Europejska kampania

na rzecz oceny ryzyka zawodowego

Stres związany z pracą

i

ocena ryzyka zawodowego

Stres związany z pracą — poważny

problem

• Stres jest drugim najczęściej odnotowywanym

problemem zdrowotnym związanym z pracą zawodową

• Niemal co czwarty pracownik w UE odczuwa skutki

stresu

• Z badań wynika, że 50-60% wszystkich traconych dni

roboczych ma związek ze stresem

• W 2002 r. roczne koszty ekonomiczne stresu

związanego z pracą w UE-15 wyniosły około 20 mld
euro

• Jest prawdopodobne, że wzrośnie liczba osób

uskarżających się na stres w pracy.

Więcej informacji: http://osha.europa.eu/topics/stress

Dlaczego jest to aż tak duży

problem?

Coraz więcej ludzi uskarża się na stres związany z

pracą ze względu na:

• zmiany w sposobach planowania i organizacji

pracy oraz zarządzania nią

• brak stałych umów o pracę
• niepewność zatrudnienia
• zwiększenie obciążenia pracą i tempa pracy
• duże obciążenie emocjonalne pracowników
• przemoc i nękanie psychiczne
• zaburzoną równowagę między pracą i życiem

prywatnym.

Czym jest stres związany z pracą?

• Stres odczuwany jest przez osoby, które

dostrzegają brak równowagi między:

► oczekiwaniami kierowanymi pod ich adresem a
► zasobami, jakimi dysponują, by sprostać tym

oczekiwaniom

• Stres staje się zagrożeniem dla zdrowia i

bezpieczeństwa, jeżeli utrzymuje się przez
dłuższy czas 

• Stres może nawet prowadzić do utraty zdrowia

psychicznego i fizycznego.

Kogo dotyczy ten problem?

• Stres w miejscu pracy może dotknąć:

► każdego bez względu na zajmowane stanowisko

► sektor

► wielkość organizacji. 

• Stres wpływa na:

► zdrowie i bezpieczeństwo osób

► funkcjonowanie organizacji

► funkcjonowanie gospodarek krajowych.

• Stres może prowadzić do nieprzestrzegania

zasad bezpieczeństwa w miejscu pracy i

przyczyniać się do innych problemów

zdrowotnych związanych z pracą, na przykład

chorób mięśniowo-szkieletowych.

• Stres w znacznym stopniu wpływa też na

końcowy wynik działalności danej firmy.

Symptomy stresu związanego z pracą

(1)

Na poziomie organizacji:
•  absencja
•  duża rotacja personelu
• problemy dyscyplinarne
• przemoc i nękanie psychiczne
• obniżona wydajność
• błędy i wypadki
• zwiększone koszty odszkodowań lub opieki

zdrowotnej

Symptomy stresu związanego z pracą

(2)

Na poziomie jednostki:
• reakcje emocjonalne (nerwowość, niepokój,

problemy ze snem, depresja, hipochondria,

poczucie wyobcowania, uczucie wypalenia,

problemy w relacjach rodzinnych)

• reakcje poznawcze (zaburzenia koncentracji,

pamięci, zdolności do uczenia się nowych rzeczy,

podejmowania decyzji)

• reakcje behawioralne (nadużywanie narkotyków,

alkoholu i tytoniu, zachowania destrukcyjne)

• reakcje fizjologiczne (bóle pleców, osłabiona

odporność, wrzody trawienne, choroby serca,

nadciśnienie).

Prawo — obowiązki pracodawców

• Pracodawcy są prawnie zobowiązani do

zarządzania stresem związanym z pracą tak jak
każdym innym ryzykiem dla zdrowia i
bezpieczeństwa w miejscu pracy

• Stresowi w pracy można zapobiec poprzez

podjęcie odpowiednich działań

• Sposobem na to jest ocena ryzyka
• Pracodawcy są prawnie zobowiązani do

dokonywania systematycznych ocen ryzyka w
miejscu pracy.

Co to jest ocena ryzyka

zawodowego?

• Ocena ryzyka zawodowego jest to proces

szacowania ryzyka, jakie dla zdrowia i
bezpieczeństwa pracowników wynika z zagrożeń w
miejscu pracy. Polega na systematycznym badaniu
wszelkich aspektów pracy, w którym analizuje się:

► co może spowodować uraz lub uszkodzenie ciała,
► czy można zlikwidować zagrożenia, a jeżeli nie jest

to możliwe -

► jakie środki zapobiegawcze lub ochronne powinny

zostać wprowadzone w celu kontrolowania ryzyka.

• Ocena ryzyka jest podstawą skutecznego

zarządzania stresem związanym z pracą.

Ocena ryzyka w przypadku stresu

(1)

• Niezależnie od tego, kto dokonuje oceny

ryzyka (sam pracodawca, pracownik

wyznaczony przez pracodawcę czy też ekspert

zewnętrzny), istotne jest, aby zasięgać opinii

pracowników i włączać ich w ten proces. Oni:

► znają swoje miejsce pracy
► są osobami, które będą musiały wdrożyć zmiany

w zakresie warunków pracy/stosowanych

praktyk

• Nie jest możliwe określenie poziomu stresu

powodowanego przez konkretną sytuację

tylko na podstawie oceny tej sytuacji.

Ocena ryzyka w przypadku stresu

(2)

• Ocena ryzyka w przypadku stresu odbywa się na

tych samych zasadach i w oparciu o te same
procesy,
co w przypadku innych rodzajów ryzyka
zawodowego

• Istnieją różne metody. Jednak w przypadku

większości przedsiębiorstw sprawdza się proste
podejście pięcioetapowe:

1. Ustalenie zagrożeń i wskazanie osób zagrożonych
2. Ocena rodzajów ryzyka i uporządkowanie ich według

ważności

3. Podjęcie decyzji w sprawie działania zapobiegawczego
4. Podjęcie działania
5. Monitorowanie i przegląd

Etap 1: Ustalenie zagrożeń i wskazanie osób

zagrożonych (1)

Czynniki, którym w przypadku stresu należy się przyjrzeć,

to:

• nadmierne obciążenie pracą lub narażenie na

zagrożenia fizyczne

• zakres posiadanej przez pracowników kontroli nad

wykonywaną przez nich pracą

• stopień zrozumienia przez pracowników wyznaczonych

im ról

• stosunki międzyludzkie obejmujące kwestie takie jak

molestowanie i przemoc

• zakres wsparcia otrzymywanego ze strony

współpracowników i przełożonych, oraz

• rodzaj potrzebnego pracownikom przeszkolenia w

związku z wykonywanymi przez nich zadaniami.

Etap 1: Ustalenie zagrożeń i wskazanie osób

zagrożonych (2)

• Wszyscy jesteśmy narażeni na

niebezpieczeństwo, w zależności od presji, jakiej
podlegamy w danym momencie.

• Przy ustalaniu najbardziej narażonych

pracowników lub grup pracowników pomocne
może być zbadanie takich czynników, jak:

► absencja, duża rotacja personelu, agresja podczas

komunikacji, wypadki, problemy psychospołeczne,
problemy zdrowotne i skargi pracowników itd.

• Szczególną uwagę należy zwrócić na

pracowników z grup podwyższonego ryzyka np.:
pracowników niepełnosprawnych, pracowników
migrujących, pracowników młodych i w starszym
wieku.

Etap 2: Ocena rodzajów ryzyka i

uporządkowanie ich według ważności

• Ocena ryzyka wynikającego z ustalonych

zagrożeń; można ją wykonać, analizując:

► prawdopodobieństwo, że dane zagrożenie

spowoduje określone skutki, np. obrażenia

► stopień ciężkości przewidywanych skutków
► częstotliwość narażenia i liczebność grup

narażonych pracowników

• Zestawienie rodzajów ryzyka uszeregowanych

według ważności

• Wykorzystanie zestawienia do opracowania

planu działania.

Etap 3: Podjęcie decyzji w sprawie działania

zapobiegawczego (1)

• Lepiej zapobiegać skutkom stresu związanego z

pracą, niż reagować na nie wtedy, gdy się już

pojawią.

• Sposobem na zapobieganie stresowi związanemu z

pracą jest organizacja pracy i zarządzanie nią.

• Skuteczne środki zapobiegania stresowi związanemu

z pracą to:

► wyznaczanie pracownikom wystarczającego czasu na

wykonanie zadań

► wyraźne określanie zakresów obowiązków
► nagradzanie pracowników za dobre wyniki
► umożliwianie pracownikom składania skarg i poważne

traktowanie tych skarg

► zapewnianie pracownikom kontroli nad wykonywaną

przez nich pracą.

Etap 3: Podjęcie decyzji w sprawie działania

zapobiegawczego (2)

Skuteczne środki zapobiegania stresowi związanemu
z pracą to również:
• ograniczenie do minimum zagrożeń fizycznych
• umożliwienie pracownikom udziału w podejmowaniu

decyzji, które ich dotyczą

• dostosowanie obciążenia pracą do zdolności i

predyspozycji każdego pracownika

• planowanie zadań w taki sposób, aby były one

inspirujące

• wyraźne określanie funkcji i obowiązków zawodowych
• stwarzanie sposobności do interakcji społecznej oraz
• unikanie dwuznaczności w sprawach związanych

z bezpieczeństwem zatrudnienia i rozwojem kariery.

Etap 4: Podjęcie działania

• Wprowadzenie środków zapobiegawczych i

ochronnych.

• Elementem skutecznej realizacji przedsięwzięć

jest opracowanie planu, w którym należy
określić:

► zakresy odpowiedzialności
► przewidywany termin zakończenia zadania
► zasoby przydzielone w celu wdrożenia środków.

Etap 5: Monitorowanie i przegląd

• Należy monitorować skuteczność środków

podjętych
w celu zapobiegania stresowi lub w celu jego
zmniejszenia

• Ocena ryzyka musi być poddawana przeglądowi:

► zawsze w przypadku istotnych zmian w sposobie

planowania i organizacji pracy oraz zarządzania nią

► gdy istniejące środki zapobiegawcze są

niewystarczające lub gdy nie są już właściwe

► okresowo w celu zapewnienia, że ustalenia zawarte

w ocenie ryzyka są nadal aktualne.

Dokumentacja oceny ryzyka

• Należy dokumentować ocenę ryzyka

• Tego rodzaju dokumentacja może stanowić

podstawę:

► przekazywania informacji osobom

zainteresowanym (pracownikom,
przedstawicielom ds. bezpieczeństwa
pracowników, kierownikom itd.)

► oceny, czy wprowadzono niezbędne środki
► przygotowania materiału dowodowego dla

organów nadzoru

► modyfikacji środków, w razie zaistnienia zmian.

Gdzie szukać pomocy?

• Wiele informacji i wskazówek znajduje się w

witrynie internetowej Agencji:

► sekcja dotycząca stresu związanego z pracą

zawierająca publikacje i przykłady dobrych praktyk z
całej UE: http://osha.europa.eu/topics/stress

► sekcja dotycząca oceny ryzyka i zawierająca

narzędzia oceny ryzyka oraz listy kontrolne:
http://osha.europa.eu/topics/riskassessment

► informacje na temat stresu związanego z pracą

przeznaczone przede wszystkim dla MŚP:
http://sme.osha.europa.eu/products/stress_at_work

► informacje na temat kampanii na rzecz oceny ryzyka

zawodowego:
http://hw.osha.europa.eu

http://hw.osha.europa.eu

Dobre dla Ciebie. Dobre dla firmy.

Europejska kampania

na rzecz oceny ryzyka zawodowego