Polskie

Judaica –

śladami

‘polskich’ żydów

•Żydzi – naród wywodzący się

od plemion semickich,
zamieszkujących Palestynę,
określanych jako Hebrajczycy
albo Izraelici, posługujący
się początkowo językiem
hebrajskim.

• Podstawą tożsamości narodu

żydowskiego była religia narodowa

– judaizm oraz kultura żydowska.

Żydzi zamieszkujący Państwo Izrael są

nazywani Izraelczykami. Wyraz "żyd"

(pisane małą literą) bywa czasem

używany jako określenie osoby

wyznającej judaizm.

Statystyki

Żydów

Państwo

Liczba ludności

żydowskiej

STANY ZJEDNOCZONE

6.155.000

IZRAEL

5.500.000

Rosja

800.000

Francja

606.000

Ukraina

500.000

Argentyna

300.000

Wielka Brytania

300.000

Niemcy

220.000

Brazylia

130.000

Australia

120.000

Statystyki

Żydów

Państwo

Liczba ludności

żydowskiej

RPA

106.000

Meksyk

50.000

Iran

40.000

Holandia

40.000

Turcja

30.000

Włochy

45.000

POLSKA

6.000

• Przez długi czas w swej historii Polska była

krajem wielonarodowościowym. Jeszcze do
wybuchu II wojny światowej około 34%
mieszkańców Polski nie było Polakami.

• Sytuacja ta zmieniła się po 1945 roku,

kiedy okazało się, że w granicach Polski
mieszka zaledwie około 2,5% ludności o
narodowości innej niż Polska
(Tomaszewski, 1991 r.). Był to oczywisty
rezultat wojny.

• W wyniku planowej hitlerowskiej

eksterminacji narodu żydowskiego nacja
ta zniknęła niemal całkowicie z terenów
Polski (z 3,5-milionowej społeczności
pozostało około 300 tys. osób).

• Społeczność żydowska, jako że przed II

wojną światową stanowiła ponad 10%
ogółu mieszkańców Polski pozostawiła po
sobie wiele różnorodnych obiektów
zaliczanych do dóbr kultury materialnej.
Jednak z dawnej kilkutysięcznej liczby
cmentarzy, synagog i innych budynków
służących żydowskiemu kultowi
religijnemu, obecnie tylko nieznaczna
część przypomina to, czym była kiedyś.

•

Po nazistowskim wykorzenieniu każdego śladu

żydowskiej egzystencji nastąpił prawie 50-letni
okres zaniedbania, opuszczenia, a nawet
dewastowania większości miejsc, w których
zdołały przetrwać obiekty często o dużej wartości
historycznej i artystycznej. Dopiero od kilku lat
prowadzi się szczegółową inwentaryzację
pozostałości kultury materialnej Żydów

Po wojnie największe skupisko

Żydów powstało na południu

Polski

Mazowieckie

• W województwie mazowieckim za miejsca

które mają ścisły związek z kulturą

żydowską uważa się:

Warszawa-

• Ferma w Grochowie-Witolinie

• Pomnik Bohaterów Getta

• Pomnik Żegoty

• Synagoga Nożyków

• Synagoga na Pradze

• Szpital Dziecięcy Bersohnów i Baumanów

• Szpital Starozakonnych na Pradze

• Sochaczew –

jedno z najstarszych miast w

województwie mazowieckim. Na południu

znajduje się cmentarz Żydowski, jest to jedyny

ślad obecności żydowskiej w tym rejonie.

• Pysucha-

Każda z trzech zamieszkujących

miasto nacji (Polacy, Niemcy i Żydzi) założyła

swoją wyodrębnioną dzielnicę. Dzięki temu

dziś Przysucha stanowi unikalne `trójmiasto

Podlaskie

Najważniejs
ze Miasta:
Ciechanowi
ec
Białystok
Tykocin
Orla

Ziemia Lubelska

• Lublin

• Sobibór

• Zamość

• Łęczna

• Parczew

• Kock

• Bychawa

• Izbica

• Hrubieszów

Łódzkie

Bełchatów

Kutno: Getto i okupacja, Synagogi i

cmentarze,Szkolnictwo żydowskie

Opoczno: Cmentarze i synagogi, Getto

Piotrków Trybunalski: Synagogi i

cmentarze

Skierniewice

Tomaszów Mazowiecki

Zduńska Wola

Łowicz

Łódź: Cmentarze, Litzmannstadt Getto,

Szkolnictwo żydowskie, Synagogi

ŚLĄSKIE

Częstochowa

ŚWIĘTOKRZ
YSKIE

Chęciny
Kielce
Klimontów
Pińczów
Szydłów

Małopols

• Żydzi w Małopolsce byli

obecni od wieków, na

krakowskim Kazimierzu

zachowały się liczne

synagogi, z najciekawszą i

największą synagogą Starą –

dziś jest tam muzeum.

Znajdują się tam również

cmentarze: Remuh i Nowy,

liczne pamiątki związane z

zagładą i martyrologią Żydów

(Muzeum Galicja, Muzeum

Pamięci Apteka pod Orłem,

Trasa Zabytków Żydowskich).

Tam też co roku, na przełomie

czerwca i lipca, odbywa się

Festiwal Kultury Żydowskiej.

Śladami Żydów

Małopolskich

• W Dąbrowie Tarnowskiej położonej 22

km od Tarnowa znajdziemy Muzeum
Judaistyczne. W mieście są też ruiny
XIX-wiecznej synagogi oraz cmentarz
z XVIII w. z grobem miejscowych
cadyków chasydzkich.

• W Tarnowie spotkamy pozostałości

synagogi z bimą, łaźnię, rozległy
cmentarz, a ponadto pomnik I
Transportu Więźniów do Oświęcimia,
budynki Żydowskiego Towarzystwa
Kredytowego, Szkoły Jawne.
Wytyczono też trasę tematyczną
Żydowskim Szlakiem po Tarnowie.

• W położonej 45 km na

południe od Tarnowa

Bobowej zachowała

się w dobrym stanie

synagoga i cmentarz z

ohelem miejscowych

cadyków (Bobowa

była siedzibą jednej z

najważniejszych

chasydzkich dynastii).

34 km dzielą Bobową

od Nowego Sącza. W

dawnej synagodze

urządzono muzeum z

kolekcją judaików i

ekspozycję

poświęconą dziejom

Żydów sądeckich.

• Podobny zabytek zobaczymy na

kirkucie w Nowym Wiśniczu – najstarsze
macewy pochodzą z poł. XVII w. Jeszcze
jeden kirkut z ohelem jest w Bochni, a w
miejscowym muzeum przechowuje się
ciekawą kolekcję judaików.

Kraków i Kazimierz

• Muzeum Galicja
• Synagoga Izaaka
• Synagoga Kupa
• Synagoga Poppera
• Synagoga Remu
• Synagoga Stara
• Synagoga Tempel
• Synagoga Wysoka

Krakowskie Stare Miasto
żydowski Kazimierz zostały
wpisane na Listę Światowego
Dziedzictwa Kulturalnego i
Przyrodniczego UNESCO.

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

• Poznając pamiątki pożydowskie w

Małopolsce, nie sposób pominąć
Oświęcimia z obozem zagłady
Auschwitz-Birkenau. Oprócz obozu-
muzeum w mieście trzeba odwiedzić
odnowioną synagogę, funkcjonującą
jako dom modlitwy.