Edukacja i reedukacja

posturalna

Halina Dudek
Fizjoterapia II rok

     Postawa ciała kształtuje się w trakcie

rozwoju osobniczego i w pewnym

momencie dochodzi do typowej dla

gatunku ludzkiego dwunożnej pozycji

stojącej. Niekorzystne warunki

równowagi ciała w tej pozycji

zmuszają organizm, by układ

poszczególnych segmentów ciała

zapewniał jego stabilność. Postawa

ciała powinna stanowić dogodną

pozycję wyjściową dla różnorodnych

ruchów człowieka. Również nie

powinna ona zaburzać

funkcjonowania narządów

wewnętrznych.

Ponieważ postawa kształtuje się w rozwoju

osobniczym poniekąd spontanicznie, każdy
organizm radzi sobie z powyższymi
zadaniami indywidualnie. Dlatego postawa
ciała jest cechą osobniczą. Jest zatem
gatunkowo podobna, ale osobniczo
nieidentyczna. Nie możemy więc ustalić
jednego, „idealnego” wzorca prawidłowej
postawy ciała.

Organizm ludzki jest tak

skonstruowany, że utrzymanie
pionowej postawy ciała w
warunkach fizjologicznych nie
wymaga zbyt dużej siły
mięśniowej. Układ fizjologicznych
krzywizn kręgosłupa oraz budowa
dużych stawów stwarzają
bowiem takie warunki, by ciężar
wyżej zlokalizowanych odcinków
ciała mógł być zrównoważony
stosunkowo niewielką siłą tzw.
mięśni antygrawitacyjnych.

Musimy pamiętać, że postawa ciała nie

jest czymś statycznym. Pomimo
pozornego bezruchu, ciało ludzkie
wykonuje nieustannie pewne mikroruchy.
Jest to niezbędne do sterowania postawą
ciała, do ciągłego pobudzania mięśni
mających utrzymać dany układ ciała.

W trakcie rozwoju postawy w ośrodkowym

układzie nerwowym wytwarza się pewien

wzorzec postawy. W każdym momencie

nasza aktualna postawa (układ ciała)

porównywana jest z tym wzorcem.

Różnice pomiędzy wzorcem a stanem

aktualnym uruchamiają wprowadzenie

swego rodzaju poprawki, tzn. mikroruchu

mającego zniwelować tę różnicę. Zawsze

jednak poprawka ta jest zbyt duża, co

znowu daje sytuację odmienną od

pożądanej i uruchamia kolejną poprawkę

w kierunku przeciwnym. Układ ciała dąży

więc do zrównoważenia, ale nigdy na

dłużej go nie osiąga. Stąd też taki system

sterowania nosi nazwę układu

nadążanego (serwomechanizmu).

Edukacja posturalna nie wymaga żadnego specjalnego sposobu

postępowania. W kreowaniu prawidłowej postawy ciała obowiązują

takie same zasady, jak w oddziaływaniu na całokształt ruchowego

rozwoju dziecka. Zasadniczą rolę odgrywa tu więc wszechstronna

aktywność ruchowa, by w miarę możliwości równomiernie

rozwijały się wszystkie cechy motoryczne. Istotne jest jednak to,

by różne czynności ruchowe wykonywane były w prawidłowej

pozycji. Stąd potrzeba przypominania dziecku o konieczności

utrzymania prawidłowej postawy. Chodzi bowiem o to, by w

tworzący się wzorzec postawy nie powstał zły nawyk

postawy.             

Inną sytuacją jest gdy u dziecka

rozwinie się wada postawy, czyli
pojawi się potrzeba reedukacji
posturalnej. Problem jest złożony
o czym świadczy chociażby to,
że przyczyny wad tego typu
mogą być różne. Zróżnicowane
są też ich objawy (zależnie od
rodzaju wady) oraz przebieg.
Można natomiast powiedzieć, że
są to dwa problemy, które na
różnych etapach rozwoju wady
są różnie zaakcentowane.

Pierwsza sprawa dotyczy zmian

morfologicznych, czyli

ewentualnych przeszkód

mechanicznych, uniemożliwiających

przyjęcie prawidłowej postawy.

Chodzi tu przede wszystkim o

ograniczenia ruchomości w

niektórych stawach oraz o

obniżenie siły mięśni, mających

utrzymać prawidłowy układ ciała.

Przywrócenie prawidłowego układu

ciała jest możliwe dopiero po

usunięciu tych nieprawidłowości.

Służą temu rozmaite ćwiczenia

zwiększające zakres ruchów w

stawach oraz kształtujące siłę i

wytrzymałość mięśni, (ułatwiające

w ten sposób tzw. korekcję lokalną).

Druga sprawa dotyczy

wspomnianego wcześniej

sterowania postawą, czyli faktu,

że przy tego typu zaburzeniach

wytwarza i utrwala się nawyk

nieprawidłowej postawy. Inaczej

mówiąc, tworzy się nowy, zły

wzorzec, do którego

przyrównywana jest ciągle

aktualna sytuacja posturalna. W

ten sposób postawa jest

automatycznie sprowadzana do

nieprawidłowego wzorca. Dlatego

mówi się nawet, że dla dziecka z

utrwaloną już wadą postawy,

postawa skorygowana jest czymś

nienaturalnym, a nawet

męczącym.

Właściwie dopiero tego zagadnienia dotyka reedukacja

posturalna, gdyż wówczas dziecko musi nauczyć się na nowo

przyjmowania i utrzymywania prawidłowej postawy ciała. Na

nowo musi się więc ukształtować nawyk postawy – tym razem

postawy prawidłowej. Celowi temu służą specjalne ćwiczenia.

U ich podłoża leży uświadomienie dziecku i jego najbliższemu

otoczeniu, na czym polega nieprawidłowość i do jakiego

układu musi być sprowadzona jego postawa. Niestety jest to

trudne i aby było skuteczne, bardzo czasochłonne, gdyż tego

typu zdolności koordynacyjne wymagają wielu powtórzeń.

Ponieważ dzieci te nie odczuwają właściwie układu własnego

ciała, a przyjęcie prawidłowej postawy jest dla nich trudnym

zadaniem, w reedukacji nawyku prawidłowej postawy

najskuteczniejsze są ćwiczenia wspomagane zastępczym

sprzężeniem zwrotnym (biofeedback).

Głównym celem reedukacji

posturalnej jest umiejętność
przyjmowania i automatycznego
utrzymywania prawidłowej
postawy, która określana jest
niekiedy jako korekcja globalna. W
całokształcie postępowania
korekcyjnego realizowane są też
cele cząstkowe, dotyczące m.in.
korekcji lokalnych. W procesie tym
wykorzystuje się więc dodatkowo
sporo różnorodnych ćwiczeń (o
różnym działaniu) oraz wiele
ćwiczeń korekcyjnych.

Dziękuję za

uwagę