewnatrzwydzielnicza

zewnatrzwydzielnicza

stanowi

stanowi

około 90%, a

około 90%, a

wewnątrzwydzelnicza

wewnątrzwydzelnicza

zaledwie 10%

zaledwie 10%

masy gruczołu.

masy gruczołu.

Część zewnątrzwydzielnicza

Część zewnątrzwydzielnicza

wytwarza sok trzustkowy,

wytwarza sok trzustkowy,

zawierający enzymy trawiące: węglowodany

zawierający enzymy trawiące: węglowodany

(amylaza), białka (trypsyna) i tłuszcze (lipaza). Sok ten

(amylaza), białka (trypsyna) i tłuszcze (lipaza). Sok ten

odprowadzany jest przewodem trzustkowym głównym

odprowadzany jest przewodem trzustkowym głównym

i dodatkowym do dwunastnicy.

i dodatkowym do dwunastnicy.

Część wewnątrz

Część wewnątrz

-wydzielnicza

-wydzielnicza

umiejscowiona jest przeważnie w

umiejscowiona jest przeważnie w

obrębie ogona w postaci wysepek, utworzonych z

obrębie ogona w postaci wysepek, utworzonych z

trzech rodzajów komórek: alfa, beta, gamma. Komórki

trzech rodzajów komórek: alfa, beta, gamma. Komórki

alfa wytwarzają

alfa wytwarzają

glukagon

glukagon

podnoszący stężenie cukru

podnoszący stężenie cukru

we krwi. Komórki beta wytwarzają

we krwi. Komórki beta wytwarzają

insulinę

insulinę

mającą

mającą

zdolność obniżania stężenia cukru we krwi. Komórki

zdolność obniżania stężenia cukru we krwi. Komórki

gamma występują stosunkowo rzadko, wytwarzają

gamma występują stosunkowo rzadko, wytwarzają

somatostatynę pełniącą rolę miejscowego czynnika

somatostatynę pełniącą rolę miejscowego czynnika

hamującego uwalnianie hormonów.

hamującego uwalnianie hormonów.

Sok trzustkowy

Sok trzustkowy

wydzielany jest w ilości około 2

wydzielany jest w ilości około 2

litrów na dobę. Wywołuje zmianę odczynu treści

litrów na dobę. Wywołuje zmianę odczynu treści

pokarmowej z kwaśnej na obojętną.

pokarmowej z kwaśnej na obojętną.

Enzymy soku trzustkowego:

Enzymy soku trzustkowego:

- trypsyna, chymotrypsyna – enzymy proteolityczne

- trypsyna, chymotrypsyna – enzymy proteolityczne

-

rybonukleaza i dezoksyrybonukleaza – enzymy

rybonukleaza i dezoksyrybonukleaza – enzymy

trawiące kwasy nukleinowe

trawiące kwasy nukleinowe

-

alfa-amylaza – rozkłada polisacharydy do

alfa-amylaza – rozkłada polisacharydy do

disacharydów

disacharydów

-

lipaza – hydroliza tłuszczy roślinnych i zwierzęcych

lipaza – hydroliza tłuszczy roślinnych i zwierzęcych

DROGI ŻÓŁCIOWE

DROGI ŻÓŁCIOWE

Zadaniem dróg żółciowych

Zadaniem dróg żółciowych

jest odprowadzenie żółci od

jest odprowadzenie żółci od

komórki wątrobowej do

komórki wątrobowej do

dwunastnicy. Po połączeniu

dwunastnicy. Po połączeniu

dopływów żółci z obu płatów

dopływów żółci z obu płatów

wątroby przewody

wątroby przewody

wątrobowe tworzą Przewód

wątrobowe tworzą Przewód

żółciowy wspólny. W jego

żółciowy wspólny. W jego

górnej części odchodzi

górnej części odchodzi

przewód pęcherzykowy z

przewód pęcherzykowy z

pęcherzykiem zółciowym

pęcherzykiem zółciowym

("woreczek zółciowy" nie jest

("woreczek zółciowy" nie jest

proprawnym określeniem,

proprawnym określeniem,

choć często używanym

choć często używanym

przez pacjętów). W

przez pacjętów). W

pęcherzyku tym jest

pęcherzyku tym jest

zmagazynowana żółć.

zmagazynowana żółć.

Przewód żółciowy wspólny

Przewód żółciowy wspólny

uchodzi razem z głównym

uchodzi razem z głównym

przewodem trzustkowym do

przewodem trzustkowym do

części zstepującej

części zstepującej

dwunastnicy.

dwunastnicy.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Wątroba

Wątroba

wytwarza i wydziela do

wytwarza i wydziela do

krwi prawie wszystkie

krwi prawie wszystkie

białka

białka

osocza

osocza

oraz

oraz

enzymy

enzymy

, a wśród

, a wśród

nich czynniki odpowiedzialne za

nich czynniki odpowiedzialne za

krzepnięcie krwi.

krzepnięcie krwi.

Niewydolność wątroby prowadzi

Niewydolność wątroby prowadzi

do zaburzenia krzepliwości krwi

do zaburzenia krzepliwości krwi

i do masywnych

i do masywnych

krwawień.

krwawień.

Wątroba

Wątroba

magazynuje

magazynuje

glikogen,

glikogen,

czyli spolimeryzowaną glukozę

czyli spolimeryzowaną glukozę

oraz tłuszcze, witaminy i żelazo.

oraz tłuszcze, witaminy i żelazo.

Filtruje ona napływającą

Filtruje ona napływającą

z przewodu pokarmowego

z przewodu pokarmowego

krew, zatrzymując i

krew, zatrzymując i

magazynując w swoich

magazynując w swoich

komórkach cukry, tłuszcze i

komórkach cukry, tłuszcze i

produkty trawienia białek oraz

produkty trawienia białek oraz

inne składniki niesione przez

inne składniki niesione przez

krew i chłonkę. Zmagazynowane

krew i chłonkę. Zmagazynowane

w wątrobie substancje są

w wątrobie substancje są

następnie uwalniane i poprzez

następnie uwalniane i poprzez

krew dostają się do komórek

krew dostają się do komórek

całego organizmu.

całego organizmu.

Wątroba ponadto odgrywa ważną rolę w

Wątroba ponadto odgrywa ważną rolę w

odtruwaniu (detoksykacji) organizmu.

odtruwaniu (detoksykacji) organizmu.

Wychwytuje ona z krwi szkodliwe produkty

Wychwytuje ona z krwi szkodliwe produkty

powstałe w wyniku przemiany materii oraz

powstałe w wyniku przemiany materii oraz

niektóre leki i trucizny, a także hormony

niektóre leki i trucizny, a także hormony

wydzielane w nadmiarze. Wszystkie te

wydzielane w nadmiarze. Wszystkie te

substancje są zobojętniane w komórkach

substancje są zobojętniane w komórkach

wątrobowych, a następnie wydalane do

wątrobowych, a następnie wydalane do

żółci jako nieszkodliwe.

żółci jako nieszkodliwe.

Wątroba produkuje i wydziela do dwunastnicy

Wątroba produkuje i wydziela do dwunastnicy

żółć

żółć

.

.

Wytworzone w hepatocytach składniki żółci wydalane

Wytworzone w hepatocytach składniki żółci wydalane

są do

są do

kanalików żółciowych

kanalików żółciowych

, a stąd do drobnych

, a stąd do drobnych

przewodów żółciowych

przewodów żółciowych

, które w końcu tworzą jeden

, które w końcu tworzą jeden

wspólny przewód odprowadzający żółć do dwunastnicy.

wspólny przewód odprowadzający żółć do dwunastnicy.

Przewód żółciowy jest połączony dodatkowym

Przewód żółciowy jest połączony dodatkowym

przewodem z pęcherzykiem żółciowym. Pęcherzyk

przewodem z pęcherzykiem żółciowym. Pęcherzyk

żółciowy ma kształt gruszkowaty i pojemność ok.

żółciowy ma kształt gruszkowaty i pojemność ok.

80

80

ml.

ml.

W okresie międzytrawiennym spływa do niego żółć

W okresie międzytrawiennym spływa do niego żółć

z wątroby i jest tam magazynowana i zagęszczana,

z wątroby i jest tam magazynowana i zagęszczana,

gdyż ściany pęcherzyka pochłaniają znaczną część

gdyż ściany pęcherzyka pochłaniają znaczną część

wody zawartej w żółci. Dlatego też zgromadzona w

wody zawartej w żółci. Dlatego też zgromadzona w

pęcherzyku żółć jest gęsta i wykazuje dziesięciokrotnie

pęcherzyku żółć jest gęsta i wykazuje dziesięciokrotnie

większe stężenie podstawowych składników niż żółć

większe stężenie podstawowych składników niż żółć

wątrobowa. Ten pęcherzykowy zapas żółci jest

wątrobowa. Ten pęcherzykowy zapas żółci jest

wykorzystywany w czasie zwiększonego

wykorzystywany w czasie zwiększonego

zapotrzebowania na ten sok, np. po obfitym posiłku,

zapotrzebowania na ten sok, np. po obfitym posiłku,

zwłaszcza tłuszczowym. Dobowe wydzielanie żółci

zwłaszcza tłuszczowym. Dobowe wydzielanie żółci

przez wątrobę dochodzi do 1 l.

przez wątrobę dochodzi do 1 l.

Udział żółci w trawieniu

Udział żółci w trawieniu

W ciągu doby wydziela się około 0,5 l. żołci.

W ciągu doby wydziela się około 0,5 l. żołci.

Skład: sole kwasów żółciowych, barwniki

Skład: sole kwasów żółciowych, barwniki

żółciowe, cholesterol, sole mineralne.

żółciowe, cholesterol, sole mineralne.

Rola kwasów żółciowych:

Rola kwasów żółciowych:

-

obniżają napięcie powierzchniowe

obniżają napięcie powierzchniowe

-

łącza się z produktami lipolizy: kwasami

łącza się z produktami lipolizy: kwasami

tłuszczowymi

tłuszczowymi

-

aktywują lipazę

aktywują lipazę

Treść jelita cienkiego przedostaje się do jelita

Treść jelita cienkiego przedostaje się do jelita

ślepego i

ślepego i

części początkowej jelita grubego

części początkowej jelita grubego

w momencie otwierania się

w momencie otwierania się

zastawki

zastawki

krętniczo-kątniczej

krętniczo-kątniczej

. Zastawka otwiera się

. Zastawka otwiera się

wtedy, kiedy przechodzi przez nią fala

wtedy, kiedy przechodzi przez nią fala

perystaltyczna. Występuje to zwłaszcza w

perystaltyczna. Występuje to zwłaszcza w

okresie opróźniania się żołądka (

okresie opróźniania się żołądka (

odruch

odruch

żołądkowo-krętniczy

żołądkowo-krętniczy

). W warunkach

). W warunkach

fizjologicznych zastawka krętniczo-kątnicza

fizjologicznych zastawka krętniczo-kątnicza

uniemożliwia cofanie się treści z jelita

uniemożliwia cofanie się treści z jelita

grubego do jelita cienkiego.

grubego do jelita cienkiego.

Jelito grube

Jelito grube

stanowi końcową część układu

stanowi końcową część układu

pokarmowego, tu gromadzą się tymczasowo nie

pokarmowego, tu gromadzą się tymczasowo nie

wchłonięte składniki pokarmowe, przygotowywane

wchłonięte składniki pokarmowe, przygotowywane

do wydalenia. Jelito grube o długości 1,5 - 1,8m

do wydalenia. Jelito grube o długości 1,5 - 1,8m

dzieli się na trzy odcinki:

dzieli się na trzy odcinki:

+

+

jelito ślepe

jelito ślepe

, umieszczone w dolnej, prawej części

, umieszczone w dolnej, prawej części

jamy brzusznej, do którego uchodzi jelito cienkie;

jamy brzusznej, do którego uchodzi jelito cienkie;

+

+

okrężnicę

okrężnicę

, najszerszy odcinek, umieszczony

, najszerszy odcinek, umieszczony

również wewnątrz jamy brzusznej, dzielący się na

również wewnątrz jamy brzusznej, dzielący się na

cztery mniejsze odcinki: okrężnicę wstępującą,

cztery mniejsze odcinki: okrężnicę wstępującą,

poprzeczną, zstępującą i esowatą;

poprzeczną, zstępującą i esowatą;

+

+

odbytnicę

odbytnicę

, która uchodzi do odbytu.

, która uchodzi do odbytu.

Jelito grube

Jelito grube

Wyrostek robaczkowy

Wyrostek robaczkowy

, część układu pokarmowego o długości ok.

, część układu pokarmowego o długości ok.

8 cm, grubości ok. 6-8 mm, odchodząca od jelita ślepego w dół

8 cm, grubości ok. 6-8 mm, odchodząca od jelita ślepego w dół

do miednicy. Występuje u człowieka i niektórych ssaków. Leży

do miednicy. Występuje u człowieka i niektórych ssaków. Leży

w prawej, dolnej części jamy brzusznej. W ścianie wyrostka

w prawej, dolnej części jamy brzusznej. W ścianie wyrostka

robaczkowego znajduje się duże skupisko grudek chłonnych.

robaczkowego znajduje się duże skupisko grudek chłonnych.

Wyrostek robaczkowy, zapalenie

Wyrostek robaczkowy, zapalenie

Najczęstszą chorobą wyrostka robaczkowego jest zapalenie,

Najczęstszą chorobą wyrostka robaczkowego jest zapalenie,

które może mieć przebieg ostry i przewlekły. Ostre zapalenie

które może mieć przebieg ostry i przewlekły. Ostre zapalenie

wyrostka robaczkowego jest również najczęstszą ostrą chorobą

wyrostka robaczkowego jest również najczęstszą ostrą chorobą

jamy brzusznej, wymagającą doraźnej operacji usunięcia

jamy brzusznej, wymagającą doraźnej operacji usunięcia

wyrostka robaczkowego.

wyrostka robaczkowego.

Głównymi objawami ostrego zapalenia są bóle w prawym dole

Głównymi objawami ostrego zapalenia są bóle w prawym dole

biodrowym, nudności i wymioty, przyspieszenie tętna,

biodrowym, nudności i wymioty, przyspieszenie tętna,

podwyższenie temperatury ciała, obrona mięśniowa.

podwyższenie temperatury ciała, obrona mięśniowa.

Powikłania: przedziurawienie wyrostka i rozlane ropne zapalenie

Powikłania: przedziurawienie wyrostka i rozlane ropne zapalenie

otrzewnej, naciek zapalny okołowyrostkowy, ropień

otrzewnej, naciek zapalny okołowyrostkowy, ropień

okołowyrostkowy.

okołowyrostkowy.

W jelicie grubym zachodzą cztery zasadnicze procesy:

W jelicie grubym zachodzą cztery zasadnicze procesy:

1) woda zawarta w treści jelita grubego jest zwrotnie wchłaniana,

1) woda zawarta w treści jelita grubego jest zwrotnie wchłaniana,

2) wchłaniane są elektrolity, witaminy i aminokwasy,

2) wchłaniane są elektrolity, witaminy i aminokwasy,

3) formowany jest kał i są tam czasowo magazynowane

3) formowany jest kał i są tam czasowo magazynowane

niestrawione produkty

niestrawione produkty

4) drobnoustroje stale się mnożą, wytwarzając związki zarówno

4) drobnoustroje stale się mnożą, wytwarzając związki zarówno

dla organizmu niezbędne (niektóre witaminy), jak i toksyczne

dla organizmu niezbędne (niektóre witaminy), jak i toksyczne

(np. tyraminę, amoniak itp.).

(np. tyraminę, amoniak itp.).

Gruczoły błony śluzowej jelita grubego nie wytwarzają enzymów

Gruczoły błony śluzowej jelita grubego nie wytwarzają enzymów

trawiennych i jedyną ich wydzieliną jest śluz.

trawiennych i jedyną ich wydzieliną jest śluz.

Wchłanianie w przewodzie

Wchłanianie w przewodzie

pokarmowym

pokarmowym

Substancje odżywcze po ich rozłożeniu do związków

Substancje odżywcze po ich rozłożeniu do związków

prostych przez enzymy soków trawiennych, oraz

prostych przez enzymy soków trawiennych, oraz

woda, witaminy i sole mineralne są wchłaniane do

woda, witaminy i sole mineralne są wchłaniane do

krwi lub chłonki. Mechanizm wchłaniania polega

krwi lub chłonki. Mechanizm wchłaniania polega

na dyfuzji lub aktywnym transporcie.

na dyfuzji lub aktywnym transporcie.

Najwięcej składników pokarmowych wchłania się w

Najwięcej składników pokarmowych wchłania się w

jelicie czczym.

jelicie czczym.

Prawidłowe pożywienie powinno

Prawidłowe pożywienie powinno

zawierać trzy podstawowe grupy

zawierać trzy podstawowe grupy

składników pokarmowych:

składników pokarmowych:

budulcowe, energetyczne, zapasowe,

budulcowe, energetyczne, zapasowe,

regulacyjne oraz wodę.

regulacyjne oraz wodę.

Dzienne zapotrzebowanie na białka, jako źródło

Dzienne zapotrzebowanie na białka, jako źródło

związków azotu, wynosi około 70 g, z tego połowa

związków azotu, wynosi około 70 g, z tego połowa

powinna być pokryta przez białka pełnowartościowe

powinna być pokryta przez białka pełnowartościowe

(zawierające wszystkie rodzaje aminokwasów).

(zawierające wszystkie rodzaje aminokwasów).

Dobowe zapotrzebowanie na białko oblicza się

Dobowe zapotrzebowanie na białko oblicza się

według wieku i masy ciała. Dla dorosłych średnio 1

według wieku i masy ciała. Dla dorosłych średnio 1

g / kg . Podstawowymi produktami żywnościowymi

g / kg . Podstawowymi produktami żywnościowymi

dostarczającymi

dostarczającymi

białek pełnowartościowych

białek pełnowartościowych

są:

są:

mleko, mięso, ryby, ser, jaja. Pozostałą część białka

mleko, mięso, ryby, ser, jaja. Pozostałą część białka

w zapotrzebowaniu dziennym pokrywamy

w zapotrzebowaniu dziennym pokrywamy

produktami roślinnymi – chleb, produkty mączne,

produktami roślinnymi – chleb, produkty mączne,

ziemniaki, rośliny strączkowe.

ziemniaki, rośliny strączkowe.

Materiałami do budowy elementów

Materiałami do budowy elementów

kostnych są przede wszystkim sole wapnia

kostnych są przede wszystkim sole wapnia

i fosforu. Ich najlepszym źródłem jest

i fosforu. Ich najlepszym źródłem jest

mleko

mleko

i jego przetwory,

i jego przetwory,

ryby i jarzyny

ryby i jarzyny

.

.

Pewne ilości wapnia zawierają

Pewne ilości wapnia zawierają

przetwory

przetwory

zbożowe

zbożowe

z grubego przemiału. Dzienne

z grubego przemiału. Dzienne

zapotrzebowanie na wapń u dorosłych

zapotrzebowanie na wapń u dorosłych

wynosi około 1 g.

wynosi około 1 g.

Składniki energetyczne muszą pokryć

Składniki energetyczne muszą pokryć

dobowe wydatki energetyczne organizmu.

dobowe wydatki energetyczne organizmu.

Całkowita przemiana materii obejmuje

Całkowita przemiana materii obejmuje

wszystkie wydatki energetyczne, jakie

wszystkie wydatki energetyczne, jakie

zachodzą w ustroju. Składa się na nią

zachodzą w ustroju. Składa się na nią

wartość podstawowej przemiany materii,

wartość podstawowej przemiany materii,

wydatki energetyczne w czasie pracy,

wydatki energetyczne w czasie pracy,

wszelkie wydatki energetyczne związane

wszelkie wydatki energetyczne związane

z wykonywaniem czynności codziennych,

z wykonywaniem czynności codziennych,

takie jak mycie się, czesanie itp.- dla kobiet

takie jak mycie się, czesanie itp.- dla kobiet

ok.215 kcal, dla mężczyzn 360 kcal oraz

ok.215 kcal, dla mężczyzn 360 kcal oraz

straty związane z trawieniem pokarmów

straty związane z trawieniem pokarmów

(ok.10% podstawowej przemiany materii).

(ok.10% podstawowej przemiany materii).

Znając ogólną ilość energii, wydatkowaną

Znając ogólną ilość energii, wydatkowaną

na całkowitą przemianę materii, łatwo

na całkowitą przemianę materii, łatwo

można obliczyć, ile składników

można obliczyć, ile składników

pokarmowych należy dostarczyć, aby

pokarmowych należy dostarczyć, aby

utrzymać w równowadze bilans przemiany

utrzymać w równowadze bilans przemiany

materii. Główną grupę tych składników

materii. Główną grupę tych składników

stanowią węglowodany, na które dzienne

stanowią węglowodany, na które dzienne

zapotrzebowanie wynosi około 400-500 g.

zapotrzebowanie wynosi około 400-500 g.

Ich źródłem są przede wszystkim produkty

Ich źródłem są przede wszystkim produkty

pochodzenia roślinnego.

pochodzenia roślinnego.

Dzienna norma spożycia tłuszczów dla osób

Dzienna norma spożycia tłuszczów dla osób

dorosłych wynosi około 1 g / kg masy ciała, co

dorosłych wynosi około 1 g / kg masy ciała, co

stanowi ok.70 g / dobę. Połowa normy powinna

stanowi ok.70 g / dobę. Połowa normy powinna

być pokryta przez tłuszcze zwierzęce, połowa

być pokryta przez tłuszcze zwierzęce, połowa

przez roślinne. Wielkość zapotrzebowania na

przez roślinne. Wielkość zapotrzebowania na

tłuszcze zależy od stopnia nasilenia metabolizmu,

tłuszcze zależy od stopnia nasilenia metabolizmu,

a także od klimatu i pory roku. Tłuszcze jadalne

a także od klimatu i pory roku. Tłuszcze jadalne

nie tylko odgrywają dużą rolę jako składniki

nie tylko odgrywają dużą rolę jako składniki

energetyczne. Są one źródłem niezbędnych dla

energetyczne. Są one źródłem niezbędnych dla

organizmu kwasów tłuszczowych oraz niektórych

organizmu kwasów tłuszczowych oraz niektórych

witamin, a także poprawiają wartości smakowe

witamin, a także poprawiają wartości smakowe

pokarmów i wzmacniają ich wartości sycące. One

pokarmów i wzmacniają ich wartości sycące. One

to, stanowiąc rozpuszczalnik dla witamin A, D, E, K

to, stanowiąc rozpuszczalnik dla witamin A, D, E, K

, umożliwiają ich wchłanianie się przez śluzówkę

, umożliwiają ich wchłanianie się przez śluzówkę

przewodu pokarmowego.

przewodu pokarmowego.

W dziennej racji pokarmowej powinny

W dziennej racji pokarmowej powinny

znajdować się wszystkie wymienione wyżej

znajdować się wszystkie wymienione wyżej

składniki. Norma ta powinna zawierać ( w

składniki. Norma ta powinna zawierać ( w

przeliczeniu na wartość energetyczną )

przeliczeniu na wartość energetyczną )

około 12% białek, 58% węglowodanów i

około 12% białek, 58% węglowodanów i

30% lipidów.

30% lipidów.

Czynniki regulujące są tymi składnikami

Czynniki regulujące są tymi składnikami

pokarmu, na który zapotrzebowanie jest

pokarmu, na który zapotrzebowanie jest

stosunkowo małe, ale ciągłe. Związki

stosunkowo małe, ale ciągłe. Związki

nieorganiczne stanowią około 4 % masy

nieorganiczne stanowią około 4 % masy

ciała. Na dobę wydalamy ich około 20 – 50

ciała. Na dobę wydalamy ich około 20 – 50

g ( z moczem, potem, kałem ), stąd

g ( z moczem, potem, kałem ), stąd

konieczność uzupełniania ubytków.

konieczność uzupełniania ubytków.

Zapotrzebowanie na witaminy jest różne

Zapotrzebowanie na witaminy jest różne

i waha się w granicach od 50 –

i waha się w granicach od 50 –

100 mg na dobę witaminy C, do 0,003

100 mg na dobę witaminy C, do 0,003

mg / dobę dla witaminy B 12. Mimo to

mg / dobę dla witaminy B 12. Mimo to

odgrywają one bardzo ważną rolę.

odgrywają one bardzo ważną rolę.

Witaminy są substancjami bardzo mało

Witaminy są substancjami bardzo mało

trwałymi i łatwo ulegają rozkładowi pod

trwałymi i łatwo ulegają rozkładowi pod

wpływem różnych czynników, np.

wpływem różnych czynników, np.

gotowania, zamrażania, konserwowania i

gotowania, zamrażania, konserwowania i

w trakcie przechowywania produktów

w trakcie przechowywania produktów

spożywczych.

spożywczych.