WNĘTRZE OGRODOWE.

KOMPOZYCJA I STYL (FORMA)

OGRODU

Forma ogrodu, jeżeli nie była podyktowana
funkcją dzieła (np. tereny sportowe, ogrody dla
osób niepełnosprawnych) miała być czystym,
najlepiej abstrakcyjnym, wytworem umysłu
artysty; stąd wydawało się, że forma, kształt
dzieła, są rzeczami trudnymi do uchwycenia.

Z tego kształtu można jednak wyodrębnić

Z tego kształtu można jednak wyodrębnić

założenia kompozycyjne

założenia kompozycyjne

,

,

czyli to, co wiąże poszczególne elementy dzieła

czyli to, co wiąże poszczególne elementy dzieła

w jedną, harmonijną całość.

w jedną, harmonijną całość.

(NAGROMADZENIE PEWNYCH

(NAGROMADZENIE PEWNYCH

CHARAKTERYSTYCZNYCH CECH)

CHARAKTERYSTYCZNYCH CECH)

Stąd

Stąd

kompozycja

kompozycja

,

,

to ład przestrzenny w dziele.

to ład przestrzenny w dziele.

(przykład: greckie słowo kosmos oznacza ład).

(przykład: greckie słowo kosmos oznacza ład).

Zasada komponowania OGRODU jest jedna:

Zasada komponowania OGRODU jest jedna:

w dzieło wpisujemy ład przyrody.

w dzieło wpisujemy ład przyrody.

CZĘŚCI OGRODU.



Ogród składa się z czterech głównych części:

Ogród składa się z czterech głównych części:

tworzących niezmiennie przestrzeń

tworzących niezmiennie przestrzeń

gospodarstwa (założenia, siedziby, działki).

gospodarstwa (założenia, siedziby, działki).



Są nimi:

Są nimi:



ARCHITEKTURA,

ARCHITEKTURA,



OGRÓD,

OGRÓD,



PARK (wysoki drzewostan),

PARK (wysoki drzewostan),



KRAJOBRAZ.

KRAJOBRAZ.

Architektura.

Architektura.

to głównie siedziba człowieka (dom mieszkalny)

to głównie siedziba człowieka (dom mieszkalny)

i pomieszczenie jego gospodarstwa.

i pomieszczenie jego gospodarstwa.

Gospodarstwo to budynki gospodarcze,

Gospodarstwo to budynki gospodarcze,

związane z obsługą gospodarstwa (garaże,

związane z obsługą gospodarstwa (garaże,

domki narzędziowe, itp.)

domki narzędziowe, itp.)

oraz: „mała architektura” (DEFA): tarasy,

oraz: „mała architektura” (DEFA): tarasy,

schody, rampy, kopce, altany, pawilony

schody, rampy, kopce, altany, pawilony

(woliera), uprzyjemniające wypoczynek i

(woliera), uprzyjemniające wypoczynek i

cieszące oko rzeźby oraz balustrady.

cieszące oko rzeźby oraz balustrady.

Ogród.

Ogród.

to, przestrzeń mieszcząca:

to, przestrzeń mieszcząca:

ozdobne uprawy całego założenia: trawniki,

ozdobne uprawy całego założenia: trawniki,

rabaty kwiatowe, szpalery, łączące aleje; dające

rabaty kwiatowe, szpalery, łączące aleje; dające

wypoczynek pergole, treliaże oraz nierozdzielny

wypoczynek pergole, treliaże oraz nierozdzielny

element ogrodu – wodę, ujmowaną w

element ogrodu – wodę, ujmowaną w

najróżniejsze oprawy: nabrzeży, kaskad,

najróżniejsze oprawy: nabrzeży, kaskad,

wodotrysków, mostków, wysp.

wodotrysków, mostków, wysp.

Park.

Park.

Współczesnym językiem, w ten sposób,

Współczesnym językiem, w ten sposób,

określana jest powierzchnia urządzona, objęta

określana jest powierzchnia urządzona, objęta

wysoką zielenią, poczynając od swobodnego

wysoką zielenią, poczynając od swobodnego

sadu, gaju, zagajnika, chłodnika – skupiny

sadu, gaju, zagajnika, chłodnika – skupiny

drzew, po niekiedy wielkie połacie, zarówno

drzew, po niekiedy wielkie połacie, zarówno

prawdziwych, jak i tak zwanych zwierzyńców,

prawdziwych, jak i tak zwanych zwierzyńców,

wśród nich zaś powtarzający się nieodłączny

wśród nich zaś powtarzający się nieodłączny

motyw wody i starodawny wątek „łąki

motyw wody i starodawny wątek „łąki

kwietnej".

kwietnej".

Krajobraz.

Krajobraz.

Czwarta część to otaczający

Czwarta część to otaczający

krajobraz

krajobraz

.

.

Ogród powiązany jest z krajobrazem poprzez

Ogród powiązany jest z krajobrazem poprzez

połączenia komunikacyjne i widokowe.

połączenia komunikacyjne i widokowe.

Kompozycja każdego ogrodu

Kompozycja każdego ogrodu

jest rozdzielona

jest rozdzielona

pomiędzy

pomiędzy

trzy stopnie wtajemniczenia

trzy stopnie wtajemniczenia

–

–

formowania wnętrz stylowych.

formowania wnętrz stylowych.

Pierwszy stopień

Pierwszy stopień

kompozycji wnętrza

kompozycji wnętrza

.

.

Ustawienie wszystkich elementów budujących

Ustawienie wszystkich elementów budujących

wnętrze

wnętrze

(wnętrza) jest właśnie tym, przez co

(wnętrza) jest właśnie tym, przez co

następuje odbiór czyli percepcja ogrodu.

następuje odbiór czyli percepcja ogrodu.

Czym jest więc wnętrze

Czym jest więc wnętrze

w kompozycji?

w kompozycji?

Każde wnętrze ogrodu

Każde wnętrze ogrodu

czy parku, podobnie jak

czy parku, podobnie jak

w architekturze,

w architekturze,

stanowi przestrzeń

stanowi przestrzeń

ograniczoną.

ograniczoną.



zbudowaną z:

zbudowaną z:



parteru – z elementów znajdujących się poniżej

parteru – z elementów znajdujących się poniżej

linii horyzontu patrzącego, takich jak kwietniki,

linii horyzontu patrzącego, takich jak kwietniki,

zwierciadła wody, ramy żywopłotów czy

zwierciadła wody, ramy żywopłotów czy

balustrad, trawniki, niskie, płożące krzewy itp.,

balustrad, trawniki, niskie, płożące krzewy itp.,



ścian – wszystkiego, co zamyka i wydziela tę

ścian – wszystkiego, co zamyka i wydziela tę

przestrzeń z otoczenia, zatem szpalerów, ścian

przestrzeń z otoczenia, zatem szpalerów, ścian

budowli czy stoków tarasów,

budowli czy stoków tarasów,



sklepienia – zamknięcia przestrzeni od góry.

sklepienia – zamknięcia przestrzeni od góry.

Wnętrze może być wyposażone w:

Wnętrze może być wyposażone w:



bryły wolno stojące – rośliny (drzewa, krzewy)

bryły wolno stojące – rośliny (drzewa, krzewy)



oraz artefakty – rzeźby, elementy architektury

oraz artefakty – rzeźby, elementy architektury

ogrodowej.

ogrodowej.



Wobec jednoznaczności parteru i sklepienia o

Wobec jednoznaczności parteru i sklepienia o

strukturze wnętrza będzie stanowić głównie

strukturze wnętrza będzie stanowić głównie

forma ścian.

forma ścian.



Przewaga zwartych, nieprzeniknionych dla oka

Przewaga zwartych, nieprzeniknionych dla oka

ścian – w rodzaju wysokich żywopłotów, murów

ścian – w rodzaju wysokich żywopłotów, murów

czy galerii – stwarza tzw.

czy galerii – stwarza tzw.

wnętrze

wnętrze

konkretne

konkretne

.

.



Przenikliwość ścian, przy wyraźnie czytelnych ich

Przenikliwość ścian, przy wyraźnie czytelnych ich

ramach, tworzy wnętrza mieszczące się bardziej

ramach, tworzy wnętrza mieszczące się bardziej

w kategoriach wrażenia niż konkretu.

w kategoriach wrażenia niż konkretu.



Dlatego istniejące wnętrza, ale niekonkretne są

Dlatego istniejące wnętrza, ale niekonkretne są

w tym wypadku wnętrzami

w tym wypadku wnętrzami

obiektywnymi, tak

obiektywnymi, tak

jak

jak

wnętrze ograniczone kolumnadami czy

wnętrze ograniczone kolumnadami czy

pniami drzew w alejach.

pniami drzew w alejach.



Wnętrze subiektywne

Wnętrze subiektywne

–

–

tworzone przez ściany

tworzone przez ściany

subiektywne, (często nawet ledwie zaznaczone,

subiektywne, (często nawet ledwie zaznaczone,

odbierane przez nas w formie wrażenia). Czasem

odbierane przez nas w formie wrażenia). Czasem

trudno ocenić czy widoczny element jest ścianą

trudno ocenić czy widoczny element jest ścianą

czy bryłą ustawioną w ogromnym wnętrzu.

czy bryłą ustawioną w ogromnym wnętrzu.



Dopiero odmienność charakterów dwóch

Dopiero odmienność charakterów dwóch

sąsiadujących przestrzeni zwykle wyjaśnia, iż jest

sąsiadujących przestrzeni zwykle wyjaśnia, iż jest

to ledwie zauważalna ściana wnętrza.

to ledwie zauważalna ściana wnętrza.



Układ wnętrza w założeniu geometrycznym

Układ wnętrza w założeniu geometrycznym

zależy od jego osi, która jest jednocześnie osią

zależy od jego osi, która jest jednocześnie osią

komunikacyjną.

komunikacyjną.



Zatem wyróżniamy:

Zatem wyróżniamy:



wnętrze długie (a.)

wnętrze długie (a.)

–

–

takie, w którym uwaga

takie, w którym uwaga

koncentruje się na dłuższej osi (jak w alei czy

koncentruje się na dłuższej osi (jak w alei czy

salonie ogrodowym) niezależnie od tego, czy w

salonie ogrodowym) niezależnie od tego, czy w

planie będzie to wydłużony prostokąt, wielobok

planie będzie to wydłużony prostokąt, wielobok

czy owal;

czy owal;



wnętrze centralne (c.)

wnętrze centralne (c.)

– takie,

– takie,

w którym nie ma

w którym nie ma

wyraźnej różnicy miedzy osią podłużną a

wyraźnej różnicy miedzy osią podłużną a

poprzeczną, czyli może istnieć wiele zbieżnych i

poprzeczną, czyli może istnieć wiele zbieżnych i

równoważnych osi, jak ma to miejsce przy

równoważnych osi, jak ma to miejsce przy

planie kwadratu, wieloboku lub koła;

planie kwadratu, wieloboku lub koła;



wnętrze poprzeczne

wnętrze poprzeczne

(b.)

(b.)

(jest odwrotnością

(jest odwrotnością

pierwszego – długiego) – takie, w którym oś

pierwszego – długiego) – takie, w którym oś

krótsza (poprzeczna) wnętrza dominuje swym

krótsza (poprzeczna) wnętrza dominuje swym

znaczeniem nad dłuższą;

znaczeniem nad dłuższą;



wnętrze labiryntowe (d.).

wnętrze labiryntowe (d.).



Każde wnętrze ma swą strukturę i układ, które

Każde wnętrze ma swą strukturę i układ, które

je charakteryzują.

je charakteryzują.



Poznanie zasad rządzących ich użyciem, to

Poznanie zasad rządzących ich użyciem, to

klucz do zrozumienia całej kompozycji, a zatem,

klucz do zrozumienia całej kompozycji, a zatem,

obok wystroju architektonicznego, także

obok wystroju architektonicznego, także

rozeznania kompozycji i jej stylu.

rozeznania kompozycji i jej stylu.

Drugi stopień

Drugi stopień

kompozycji wnętrza.

kompozycji wnętrza.

Za umiejętnością kształtowania wnętrza (jego

Za umiejętnością kształtowania wnętrza (jego

proporcji, wystroju, tworzenia formy, a także

proporcji, wystroju, tworzenia formy, a także

nastroju) następowała nieodmiennie druga

nastroju) następowała nieodmiennie druga

podstawowa umiejętność,

podstawowa umiejętność,

kompozycyjnego

kompozycyjnego

wiązania wnętrz w piękne, a zarazem logiczne

wiązania wnętrz w piękne, a zarazem logiczne

sekwencje.

sekwencje.



Istotą, zatem staje się ciąg pewnych obrazów,

Istotą, zatem staje się ciąg pewnych obrazów,

wnętrz nanizanych na jedną bądź wiele osi (jak

wnętrz nanizanych na jedną bądź wiele osi (jak

korale).

korale).

Trzeci stopień

Trzeci stopień

kompozycji wnętrza.

kompozycji wnętrza.

Powiązania z otaczającym krajobrazem:

Powiązania z otaczającym krajobrazem:

komunikacyjne oraz widokowe.

komunikacyjne oraz widokowe.



Podstawą komponowania

Podstawą komponowania

ogrodu przydomowego

ogrodu przydomowego

jest

jest

jego

jego

funkcja

funkcja

. Zatem zadaniem projektanta

. Zatem zadaniem projektanta

będzie tworzenie wnętrz o określonej funkcji

będzie tworzenie wnętrz o określonej funkcji

(schemat funkcjonalno-przestrzenny)

(schemat funkcjonalno-przestrzenny)

.

.



Komponując ogród projektant buduje wnętrza

Komponując ogród projektant buduje wnętrza

konkretne, obiektywne i subiektywne, powiązane

konkretne, obiektywne i subiektywne, powiązane

ze sobą za pomocą:

ze sobą za pomocą:



osi widokowych,

osi widokowych,



komunikacji (czasami osi kompozycji).

komunikacji (czasami osi kompozycji).

1.

1.

Tereny zieleni dostępne (otwarte) wypoczynku biernego i czynnego

Tereny zieleni dostępne (otwarte) wypoczynku biernego i czynnego

A) Tereny zieleni wypoczynku biernego

A) Tereny zieleni wypoczynku biernego

- parki spacerowo wypoczynkowe

- parki spacerowo wypoczynkowe

- zieleńce

- zieleńce

- bulwary i promenady

- bulwary i promenady

B) Tereny zieleni wypoczynku czynnego

B) Tereny zieleni wypoczynku czynnego

- parki kultury i wypoczynku

- parki kultury i wypoczynku

- lasy komunalne (parki leśne)

- lasy komunalne (parki leśne)

2.

2.

Tereny zieleni o specjalnym przeznaczeniu

Tereny zieleni o specjalnym przeznaczeniu

A) Tereny dostępne (otwarte)

A) Tereny dostępne (otwarte)

- zadrzewienia izolacyjne

- zadrzewienia izolacyjne

- tereny zieleni tras komunalnych

- tereny zieleni tras komunalnych

B) Tereny zieleni o ograniczonym dostępie

B) Tereny zieleni o ograniczonym dostępie

- ogrody dydaktyczne (ogrody botaniczne, dendrologiczne, itp.)

- ogrody dydaktyczne (ogrody botaniczne, dendrologiczne, itp.)

- pracownicze ogrody działkowe, cmentarze, parki i ogrody zabytkowe

- pracownicze ogrody działkowe, cmentarze, parki i ogrody zabytkowe

Klasyfikacja terenów zieleni według ich funkcji:

Klasyfikacja terenów zieleni według ich funkcji:

3. Tereny zieleni towarzyszące:

3. Tereny zieleni towarzyszące:

- obiektom dziecięcym

- obiektom dziecięcym

- szkołom

- szkołom

- wyższym uczelniom

- wyższym uczelniom

- obiektom kulturowo – społecznym

- obiektom kulturowo – społecznym

- obiektom kultury i sztuki

- obiektom kultury i sztuki

- obiektom służby zdrowia

- obiektom służby zdrowia

- obiektom opieki społecznej

- obiektom opieki społecznej

- obiektom kultury fizycznej

- obiektom kultury fizycznej

- usługom techniczno – gospodarczym

- usługom techniczno – gospodarczym

4. Tereny gospodarki rolniczej i leśnej

4. Tereny gospodarki rolniczej i leśnej

- komunalne zakłady produkcji roślinnej

- komunalne zakłady produkcji roślinnej

- gospodarstwa produkcyjno – ogrodnicze

- gospodarstwa produkcyjno – ogrodnicze

- gospodarstwa rolniczo – handlowe

- gospodarstwa rolniczo – handlowe

- lasy produkcyjne

- lasy produkcyjne

5.

5.

Tereny wycieczkowo – wypoczynkowe

Tereny wycieczkowo – wypoczynkowe

- ośrodki wypoczynkowe

- ośrodki wypoczynkowe

- lasy podmiejskie

- lasy podmiejskie

- parki narodowe

- parki narodowe

Tereny zieleni w miastach zajmują od 15 – 40 % całego obszaru

Tereny zieleni w miastach zajmują od 15 – 40 % całego obszaru

miejskiego. Program obiektów powinien zajmować tzw.

miejskiego. Program obiektów powinien zajmować tzw.

frekwencję

frekwencję

- liczbę uczestników

- liczbę uczestników

korzystających z danego urządzenia jednocześnie.

korzystających z danego urządzenia jednocześnie.

10 – 20 % ogółu.

10 – 20 % ogółu.

Izochroma – promień obsługi danego obiektu. Odległość dojścia od miejsca
zamieszkania do danego obiektu np. parku, cmentarza.

Parki centralne – zakłada się w dużych miastach o liczbie mieszkańców >
250 tys. na 15 – 20 ha i więcej. Sytuowane są w części centralnej miasta.
Zasięg obsługi – izochroma – nie powinna przekraczać 20 – 30 min. przy
użyciu środków komunikacji miejskiej np. tramwaj. Np. Park Centralny w NY.
Taki park jest bardzo reprezentacyjny ale i kosztowny. Dużą powierzchnię
stanowią trawniki do wypoczynku.

Parki dzielnicowe – na powierzchni 5 – 8 ha. Łączy się je z pasami zieleni
w obrębie całego miasta by stworzyć dogodne klimatyczno – biologiczne
uwarunkowania i wprowadza się walory estetyczne. Do 200 tyś
użytkowników / ha. Roślinność wysoka i niska, drogi piesze, place zieleni,
wiele obiektów architektonicznych, placów zabaw. Na placach zabaw nie
mogą być sadzone rośliny które mogą stanowić zagrożenie dla dzieci
(kłujące, toksyczne). Układ komunikalny powinien przebiegać prosto i
docelowo, łącząc poszczególne części parku. Aleje spacerowe i ścieżki
prowadzi się swobodnie, po łukach, otwierające widoki.
Np. Park Poetów – Paryż

POJĘCIA:

Parki ludowe – np. w Chorzowie. Po wojnie były zakładane masowo w
dużych miastach. Od 20 do kilkuset ha. Ich zasięg obsługi wyraża się w
granicach 20 – 30 min. Tu pojawiają się sektory kulturalne, rozrywkowe
(wesołe miasteczka), kultury fizycznej (baseny, lodowiska), sektor
wypoczynku biernego – tereny gier ogrodowych (pola golfowe), sektor
dziecięcy (plac zabaw), kawiarnie, mała gastronomia.

Zieleńce = skwery – położone na 1 – 2 ha. Towarzyszą osiedlom.
Przeznaczone do wypoczynku dla najstarszych i najmłodszych. Występują
pace zabaw dla dzieci. Place te są zamknięte pasem zieleni, towarzyszące
komunikacji miastowej, posiadają wnętrza w formie placów z układem
swobodnych ścieżek. W obrębie zieleńców pojawiają się zielone place przy
budynkach, skrzyżowaniach, pomnikach. Służą do podkreślania
charakteru architektury. Przeznaczone do komunikacji miejskiej i
krótkotrwałego wypoczynku.
Przy budynkach klasycznych najlepsze są kwietniki i układy osi
regularnych. Są to jednak bardzo drogie rozwiązania. Tradycyjne kwietniki
dywanowe.

Promenady – szerokie ulice z kilkoma pasami drzew, rzędami trawników
– mają charakter spacerowy, o jak najmniejszej liczbie skrzyżowań. W
Polsce są to np. aleje – które służą do połączenia 2 ważnych punktów. Przy
promenadzie układ zieleni może być asymetryczny z pasem zieleni po
jednej stronie lub symetryczny. Głównie sadzi się tam klony, lipę i dęby.
Przy zbyt długich promenadach należy wprowadzać zmiany w gatunkach
roślin, ale dopiero przy skrzyżowaniach.

Bulwary – służą do spacerowania. Bulwar biegnie wzdłuż wody.
Składa się z 2 poziomów: część dolna – służy do cumowania
statków, część wyższa - właściwy bulwar. Długość bulwaru
wynosi od kilku do kilkunastu kilometrów.

TERENY SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA:

Pasy zieleni izolacyjnej – czasem pełnią funkcję wypoczynkową,
oddzielają dzielnice przemysłowe od wypoczynkowych.

Pasy zieleni komunikacji ulicznej – podobna funkcja jak w
przypadku pasów zieleni izolacyjnej, ale również pełnią funkcję
ochroną od hałasu, kurzu, dymu, wiatrów, podnosi walory
estetyczne. Pas biegnący ze wschodu na zachód umieszcza się po
stronie nasłonecznionej, z północy na południe – po obu stronach.

Ogrody dydaktyczne – zamknięte, przeznaczone do celów
naukowych. Pełnią funkcję dydaktyczną i wypoczynkową. Są to
ogrody botaniczne, ekologiczne, dendrologiczne, skanseny. Ogrody
botaniczne zakłada się na peryferiach miasta. Muszą mieć dogodne
połączenie z centrum miasta.

Podstawowe czynniki kompozycji – to zespół celowo uporządkowanych
elementów. W terenach zielonych jest to kompozycja uporządkowanych
składników która tworzy fragment lub całość terenów zielonych. Składniki
te są powiązane ze sobą pod względem treści i formy.
Każda kompozycja terenów zielonych musi być ładna i musi wzbudzać
zadowolenie. Ładna jest wtedy gdy panuje w niej ład, nic w niej nie
przeszkadza. Nie zależy od liczby komponentów lecz musi być wyważona,
musi być wynikiem umiaru, im prostsza tym lepsza.
Układ przejrzysty wynika z jasnego uporządkowania wszystkich
dominujących składników, uporządkowanych w przestrzeni.

Układ kompozycyjny to stosunki zachodzące między elementami
dzieła i ich odniesienia do całości. Aby uzyskać spójną i czytelną
kompozycję ustanawiającą ład przestrzenny, w procesie
projektowania należy uwzględnić wszystkie elementy oraz czynniki
występujące w projektowanej przestrzeni. W kompozycji trzeba
umieścić poszczególne elementy w precyzyjnie wybranym miejscu,
aby utworzone w ten sposób proporcje, zachodzące w całym
układzie, były widoczne i czytelne.
Wyróżnia się kilka podstawowych rodzajów kompozycji:
- statyczną – kompozycja w której dominują elementy nieruchome
- dynamiczną – kompozycja w której dominują elementy
wprowadzające ruch

do układu

- zamkniętą – to taka w której uzyskuje się wrażenie zamknięcia
całości dzięki

mocnemu rozłożeniu elementów na

obrzeżach.
- otwartą – zbudowana jest z obiektów, które „wychodzą” poza
granice całości.
Elementy ułożone w kierunkach ukośnych wprowadzają ruch do
kompozycji.

W przestrzeni wyróżniamy:
- elementy otoczenia i ich przeznaczenie
- układy kompozycyjne regularne
- układy nieregularne – wzory występujące w naturze

Kompozycja regularne – mają osiowość – regularne łuki – osie dotyczą
wszystkich składników kompozycji.

Kompozycja nieregularna – wiąże się ze swobodą, naturalnością,
niesymetryczność.

Pojawiają się też kompozycje łączące obie formy. Wiąże się to z
wpisaniem kompozycji geometrycznej w istniejącą wcześniej kompozycję.
Każda kompozycja opiera się na proporcji i symetrii, rytmie, punktach i
dominancie.

Proporcja – stosunek elementów kompozycji tworzących układ, równość
między elementami a całym układem. Można przyjąć moduł – miarę,
odcinek, wysokość, odległość sadzenia poszczególnych elementów
Proporcja pomiędzy poszczególnymi elementami zieleni, architekturą musi
być zachowana.(między proporcją roślin a całą powierzchnią roślin).
Proporcja wprowadza ład, harmonię. Dotyczy wysokości, rozmieszczenia,
faktury i pokroju roślin, barwy, odległości.
Wprowadzając poszczególne elementy można zmniejszyć lub zwiększyć
kompozycję. Kompozycję zmniejszamy jeśli wprowadzamy dużo elementów
w danej przestrzeni.

Proporcje wprowadzają zasady kompozycyjne. Każdą
kompozycję przestrzenną charakteryzują konkretne
proporcje, które oznaczają stosunki pomiędzy
poszczególnymi jej elementami, a także elementami a
całością.

SYMETRIA I RYTM

Symetria – to układ elementów rozmieszczonych w określonej odległości
od osi. Symetria wiąże się z pewną skończonością. Wprowadza spokój i
monumentalność. Poprzez rozbudowanie osi bocznych, poprzecznych
wprowadza się elementy bardzie rozbudowane. Zawsze kończą oś główną.
Np. Al. Ujazdowskie – kończą się budowlą

Symetria w projektowaniu kompozycji polega na współmiernym
rozmieszczeniu punktów po obu stronach np. osi kompozycyjnej.
Poczucie symetrii zwiększa się jednak, gdy są to elementy
paralelne. Im większe pokrewieństwo formalne między elementami
tworzącymi układ symetryczny, tym mocniejsze jest odczucie
symetrii.

Rytm – to powtórzenie w równych odstępach czasu, przestrzeni pewnego
elementu. Np. formy, barwy, wysokości, liczby egzemplarzy. Powtórzenia
przy pomocy elementów roślinnych i budowlanych np. lampy, ławki, rzeźby,
nasadzenia. Rytm może dotyczyć przestrzeni, powierzchni. Rytm decyduje
o układzie dynamicznym, ważne jest zastosowanie umiaru.

Rytm polega na szeregowaniu form według jednej i tej samej
zasady, którą wyznacza ta sama wielkość, np. odległość barwa
kształt. Rytm dynamizuje przestrzeń, nadaje krajobrazowi cechy
monumentalne.

PUNKT I DOMINANTA

Punkt

– w każdym krajobrazie może pojawić się główny, zwracający uwagę

punkt np. fontanna, rzeźba, roślinność, budynek wokół którego koncentrują
się inne elementy. Często punkt główny jest dominantą kompozycji, jego
jedna partia jest szczególnie mocno wyróżniona.

Punkt w krajobrazie to miejsce wyróżniające się swoim
charakterem pod względem kompozycyjnym, kulturowym, bądź
krajobrazowym.

Akcenty

– gdy w kompozycji brak jednego dominującego punktu. Tych

punktów może być wiele, są one widoczne jeśli występują na jednolitym tle
tzw. zasłon, tło nie może się zmieniać.
Komponując przestrzeń, można wyraźniej zaznaczyć kilka
wybranych w niej miejsc. Mówi się wówczas o kompozycji
wielopunktowej, w której każdy punkt jest zazwyczaj materialnym
przedmiotem.

Rozkład akcentów w kompozycji, podobnie jak ilość elementów
kompozycji, jest istotny, ponieważ zbyt duża ich koncentracja w
jednym miejscu może powodować brak zrównoważenia.

Elementami kompozycji są linie płaszczyzny i bryły. Linie porządkują nasze
otoczenie.
Linie wyraźne, czyste – wiążą się z elementami architektonicznymi,
pionowe, poziome i układy pośrednie. Wszystkie linie decydują o głębi
kompozycji, wprowadzają ład.

Dominanta

– punkt główny kompozycji staje się dominantą całego

układu. Obecność dominanty w układzie powoduje położenie
akcentu na jeden element kompozycji. W podkreśleniu dominant
pomagają różnego rodzaju zasłony (szpalery drzew, ażurowe
trejaże, proste konstrukcje kratowe pod pnącza, mury ogrodzeń
itp.)

Paralela

– podobnie jak akcent i dominanta, jest formą relacji

między elementami kompozycji krajobrazowej, bądź ich układami,
ale w paraleli opierają się one na tożsamości, bądź
podobieństwach wymiarów (duży – duży), kształtów, barw.

Przewaga linii pionowych powoduje wrażenie zmniejszenia przestrzeni
(słupy, ogrodzenia, konstrukcje dla pnączy, krawędzie budynków)
Przewaga linii poziomych powoduje wrażenie poszerzenia przestrzeni
(drogi, uskoki, murki, krawędzie schodów, basenów)

Linie które wiążą się z zielenią są w ciągłym ruchu, ożywiają kompozycję.
Linie wyobrażalne – w rzeczywistości nie istnieją, ale ich obecność jest
wyczuwalna - linie osi widokowych, linie zbieżności perspektywistycznych,
horyzontu.

Linia – krawędź styku różniących się wartośći np. płaszczyzny
oświetlonej i zacienionej, a także jako bardzo wąska wydłużona
płaszczyzna, której stosunek szerokości (linii) do płaszczyzny lub
otoczenia wynosi 1:20 lub więcej. Linie określają kształty,
wyznaczają kierunki, definiują granice. Linie ukośne i faliste
dynamizują projektowaną przestrzeń. Linie w krajobrazie
porządkują przestrzeń, nadają jej głębię, określają ramy
projektowanego układu przez definiowanie granic i osi kompozycji.

PŁASZCZYZNA

Płaszczyzna – stanowi podstawę do rozmieszczania elementów
kompozycji. Wolna przestrzeń którą się ogranicza bryłami, liniami.
Polega na proporcjonalnym rozmieszczeniu, przez odpowiedni podział
powierzchni np. duża płaszczyzna trawnika, tafla wody.
Proporcjonalne dobranie linii i barw jest bardzo ważne.
Płaszczyzny pionowe np. ściany budynków, dzielą płaszczyznę.

Kompozycja płaszczyzny polega na zagospodarowaniu jej,
różnymi elementami z uwzględnieniem przyjętych proporcji.

Bryła którą rozmieszczamy w przestrzeni, wraz z liniami określa
głębię. Możemy pozornie powiększyć lub zmniejszyć przestrzeń. Nie
należy stawiać małych brył w dużej przestrzeni i odwrotnie.
Każda bryła potrzebuje przestrzeni, wymagany jest dystans. Bryły o
mocnych liniach oddziaływają na nas inaczej niż bryły ażurowe
(roślinne)
Zawsze należy pamiętać o proporcjach między bryłami a roślinami.

Bryła – to dowolny obszar przestrzenny, wraz z powierzchnią
ograniczoną, jest jednym z obiektów trójwymiarowych
występujących w krajobrazie. W kompozycjach ważna jest
również proporcja ilościowa elementów. Zbyt duże
nagromadzenie form przestrzennych może wprowadzić,
zamiast porządku, chaos i dysonans kompozycyjny.

ŚWIATŁO I CIEŃ

Należy również zwrócić uwagę na światło i cień. Kompozycja zmienia się w ciągu
dnia, sezonu, roku.
Światło i cień eksponuje elementy, kontury. Są to elementy konieczne do
stworzenia przestrzenności w kompozycji.
Cień:
1 – własny – kiedy światło pada na przedmiot a jedna jego część pozostaje
nieoświetlona, pozostaje w cieniu.
2 – rzucony – oświetlony przedmiot rzuca cień na płaszczyznę, na której stoi oraz
na inne przedmioty. Cienie są mocne, wyraźne.
Rano cień zawsze jest głęboki i długi a w południe jest krótki.
Drzewa o błyszczących liściach jest zawsze jaśniejsze niż o liściach omszonych.
W widokach pod światło bardziej widoczne są kontury niż szczegóły. Wraz z
promieniami wchodzimy w szczegóły kompozycji.
Światło decyduje o głębi przestrzeni.
Złudzenie optyczne – bliższe a w rzeczywistości dalsze otoczenie. Przedmioty
położone w świetle rzucają się na pierwszy plan, natomiast przedmioty
znajdujące się cieniu wydają się być oddalone.

Zadaniem światła i cienia jest uwydatnienie istotnych cech
kompozycji. W okresach porannych i wieczorowych, gdy kąt
padania światła i natężenie są niewielkie, uzyskuje się najdłuższe
cienie i słabsze kontury. W godzinach południowych, gdy kąt
padania promieni i natężenie są największe, otrzymuje się
najkrótsze cienie i ostre kontury. Poranne i południowe
oświetlenie daje barwy jasne, żółte, natomiast o świcie oraz pod
wieczór odcienie te stają się ciepłe, o barwach
czerwonopomarańczowych.
Powierzchnie chropowate i matowe, ponieważ pochłaniają więcej
światła, wydają się zawsze ciemniejsze od powierzchni gładkich i
błyszczących – silnie odbijających promienie.
Przedmioty silnie oświetlone są lepiej widoczne i stają się
mocnymi akcentami kompozycji, dzięki czemu pozornie
przybliżają się do obserwatora. Natomiast przedmioty
pozostające w cieniu – „giną”, ich kontury ulegają zatraceniu, co
sprawia wrażenie pozornego oddalenia.

BARWA

Barwa – to czynnik kompozycji działający na naszą wyobraźnię i psychikę.
Efekt działania barw:
Czerwień – ciepło, podniecenie, pobudzający i rzucający się w oczy.
Biel – niewinność, czystość
Czerń – smutna
Zieleń – uspakajająca, świeżość, odpoczynek, równowaga
Pomarańcz, żółć – ciepło
3 podstawowe barwy to żółty, czerwony i niebieski. Są to mocne barwy.
Barwa odgrywa bardzo ważną rolę w przestrzeni. Kolory jaskrawe
(czerwień, żółć) – zmniejszają odległość w kompozycji, kolory zimne
(niebieskie i pochodne) – oddalają optycznie. Ważna jest odległość
oglądania.
Barwy inaczej są odbierane w różnych porach dnia ponieważ jest wtedy
inny odbiór ostrości barw.

Barwa jest jedną z podstawowych cech światła. Jeśli w kompozycji
wykorzysta się barwy niebieskie i fioletowe otrzyma się
kompozycję o tonacjach chłodnych, wpływającą uspakajająco. Jeśli
zaś użyje się barw czerwonych i pomarańczowych otrzyma się
wrażenie ciepła, a ich oddziaływanie na ludzi będzie pobudzające..
Barwy w tonacjach zimnych sprawiają wrażenie oddalenia, a ciepłe
– przybliżenia.