System podatkowy państwa

Czyli skąd wziąć
pieniądze na
szczytne cele?

Źródłami dochodów

budżetowych państwa są:



podatki,



cła,



dochody ze sprzedaży sprywatyzowanych

przedsiębiorstw,



opłaty skarbowe, sądowe, notarialne i inne

Podstawą dochodów budżetowych są podatki.

Pozostałe źródła odgrywają w praktyce

niewielką rolę.

Podatki są to przymusowe,

bezzwrotne i nieodpłatne

świadczenia pieniężne pobierane

przez państwo na podstawie

przepisów prawa w celu uzyskania

dochodów na pokrycie wydatków

państwowych.

Podatki uzasadniane są głównie

koniecznością:



zdobycia pieniędzy na finansowanie wydatków
sektora publicznego,



dokonywania redystrybucji dochodów między
różne sektory gospodarki i grupy ludności
dysponujące różnymi dochodami,



ograniczania konsumpcji niektórych
produktów (alkoholu, papierosów),



prowadzenia polityki antycyklicznej i
antyinflacyjnej.

Biorąc pod uwagę przedmiot

opodatkowania, wyodrębnia się

następujące rodzaje podatków:



podatki dochodowe, czyli pobierane od dochodów

osobistych ludności (takich jak: płace, wynagrodzenia

za płace zlecone, odsetki od posiadanego kapitału,

renty i emerytury) oraz od dochodów osób prawnych

(przedsiębiorstw, instytucji);



podatki konsumpcyjne (nazywane również podatkami

od wydatków), czyli podatki nakładane na dobra i usługi

będące przedmiotem obrotu, np. podatek obrotowy,

podatek od wartości dodanej VAT, akcyza; niekiedy do

podatków konsumpcyjnych zaliczane jest także cło;



podatki majątkowe, płacone od posiadanego majątku

(kapitału) oraz od przenoszenia praw do majątku (np.

podatki spadkowe).

Często stosowany jest podział

podatków na bezpośrednie i

pośrednie:



Podatki bezpośrednie to podatki nakładane na

dochody i majątek. Termin bezpośrednie

wywodzi się stąd, że podmiot odpowiedzialny

za płacenie podatku ponosi jego ciężar i

bezpośrednio rozlicza się z budżetem państwa.



Z kolei podatki nakładane na wydatki

określane są jako podatki pośrednie. Zawarte

są one w cenie nabywanego dobra lub usługi.

Konsument płaci je więc pośrednio, za

pośrednictwem sprzedawcy, który jest

zobowiązany do uiszczenia podatku. Może on

ciężar podatku w całości lub w części

przerzucić na kupujących.

Obciążenia podatkowe mogą być

naliczane proporcjonalnie,

progresywnie lub regresywnie:

–

Oprocentowanie proporcjonalne (liniowe) to

sytuacja w której wszyscy podatnicy płacą ten

sam procent swoich dochodów, czyli

obowiązuje jedna stopa podatkowa.

–

Opodatkowanie progresywne występuje

wówczas, gdy osoby uzyskujące wyższe

dochody są obciążone wyższą stopą

podatkową.

–

Opodatkowanie regresywne polega na tym ,iż

wraz ze wzrostem dochodu nakładane są coraz

mniejsze stawki podatkowe.



Wśród podatków pobieranych w krajach

rozwiniętych gospodarczo najpoważniejszą

pozycję zajmuje podatek od towarów i usług.



Stanowi on przeciętnie 30% dochodów

budżetowych państwa z tytułu podatków.



W większości wypadków jest to podatek od

wartości dodanej VAT lub podatek obrotowy

obciążający dobra konsumpcyjne.



Podatki te spełniają funkcje fiskalne i

redystrybucyjne.



Ważnym źródłem dochodów budżetowych jest

podatek od dochodów osobistych ludności (PIT).



Dostarcza on przeciętnie około 26% dochodów

sektora publicznego z tytułu podatków.



Podatek ten jest pobierany od dochodów

uzyskiwanych z różnych źródeł: z pracy

najemnej, z indywidualnej działalności

gospodarczej i z gospodarstw rolnych, z tytułu

wykonywania wolnych zawodów, z prac

dorywczych, rent i emerytur, a także dochodów z

kapitału.



Składki na ubezpieczenia społeczne są kolejną znaczącą

pozycją dochodów budżetowych państwa (przeciętnie

25%).



Składki te są płacone częściowo przez pracodawcę, a

częściowo przez pracownika.



Można je traktować jako formę opodatkowania dochodów,

ze względu na ich powszechny i obowiązkowy charakter.



Należy również uwzględnić, że składki na ubezpieczenie

społeczne są istotnym elementem kosztów pracy,

wpływającym na konkurencyjność tego czynnika

produkcji.



Podatki obciążające ludność bezpośrednio,
a także pośrednio, przez opodatkowanie
dóbr i usług, wykazują w gospodarce
rynkowej długookresową tendencję
wzrostową.



Poważny udział podatków w dochodach budżetu
państwa jest, niewątpliwie, ważnym elementem
edukacji ekonomicznej.



Jest więc zrozumiałe, że coroczny plan budżetu
państwa jest przedmiotem powszechnego
zainteresowania, dyskusji i komentarzy.

Wspólną cechą polityki podatkowej

prowadzonej współcześnie jest niski

udział podatków od dochodów

przedsiębiorstw w dochodach

budżetu państwa:



państwo stara się pozostawić

przedsiębiorstwom jak najdalej idącą swobodę i

nie ograniczać ich aktywności nadmiernym

fiskalizmem;



dochody budżetowe państwa przeznaczone są

w poważnym stopniu na realizację szeroko

rozumianej polityki społecznej, a więc

obciążenia podatkowe w największym stopniu

(zgodnie z zasadą ekwiwalentności) powinny

dotyczyć ludności;



polityka podatkowa jest podstawowym

narzędziem redystrybucji dochodów – progresja

podatkowa, system ulg i zwolnień

podatkowych, zasady opodatkowania dóbr i

usług wpływają na kształtowanie się realnych

dochodów ludności.

Już A. Smith wskazał na cztery zasady, na

których powinien opierać się dobry system

podatkowy:

–

podatki powinny być sprawiedliwe i nie
powinny przekraczać możliwości podatnika;

–

wysokość podatków powinna być z góry
określona;

–

sposób i warunki płatności powinny być
wygodne dla płatnika;

–

koszty poboru podatku powinny być niskie,
a podatki nie powinny wpływać hamująco
na aktywność i przedsiębiorczość
podatników.

Jedną z najbardziej znanych

koncepcji, sugerujących że obniżka
podatków nie musi wcale prowadzić do
strat dla budżetu państwa, a podwyżka
podatków nie musi prowadzić do
dodatkowych dochodów państwa, jest
tzw. krzywa Laffera.



Krzywa Laffera pokazuje związek między

wysokością stawki podatkowej i łącznym

dochodem, który państwo uzyskuje z tytułu

poboru podatku.



Jak duże będą wpływy przy stawce podatku

równej 0%? Oczywiście zerowe, bo nie trzeba

będzie płacić podatku. Jeśli stawkę zwiększymy,

wpływy będą odpowiednio większe.



Ile jednak będą wynosić, jeśli państwo zwiększy

stawkę podatku do 100%? Rzecz jasna, będą

zerowe, bo jeśli wykazujący aktywność

gospodarczą człowiek musiałby całość swojego

dochodu oddawać państwu, zaprzestałby

jakiejkolwiek działalności albo przeniósłby do

szarej strefy.



Skoro przy stawce 0% dochody są zerowe,

przy wzroście stawki rosną, ale przy

stawce 100% są ponownie zerowe, to

znaczy, że od któregoś momentu dalsze

podnoszenie stawki podatkowej powoduje

nie wzrost, lecz spadek dochodu.



Innymi słowy, istnieje stawka podatkowa,

przy której budżet osiąga maksymalne

korzyści.