Metoda 18 struktur

wyrazowych

W pracy z

dziećmi z

trudnościami w

czytaniu i

pisaniu

Ewa Kujawa
Maria Kurzyna

Metoda 18 struktur wyrazowych to metoda

uporządkowana
według określonych zasad, która okazała się przydatna
i efektywna w terapii prowadzonej z dziećmi na materiale
słownym.

Wykorzystuje ona 9-letnie doświadczenie autorek

Ewy Kujawy i Marii Kurzyny, zdobyte w Sanatorium
Neuropsychiatrii Dziecięcej w Józefowie koło Otwocka,
A następnie w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej
I Ośrodku Szkolno- Wychowawczym dla Dzieci Słabo
Słyszących.

Bogaty materiał słowny zawarty w podanych

przykładach
może być wykorzystywany w zaproponowanej formie lub
może
posłużyć powstawaniu nowych pomysłów ćwiczeń
rozwijających
i usprawniających dzieci, które przygotowują się do nauki
czytania
i pisania, bądź mają z nią trudności.

Metoda ta jest doskonała do nauki pisania i czytania w

klasie pierwszej, jak również jako metoda terapeutyczna dla
dzieci z  lekką niepełnosprawnością
intelektualną;                                                                                 
                                         -  które w ogóle nie czytają (ich
czytanie to zniekształcone głoskowanie bez dokonywania
syntezy i bez zrozumienia treści
                                                                                                      
      - nie piszą - pisanie to bezsensowne "zlepki
literowe”,                                                                                       
             
- które opanowały technikę czytania i pisania na
niezadawalającym poziomie
( bardzo wolne głoskowanie, nie prowadzące do poprawnej
syntezy,  opuszczanie, powtarzanie, dodawanie lub zamienianie,
przestawianie liter, sylab, a czasem całych wyrazów,  
zniekształcanie wyrazów wskutek popełniania innych błędów,
które mogą występować zarówno w czytaniu jak i pisaniu)

Metoda pracy

reedukacyjnej opiera się na
analizie sylabowo - głoskowej
wyrazów w powiązaniu z ich
budową literową. Nie uwzględnia
struktury gramatycznej,
słowotwórczej wyrazów.
Wprowadza pewne uproszczenia,
aby w ten sposób ułatwić i pomóc
dziecku przezwyciężyć jego
specyficzne trudności w czytaniu i
pisaniu.

Celem metody

jest

nauczyć automatycznego
nazywania kształtów fonogramów
(kombinacji liter) oraz rozwijać
zdolność umieszczania ich w
słowie w odpowiedniej kolejności.
Dlatego też schemat graficzny,
zgodny z zapisem ortograficznym,
a nie dźwiękowy stanowi
podstawę doboru wyrazów do
ćwiczeń.

Aby dziecko miało jasny obraz tego, jak

zbudowane są konkretne wyrazy posługujemy się
stosowanymi w reedukacji kolorami:                     
 · 

kolor czerwony

- odpowiada samogłoskom,

·  kolor czarny - spółgłoskom,
· 

kolor zielony

- sylabie.

Zaznaczanie zielonym kolorem co drugiej

sylaby w wyrazie wielozgłoskowym oraz pierwszej
lub drugiej w wyrazie dwuzgłoskowym powoduje, że
obraz całego słowa i jego budowy staje się dla
dziecka bardziej przejrzysty. Wprowadzenie koloru
w celu wyodrębnienia kolejnych sylab w wyrazie
ułatwia zarówno czytanie jak i pisanie. Kolor
ogranicza pewną całość, która należy przeczytać,
zapamiętać i napisać. W omawianej metodzie każdy
wyraz traktowany jest jako pewien konkretny układ
sylab (zaznaczanie kolorem odpowiednich zgłosek,
bądź oddzielenie ich od siebie myślnikami np.
ka

la

fio

ry

albo

ka-la-fio-ry).

Techniki pracy zostały tak dobrane,

aby stwarzały możliwość operowania w
różnorodny sposób wyrazami o jednakowej
budowie. Zarówno kolejność wykonywania
samych zadań, jak i układ wyrazów w
poszczególnych ćwiczeniach
podporządkowane zostały zasadzie
stopniowania trudności.

W prezentowanej metodzie zawsze

mówimy łącznie o czytaniu i pisaniu. Obydwie
bowiem umiejętności są w niej ćwiczone
jednocześnie, na tym samym materiale
słownym. Dziecko musi w jednym ćwiczeniu
dokładnie przeczytać i napisać te same
wyrazy, a w czasie pisania głośno je
wypowiedzieć. Proces czytania włączony jest
w proces pisania poprzez wzrokową kontrolę
tekstu. Kształcenie umiejętności czytania i
pisania w proponowanych ćwiczeniach opiera
się również na jednoczesnym uaktywnianiu
analizatorów:  wzrokowego,  słuchowego,  
kinestetyczno-ruchowego.

Dziecko wykonujące jedno

z proponowanych ćwiczeń np.
suwaki lub wprawki, jednocześnie
widzi wzór wyrazu, pisze go i
głośno wypowiada odtwarzaną w
danym momencie sylabę. W tym
czasie angażuje więc analizator
wzrokowy, kinestetyczno-ruchowy
i słuchowy. Bardzo ważne także
jest uaktywnienie narządów
mowy w procesie pisania, a to
prowadzi do wyrobienia nawyku
samokontroli. Ucząc dziecko
posługiwania się sylabą przy
pisaniu  i czytaniu, angażując
jednocześnie trzy analizatory
dążymy do wyrabiania coraz
większej poprawności tych
czynności.

Metoda 18 struktur

wyrazowych polega na
praktycznym poznawaniu przez
dzieci z trudnościami w
kształtowaniu się umiejętności
czytania  i  pisania różnorodnych
wyrazów uporządkowanych w 18
zestawach ćwiczeń.

Kolejność poznawania

wyrazów podporządkowana
została zasadzie stopniowania
trudności, a więc przechodzenia
od wyrazów najłatwiejszych do
najtrudniejszych. Każdy zestaw
ćwiczeń zawiera wyrazy o
określonej budowie oraz wyrazy
wcześniej poznane.

STRUKTURA
1

Wyrazy dwusylabowe o schemacie
zapisu
•

•

- •

•

np. bu-ty,

(lub np. my-szy, cha-ta w przypadku
występowania dwuznaków)

Ba

ca

, be

za

, bo

so

, by

ki

, bi

je

, bu

ty

bą

ki

, bę

dę

;

da

ma

, de

ko

, do

my

, dy

my

, Di

no

, du

ży

, dą

sy

, dę

by

;

pa

da

, Pe

ru

, po

ry

, py

ta

, pi

ła

, pu

ka

, pą

ki

, pę

ki

;

STRUKTURA 2

Wyrazy wielosylabowe o schemacie
zapisu każdej sylaby •

•

i zróżnicowanej ich liczbie np. lo-ko-mo-
ty-wa (lub np. pu-cha-cze, ma-ry-na-rze
w przypadku występowania
dwuznaków)

Ka

na

pa, pa

ra

da, ra

ba

ta, za

sa

da, fa

sa

da, ha

sa

ła, sałata,

ba

da

ła, na

le

wa, ka

me

ra, ka

pe

la, ce

ra

ta, ka

la

re

pa

, ga

ze

ta,

we

se

le, ta

le

rze, ga

la

re

ta

itp..

STRUKTURA 3

Wyrazy jednosylabowe o
schemacie zapisu •

•

• np. kot

(lub np. kosz, czek w przypadku
występowania dwuznaków)

B

a

r, d

a

r, p

a

s, ł

a

d, s

a

d, b

a

t, d

a

ch, c

a

r, h

a

k, sz

a

l, r

a

k, l

a

s,

s

e

r, c

e

p, s

e

n, c

e

l, l

e

k, l

e

w, l

e

j, m

e

ch, m

e

cz, z

e

z, s

e

t, b

e

k,

b

u

t, ł

u

k, m

u

r, ż

u

r, b

u

k, k

u

r, m

u

ł, k

u

c, r

u

m, b

u

ch, p

u

ch itp.

STRUKTURA 4

Wyrazy dwusylabowe o schemacie
zapisu

•

•-

•

•

• np. re-bus

lub (np. sza-lik, ka-rzeł, le-karz
w przypadku występowania
dwuznaków)

Ka

tar

, ba

rak

, za

pas

, ta

ras

, ba

nan

, ba

zar

, ga

raż

,

ba

gaż

, z

a

raz,

ba

ran

, wa

fel

, re

gał

, se

ler

, wa

lec

,

pa

lec

, gu

zik

STRUKTURA 5

Wyrazy dwusylabowe o
schemacie zapisu •

•

•-•

•

np. buł-ka (lub np. chał-wa,

licz-ba w przypadku
występowania dwuznaków)

Las

ka

, pas

ta

, nar

ta

, naf

ta

, ław

ka

, pal

ce

, buł

ka

,

taf

le

, per

ła

, kob

ra

, jod

ła

, pił

ka

, wor

ki

, nit

ka

, kor

ki,

sącz

ki

itp.

STRUKTURA 6

Wyrazy dwusylabowe o
schemacie zapisu •

•

•-•

•

•

np. Ber-lin (lub np. kasz-tan,
tap-czan w przypadku
występowania dwuznaków)

Man

dat

, tar

tak

, bał

wan

, gał

gan

, san

dał

, wach

larz

,

dek

ret

, fel

czer

, ser

dak

, dep

tak

, nek

tar

, dok

tor

,

lek

tor

, bor

suk

STRUKTURA 7

Wyrazy wielosylabowe
składające się z różnej liczby
sylab o schemacie zapisu •

•

oraz

•

•

• np. wyw-rot-ka (lub np.

cza-pe-czka, sza-chow-ni-ca w
przypadku występowania
dwuznaków)

Ka

nap

ka, sa

łat

ka

, ba

ła

gan

,

ge

ne

rał

,

we

te

ran

,

sa

ren

ka

, gazetka, paletka, fasolka, kapotka,

telefon, koszulka,

STRUKTURA 8

Wyrazy jednosylabowe o schemacie
zapisu •

•

•• np. jest

(lub np. czort, patrz w przypadku
występowania dwuznaków)

T

a

rg, b

a

nk, p

a

rk, g

a

rb, k

a

sk, s

e

ns, m

e

tr, r

e

js,

cz

e

ść, h

e

łm, b

o

ks, g

o

ść, cz

o

łg, w

i

lk, l

i

tr, f

u

ks,

k

u

rs, w

ó

jt, ż

u

br

h

y

mn, t

y

nk, p

ę

kł, ż

ą

dl, g

ą

szcz itp.

STRUKTURA 9

Wyrazy jednosylabowe o
schemacie zapisu••

•

np.dwa

(lub np. trzy, szła w
przypadku występowania
dwuznaków)

Kr

a

, ćm

a

, gr

a

, dw

a

, łz

a

, zł

a

, dn

o

, zł

o

, tch

u

, dw

u

,

zł

e

, łż

e

, śni, śpi, gry, trzy, mną, tną, ćmę, grę, drę,

STRUKTURA 10

Wyrazy dwusylabowe o
schemacie zapisu ••

•-

•

•

np.krata (lub np. trzy-ma, kra-
ta, ska-cze w przypadku
występowania dwuznaków)

Sło

wo

, bło

to

, sto

pa

, pra

wo

, pro

gi

, pta

ki

, krza

ki

,

fru

wa

, mruga, chmura, plecy, stopy, głazy, trąba,

pląsa, szczęka

STRUKTURA 11

Wyrazy dwusylabowe o schemacie
zapisu ••

•-

•

•

• np. mły-nek (lub np.

chla-pać, dwo-rzec w przypadku
występowania dwuznaków)

Kla

ser

, sta

rzec

, pła

tek

, sma

lec

, śro

dek

, sto

per

,

kło

pot

, granit, stolik, klimat, grubas, skuter,

królik, grzybek

STRUKTURA 12

Wyrazy jednosylabowe o
schemacie zapisu••

•

•

np. staw (lub np. chrzan, trzep w
przypadku występowania
dwuznaków)

Sm

a

r, kr

a

n, st

a

w, pt

a

k, kr

e

t, f

e

t, kr

e

m, zl

e

w, sł

o

ń,

gr

o

sz, wł

o

s, kw

i

k, kl

i

n, br

u

d, str

u

g, pł

y

n, mł

y

n,

pr

ą

d, br

ą

z, brz

ę

k

STRUKTURA 13

Wyrazy dwusylabowe o schemacie
zapisu ••

•

•-•

•

np. słom-ka (lub np.

szczot-ka, star-szy w przypadku
występowania dwuznaków)

Klam

ka

, szmat

ka

, pracz

ka

, klap

ka

, kred

ka

,

dresz

cze

, brosz

ka

, słoń

ce

, krom

ka

, bliz

na

,

zwin

na

, chrup

ki

STRUKTURA 14

Wyrazy dwusylabowe o
schemacie zapisu ••

•

•-•

•

•

np. kras-nal (lub np. czwar-
tek, kroch-mal w przypadku
występowania dwuznaków)

Trak

tat

, tram

waj

, bram

karz

, plas

ter

, czwar

tek

,

kroch

mal

, klak

son

, praw

nik

, klop

sik

, fran

cuz

,

plas

tyk

, trój

kąt

,

STRUKTURA 15

Wyrazy jednosylabowe o
schemacie zapisu •••

•

• np.

sklep (lub np. szkrab, wschód
w przypadku występowania
dwuznaków)

Wkł

a

d, skrz

a

t, strz

a

ł, skl

e

p, grzm

o

t, skł

o

n,

schr

o

n, skr

o

ń, mdl

i

ć, lśn

i

ć, zdr

ó

w, str

ó

j, wst

y

d,

str

ą

k, wkr

ę

t

STRUKTURA 16

Wyrazy jednosylabowe o
schemacie zapisu ••

•

•• np.

kleks (lub np. wrzask, chwast w
przypadku występowania
dwuznaków)

Sk

a

rb, bl

a

sk, trz

a

sk, wj

a

zd, kl

e

ks, dr

e

szcz,

kl

e

szcz, sp

o

rt, gw

i

nt, kl

i

ps, św

i

st, pl

u

sk, gr

u

nt,

bł

y

sk itp.

STRUKTURA 17

Wyrazy o zróżnicowanej
strukturze literowej
zawierające spółgłoski
miękkie np. ko-biał-ka

Nabiał, siatka, biała, dieta, biegi, piasek, biodro,
miotła, wiosna, biuletyn, mieczyk, pysio, tysiąc,
kapią, więzy

STRUKTURA 18

Wyrazy składające się z
różnej liczby sylab o
zróżnicowanej
(niejednolitej) budowie

Fajans, balast, abstrakcja, elegant, prefekt,
producent, wiadukt, stylistyka, chrabąszcz,
krążownik, węgierski

Do konkretnych czynności mających na celu usprawnianie
czytania i pisania przystępujemy po zapoznaniu dziecka z
podstawowymi wiadomościami
wstępnymi:                                                                                  
                               
  różnicowanie pojęć:
- głoska a litera
- odróżnianie samogłosek i spółgłosek
- przypisanie koloru: czerwonego-samogłoskom, czarnego-
spółgłoskom, zielonego-sylabom.
Przy definiowaniu sylaby podkreślamy rolę samogłoski jako
elementu, który ją  tworzy.

Do stałego zestawu ćwiczeń powtarzających się w

kolejnych 18 strukturach, stanowiących całość metody należą: 
graficzny schemat budowy wyrazów,   suwaki,   wprawki,  
łańcuchy sylabowo-wyrazowe,  słuchowe i wzrokowe
różnicowanie słów dźwiękowo i graficznie podobnych, 
tworzenie nowych wyrazów o aktualnie omawianej strukturze z
wybranych liter lub sylab wyrazów ilustrowanych na
obrazkach,   słuchowe i wzrokowe wersje ćwiczeń: "Co kryje się
w tych wyrazach"?   rozsypanki wyrazowo – zdaniowe,
zagadki,  czytanie zdań złożonych z wyrazów o znanej
strukturze sylabowo-literowej na materiale drukowanym oraz
pisanie ich z pamięci,  pisanie zdań ze słuchu.

Materiały pomocnicze do ksiązki „18 struktur wyrazowych w pracy
z dziećmi z trudnościami w czytaniu i pisaniu obejmują ćwiczenia
pisemne zawarte w 9 zeszytach 32 kartkowych, w których połączono
po 2 struktury, książkę do ćwiczeń w czytaniu oraz zestaw do ćwiczeń
analizy i syntezy słuchowej.

Każdy zeszyt ćwiczeń zawiera odrębny zestaw tzw. „suwaków”
i „wprawek”,w skład których wchodzą wyrazy o określonej strukturze:
od najprostszej w części pierwszej do najbardziej złożonych
w częściach ostatnich. Materiał pisemny poprzedzony jest graficznym
schematem budowy omawianych wyrazów.

Sposób wykonania ćwiczeń:

„SUWAKI”

-Czynność pierwsza – dziecko czyta głośno, sylabami powstałe wyrazy
(jednosylabowe czyta całościowo z długim wypowiadaniem samogłosek)

-Czynność druga – w wyznaczonym miejscu zapisuje powstały wyraz
oddzielając zgłoski myślnikami i głośno dyktując sobie każda zapisywaną
sylabę
-Czynność trzecia – dziecko czyta sylabami wyrazy przez siebie zapisane

„WPRAWKI”

-Czynność pierwsza – dziecko czyta głośno wyrazy i zaznacza w nich
zielonym kolorem co drugą sylabę

-Czynność druga – czytając głośno sylabami każdy wyraz przepisuje go
pod wzorem w zostawionej w tym celu wolnej linii.
-czynność trzecia – głośno czyta napisane przez siebie wyrazy

Prezentację opracowała:
Anna Sokołowska- Błach