OD CZEGO ZALEŻY

NASZE ZDROWIE ?

Prof. Wiesław Makarewicz

Katedra Pielęgniarstwa AP

w Słupsku

Definicja czynnika

ryzyka

• Czynnik ryzyka jest parametrem,

który można określić, nazwać i

zmierzyć, który pozwala

przewidzieć prawdopodobieństwo

rozwoju choroby lub jej powikłań.

• Czynnik ryzyka jest cechą

występującą u danego człowieka,

która zwiększa

prawdopodobieństwo wystąpienia

w przyszłości określonej choroby

MIERNIKI RYZYKA

MIERNIKI RYZYKA

• Takie cechy lub ich poziom, których

obecność zwiększa prawdopodobieństwo
wystąpienia danej choroby

• Maja duże znaczenie w ocenie stopnia

narażenia na występowanie chorób
przewlekłych

• Użyteczność mierników ryzyka łączy się z

możliwością wykrywania chorób społecznych

• Ich upowszechnienie w ocenie stanu zdrowia

ludności wiąże się z rozwojem czynnej formy
opieki zdrowotnej

CZYNNIKI RYZYKA

CZYNNIKI RYZYKA

 Osobnicze

 Zbiorowe

CZYNNIKI RYZYKA

CZYNNIKI RYZYKA

OSOBNICZE

OSOBNICZE

Obejmują cechy genetyczne,

psychiczne (nawyki, tryb życia i

styl życia) oraz oddziaływanie

środowiska. Cechy te oraz

środowisko zwiększają lub mogą

zwiększać prawdopodobieństwo

wystąpienia jednostki chorobowej

u danej osoby. Im więcej czynników

ryzyka dotyczy jednego osobnika

tym prawdopodobieństwo

wystąpienia choroby jest większe.

CZYNNIKI RYZYKA

CZYNNIKI RYZYKA

ZBIOROWE

Zjawiska działające niekorzystnie na całą

populację lub na wybraną grupę populacji,

w taki sposób, że ich obecność zwiększa

prawdopodobieństwo wystąpienia

określonej choroby lub zespołu chorób. Do

niekorzystnych czynników populacyjnych

zaliczyć można zanieczyszczenia wody,

powietrza, gleby, produktów

żywnościowych np. pestycydami, skażenie

radioaktywne oraz nawyki żywieniowe

populacji i warunki mieszkaniowe.

Znajomość czynników ryzyka umożliwia

wyodrębnienie

grup ryzyka

Rodzaje czynników

• modyfikowalne – to zależne od

stylu życia, których negatywny

wpływ możemy zredukować

• niemodyfikowalne – to

indywidualne,

charakteryzujące daną osobę,

na które nie mamy wpływu

Globalne ryzyko

• Poszczególne czynniki ryzyka

sumują się, dając całkowite ryzyko,
zwane często  globalnym  ryzykiem

• Jedynie jednoczesne, konsekwentne

zwalczanie wszystkich czynników
ryzyka stanowi drogę do osiągnięcia
pełnego sukcesu w leczeniu

•PREWENCJA

•PROFILAKTYKA

•ZAPOBIEGANIE

PREWENCJA = PROFILAKTYKA = ZAPO -
-

BIEGANIE

Prewencja pierwotna

• Prewencja pierwotna zapobiega

wystąpieniu chorób (Np. układu

sercowo-naczyniowego, poprzez

redukcję masy ciała czy

kontrolowanie ciśnienia

tętniczego).

• Prewencja pierwotna powinna być

rozpoczęta możliwie jak

najwcześniej i konsekwentnie

realizowana, tak by zmniejszyć do

minimum szansę rozwoju choroby.

Prewencja wtórna

• Prewencja wtórna nie dopuszcza do

rozwoju powikłań i nowych chorób
u pacjentów, którzy już doświadczyli
niepożądanych zdarzeń, takich jak

np. zawał lub udar.
• Mówimy o niej np. gdy pacjent po

zawale lub udarze przyjmuje leki
stabilizujące blaszkę miażdżycową
i obniżające poziom cholesterolu.

•MEDYCYNA NAPRAWCZA

(lecznictwo)

•MEDYCYNA ZAPOGIEGAWCZA

(profilaktyka)

• lepiej i taniej zapobiegać
niż leczyć!

Grupy czynników

kształtujących stan zdrowia

jednostki i populacji

• Czynniki środowiska naturalnego

(geograficznego),

• Czynniki demograficzne,
• Czynniki społeczno-ekeonomiczne,
• Czynniki psychologiczno-kulturowe,
• Czynniki polityczno-administracyjne,
• Czynniki związane z organizacją i

funkcjonowaniem systemu opieki

zdrowotnej.

Czynniki warunkujące zdrowie człowieka

(1)

• Czynniki biologiczne – zasób genów danej

osoby i rodziny (przodków)

• Zachowania indywidualne – zwyczaje

dietetyczne, palenie i picie alkoholu,

prowadzenie pojazdów, ogólna skłonność do

ryzyka

• Styl życia – jest wąskim wyborem spośród

szerokiego zakresu możliwości, zachowania są

elementami stylu życie. Ale ponadto określa

go kultura i środowisko psychospołeczne

łącznie z rodziną

Czynniki warunkujące zdrowie

człowieka (2)

• Środowisko fizyczne – warunki

mieszkaniowe, warunki pracy, klimat,
ogólnie cechy fizyczne bliższego i dalszego
otoczenia człowieka

• Środowisko psychospołeczne – status

społeczny, ekonomiczny etc.

• System opieki zdrowotnej – jest tylko

jednym wielu kształtujących zdrowie (mniej
ważny!). Odnosi się jedynie do czynników
biologicznych i zachowań indywidualnych

Czynniki warunkujące zdrowie

człowieka (3)

• Praca (lub jej brak) – bardzo ważny czynnik.

Funkcje pełnione w pracy, stosunki społeczne,

jakość życia w miejscu pracy

• Stosunki społeczne – każda społeczność poprzez

własne systemy wartości, standardy, systemy

wsparcia i sieć współpracy ma decydujący wpływ na

zdrowie

• Środowisko – urbanizacja, uprzemysłowienie,

technologia hodowli roślin i zwierząt skutkują

wzrostem stopnia zanieczyszczenia fizycznego,

chemicznego i biologicznego powietrza, wody, gleby

i żywności

STYL ŻYCIA

Styl życia

–

jest wąskim

wyborem spośród

szerokiego zakresu

możliwości; zachowania są

elementami stylu życie. Ale

ponadto określa go kultura i

środowisko

psychospołeczne łącznie z

rodziną

Trzy główne kategorie, które

kształtują zachowania

zdrowotne:

Czynniki predysponujące

– czyli

postawy, wartości, przekonania

Czynniki wzmacniające

– czyli

normy obyczajowe

Czynniki umożliwiające

– czyli

uwarunkowania środowiskowe,

dostępność
opieki zdrowotnej

Co składa się na zdrowy styl

życia ?

 Zdrowe odżywianie zarówno pod względem
ilościowym jak i jakościowym,

 Unikanie nałogów (palenie tytoniu, picie
alkoholu, lekomanie, narkomanie),

 Aktywność fizyczna, uprawianie sportu i
rekreacja,

 Racjonalny wypoczynek i dostateczna ilość
snu.

 Unikanie stresu i niekonfliktowe relacje
interpersonalne

 Okresowa kontrola stanu zdrowia,
wykonywanie badań profilaktycznych

 Minimalizacja czynników ryzyka
predysponujących do różnych schorzeń

Na czym polega zdrowy styl

życia

• Odpowiednia

dieta

• Umiarkowana

aktywność fizyczna

• Życie

bez uzależnień

(alkohol, papierosy)

• Kontrola stresu

• Aktywność umysłowa

(zainteresowania, praca, aktywność
społeczna)

• Dobre

relacje interpersonalne

(rodzina, przyjaciele)

statystyka

• choroby układu krążenia są

najczęstszą przyczyną umieralności w

Polsce. Rokrocznie z tego powodu

umiera ponad 170.000 kobiet i

mężczyzn, najczęściej na skutek

zawału serca, choroby wieńcowej,

chorób naczyń mózgu (tzw. udarów).

• choroby układu krążenia są przyczyna

ok. 30% wszystkich zejść śmiertelnych

na świecie

Lista czynników ryzyka chorób

sercowo-naczyniowych wg

WHO

• nadciśnienie tętnicze krwi (>140/90 mm

Hg)

• zaburzenia gospodarki lipidowej

(podwyższone stężenie we krwi cholesterolu

całkowitego, LDL-cholesterolu, triglicerydów

i niskie stężenie HDL-cholesterolu)

• palenie tytoniu

• niska aktywność ruchowa

• nadwaga i otyłość

• upośledzona tolerancja glukozy