Nazwa przedmiotu

ORGANIZACJA I EKONOMIKA

INŻYNIERII ROLNICZEJ

Wykład 3

NAKŁADY I KOSZTY

W GOSPODARSTWIE

ROLNYM

Koszt własny produkcji

– to suma

niezbędnych

kosztów

pracy

żywej
i uprzedmiotowionej włożonej
w

uzyskanie

określonej

produkcji, produktu lub usługi.



nakłady

– wyrażone w jednostkach naturalnych

celowe zużycie środków rzeczowych, tj. pracy
uprzedmiotowionej w środkach i przedmiotach
pracy oraz zużycie pracy żywej,



koszt

– pieniężne odzwierciedlenie nakładów pracy

żywej i uprzedmiotowionej oraz wartości
finansowych włożonych w wytworzenie określonego
dobra lub usługi



wydatek

– stanowi każde zmniejszenie stanu

środków pieniężnych bez względu na cel ich
poniesienia.

Z pojęciem kosztów wiążą się inne pojęcia
charakterystyczne dla procesu gospodarowania:

Istnieje wiele kategorii nakładów

kategorii nakładów

, spośród

których najczęściej wyróżnia się:



nakłady pracy żywej

określające

poniesioną lub planowaną do wydatkowania

pracę ludzką, własną i najemną,



nakłady materialne

, tzw. rzeczowe, do

których zalicza się nakłady materiałowe i

amortyzację.

Nakłady materiałowe

ponoszone są w postaci

zużytych nawozów, paliwa, środków ochrony

roślin, pasz i innych środków obrotowych.

Natomiast amortyzacja stanowi równowartość

zużytego majątku trwałego.

Łączne nakłady pracy żywej i uprzedmiotowionej

stanowią nakłady globalne.

nakłady globalne.

Ze względu na różnorodność pomiaru nakłady nie

mogą być wykorzystywane do oceny całkowitej

efektywności przedsiębiorstwa (gospodarstwa).

Stąd też istnieje potrzeba przeliczania nakładów na

jednostki pieniężne, co prowadzi do powstania

kategorii kosztu.

Koszt

wiąże się wyłącznie ze zużyciem

celowym, niezbędnym i uzasadnionym.

Nakłady stanowiące zużycie niecelowe,

ponadnormatywne, tworzą kategorię strat.

Wydatek

jest kategorią szerszą niż koszt, gdyż

nie każdy wydatek pieniężny jest kosztem.

Obejmuje takie działania, jak:



spłaty zobowiązań za zakupione materiały,



spłaty rat kredytu bankowego,



wypłaty wynagrodzeń,



przelewy składek z tytułu ubezpieczenia,



przelewy podatków,



zapłaty za zakupione wartości trwałe itp.

Stąd też za

koszty własne

przedsiębiorstwa (gospodarstwa)

należy

uznać wyrażone w

pieniądzu,

celowe i

uzasadnione zużycie w danym okresie:



środków trwałych,



materiałów,



energii,



usług,



wynagrodzenia pracowników,



koszty transferowe

– nie wyrażające zużycia

czynników produkcji, jednak zaliczane do
kosztów (odsetki od kredytów bankowych,
składki na ubezpieczenia społeczne i
majątkowe, opłaty skarbowe i notarialne).

Kryteria podziału kosztów

są bardzo

zróżnicowane.
Do podstawowych zalicza się podział kosztów na:



materiałowe, osobowe i finansowe



bezpośrednie i pośrednie



rzeczywiste i szacunkowe



stałe i zmienne

Koszty materiałowe

– obejmują zużywane w

procesie produkcji materiały, surowce, półprodukty,

komponenty, paliwo, energię itp. Do tej grupy zalicza

się również amortyzację środków trwałych.

Koszty osobowe

– obejmują wynagrodzenie za pracę

pracowników fizycznych i umysłowych.

Koszty finansowe

– obejmują składki ubezpieczeń

rzeczowych i osobowych, wypłacone oprocentowanie

zaciągniętych kredytów, czynsze od dzierżawionego

majątku, opłaty za korzystanie z urządzeń

komunalnych.

Koszty bezpośrednie

- można je przypisać

konkretnej działalności, np. koszty materiału

siewnego, nawozów mineralnych, środków ochrony

roślin, paszy, koszty energii i paliw, koszty części

wymiennych i remontów oraz koszty robocizny.

Koszty pośrednie

- w momencie powstania są

niemożliwe do precyzyjnego rozdzielenia na

konkretne produkty, gdyż obejmują koszty

koszty

ogólnoprodukcyjne i ogólnogospodarcze

Ogólnoprodukcyjne

- koszty związane z funkcjonowaniem

poszczególnych działów gospodarstwa. Podstawowym

składnikiem tej grupy kosztów są koszty utrzymania

budynków produkcyjnych i maszyn, głównie ich amortyzacja.

Ogólnogospodarcze

- koszty związane z funkcjonowaniem

całego gospodarstwa, tj. koszty utrzymania budynków o

charakterze ogólnym, podatki, opłaty, ubezpieczenia, spłaty

odsetek od zaciągniętych kredytów itp.

Koszty rzeczywiste

- ustalane na podstawie istniejącej

dokumentacji możliwe są do ścisłego rozliczenia na

jednostki kalkulacyjne.

Koszty szacunkowe

wynikają z konieczności

prowadzenia kalkulacji w zakresie zużycia nakładów

materialnych w oparciu o istniejące uwarunkowania

prawne

i normatywy. Przykładem kosztów szacunkowych jest

amortyzacja, odzwierciedlająca koszt zużycia środka

trwałego w jednym cyklu produkcyjnym.

Podział kosztów ze względu na ich zmienność w
zależności od rozmiarów produkcji:

koszty stałe i koszty zmienne

Koszty stałe

- koszty, których wartość w skali roku jest

niezależna od wielkości wytworzonej produkcji.

Do kosztów tych zalicza się koszty zakupu ziemi, koszty

wyposażenia kapitałowego (amortyzacja), opłaty za

dzierżawę majątku, składki ubezpieczeniowe oraz

odsetki od kredytów.

Nawet wtedy gdy gospodarstwo nic nie produkuje musi

ponosić koszty stałe!!!!

Koszty zmienne

- to koszty, których wartość w skali

rocznej zmienia się wraz ze zmianą wielkości

produkcji.

Do kosztów tych zalicza się koszty na płace, zakup

materiałów, energii, paliwa.

Do kosztów tych zalicza się także koszty ponoszone na

indywidualne dokształcanie pracowników oraz ich

wyposażenie w ubranie robocze i środki czystości.

W kalkulacjach kategorię kosztów zmiennych traktuje

się jako koszty bezpośrednie.

Wielkość produkcji

KOSZTY STAŁE

KOSZTY ZMIENNE

KOSZTY EKSPLOATACJI

PARKU MASZYNOWEGO

Koszty eksploatacji środków trwałych

mechanizacji rolnictwa (maszyn, narzędzi,

urządzeń, ciągników)

obejmują dwie grupy kosztów:



koszty stałe

(koszty utrzymania

koszty utrzymania

) – ponoszone z tytułu

posiadania maszyny, ich wartość w skali roku jest

niezależna od ilości pracy wykonanej przez dany środek

techniczny



koszty zmienne

(koszty użytkowania

koszty użytkowania

) - powstają w

wyniku wykorzystania maszyny, ich wartość w skali rocznej

jest wprost proporcjonalna do ilości pracy wykonanej przez

dany środek techniczny

Koszty

eksploatacji =

stałe

zmienne

maszyn

= Kst

Kst

Kzm

Koszty stałe

(uzależnione od ceny nowej maszyny

uzależnione od ceny nowej maszyny

)



amortyzacja



odsetki od kredytów lub oprocentowanie



koszty ubezpieczeń i rejestracji



koszty przechowywania

Koszty zmienne

(związane z wykorzystaniem maszyny

związane z wykorzystaniem maszyny

)



koszty nośników energii, olejów i smarów



koszty obsługi technicznej i napraw



koszty materiałów pomocniczych



koszty pracy (robocizny)

Kst = Am + Op + Ub + Pm

Kzm = OS + ON + SR + MP

Koszty

eksploatacji =

stałe

zmienne

maszyn

r - roczne

Kst

Kzm

[zł/rok]

j – jednostkowe

Kst

Kzm

[zł/h]

Trwałe środki produkcji są użytkowane przez wiele

lat i stopniowo tracą na wartości (poza ziemią).

Rolnik, który chce prowadzić swoją działalność

produkcyjną zgodnie z rachunkiem ekonomicznym

powinien co roku obliczać, o ile zmniejszyła się

wartość środków trwałych znajdujących się w jego

gospodarstwie.

amortyzacja

- stopniowe zużywanie się środków

trwałych w trakcie ich użytkowania wpływające

w określonym czasie na utratę przez nie wartości

W ekonomice wyróżnia się dwa rodzaje zużycia środków trwałych:



techniczne

– to zużycie fizyczne i chemiczne (korozja) polegające

na stopniowym zmniejszaniu się wartości użytkowej prowadzące
do obniżenia sprawności technicznej danego środka,



ekonomiczne

– to zużycie moralne wynikające z działania

postępu technicznego (starzenie się maszyny).

Dlatego okres użytkowania sprzętu rolniczego ograniczony jest:

 Wykorzystaniem maszyny w ciągu roku (godziny pracy),

 Wiekiem maszyny.



W kalkulacjach kosztów amortyzacji wykorzystuje się

metodę opartą na wykorzystaniu potencjalnych

możliwości produkcyjnych ciągników i maszyn

rolniczych.



Dla każdego środka technicznego ustalone są tzw.

resursy, które wyrażają całkowite, normatywne

wykorzystanie maszyn w okresie eksploatacji.



Przykładowo dla ciągników rolniczych resurs wynosi

12 tys. godzin. Wykorzystanie tego resursu powinno

nastąpić w założonym okresie użytkowania.



Stąd

próg amortyzacji

jest stosunkiem:

gdzie:
Wr - próg amortyzacji [h/rok]
n - normatywne wykorzystanie w okresie

eksploatacji – resurs [h]

t – okres eksploatacji (użytkowania) [lata]

Amortyzacja jako koszt warunkowo-zmienny:

gdzie: Wrz - rzeczywiste roczne
wykorzystanie

środka technicznego

[h/rok]



Amortyzacja jako koszt stały

Dla warunku

gdzie: Amr - amortyzacja roczna [zł/rok]

Cm - cena maszyny [zł]
Amj - amortyzacja jednostkowa [zł/h]
t – okres eksploatacji (użytkowania) [lata]



W 

Amortyzacja jako koszt warunkowo zmienny

Dla warunku

gdzie:
Amr - amortyzacja roczna [zł/rok]
Cm - cena maszyny [zł]
Amj - amortyzacja jednostkowa [zł/h]
n - normatywne wykorzystanie w okresie eksploatacji –
resurs [h]

W 

Amj



Oprocentowanie kapitału

Poziom kosztów oprocentowania uzależniony jest od
ceny nowej maszyny i stopy procentowej stosowanej
przez banki przy oprocentowaniu lokat. Podstawą
obliczeń kosztów oprocentowania jest założenie, że:

Średnia wartość maszyny w okresie użytkowania

równa jest połowie jej wartości początkowej.

Stąd też, oprocentowanie włożonego kapitału liczymy
od połowy ceny nowej maszyny.

Oprocentowanie kapitału

gdzie:
Cm - cena maszyny [zł]
Opr - oprocentowanie roczne [zł/rok]
pop - stopa oprocentowania [%].
Opj - oprocentowanie jednostkowe [zł/h]

100

Op 

Koszty ubezpieczenia

Przepisy prawne nakładają na właściciela
obowiązek ubezpieczenia OC wszystkich
pojazdów rolniczych podlegających
rejestracji (ciągniki, przyczepy) oraz
budynków gospodarczych.

Jednak ubezpieczenie większości
technicznych środków produkcji
gospodarstw rolniczych jest
nieobowiązkowe.

W kalkulacjach ekonomicznych należy
uwzględnić i ten element kosztów
eksploatacji.

Koszty ubezpieczenia

Jako podstawę obliczeń przyjmujemy roczne

stawki ubezpieczeniowe (

Ubr

) wynikające

z faktycznie poniesionych wydatków

finansowych.

Koszty ubezpieczenia

gdzie:
Ubr - roczna stawka ubezpieczenia [zł/rok],
Ubj - ubezpieczenie jednostkowe[zł/h, zł/ha,
zł/t],

Ub 

Koszty przechowywania

Ten element kosztów eksploatacji maszyn

rolniczych związany jest

z kosztami budowy

i eksploatacji pomieszczeń przeznaczonych

do przechowywania sprzętu rolniczego

(garaże, wiaty).

Koszty przechowywania

Garaże i wiaty podobnie jak maszyny

rolnicze są środkami trwałymi, dlatego też

podlegają amortyzacji, oprocentowaniu

wyłożonego kapitału oraz obowiązkowi

ubezpieczenia

i odnowie – remonty.

Ponieważ budynki te nie są budynkami

produkcyjnymi, koszty ich eksploatacji

obciążają koszty eksploatacji parku

maszynowego

Koszty przechowywania (garażowania)

gdzie:
Pmr - roczne koszty przechowywania maszyny
[zł/rok],
Pmj - jednostkowe koszty przechowywania maszyn
[zł/h],
Keg - roczne koszty eksploatacji garażu, wiaty
[zł/m2*rok],
fp - powierzchnia garażowania danej maszyny [m2].





Pm 

Koszty nośników energii, olejów i
smarów

Koszty te są związane z bezpośrednim

wykorzystaniem mechanicznej siły pociągowej

w procesie produkcyjnym.

Na poziom kosztów paliwa ma wpływ zużycie

danego nośnika energii oraz jego cena

jednostkowa.

Zużycie paliwa, czy też energii elektrycznej

zależy zarówno od cech techniczno-

eksploatacyjnych silników, jak również od

rodzaju wykonanej pracy, mającej wpływ na

stopień obciążenia silnika.

Koszty nośników energii, olejów i
smarów

W praktyce zużycie olejów i smarów jest

uzależnione od ilości wykonanej przez maszynę

pracy.

Stąd też można założyć, że:

zużycie olejów i smarów jest proporcjonalne do

ilości zużytego paliwa.

Zużycie olejów silnikowych, przeznaczonych do

bieżącego uzupełniania ubytku olejów i na

okres wymiany, nie powinno przekraczać 3,5%

ilości zużytego paliwa, tj. ok. 15% kosztów tego

paliwa.

Koszty nośników energii, olejów i
smarów

gdzie:
OSj - jednostkowe koszty zużycia nośników energii,
olejów [zł/h]
Pe - moc efektywna silnika [kW]
Ge - jednostkowe zużycie paliwa [g/kWh]
ω - współczynnik obciążenia silnika [ ]
Cpal - jednostkowa cena paliwa [zł/l]

pal





840



Podstawowe grupy prac:

- prace lekkie ω = 0,6, - prace średnie ω = 0,8, - prace ciężkie ω = 1,0

Koszty obsługi technicznej i napraw

Koszty te w praktyce należą do kosztów

zmiennych i uzależnione są od ilości

wykonywanej przez maszynę prac.

W kalkulacjach ekonomicznych, sposób

liczenia tych kosztów przybliżony jest do

liczenia kosztów stałych. Dlatego też

poziom kosztów obsługi technicznej i

napraw uzależniony jest od ceny nowej

maszyny.

Koszty obsługi technicznej i napraw

Poza ceną nowej maszyny, o poziomie

kosztów obsługi technicznej i napraw

decyduje określony na poziomie badań,

skumulowany wskaźnik kosztów obsługi

technicznej i napraw – kns.

Wskaźnik ten został obliczony w oparciu o

normy wykorzystania środków technicznych w

rolnictwie,

tzn. dla określonego wykorzystania (t) i

określonego wykorzystania rocznego Wr).

Koszty obsługi technicznej i napraw

gdzie:
ONj - jednostkowe koszty napraw [zł/h]
kns - skumulowany współczynnik kosztów napraw i
obsługi technicznej [ ]





Uwaga:

Podstawową wadą tej metody obliczeń jest to, że

każda jednostka wykonanej przez maszynę pracy

obciążona jest równomiernie kosztami obsługi

technicznej i napraw.

W ten sposób koszty napraw nie zależą od tego

czy maszyna jest nowa, czy też częściowo

wyeksploatowana.

W praktyce, koszty napraw maszyn nowych są

znacznie mniejsze (mniejsza awaryjność) niż

maszyn starszych (większa awaryjność), przy

założeniu, że roczne wykorzystanie tych maszyn

jest porównywalne.

Koszty pracy (robocizny)

W kosztach robocizny należy bezpośrednio

uwzględnić bezpośrednie wynagrodzenie osób

związanych z wykonaniem danej czynności oraz

świadczenia wynikające z tytułu utrzymania

pracowników

– m.in. ubezpieczenia, podatek od

wynagrodzeń, wydatki na odzież ochronną,

szkolenia.

Wrz

SRj

ios



[zł/h]

[zł/rok]

- stawka za godzinę

Obliczenie kosztów jednostkowych pozwala

na określenie ich przebiegu w funkcji

wykorzystania rocznego.

W tym wypadku koszty zmienne w

odniesieniu do 1 h pracy (lub jednostki

wytworzonej produkcji) utrzymują się na

stałym poziomie, natomiast koszty stałe

posiadają tendencję malejącą wraz ze

wzrostem wykorzystania rzeczywistego.

Optimum kosztów zawsze występuje dla

wykorzystania rzeczywistego równego

teoretycznemu dla progu amortyzacji.

Do tego poziomu wraz ze wzrostem

wykorzystania koszty stałe bardzo szybko

spadają, natomiast po przekroczeniu progu

amortyzacji utrzymują się na praktycznie

niezmiennym poziomie.

Czynniki wpływające na koszty eksploatacji

oraz sposoby ich obniżania



Podstawową składową kosztów eksploatacji maszyn
jest amortyzacja, na którą wpływa cena maszyny
i okres użytkowania.



Cena wpływa na koszt przechowywania, gdyż im
droższa maszyna tym wymaga lepszych warunków
przechowywania
i konserwacji.



Biorąc powyższe pod uwagę należy stwierdzić, że od
właściwego doboru maszyn do potrzeb
gospodarstwa zależy efektywność mechanizacji.
Maszyny o większych wydajnościach są droższe.



Wydłużanie okresu użytkowania ponad
zalecany okres obniża koszt amortyzacji,
jednak wpływa negatywnie na modernizację i
efektywność rolnictwa.
Oprócz tego maszyny stare są bardziej
energochłonne, mniej wydajne, wymagają
częstszych napraw i nie spełniają
nowoczesnych wymagań agrotechnicznych.



Korzystne jest wydłużanie rocznego
wykorzystania maszyn rolniczych poprzez np.
zespołowe użytkowanie maszyn rolniczych.

Czynniki wpływające na koszty eksploatacji

oraz sposoby ich obniżania



O kosztach przechowywania i konserwacji decyduje
miejsce przechowywania: w garażu, pod wiatą czy
„pod chmurką”.



Koszty amortyzacji i remontów wiat oraz garaży
obciążają koszty utrzymania maszyn rolniczych.



Przechowywanie na wolnym powietrzu eliminuje koszt
garażowania ale przyczynia się do przyśpieszonej
korozji i niszczenia powłok malarskich co w efekcie
podraża koszty napraw i zwiększa ich zawodność
eksploatacyjną i skraca okres żywotności maszyn.
Maszyny przechowywane w ten sposób tracą około
30% swojej trwałości i niezawodności.

Czynniki wpływające na koszty eksploatacji

oraz sposoby ich obniżania



Zły stan techniczny jest powodem wzrostu
kosztów napraw. Wzrasta również awaryjność
środków technicznych i zużycie paliwa oraz w
znaczącym stopniu ograniczona zostaje
wydajność maszyny.



Brak konserwacji, zły sposób przechowywania,
zła regulacja, przeciążenia a ogólnie niewiedza
na temat obsługi danej maszyny zwiększa ich
awaryjność i powiększa koszt napraw.

Czynniki wpływające na koszty eksploatacji

oraz sposoby ich obniżania

Na koszty paliw i smarów istotny wpływ ma:



stan techniczny głównie ciągnika, a w nim

układu zapłonowego ale również i maszyn,



dobór maszyn do ciągnika i ich

agregatowanie,



stosowanie nowoczesnych ciągników i maszyn.

Poprawa technologiczna nowoczesnych

ciągników pozwala na osiąganie przez silnik

większych mocy przy mniejszym zużyciu

paliwa. Nowoczesne maszyny mają większą

wydajność niejednokrotnie przy mniejszych

oporach co zdecydowanie zmniejsza

jednostkowe zużycie paliwa.

Czynniki wpływające na koszty eksploatacji

oraz sposoby ich obniżania



Organizacja pracy wpływa na zwiększenie

wydajności eksploatacyjnej, co może w znaczny

sposób ograniczyć zużycie paliwa.



Rozłóg gospodarstw - duża liczba działek oraz ich

rozproszenie i odległość jest przyczyną

dodatkowego zużycia paliwa, zmniejszenia

wydajności eksploatacyjnej jak również

zmniejszenia wykorzystania maszyn.



Kształt i wielkość pola - na większych areałach i

przy regularnych kształtach można uzyskać

większą wydajność eksploatacyjną, co sprzyja

mniejszemu zużyciu paliwa i mniejszy koszt

robocizny (strata czasu na nawroty, przejazdy

jałowe).

Czynniki wpływające na koszty eksploatacji

oraz sposoby ich obniżania



Dobry stan techniczny i prawidłowa regulacja
pozwala zmniejszać zużycie materiałów
pomocniczych.



Oprócz tego wybór i dobór technologii
pozwalanie ograniczać lub całkowicie
zrezygnować z materiałów pomocniczych np.
sznurka czy folii do owijania.

Czynniki wpływające na koszty eksploatacji

oraz sposoby ich obniżania

POZIOMY I STOPNIE

MECHANIZACJI

Cztery poziomy mechanizacji

Wskaźnik mechanizacji

[%]

gdzie: L

– suma prac wykonanych maszynowo [rbh],

– suma prac wykonanych ręcznie [rbh],

w tym:

= L

+ L

gdzie: L

– prace wykonane maszynami o napędzie ręcznym [rbh],

– prace wykonane maszynami o napędzie konnym [rbh],

– prace wykonane maszynami o napędzie mechanicznym [rbh].

100







Sześć stopni mechanizacji wg

Nowackiego

Wraz ze wzrostem stopnia mechanizacji rośnie wskaźnik
mechanizacji. Zjawisku temu towarzyszy zapotrzebowanie
na coraz mocniejsze źródła napędowe. Efektem wzrostu
wskaźnika jest wzrost wydajności pracy ludzkiej, dzięki
czemu wzrasta liczba osób, które może wyżywić 1 osoba
bezpośrednio zatrudniona w rolnictwie.

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
sciaga do wydruku 09, administracja, myśl polityczna
IB wyk3 09 www
WSEI 08 09 Źródła informacji o nieruchomościach P+Z WYDRUKOWANE
wyk4 kategorie produkcji 09 wydruk
download Zarządzanie Produkcja Archiwum w 09 pomiar pracy [ www potrzebujegotowki pl ]
09 AIDSid 7746 ppt
09 Architektura systemow rozproszonychid 8084 ppt
TOiZ 09
Wyklad 2 TM 07 03 09
09 Podstawy chirurgii onkologicznejid 7979 ppt
Wyklad 4 HP 2008 09
09 TERMOIZOLACJA SPOSOBY DOCIEPLEŃ
09 Nadciśnienie tętnicze
wyk1 09 materiał

więcej podobnych podstron

wyk3 wydruk 09

Document Outline